ManusmRti Typed, analyzed and proofread by M.YANO and Y.IKARI (May-June 1991, January-April1992, March-April 1996) K: ManusmRti with the Sanskrit Commentary Manvartha-Muktaavalii of Kulluuka BhaTTa, ed. J.L.Shastri 1983. (Compared with the edition of Kashi Skt Series 114 ed. Haragovinda Sastri.) M: ManusmRti with the commentary of Medaatithi, 2vols. Calcutta 1967 M: Manu-smRti with the "ManubhaaSya" of Medhaatithi, ed. GaGgaanaatha Jhaa, GOI 1932,1939 rep. 1992 Text is based upon K, and M's variant is given at each pada-end. There are verses which are found only in K or M. The difference of the zloka-numbering of chapter between K and M is noticed. Some sandhis have been dissolved and word division marks such as "-" and "." are introduced in the text in order to have easy identification of individual word form. "-" indicates resolve of the external sandhi. "." indicates word division within a compound. [M:] variants of Medhaatithi's Different numbering of verses between M and K is noted. M1.01a/ manum ekaagram aasiinam abhigamya) maharSayaH | M1.01c/ pratipuujya) yathaanyaayam idaM vacanam abruvan) || M1.02a/ bhagavan sarvavarNaanaaM yathaavad anupuurvazaH | M1.02c/ antaraprabhavaanaaM ca dharmaan no vaktum arhasi) || M1.03a/ tvam eko hy asya sarvasya vidhaanasya svayaMbhuvaH | M1.03c/ acintyasya-aprameyasya kaaryatattvaarthavit prabho || M1.04a/ sa taiH pRSTas) tathaa samyag amita.ojaa mahaatmabhiH | M1.04c/ pratyuvaaca)-arcya) taan sarvaan maharSiin- zruuyataam) iti || M1.05a/ aasiid) idam tamobhuutam a.prajJaatam a.lakSaNam | M1.05c/ a.pratarkyam a.vijJeyaM prasuptam iva sarvataH || M1.06a/ tataH svayaMbhuur bhagavaan avyakto vyaJjayann) idam | M1.06c/ mahaabhuutaadi vRtta.ojaaH praadur aasiit) tamonudaH || M1.07a/ yo 'asaav atiindriyagraahyaH suukSmo 'avyaktaH sanaatanaH | M1.07c/ sarvabhuutamayo 'acintyaH sa eva svayam udbabhau) ||| [M. sa eSa] M1.08a/ so 'abhidhyaaya) zariiraat svaat sisRkSur vividhaaH prajaaH | M1.08c/ apa eva sasarja)-aadau taasu viiryam avaasRjat) || M1.09a/ tad aNDam abhavadd) haimaM sahasraaMzusama.prabham | M1.09c/ tasmiJ jajJe) svayaM brahmaa sarvalokapitaamahaH || M1.10a/ aapo naraa iti proktaa) aapo vai narasuunavaH | M1.10c/ taa yad asyaayanaM puurvaM tena naaraayaNaH smRtaH || M1.11a/ yat tat kaaraNam avyaktaM nityaM sad.asad.aatmakaM | M1.11c/ tad.visRSTaH sa puruSo loke brahmaa-iti kiirtyate) || M1.12a/ tasminn aNDe sa bhagavaan uSitvaa) parivatsaram | M1.12c/ svayam evaatmano dhyaanaat tad aNDam akarod) dvidhaa || M1.13a/ taabhyaaM sa zakalaabhyaaM ca divaM bhuumiM ca nirmame) | M1.13c/ madhye vyoma dizaz ca-aSTaav apaaM sthaanaM ca zaazvataM || M1.14a/ udbabarha)-aatmanaz ca-eva manaH sad.asad.aatmakam | M1.14c/ manasaz ca-apy ahaMkaaram abhimantaaram iizvaram || [M. ahaGkaaram] M1.15a/ mahaantam eva ca-aatmaanaM sarvaaNi tri.guNaani ca | M1.15c/ viSayaaNaaM grahiitRRNi zanaiH paJca.indriyaaNi ca || M1.16a/ teSaaM tv avayavaan suukSmaan SaNNaam apy amita.ojasaam | M1.16c/ saMnivezya)-aatmamaatraasu sarvabhuutaani nirmame) || [M. sannivezya] M1.17a/ yan muurti.avayavaaH suukSmaas taani-imaany aazrayanti) SaT | M1.17c/ tasmaat-zariiram ity aahus) tasya muurtiM maniiSiNaH || M1.18a/ tad aavizanti) bhuutaani mahaanti saha karmabhiH | M1.18c/ manaz ca-avayavaiH suukSmaiH sarvabhuutakRd avyayam || M1.19a/ teSaam idaM tu saptaanaaM puruSaaNaaM mahaa.ojasaam | M1.19c/ suukSmaabhyo muurtimaatraabhyaH saMbhavaty) avyayaad vyayam || M1.20a/ aadyaadyasya guNaM tv eSaam avaapnoti) paraH paraH | M1.20c/ yo yo yaavatithaz ca-eSaaM sa sa taavad guNaH smRtaH || M1.21a/ sarveSaaM tu sa naamaani karmaaNi ca pRthak pRthak | M1.21c/ vedazabdebhya eva-aadau pRthak saMsthaaz ca nirmame) || M1.22a/ karmaatmanaaM ca devaanaaM so 'asRjat) praaNinaaM prabhuH | M1.22c/ saadhyaanaaM ca gaNaM suukSmaM yajJaM ca-eva sanaatanam || M1.23a/ agni.vaayu.ravibhyas tu trayaM brahma sanaatanam | M1.23c/ dudoha) yajJasiddhi.artham Rc.yajus.saama.lakSaNam || M1.24a/ kaalaM kaalavibhaktiiz ca nakSatraaNi grahaaMs tathaa | M1.24c/ saritaH saagaraan-zailaan samaani viSamaani ca || M1.25a/ tapo vaacaM ratiM ca-eva kaamaM ca krodham eva ca | M1.25c/ sRSTiM sasarja ca-eva-imaaM sraSTum icchann) imaaH prajaaH || M1.26a/ karmaNaaM ca vivekaarthaM dharma.adharmau vyavecayat) | [K:vivekaaya ] M1.26c/ dvandvair ayojayac) ca-imaaH sukha.duHkhaadibhiH prajaaH || M1.27a/ aNvyo maatraa vinaazinyo dazaardhaanaaM tu yaaH smRtaaH | M1.27c/ taabhiH saardham idaM sarvaM saMbhavaty) anupuurvazaH || M1.28a/ yaM tu karmaNi yasmin sa nyayuGkta) prathamaM prabhuH | M1.28c/ sa tad eva svayaM bheje) sRjyamaanaH) punaH punaH || M1.29a/ hiMsra.ahiMsre mRdu.kruure dharma.adharmaav Rta.an.Rte | M1.29c/ yad yasya so 'adadhaat) sarge tat tasya svayam aavizat) || M1.30a/ yathaa-Rtu.liGgaany RtavaH svayam eva-Rtuparyaye | M1.30c/ svaani svaany abhipadyante) tathaa karmaaNi dehinaH || M1.31a/ lokaanaaM tu vivRddhi.arthaM mukha.baahu.uuru.paadataH | M1.31c/ braahmaNaM kSatriyaM vaizyaM zuudraM ca niravartayat) || M1.32a/ dvidhaa kRtvaa)-aatmano deham ardhena puruSo 'abhavat) | M1.32c/ ardhena naarii tasyaaM sa viraajam asRjat) prabhuH || M1.33a/ tapas taptvaa)-asRjad) yaM tu sa svayaM puruSo viraaT | M1.33c/ taM maaM vitta)-asya sarvasya sraSTaaraM dvijasattamaaH || M1.34a/ ahaM prajaaH sisRkSus tu tapas taptvaa) su.duzcaram | M1.34c/ patiin prajaanaam asRjaM) maharSiin aadito daza | M1.35a/ mariicim atri.aGgirasau pulastyaM pulahaM kratum | M1.35c/ pracetasaM vasiSThaM ca bhRguM naaradam eva ca || M1.36a/ ete manuuMs tu saptaan yaan asRjan) bhuuritejasaH | M1.36c/ devaan devanikaayaaMz ca maharSiiMz ca-amita.ojasaH || M1.37a/ yakSa.rakSas.pizaacaaMz ca gandharva.apsaraso 'asuraan | M1.37c/ naagaan sarpaan suparNaaMz ca pitRRNaaMz ca pRthaggaNam || [M. pitRRNaaM] M1.38a/ vidyuto 'azani.meghaaMz ca rohita.indradhanuuMSi ca | M1.38c/ ulkaa.nirghaata.ketuuMz ca jyotiiMSy uccaavacaani ca || M1.39a/ kinnaraan vaanaraan matsyaan vividhaaMz ca vihaGgamaan | M1.39c/ pazuun mRgaan manuSyaaMz ca vyaalaaMz ca-ubhayatodataH || M1.40a/ kRmi.kiiTa.pataGgaaMz ca yuukaa.makSika.matkuNam | M1.40c/ sarvaM ca daMza.mazakaM sthaavaraM ca pRthagvidham || M1.41a/ evam etair idaM sarvaM mad.niyogaan mahaatmabhiH | M1.41c/ yathaakarma tapoyogaat sRSTaM) sthaavara.jaGgamam || M1.42a/ yeSaaM tu yaadRSaM karma bhuutaanaam iha kiirtitam) | M1.42c/ tat tathaa vo 'abhidhaasyaami) kramayogaM ca janmani || M1.43a/ pazavaz ca mRgaaz ca-eva vyaalaaz ca-ubhayatodataH | M1.43c/ rakSaaMsi ca pizaacaaz ca manuSyaaz ca jaraayujaaH || [M.manuSaaz ca ] M1.44a/ aNDaajaaH pakSiNaH sarpaa nakraa matsyaaz ca kacchapaaH | M1.44c/ yaani ca-evaM.prakaaraaNi sthalajaany audakaani ca || M1.45a/ svedajaM daMza.mazakaM yuukaa.makSika.matkuNam | M1.45c/ uuSmaNaz ca-upajaayante) yac ca-anyat kiM cid iidRSam || M1.46a/ udbhijjaaH sthaavaraaH sarve biija.kaaNDaprarohiNaH | M1.46c/ oSadhyaH phalapaakaantaa bahu.puSpa.phala.upagaaH || M1.47a/ apuSpaaH phalavanto ye te vanaspatayaH smRtaaH | M1.47c/ puSpiNaH phalinaz ca-eva vRkSaas tu-ubhayataH smRtaaH || M1.48a/ guccha.gulmaM tu vividhaM tathaa-eva tRNajaatayaH | M1.48c/ biija.kaaNDaruhaaNy eva prataanaa vallya eva ca || M1.49a/ tamasaa bahu.ruupeNa veSTitaaH) karmahetunaa | M1.49c/ antaH.saMjJaa bhavanty) ete sukha.duHkha.samanvitaaH || M1.50a/ etad.antaas tu gatayo brahmaadyaaH samudaahRtaaH) | M1.50c/ ghore 'asmin bhuutasaMsaare nityaM satatayaayini || M1.51a/ evaM sarvaM sa sRSTvaa)-idaM maaM ca-acintya.paraakramaH | M1.51c/ aatmany antardadhe) bhuuyaH kaalaM kaalena piiDayan) || M1.52a/ yadaa sa devo jaagarti) tad evaM ceSTate) jagat | M1.52c/ yadaa svapiti) zaanta.aatmaa tadaa sarvaM nimiilati) || M1.53a/ tasmin svapiti tu svasthe karma.aatmaanaH zariiriNaH | [M.svapati ] M1.53c/ svakarmabhyo nivartante) manaz ca glaanim Rcchati) || M1.54a/ yugapat tu praliiyante) yadaa tasmin mahaatmani | M1.54c/ tadaa-ayaM sarvabhuutaatmaa sukhaM svapiti) nirvRtaH || M1.55a/ tamo 'ayaM tu samaazritya) ciraM tiSThati sa.indriyaH | M1.55c/ na ca svaM kurute) karma tadaa-utkraamati) muurtitaH || M1.56a/ yadaa-aNumaatriko bhuutvaa) biijaM sthaasnu cariSNu ca | M1.56c/ samaavizati) saMsRSTas) tadaa muurtiM vimuJcati) || M1.57a/ evaM sa jaagrat.svapnaabhyaam idaM sarvaM cara.acaram | M1.57c/ saMjiivayati) ca-ajasraM pramaapayati) ca-avyayaH || M1.58a/ idaM zaastraM tu kRtvaa)-asau maam eva svayam aaditaH | M1.58c/ vidhivad graahayaam aasa) mariici.aadiiMs tv ahaM muniin || M1.59a/ etad vo 'ayaM bhRguH zaastraM zraavayiSyaty) azesataH | M1.59c/ etadd hi matto 'adhijage) sarvam eSo 'akhilaM muniH || M1.60a/ tatas tathaa sa tena-ukto) maharSi.manunaa bhRguH | M1.60c/ taan abraviid) RSiin sarvaan priitaatmaa zruuyataam) iti || M1.61a/ svaayaMbhuvasya-asya manoH SaDvaMzyaa manavo 'apare | M1.61c/ sRSTavantaH) prajaaH svaaH svaa mahaatmaano mahaa.ojasaH || M1.62a/ svaarociSaz ca-uttamaz ca taamaso raivatas tathaa | M1.62c/ caakSuSaz ca mahaatejaa vivasvat.suta eva ca || M1.63a/ svaayaMbhuva.aadyaaH sapta-ete manavo bhuuritejasaH | M1.63c/ sve sve 'antare sarvam idam utpaadya)-aapuz) cara.acaram || M1.64a/ nimeSaa daza ca-aSTau ca kaaSThaa triMzat tu taaH kalaa | M1.64c/ triMzat kalaa muhuurtaH syaad) ahoraatraM tu taavataH || M1.65a/ ahoraatre vibhajate) suuryo maanuSa.daivike | M1.65c/ raatriH svapnaaya bhuutaanaaM ceSTaayai karmaNaam ahaH || M1.66a/ pitrye raatri.ahanii maasaH pravibhaagas tu pakSayoH | M1.66c/ karma.ceSTaasv ahaH kRSNaH zuklaH svapnaaya zarvarii || M1.67a/ daive raatri.ahanii varSaM pravibhaagas tayoH punaH | M1.67c/ ahas tatra-udagayanaM raatriH syaad) dakSiNaayanam || M1.68a/ braahmasya tu kSapaahasya yat pramaaNaM samaasataH | M1.68c/ ekaikazo yugaanaaM tu kramazas tan nibodhata) || M1.69a/ catvaary aahuH) sahasraaNi varsaaNaaM tat kRtaM yugam | M1.69c/ tasya taavat-zatii saMdhyaa saMdhyaaMzaz ca tathaavidhaH || M1.70a/ itareSu sa.saMdhyeSu sa.saMdhyaaMzeSu ca triSu | M1.70c/ ekaapaayena vartante) sahasraaNi zataani ca || M1.71a/ yad etat parisaMkhyaatam aadaav eva caturyugam | M1.71c/ etad dvaadazasaahasraM devaanaaM yugam ucyate) || M1.72a/ daivikaanaaM yugaanaaM tu sahasraM parisaMkhyayaa | M1.72c/ braahmam ekam ahar jJeyaM) taavatiiM raatrim eva ca || [M.taavatii raatrir eva ca ] M1.73a/ tad vai yugasahasraantaM braahmaM puNyam ahar viduH) | M1.73c/ raatriM ca taavatiim eva te 'ahoraatravido janaaH || M1.74a/ tasya so 'ahar.nizasya-ante prasuptaH pratibudhyate) | M1.74c/ pratibuddhaz ca sRjati) manaH sad.asad.aatmakam || M1.75a/ manaH sRSTiM vikurute) codyamaanaM sisRkSayaa | M1.75c/ aakaazaM jaayate) tasmaat tasya zabdaM guNaM viduH) || M1.76a/ aakaazaat tu vikurvaaNaat) sarvagandhavahaH zuciH | M1.76c/ balavaaJ jaayate) vaayuH sa vai sparza.guNo mataH || M1.77a/ vaayor api vikurvaaNaad) virociSNu tamonudam | M1.77c/ jyotir utpadyate) bhaasvat tad ruupa.guNam ucyate) || M1.78a/ jyotiSaz ca vikurvaaNaad) aapo rasa.guNaaH smRtaaH) | M1.78c/ adbhyo gandha.guNaa bhuumir ity eSaa sRSTir aaditaH || M1.79a/ yad praag dvaadazasaahasram uditaM) daivikaM yugam | M1.79c/ tad ekasaptati.guNaM manvantaram iha-ucyate) || M1.80a/ manvantaraaNy asaMkhyaani sargaH saMhaara eva ca | M1.80c/ kriiDann) iva-etat kurute) parameSThii punaH punaH || M1.81a/ catuSpaat sakalo dharmaH satyaM ca-eva kRte yuge | M1.81c/ na-adharmeNa-aagamaH kaz cin manuSyaan prati vartate) || [M. upavartate ] M1.82a/ itareSv aagamaad dharmaH paadazas tv avaropitaH) | M1.82c/ caurika.anRta.maayaabhir dharmaz ca-apaiti) paadazaH || M1.83a/ a.rogaaH sarvasiddhaarthaaz caturvarSazata.aayuSaH | M1.83c/ kRte tretaadiSu hy eSaaM aayur hrasati) paadazaH || [V. vayo hrasati ] M1.84a/ veda.uktam aayur martyaanaam aaziSaz ca-eva karmaNaam | M1.84c/ phalanty) anuyugaM loke prabhaavaz ca zariiriNaam || M1.85a/ anye kRtayuge dharmaas tretaayaaM dvaapare 'apare | [M.pare ] M1.85c/ anye kaliyuge nRRNaaM yugahraasaanuruupataH || M1.86a/ tapaH paraM kRtayuge tretaayaaM jJaanam ucyate) | M1.86c/ dvaapare yajJam evaahur) daanam ekaM kalau yuge || M1.87a/ sarvasya-asya tu sargasya gupti.arthaM sa mahaa.dyutiH | M1.87c/ mukha.baahu.uuru.pajjaanaaM pRthakkarmaaNy akalpayat) || M1.88a/ adhyaapanam adhyayanaM yajanaM yaajanaM tathaa | M1.88c/ daanaM pratigrahaM ca-eva braahmaNaanaam akalpayat) || M1.89a/ prajaanaaM rakSaNaM daanam ijyaa.adhyayanam eva ca | M1.89c/ viSayeSv a.prasaktiz ca kSatriyasya samaasataH ) || [M.samaadizat] M1.90a/ pazuunaaM rakSaNaM daanam ijyaa.adhyayanam eva ca | M1.90c/ vaNikpathaM kusiidaM ca vaizyasya kRSim eva ca || M1.91a/ ekam eva tu zuudrasya prabhuH karma samaadizat) | M1.91c/ eteSaam eva varNaanaaM zuzruuSaam anasuuyayaa || M1.92a/ uurdhvaM naabher medhyataraH puruSaH parikiirtitaH) | M1.92c/ tasmaan medhyatamaM tv asya mukham uktaM) svayaMbhuvaa || M1.93a/ uttamaaGga.udbhavaaj jyeSThyaad brahmaNaz ca-eva dhaaraNaat | [M.jyaiSThyaad] M1.93c/ sarvasya-eva-asya sargasya dharmato braahmaNaH prabhuH || M1.94a/ taM hi svayaMbhuuH svaad aasyaat tapas taptvaa)-aadito 'asRjat) | M1.94c/ havya.kavyaabhivaahyaaya sarvasya-asya ca guptaye || M1.95a/ yasya-aasyena sadaa-aznanti) havyaani tridiva.okasaH | M1.95c/ kavyaani ca-eva pitaraH kiM bhuutam adhikaM tataH || M1.96a/ bhuutaanaaM praaNinaH zreSThaaH praaNinaaM buddhijiivinaH | M1.96c/ buddhimatsu naraaH zreSThaa nareSu braahmaNaaH smRtaaH) || M1.97a/ braahmaNeSu ca vidvaaMso vidvatsu kRta.buddhayaH | M1.97c/ kRta.buddhiSu kartaaraH kartRSu brahmavedinaH || M1.98a/ utpattir eva viprasya muurtir dharmasya zaazvatii | M1.98c/ sa hi dharmaartham utpanno brahmabhuuyaaya kalpate) || M1.99a/ braahmaNo jaayamaano) hi pRthivyaam adhijaayate) | M1.99c/ iizvaraH sarvabhuutaanaaM dharmakozasya guptaye || M1.100a/ sarvaM svaM braahmaNasya-idaM yat kiM cit- jagatiigataM | M1.100c/ zraiSThyena-abhijanena-idaM sarvaM vai braahmaNo 'arhati) || M1.101a/ svam eva braahmaNo bhuGkte) svaM vaste svaM dadaati) ca | M1.101c/ aanRzaMsyaad braahmaNasya bhuJjate) hi-itare janaaH || M1.102a/ tasya karmaviveka.arthaM zeSaaNaam anupuurvazaH | M1.102c/ svaayaMbhuvo manur dhiimaan idaM zaastram akalpayat) || M1.103a/ viduSaa braahmaNena-idam adhyetavyaM) prayatnataH | M1.103c/ zizyebhyaz ca pravaktavyaM) samyaG na-anyena kena cit || M1.104a/ idaM zaastram adhiiyaano) braahmaNaH zaMsita.vrataH | M1.104c/ manas.vaac.dehajair nityaM karmadoSair na lipyate) || M1.105a/ punaati) paGktiM vaMzyaaMz ca sapta.sapta para.avaraan | M1.105c/ pRthiviim api ca-eva-imaaM kRtsnaam eko 'api so 'arhati) || M1.106a/ idaM svastyayanaM zreSTham idaM buddhivivardhanam | M1.106c/ idaM yazasyam aayuSyam idaM niHzreyasaM param || [M. idaM yazasyaM satatam] M1.107a/ asmin dharmo 'akhilena-ukto) guNa.doSau ca karmaNaam | M1.107c/ caturNaam api varNaanaam aacaaraz ca-eva zaazvataH || M1.108a/ aacaaraH paramo dharmaH zruti.uktaH smaarta eva ca | M1.108c/ tasmaad asmin sadaa yukto) nityaM syaad) aatmavaan dvijaH || M1.109a/ aacaaraad vicyuto) vipro na vedaphalam aznute) | M1.109c/ aacaareNa tu saMyuktaH) sampuurNaphalabhaaj bhavet) || [M. saMpuurNaphalabhaak smRtaH] M1.110a/ evam aacaarato dRSTvaa) dharmasya munayo gatiM | M1.110c/ sarvasya tapaso muulam aacaaraM jagRhuH) param || M1.111a/ jagataz ca samutpattiM saMskaaravidhim eva ca | M1.111c/ vratacaryaa.upacaaraM ca snaanasya ca paraM vidhim || M1.112a/ daaraadhigamanaM ca-eva vivaahaanaaM ca lakSaNam | M1.112c/ mahaayajJavidhaanaM ca zraaddhakalpaM ca zaazvatam || M1.113a/ vRttiinaaM lakSaNaM ca-eva snaatakasya vrataani ca | M1.113c/ bhakSya.abhakSyaM ca zaucaM ca dravyaaNaaM zuddhim eva ca || M1.114a/ striidharma.yogaM taapasyaM mokSaM saMnyaasam eva ca | M1.114c/ raajJaz ca dharmam akhilaM kaaryaaNaaM ca vinirNayam || M1.115a/ saakSiprazna.vidhaanaM ca dharmaM strii.puMsayor api | M1.115c/ vibhaagadharmaM dyuutaM ca kaNTakaanaaM ca zodhanam || M1.116a/ vaizya.zuudra.upacaaraM ca saMkiirNaanaaM ca saMbhavam | M1.116c/ aapad.dharmaM ca varNaanaaM praayazcitta.vidhiM tathaa || M1.117a/ saMsaaragamanaM ca-eva trividhaM karma.saMbhavam | M1.117c/ niHzreyasaM karmaNaaM ca guNa.doSapariikSaNam || M1.118a/ dezadharmaan-jaatidharmaan kuladharmaaMz ca zaazvataan | M1.118c/ paaSaNDa.gaNadharmaaMz ca zaastre 'asminn uktavaan) manuH || M1.119a/ yathaa-idam uktavaan)-zaastraM puraa pRSTo) manur mayaa | M1.119c/ tathaa-idaM yuuyam apy adya mat.sakaazaat-nibodhata) || M2.01a/ vidvadbhiH sevitaH sadbhir nityam a.dveSa.raagibhiH | M2.01c/ hRdayena-abhyanujJaato yo dharmas taM nibodhata || M2.02a/ kaamaatmataa na prazastaa na ca-eva-iha-asty akaamataa | M2.02c/ kaamyo hi vedaadhigamaH karmayogaz ca vaidikaH || M2.03a/ saMkalpa.muulaH kaamo vai yajJaaH saMkalpa.saMbhavaaH | M2.03c/ vrataani yamadharmaaz ca sarve saMkalpajaaH smRtaaH || M2.04a/ a.kaamasya kriyaa kaa cid dRzyate na-iha karhi cit | M2.04c/ yad yadd hi kurute kiM cit tat tat kaamasya ceSTitam || M2.05a/ teSu samyag vartamaano gacchaty amaralokataam | M2.05c/ yathaa saMkalpitaaMz ca-iha sarvaan kaamaan samaznute || M2.06a/ vedo 'akhilo dharmamuulaM smRti.ziile ca tadvidaam | M2.06c/ aacaaraz ca-eva saadhuunaam aatmanas tuSTir eva ca || M2.07a/ yaH kaz cit kasya cid dharmo manunaa parikiirtitaH | M2.07c/ sa sarvo 'abhihito vede sarvajJaanamayo hi saH || M2.08a/ sarvaM tu samavekSya-idaM nikhilaM jJaanacakSuSaa | M2.08c/ zrutipraamaaNyato vidvaan svadharme nivizeta vai || M2.09a/ zruti.smRti.uditaM dharmam anutiSThan hi maanavaH | M2.09c/ iha kiirtim avaapnoti pretya ca-anuttamaM sukham || M2.10a/ zrutis tu vedo vijJeyo dharmazaastraM tu vai smRtiH | M2.10c/ te sarvaartheSv a.miimaaMsye taabhyaaM dharmo hi nirbabhau || M2.11a/ yo 'avamanyeta te muule hetuzaastraazrayaad dvijaH | M2.11c/ sa saadhubhir bahiSkaaryo naastiko vedanindakaH || M2.12a/ vedaH smRtiH sadaacaaraH svasya ca priyam aatmanaH | M2.12c/ etac caturvidhaM praahuH saakSaad dharmasya lakSaNam || M2.13a/ artha.kaameSv a.saktaanaaM dharmajJaanaM vidhiiyate | M2.13c/ dharmaM jijJaasamaanaanaaM pramaaNaM paramaM zrutiH || M2.14a/ zrutidvaidhaM tu yatra syaat tatra dharmaav ubhau smRtau | M2.14c/ ubhaav api hi tau dharmau samyag uktau maniiSibhiH || M2.15a/ udite 'anudite ca-eva samayaadhyuSite tathaa | M2.15c/ sarvathaa vartate yajJa iti-iyaM vaidikii zrutiH || M2.16a/ niSeka.aadi.zmazaana.anto mantrair yasya-udito vidhiH | M2.16c/ tasya zaastre 'adhikaaro 'asmiJ jJeyo na-anyasya kasya cit || M2.17a/ sarasvatii.dRzadvatyor devanadyor yad antaram | M2.17c/ taM devanirmitaM dezaM brahmaavartaM pracakSate || M2.18a/ tasmin deze ya aacaaraH paaramparyakramaagataH | M2.18c/ varNaanaaM sa.antaraalaanaaM sa sadaacaara ucyate || M2.19a/ kurukSetraM ca matsyaaz ca paJcaalaaH zuurasenakaaH | M2.19c/ eSa brahmarSidezo vai brahmaavartaad anantaraH || M2.20a/ etad dezaprasuutasya sakaazaad agrajanmanaH | M2.20c/ svaM svaM caritraM zikSeran pRthivyaaM sarvamaanavaaH || M2.21a/ himavad.vindhyayor madhyaM yat praag vinazanaad api | M2.21c/ pratyag eva prayaagaac ca madhyadezaH prakiirtitaH || M2.22a/ aa samudraat tu vai puurvaad aa samudraac ca pazcimaat | M2.22c/ tayor eva-antaraM giryor aaryaavartaM vidur budhaaH || M2.23a/ kRSNasaaras tu carati mRgo yatra svabhaavataH | M2.23c/ sa jJeyo yajJiyo dezo mlecchadezas tv ataH paraH || M2.24a/ etaaN dvijaatayo dezaan saMzrayeran prayatnataH | M2.24c/ zuudras tu yasmin kasmin vaa nivased vRttikarzitaH ||`[M.yasmiMs tasmin vaa ] M2.25a/ eSaa dharmasya vo yoniH samaasena prakiirtitaa | M2.25c/ saMbhavaz ca-asya sarvasya varNadharmaan nibodhata || M2.26a/ vaidikaiH karmabhiH puNyair niSekaadir dvijanmanaam | M2.26c/ kaaryaH zariirasaMskaaraH paavanaH pretya ca-iha ca || M2.27a/ gaarbhair homair jaatakarma.cauDa.mauJjii.nibandhanaiH | M2.27c/ baijikaM gaarbhikaM ca-eno dvijaanaam apamRjyate || M2.28a/ svaadhyaayena vratair homais traividyena-ijyayaa sutaiH | M2.28c/ mahaayajJaiz ca yajJaiz ca braahmii-iyaM kriyate tanuH || M2.29a/ praaG naabhivardhanaat puMso jaatakarma vidhiiyate | M2.29c/ mantravat praazanaM ca-asya hiraNya.madhu.sarpiSaam || M2.30a/ naamadheyaM dazamyaaM tu dvaadazyaaM vaa-asya kaarayet | M2.30c/ puNye tithau muhuurte vaa nakSatre vaa guNaanvite || M2.31a/ maGgalyaM braahmaNasya syaat kSatriyasya balaanvitam | M2.31c/ vaizyasya dhanasaMyuktaM zuudrasya tu jugupsitam || M2.32a/ zarmavad braahmaNasya syaad raajJo rakSaasamanvitam | [M.raajJaa ?] M2.32c/ vaizyasya puSTi.saMyuktaM zuudrasya preSyasaMyutam || M2.33a/ striiNaaM sukha.udyam a.kruuraM vispaSTa.arthaM manoharam | M2.33c/ maGgalyaM diirghavarNa.antam aaziirvaada.abhidhaanavat || M2.34a/ caturthe maasi kartavyaM zizor niSkramaNaM gRhaat | M2.34c/ SaSThe 'annapraazanaM maasi yad vaa-iSTaM maGgalaM kule || M2.35a/ cuuDaakarma dvijaatiinaaM sarveSaam eva dharmataH | M2.35c/ prathame 'abde tRtiiye vaa kartavyaM zruticodanaat || [M.zrutinodanaat] M2.36a/ garbhaaSTame 'abde kurviita) braahmaNasya-upanaayanam | M2.36c/ garbhaad ekaadaze raajJo garbhaat tu dvaadaze vizaH || M2.37a/ brahmavarcasa.kaamasya kaaryo viprasya paJcame | M2.37c/ raajJo bala.arthinaH SaSThe vaizyasya-iha-arthino 'aSTame || M2.38a/ aa Sodazaad braahmaNasya saavitrii na-ativartate) | M2.38c/ aa dvaaviMzaat kSatrabandhor aa caturviMzater vizaH || M2.39a/ ata uurdhvaM trayo 'apy ete yathaakaalam a.saMskRtaaH | M2.39c/ saavitriipatitaa vraatyaa bhavanty) aaryavigarhitaaH || M2.40a/ na-etair a.puutair vidhivad aapady api hi karhi cit | M2.40c/ braahmaan yaunaaMz ca saMbandhaan na-aacared) braahmaNaH saha || [M.braahmaNaiH saha ] M2.41a/ kaarSNa.raurava.baastaani carmaaNi brahmacaariNaH | M2.41c/ vasiirann) aanupuurvyeNa zaaNa.kSauma.aavikaani ca || M2.42a/ mauJjii trivRt samaa zlakSNaa kaaryaa viprasya mekhalaa | M2.42c/ kSatriyasya tu maurvii jyaa vaizyasya zaNataantavii || M2.43a/ muJjaalaabhe tu kartavyaaH) kuza.azmantaka.balvajaiH | M2.43c/ trivRtaa granthinaa-ekena tribhiH paJcabhir eva vaa || M2.44a/ kaarpaasam upaviitaM syaad) viprasya-uurdhvavRtaM trivRt | M2.44c/ zaNa.suutramayaM raajJo vaizyasya-aavikasautrikam || M2.45a/ braahmaNo bailva.paalaazau kSatriyo vaaTa.khaadirau | M2.45c/ pailava.audumbarau vaizyo daNDaan arhanti) dharmataH || M2.46a/ kezaantiko braahmaNasya daNDaH kaaryaH) pramaaNataH | M2.46c/ lalaaTasammito raajJaH syaat) tu naasaantiko vizaH || M2.47a/ Rjavas te tu sarve syur) a.vraNaaH saumya.darzanaaH | M2.47c/ an.udvegakaraa nRRNaaM sa.tvaco 'anagniduuSitaaH || M2.48a/ pratigRhya)-iipsitaM daNDam upasthaaya) ca bhaaskaram | M2.48c/ pradakSiNaM pariitya)-agniM cared) bhaikSaM yathaavidhi || M2.49a/ bhavat.puurvaM cared) bhaikSam upaniito dvijottamaH | M2.49c/ bhavan.madhyaM tu raajanyo vaizyas tu bhavad.uttaram | M2.50a/ maataraM vaa svasaaraM vaa maatur vaa bhaginiiM nijaam | M2.50c/ bhikSeta) bhikSaam prathamaM yaa ca-enaM na-avamaanayet) || M2.51a/ samaahRtya) tu tad bhaikSaM yaavadannam a.maayayaa | [M.yaavadartham ] M2.51c/ nivedya) gurave 'azniiyaad) aacamya) praaGmukhaH zuciH || M2.52a/ aayuSyaM praaG.mukho bhuGkte) yazasyaM dakSiNaa.mukhaH | M2.52c/ zriyaM pratyaG.mukho bhuGkte) RtaM bhuGkte) hy udaG.mukhaH || M2.53a/ upaspRzya) dvijo nityam annam adyaat) samaahitaH | M2.53c/ bhuktvaa) ca-upaspRzet) samyag adbhiH khaani ca saMspRzet) || M2.54a/ puujayed) azanaM nityam adyaac) ca-etad a.kutsayan) | M2.54c/ dRSTvaa) hRSyet) prasiidec) ca pratinandec) ca sarvazaH || M2.55a/ puujitaM hy azanaM nityaM balam uurjaM ca yacchati) | M2.55c/ a.puujitaM tu tad bhuktam ubhayaM naazayed) idam || M2.56a/ na-ucchiSTaM kasya cid dadyaan) na-adyaad) etat tathaa-antaraa | M2.56c/ na ca-eva-atyazanaM kuryaan) na ca-ucchiSTaH kva cid vrajet) || M2.57a/ an.aarogyam an.aayuSyam a.svargyaM ca-atibhojanam | M2.57c/ apuNyaM lokavidviSTaM tasmaat tat parivarjayet) || M2.58a/ braahmeNa vipras tiirthena nityakaalam upaspRzet) | M2.58c/ kaaya.traidazikaabhyaaM vaa na pitryeNa kadaa cana || M2.59a/ aGguSThamuulasya tale braahmaM tiirthaM pracakSate) | M2.59c/ kaayam aGgulimuule 'agre devaM pitryaM tayor adhaH || M2.60a/ trir aacaamed) apaH puurvaM dviH pramRjyaat) tato mukham | M2.60c/ khaani ca-eva spRzed) adbhir aatmaanaM zira eva ca || M2.61a/ an.uSNaabhir a.phenaabhir adbhis tiirthena dharmavit | M2.61c/ zauca.iipsuH sarvadaa-aacaamed) ekaante praag.udaG.mukhaH || M2.62a/ hRdgaabhiH puuyate) vipraH kaNThagaabhis tu bhuumipaH | M2.62c/ vaizyo 'adbhiH praazitaabhis tu zuudraH spRSTaabhir antataH || M2.63a/ uddhRte dakSine paaNaav upaviitii-ucyate) dvijaH | M2.63c/ savye praaciinaaviitii niviitii kaNThasajjane || M2.64a/ mekhalaam ajinaM daNDam upaviitaM kamaNDalum | M2.64c/ apsu praasya) vinaSTaani gRhNiita)-anyaani mantravat || M2.65a/ kezaantaH SoDaze varSe braahmaNasya vidhiiyate) | M2.65c/ raajanyabandhor dvaaviMze vaizyasya dvyadhike mataH || M2.66a/ a.mantrikaa tu kaaryaa)-iyaM striiNaam aavRd azeSataH | M2.66c/ saMskaaraarthaM zariirasya yathaakaalaM yathaakramam || M2.67a/ vaivaahiko vidhiH striiNaaM saMskaaro vaidikaH smRtaH | M2.67c/ patisevaa gurau vaaso gRhaartho 'agni.parikriyaa || M2.68a/ eSa prokto) dvijaatiinaam aupanaayaniko vidhiH | M2.68c/ utpatti.vyaJjakaH puNyaH karmayogaM nibodhata) || M2.69a/ upaniiya) guruH ziSyaM zikSayet)-zaucam aaditaH | M2.69c/ aacaaram agnikaaryaM ca saMdhyaa.upaasanam eva ca || M2.70a/ adhyeSyamaaNas) tv aacaanto) yathaazaastram udaG.mukhaH | M2.70c/ brahmaaJjali.kRto 'adhyaapyo) laghu.vaasaa jita.indriyaH || M2.71a/ brahmaarambhe 'avasaane ca paadau graahyau) guroH sadaa | M2.71c/ saMhatya) hastaav adhyeyaM) sa hi brahmaaJjaliH smRtaH || M2.72a/ vyatyasta.paaNinaa kaaryam) upasaMgrahaNaM guroH | M2.72c/ savyena savyaH spraSTavyo) dakSiNena ca dakSiNaH || M2.73a/ adhyeSyamaaNaM tu gurur nityakaalam a.tandritaH | M2.73c/ adhiiSva) bho iti bruuyaad) viraamo 'astv) iti ca-aaramet) || M2.74a/ brahmanaH praNavaM kuryaad) aadaav ante ca sarvadaa | M2.74c/ sravaty) an.oMkRtaM puurvaM parastaac ca viziiryati) || M2.75a/ praak.kuulaan paryupaasiinaH) pavitraiz ca-eva paavitaH) | M2.75c/ praaNaayaamais tribhiH puutas tata oM.kaaram arhati) || M2.76a/ a.kaaraM ca-apy u.kaaraM ca ma.kaaraM ca prajaapatiH | M2.76c/ vedatrayaat-niraduhad) bhuur bhuvaH svar iti-iti ca || M2.77a/ tribhya eva tu vedebhyaH paadaM paadam aduuduhat) | M2.77c/ tad ity Rco 'asyaaH saavitryaaH parameSThii prajaapatiH || M2.78a/ etad akSaram etaaM ca japan) vyaahRti.puurvikaam | M2.78c/ saMdhyayor vedavid vipro vedapuNyena yujyate) || M2.79a/ sahasrakRtvas tv abhyasya) bahir etat trikaM dvijaH | M2.79c/ mahato 'apy enaso maasaat tvacaa-iva-ahir vimucyate) || M2.80a/ etayaa-Rcaa visaMyuktaH) kaale ca kriyayaa svayaa | M2.80c/ brahma.kSatriya.viz.yonir garhaNaaM yaati) saadhuSu || M2.81a/ oM.kaara.puurvikaas tisro mahaavyaahRtayo 'avyayaaH | [M.oGkaara.] M2.81c/ tri.padaa ca-eva saavitrii vijJeyaM brahmaNo mukham || M2.82a/ yo 'adhiite) 'ahany ahany etaaM triiNi varSaaNy a.tandritaH | M2.82c/ sa brahma param abhyeti) vaayubhuutaH kha.muurtimaan || M2.83a/ ekaakSaraM paraM brahma praaNaayaamaH paraM tapaH | M2.83c/ saavitryaas tu paraM na-asti) maunaat satyaM viziSyate) || M2.84a/ kSaranti) sarvaa vaidikyo juhoti.yajati.kriyaaH | M2.84c/ akSaraM duSkaraM jJeyaM brahma ca-eva prajaapatiH || [M. akSaraM tv akSaraM jJeyaM] M2.85a/ vidhiyajJaaj japayajJo viziSTo dazabhir guNaiH | M2.85c/ upaaMzuH syaat)-zataguNaH saahasro maanasaH smRtaH || M2.86a/ ye paakayajJaas catvaaro vidhiyajJasamanvitaaH | M2.86c/ sarve te japayajJasya kalaaM na-arhanti) SoDaziim || M2.87a/ japyena-eva tu saMsidhyed) braahmaNo na-atra saMzayaH | M2.87c/ kuryaad) anyan na vaa kuryaan) maitro braahmaNa ucyate) || M2.88a/ indriyaaNaaM vicarataaM viSayeSv apahaariSu | M2.88c/ saMyame yatnam aatiSThed) vidvaan yantaa-iva vaajinaam || M2.89a/ ekaadaza-indriyaaNy aahur) yaani puurve maniiSiNaH | M2.89c/ taani samyak pravakSyaami) yathaavad anupuurvazaH || M2.90a/ zrotraM tvak cakSuSii jihvaa naasikaa ca-eva paJcamii | M2.90c/ paayu.upasthaM hasta.paadaM vaak ca-eva dazamii smRtaa | M2.91a/ buddhiindriyaaNi paJca-eSaaM zrotraadiiny anupuurvazaH | M2.91c/ karma.indriyaaNi paJca-eSaaM paayu.aadiini pracakSate) || M2.92a/ ekaadazaM mano jJeyaM svaguNena-ubhaya.aatmakam | M2.92c/ yasmin jite jitaav etau bhavataH) paJcakau gaNau || M2.93a/ indriyaaNaaM prasaGgena doSam Rcchaty) a.saMzayam | M2.93c/ saMniyamya) tu taany eva tataH siddhiM nigacchati) || M2.94a/ na jaatu kaamaH kaamaanaam upabhogena zaamyati) | M2.94c/ haviSaa kRSNavartmaa-iva bhuuya eva-abhivardhate) || M2.95a/ yaz ca-etaan praapnuyaat) sarvaan yaz ca-etaan kevalaaMs tyajet) | M2.95c/ praapaNaat sarvakaamaanaaM parityaago viziSyate) | M2.96a/ na tathaa-etaani zakyante) saMniyantum asevayaa | M2.96c/ viSayeSu prajuSTaani yathaa jJaanena nityazaH || M2.97a/ vedaas tyaagaz ca yajJaaz ca niyamaaz ca tapaaMsi ca | M2.97c/ na vipraduSTa.bhaavasya siddhiM gacchati) karhi cit || M2.98a/ zrutvaa) spRSTvaa) ca dRSTvaa) ca bhuktvaa) ghraatvaa) ca yo naraH | M2.98c/ na hRSyati) glaayati) vaa sa vijJeyo) jita.indriyaH || M2.99a/ indriyaaNaaM tu sarveSaaM yady ekaM kSarati)-indriyam | M2.99c/ tena-asya kSarati) prajJaa dRteH paadaad iva-udakam || M2.100a/ vaze kRtvaa)-indriyagraamaM saMyamya) ca manas tathaa | M2.100c/ sarvaan saMsaadhayed) arthaan a.kSiNvan) yogatas tanum || M2.101a/ puurvaaM saMdhyaaM japaaMs tiSThet) saavitriim aa.arkadarzanaat | M2.101c/ pazcimaaM tu samaasiinaH) samyag RkSavibhaavanaat || [M. pazcimaaM tu sadaasiita] M2.102a/ puurvaaM saMdhyaaM japaMs) tiSThan) naizam eno vyapohati) | M2.102c/ pazcimaam tu samaasiino malaM hanti) divaakRtam || M2.103a/ na tiSThati) tu yaH puurvaaM na-upaaste) yaz ca pazcimaam | M2.103c/ sa zuudravad bahiSkaaryaH sarvasmaad dvijakarmaNaH || M2.104a/ apaaM samiipe niyato naityakaM vidhim aasthitaH) | M2.104c/ saavitriim apy adhiiyiita) gatvaa)-araNyaM samaahitaH || M2.105a/ veda.upakaraNe ca-eva svaadhyaaye ca-eva naityake | M2.105c/ na-anurodho 'asty) anadhyaaye homamantreSu ca-eva hi || M2.106a/ naityake na-asty) anadhyaayo brahmasattraM hi tat smRtam || M2.106c/ brahmaahuti.hutaM puNyam an.adhyaaya.vaSaTkRtam || M2.107a/ yaH svaadhyaayam adhiite) 'abdaM vidhinaa niyataH zuciH | M2.107c/ tasya nityaM kSaraty) eSa payo dadhi ghRtaM madhu || M2.108a/ agniindhanaM bhaikSacaryaam adhaHzayyaaM guror hitam | M2.108c/ aa samaavartanaat kuryaat) kRta.upanayano dvijaH || M2.109a/ aacaaryaputraH zuzruuSur jJaanado dhaarmikaH zuciH | M2.109c/ aaptaH zakto 'arthadaH saadhuH svo 'adhyaapyaa) daza dharmataH || M2.110a/ na-apRSTaH kasya cid bruuyaan) na ca-anyaayena pRcchataH) | M2.110c/ jaanann) api hi medhaavii jaDaval loka aacaret) || M2.111a/ adharmeNa ca yaH praaha) yaz ca-adharmeNa pRcchati) | M2.111c/ tayor anyataraH praiti) vidveSaM vaa-adhigacchati) || M2.112a/ dharma.arthau yatra na syaataaM) zuzruuSaa vaa-api tadvidhaa | M2.112c/ tatra vidyaa na vaptavyaa) zubhaM biijam iva-uuSare || M2.113a/ vidyayaa-eva samaM kaamaM martavyaM brahmavaadinaa | M2.113c/ aapady api hi ghoraayaaM na tv enaam iriNe vapet) || M2.114a/ vidyaa braahmaNam etya-aaha) zevadhis te 'asmi rakSa) maam | [M.zevadhiS Te] M2.114c/ asuuyakaaya maaM maadaas) tathaa syaaM) viiryavattamaa || M2.115a/ yam eva tu zuciM vidyaan niyata.brahmacaariNam| [M. vidyaa niyataM brahmacaariNam] M2.115c/ tasmai maaM bruuhi) vipraaya nidhipaaya-a.pramaadine | M2.116a/ brahma yas tv ananujJaatam adhiiyaanaad) avaapnuyaat) | M2.116c/ sa brahmasteyasaMyukto narakaM pratipadyate) | M2.117a/ laukikaM vaidikaM vaa-api tathaa-adhyaatmikam eva vaa | M2.117c/ aadadiita) yato jJaanaM taM puurvam abhivaadayet) || M2.118a/ saavitriimaatra.saaro 'api varaM vipraH suyantritaH | M2.118c/ na-a.yantritas trivedo 'api sarvaazii sarvavikrayii || M2.119a/ zayyaa.aasane 'adhyaacarite) zreyasaa na samaavizet) | M2.119c/ zayyaa.aasanasthaz ca-eva-enaM pratyutthaaya)-abhivaadayet) || M2.120a/ uurdhvaM praaNaa hy utkraamanti) yuunaH sthavira aayati | M2.120c/ pratyutthaana.abhivaadaabhyaaM punas taan pratipadyate) || M2.121a/ abhivaadana.ziilasya nityaM vRddha.upasevinaH | M2.121c/ catvaari tasya vardhante) aayur dharmo yazo balam || [M. catvaari saMpravardhante] M2.122a/ abhivaadaat paraM vipro jyaayaaMsam abhivaadayan) | M2.122c/ asau naama-aham asmi)-iti svaM naama parikiirtayet) || M2.123a/ naamadheyasya ye ke cid abhivaadaM na jaanate) | M2.123c/ taan praajJo 'aham iti bruuyaat) striyaH sarvaas tathaa-eva ca || M2.124a/ bhoHzabdaM kiirtayed) ante svasya naamno 'abhivaadane | M2.124c/ naamnaam svaruupa.bhaavo hi bho.bhaava RSibhiH smRtaH) || M2.125a/ aayuSmaan bhava) saumya-iti vaacyo) vipro 'abhivaadane | M2.125c/ a.kaaraz ca-asya naamno 'ante vaacyaH) puurvaakSaraH plutaH || M2.126a/ yo na vetty) abhivaadasya vipraH pratyabhivaadanam | M2.126c/ na-abhivaadyaH) sa viduSaa yathaa zuudras tathaa-eva saH || M2.127a/ braahmaNaM kuzalaM pRcchet) kSatrabandhum an.aamayam | M2.127c/ vaizyaM kSemaM samaagamya) zuudram aarogyam eva ca || M2.128a/ a.vaacyo) diikSito naamnaa yaviiyaan api yo bhavet) | M2.128c/ bho.bhavat.puurvakaM tv enam abhibhaaSeta) dharmavit || M2.129a/ parapatnii tu yaa strii syaad) a.saMbandhaa ca yonitaH | M2.129c/ taaM bruuyaad) bhavati-ity evaM subhage bhagini-iti ca || M2.130a/ maatulaaMz ca pitRvyaaMz ca zvazuraan Rtvijo guruun | M2.130c/ asaav aham iti bruuyaat) pratyutthaaya) yaviiyasaH || M2.131a/ maatRzvasaa maatulaanii zvazruur atha pitRzvasaa | M2.131c/ saMpuujyaa) gurupatniivat samaas taa gurubhaaryayaa || M2.132a/ bhraatur bhaaryaa-upasaMgraahyaa) sa.varNaa-ahany ahany api | M2.132c/ viproSya) tu-upasaMgraahyaa) jJaati.saMbandhi.yoSitaH || M2.133a/ pitur bhaginyaaM maatuz ca jyaayasyaaM ca svasary api | M2.133c/ maatRvad vRttim aatiSThen) maataa taabhyo gariiyasii || M2.134a/ dazaabda.aakhyaM paurasakhyaM paJcaabda.aakhyaM kalaabhRtaam | M2.134c/ tryabdapuurvaM zrotriyaaNaaM svalpena-api svayoniSu || M2.135a/ braahmaNaM dazavarSaM tu zatavarSaM tu bhuumipam | M2.135c/ pitaa.putrau vijaaniiyaad) braahmaNas tu tayoH pitaa || M2.136a/ vittaM bandhur vayaH karma vidyaa bhavati) paJcamii | M2.136c/ etaani maanyasthaanaani gariiyo yad yad uttaram || [M.maanasthaanaani ] M2.137a/ paJcaanaaM triSu varNeSu bhuuyaaMsi guNavanti ca | M2.137c/ yatra syuH) so 'atra maana.arhaH zuudro 'api dazamiiM gataH || M2.138a/ cakriNo dazamiisthasya rogiNo bhaariNaH striyaaH | M2.138c/ snaatakasya ca raajJaz ca panthaa deyo varasya ca || M2.139a/ teSaaM tu samaavetaanaaM maanyau) snaataka.paarthivau | M2.139c/ raaja.snaatakayoz ca-eva snaatako nRpamaanabhaak || M2.140a/ upaniiya) tu yaH ziSyaM vedam adhyaapayed) dvijaH | M2.140c/ sa.kalpaM sa.rahasyaM ca tam aacaaryaM pracakSate) || M2.141a/ ekadezaM tu vedasya vedaaGgaany api vaa punaH | M2.141c/ yo 'adhyaapayati) vRttyartham upaadhyaayaH sa ucyate) || M2.142a/ niSeka.aadiini karmaaNi yaH karoti) yathaavidhi | M2.142c/ saMbhaavayati) ca-annena sa vipro gurur ucyate) || M2.143a/ agnyaadheyaM paakayajJaan agniSToma.aadikaan makhaan | M2.143c/ yaH karoti) vRto yasya sa tasya-Rtvig iha-ucyate) || M2.144a/ ya aavRNoty) a.vitathaM brahmaNaa zravaNaav ubhau | M2.144c/ sa maataa sa pitaa jJeyas taM na druhyet) kadaa cana || M2.145a/ upaadhyaayaan daza-aacaarya aacaaryaaNaaM zataM pitaa | M2.145c/ sahasraM tu pitRRn maataa gauraveNa-atiricyate) || M2.146a/ utpaadaka.brahmadaatror gariiyaan brahmadaH pitaa | M2.146c/ brahmajanma hi viprasya pretya ca-iha ca zaazvatam || M2.147a/ kaamaan maataa pitaa ca-enaM yad utpaadayato) mithaH | M2.147c/ saMbhuutiM tasya taaM vidyaad) yad yonaav abhijaayate) || M2.148a/ aacaaryas tv asya yaaM jaatiM vidhivad vedapaaragaH | M2.148c/ utpaadayati) saavitryaa saa satyaa saa-ajaraa-amaraa || M2.149a/ alpaM vaa bahu vaa yasya zrutasya-upakaroti) yaH | M2.149c/ tam apiiha guruM vidyaat)-zruta.upakriyayaa tayaa || M2.150a/ braahmasya janmanaH kartaa svadharmasya ca zaasitaa | M2.150c/ baalo 'api vipro vRddhasya pitaa bhavati) dharmataH || M2.151a/ adhyaapayaam aasa) pitRRn zizur aaGgirasaH kaviH | M2.151c/ putrakaa iti ha-uvaaca) jJaanena parigRhya) taan || M2.152a/ te tam artham apRcchanta) devaan aagata.manyavaH | M2.152c/ devaaz ca-etaan sametya)-uucur) nyaayyaM vaH zizur uktavaan) || M2.153a/ ajJo bhavati) vai baalaH pitaa bhavati) mantradaH | M2.153c/ ajJaM hi baalam ity aahuH) pitaa-ity eva tu mantradam || M2.154a/ na haayanair na palitair na vittena na bandhubhiH | M2.154c/ RSayaz cakrire) dharmaM yo 'anuucaanaH sa no mahaan || M2.155a/ vipraaNaaM jJaanato jyaiSThyaM kSatriyaaNaaM tu viiryataH | M2.155c/ vaizyaanaaM dhaanyadhanataH zuudraaNaam eva janmataH || M2.156a/ na tena vRddho bhavati) yenaasya palitaM ziraH | M2.156c/ yo vai yuvaa-apy adhiiyaanas) taM devaaH sthaviraM viduH) || M2.157a/ yathaa kaaSThamayo hastii yathaa carmamayo mRgaH | M2.157c/ yaz ca vipro 'an.adhiiyaanas) trayas te naama bibhrati) || M2.158a/ yathaa SaNDho 'a.phalaH striiSu yathaa gaur gavi ca-a.phalaa | M2.158c/ yathaa ca-ajJe 'a.phalaM daanaM tathaa vipro 'an.Rco 'a.phalaH || M2.159a/ ahiMsayaa-eva bhuutaanaaM kaaryaM) zreyo 'anuzaasanam | M2.159c/ vaak ca-eva madhuraa zlakSNaa prayojyaa) dharmam icchataa || M2.160a/ yasya vaac.manasii zuddhe samyaggupte ca sarvadaa | M2.160c/ sa vai sarvam avaapnoti) vedaanta.upagataM phalam || M2.161a/ na-aruMtudaH syaad) aarto 'api na paradroha.karma.dhiiH | M2.161c/ yayaa-asya-udvijate) vaacaa na-alokyaaM taam udiirayet) || M2.162a/ sammaanaad braahmaNo nityam udvijeta) viSaad iva | M2.162c/ amRtasya-iva ca-aakaaGkSed) avamaanasya sarvadaa || M2.163a/ sukhaM hy avamataH zete) sukhaM ca pratibudhyate) || M2.163c/ sukhaM carati) loke 'asminn avamantaa vinazyati) || M2.164a/ anena kramayogena saMskRta.aatmaa dvijaH zanaiH | M2.164c/ gurau vasan) saJcinuyaad) brahmaadhigamikaM tapaH || M2.165a/ tapo.vizeSair vividhair vrataiz ca vidhicoditaiH | M2.165c/ vedaH kRtsno 'adhigantavyaH) sa.rahasyo dvijanmanaa || M2.166a/ vedam eva sadaa-abhyasyet) tapas tapsyan) dvijottamaH | M2.166c/ vedaabhyaaso hi viprasya tapaH param iha-ucyate) || M2.167a/ aa ha-eva sa nakhaagrebhyaH paramaM tapyate) tapaH | M2.167c/ yaH sragvy api dvijo 'adhiite) svaadhyaayaM zaktito 'anvaham || M2.168a/ yo 'an.adhiitya) dvijo vedam anyatra kurute) zramam | M2.168c/ sa jiivann) eva zuudratvam aazu gacchati) sa.anvayaH || M2.169a/ maatur agre 'adhijananaM dvitiiyaM mauJjibandhane | M2.169c/ tRtiiyaM yajJadiikSaayaaM dvijasya zruticodanaat || M2.170a/ tatra yad brahmajanma-asya mauJjiibandhanacihnitam | M2.170c/ tatra-asya maataa saavitrii pitaa tv aacaarya ucyate) || M2.171a/ vedapradaanaad aacaaryaM pitaraM paricakSate) | M2.171c/ na hy asmin yujyate) karma kiJ cid aa mauJjibandhanaat || M2.172a/ na-abhivyaahaarayed) brahma svadhaaninayanaad Rte | M2.172c/ zuudreNa hi samas taavad yaavad vede na jaayate) || M2.173a/ kRta.upanayanasya-asya vrataadezanam iSyate) | M2.173c/ brahmaNo grahaNaM ca-eva krameNa vidhi.puurvakam || M2.174a/ yady asya vihitaM carma yat suutraM yaa ca mekhalaa | M2.174c/ yo daNDo yat-ca vasanaM tat tad asya vrateSv api || M2.175a/ seveta)-imaaMs tu niyamaan brahmacaarii gurau vasan) | M2.175c/ sanniyamya)-indriyagraamaM tapovRddhi.artham aatmanaH || M2.176a/ nityaM snaatvaa) zuciH kuryaad) deva.RSi.pitRtarpaNam | M2.176c/ devataabhyarcanaM ca-eva samidaadhaanam eva ca || M2.177a/ varjayen) madhu maaMsaM ca gandhaM maalyaM rasaan striyaH | M2.177c/ zuktaani yaani sarvaaNi praaNinaaM ca-eva hiMsanam || M2.178a/ abhyaGgam aJjanaM caakSNor upaanah.chatradhaaraNam | M2.178c/ kaamaM krodhaM ca lobhaM ca nartanaM giitavaadanam || M2.179a/ dyuutaM ca janavaadaM ca parivaadaM tathaa-anRtam | M2.179c/ striiNaaM ca prekSaNaalambham upaghaataM parasya ca ||(M.-aalambhaaav ) M2.180a/ ekaH zayiita) sarvatra na retaH skandayet) kva cit | M2.180c/ kaamaadd hi skandayan) reto hinasti) vratam aatmanaH || M2.181a/ svapne siktvaa) brahmacaarii dvijaH zukram a.kaamataH | M2.181c/ snaatvaa)-arkam arcayitvaa) triH punar maam ity RcaM japet) || M2.182a/ udakumbhaM sumanaso gozakRt.mRttikaa.kuzaan | M2.182c/ aahared) yaavad arthaani bhaikSaM ca-ahar.ahaz caret) || M2.183a/ veda.yajJair ahiinaanaaM prazastaanaaM svakarmasu | M2.183c/ brahmacaary aahared) bhaikSaM gRhebhyaH prayato 'anvaham || M2.184a/ guroH kule na bhikSeta) na jJaati.kula.bandhuSu | M2.184c/ a.laabhe tv anyagehaanaaM puurvaM puurvaM vivarjayet) || M2.185a/ sarvaM vaapi cared) graamaM puurva.uktaanaam a.saMbhave | M2.185c/ niyamya) prayato vaacam abhizastaaMs tu varjayet) || M2.186a/ duuraad aahRtya) samidhaH sannidadhyaad) vihaayasi | M2.186c/ saayaM.praataz ca juhuyaat) taabhir agnim atandritaH || M2.187a/ a.kRtvaa) bhaikSacaraNam a.samidhya) ca paavakaM | M2.187c/ an.aaturaH saptaraatram avakiirNivrataM caret) || M2.188a/ bhaikSeNa vartayen) nityaM na-ekaanna.adii bhaved) vratii | M2.188c/ bhaikSeNa vratino vRttir upavaasa.samaa smRtaa) || M2.189a/ vratavad deva.daivatye pitrye karmaNy atha-RSivat | M2.189c/ kaamam abhyarthito 'azniiyaad) vratam asya na lupyate) || M2.190a/ braahmaNasya-eva karma-etad upadiSTaM) maniiSibhiH | M2.190c/ raajanya.vaizyayos tv evaM na-etat karma vidhiiyate) || M2.191a/ codito) guruNaa nityam a.pracodita) eva vaa | M2.191c/ kuryaad) adhyayane yatnam aacaaryasya hiteSu ca || [M.adhyayane yogam] M2.192a/ zariiraM ca-eva vaacaM ca buddhiindriya.manaaMsi ca | M2.192c/ niyamya) praaJjalis tiSThed) viikSamaaNo) guror mukham || M2.193a/ nityam uddhRta.paaNiH syaat) saadhu.aacaaraH su.saMvRtaH | M2.193c/ aasyataam) iti ca-uktaH sann aasiita)-abhimukhaM guroH || M2.194a/ hiina.anna.vastra.veSaH syaat) sarvadaa gurusannidhau || M2.194c/ uttiSThet) prathamaM caasya caramaM ca-eva saMvizet) || M2.195a/ pratizraavaNa.saMbhaaSe zayaano) na samaacaret) | M2.195c/ na-aasiino) na ca bhuJjaano) na tiSThan) na paraaG.mukhaH || M2.196a/ aasiinasya) sthitaH kuryaad) abhigacchaMs) tu tiSThataH) | M2.196c/ pratyudgamya) tv aavrajataH) pazcaad dhaavaMs) tu dhaavataH) || M2.197a/ paraaG.mukhasya-abhimukho duurasthasya-etya) ca.antikam | M2.197c/ praNamya) tu zayaanasya) nideze ca-eva tiSThataH) || M2.198a/ niicaM zayyaa.aasanaM ca.asya nityaM syaad) gurusannidhau | M2.198c/ guros tu cakSurviSaye na yathaa.iSTa.aasano bhavet) || M2.199a/ na-udaahared) asya naama parokSam api kevalam | M2.199c/ na ca-eva-asya.anukurviita) gati.bhaaSita.ceSTitam || M2.200a/ guror yatra parivaado nindaa vaa.api pravartate) | M2.200c/ karNau tatra pidhaatavyau) gantavyaM) vaa tato 'anyataH || M2.201a/ pariivaadaat kharo bhavati) zvaa vai bhavati) nindakaH | M2.201c/ paribhoktaa kRmir bhavati) kiiTo bhavati) matsarii || M2.202a/ duurastho na-arcayed) enaM na kruddho na-antike striyaaH | M2.202c/ yaana.aasanasthaz ca-eva-enam avaruhya)-abhivaadayet) || M2.203a/ prativaate 'anuvaate ca na-aasiita) guruNaa saha | [M.prativaataanuvaate] M2.203c/ a.saMzrave ca-eva guror na kiM cid api kiirtayet) || M2.204a/ go.'azva.uSTra.yaana.praasaada.prastareSu kaTeSu ca | M2.204c/ aasiita) guruNaa saardhaM zilaa.phalaka.nauSu ca || M2.205a/ guror gurau sannihite) guruvad vRttim aacaret) | M2.205c/ na ca-a.nisRSTo guruNaa svaan guruun abhivaadayet) || M2.206a/ vidyaaguruSv evam eva nityaa vRttiH svayoniSu | M2.206c/ pratiSedhatsu) ca-adharmaadd hitaM ca-upadizatsv) api || M2.207a/ zreyaHsu guruvad vRttiM nityam eva samaacaret) | M2.207c/ guruputreSu ca-aaryeSu guroz ca-eva svabandhuSu || [M.guruputre tathaacaarye] M2.208a/ baalaH samaana.janmaa vaa ziSyo vaa yajJakarmaNi | M2.208c/ adhyaapayan) gurusuto guruvat-maanam arhati) || M2.209a/ utsaadanaM ca gaatraaNaaM snaapana.ucchiSTabhojane | M2.209c/ na kuryaad) guruputrasya paadayoz ca-avanejanam || M2.210a/ guruvat pratipuujyaaH syuH) sa.varNaa guruyoSitaH | M2.210c/ a.savarNaas tu sampuujyaaH) pratyutthaana.abhivaadanaiH || M2.211a/ abhyaJjanaM snaapanaM ca gaatra.utsaadanam eva ca | M2.211c/ gurupatnyaa na kaaryaaNi kezaanaaM ca prasaadhanam || M2.212a/ gurupatnii tu yuvatir na-abhivaadyaa)-iha paadayoH | M2.212c/ puurNaviMzativarSeNa guNa.doSau vijaanataa) || M2.213a/ svabhaava eSa naariiNaaM naraaNaam iha duuSaNam | M2.213c/ ato 'arthaan na pramaadyanti pramadaasu vipazcitaH || M2.214a/ a.vidvaaMsam alaM loke vidvaaMsam api vaa punaH | M2.214c/ pramadaa hy utpathaM netuM kaama.krodhavazaanugam || M2.215a/ maatraa svasraa duhitraa vaa na viviktaasano bhavet) | M2.215c/ balavaan indriyagraamo vidvaaMsam api karSati) || M2.216a/ kaamaM tu gurupatniinaaM yuvatiinaaM yuvaa bhuvi | M2.216c/ vidhivad vandanaM kuryaad) asaav aham iti bruvan) || M2.217a/ viproSya) paadagrahaNam anvahaM ca-abhivaadanam | M2.217c/ gurudaareSu kurviita) sataaM dharmam anusmaran) || M2.218a/ yathaa khanan) khanitreNa naro vaary adhigacchati) | M2.218c/ tathaa gurugataaM vidyaaM zuzruuSur adhigacchati) || M2.219a/ muNDo vaa jaTilo vaa syaad) atha vaa syaat)-zikhaa.jaTaH | M2.219c/ na-enaM graame 'abhinimlocet) suuryo na-abhyudiyaat) kva cit || M2.220a/ taM ced abhyudiyaat) suuryaH zayaanaM) kaamacaarataH | M2.220c/ nimloced) vaa-apy a.vijJaanaaj japann) upavased) dinam || M2.221a/ suuryeNa hy abhinirmuktaH zayaano) 'abhyuditaz ca yaH | [M.abhinimluktaH] M2.221c/ praayazcittam a.kurvaaNo) yuktaH syaan) mahataa-enasaa || M2.222a/ aacamya) prayato nityam ubhe saMdhye samaahitaH | M2.222c/ zucau deze japaJ) japyam upaasiita) yathaavidhi || M2.223a/ yadi strii yady avarajaH zreyaH kiM cit samaacaret) | M2.223c/ tat sarvam aacared) yukto yatra ca-asya ramen) manaH || M2.224a/ dharma.arthaav ucyate) zreyaH kaama.arthau dharma eva ca | M2.224c/ artha eva-iha vaa zreyas trivarga iti tu sthitiH || M2.225a/ aacaaryaz ca pitaa ca-eva maataa bhraataa ca puurvajaH | M2.225c/ na-aartena-apy avamantavyaa) braahmaNena vizeSataH || M2.226a/ aacaaryo brahmaNo muurtiH pitaa muurtiH prajaapateH | M2.226c/ maataa pRthivyaa muurtis tu bhraataa svo muurtir aatmanaH || M2.227a/ yaM maataa.pitarau klezaM sahete) saMbhave nRNaam | M2.227c/ na tasya niSkRtiH zakyaa) kartuM varSazatair api || M2.228a/ tayor nityaM priyaM kuryaad) aacaaryasya ca sarvadaa | M2.228c/ teSv eva triSu tuSTeSu tapaH sarvaM samaapyate) || M2.229a/ teSaaM trayaaNaaM zuzruuSaa paramaM tapa ucyate) | M2.229c/ na tair an.abhyanujJaato dharmam anyaM samaacaret) || M2.230a/ ta eva hi trayo lokaas ta eva traya aazramaaH | M2.230c/ ta eva hi trayo vedaas ta eva-uktaas) trayo 'agnayaH || M2.231a/ pitaa vai gaarhapatyo 'agnir maataa-agnir dakSiNaH smRtaH) | M2.231c/ gurur aahavaniiyas tu saa-agnitretaa gariiyasii || M2.232a/ triSv a.pramaadyann) eteSu triin lokaan vijayed) gRhii | M2.232c/ diipyamaanaH) svavapuSaa devavad divi modate) || M2.233a/ imaM lokaM maatRbhaktyaa pitRbhaktyaa tu madhyamam | M2.233c/ guruzuzruuSayaa tv evaM brahmalokaM samaznute) || M2.234a/ sarve tasya-aadRtaa) dharmaa yasya-ete traya aadRtaaH) | M2.234c/ an.aadRtaas tu yasya-ete sarvaas tasya-a.phalaaH kriyaaH || M2.235a/ yaavat trayas te jiiveyus) taavat- na-anyaM samaacaret) | M2.235c/ teSv eva nityaM zuzruuSaaM kuryaat) priyahite rataH || M2.236a/ teSaam an.uparodhena paaratryaM yad yad aacaret) | M2.236c/ tat tan nivedayet) tebhyo mano.vacana.karmabhiH || M2.237a/ triSv eteSv itikRtyaM hi puruSasya samaapyate) | M2.237c/ eSa dharmaH paraH saakSaad upadharmo 'anya ucyate) || M2.238a/ zraddadhaanaH) zubhaaM vidyaam aadadiita)-avaraad api | M2.238c/ anyaad api paraM dharmaM striiratnaM duSkulaad api || M2.239a/ viSaad apy amRtaM graahyaM) baalaad api subhaaSitam | M2.239c/ amitraad api sadvRttam amedhyaad api kaaJcanam || M2.240a/ striyo ratnaany atho vidyaa dharmaH zaucaM subhaaSitam | M2.240c/ vividhaani ca ziilpaani samaadeyaani sarvataH || M2.241a/ a.braahmaNaad adhyaayanam aapatkaale vidhiiyate) | M2.241c/ anuvrajyaa) ca zuzruuSaa yaavad adhyaayanaM guroH || M2.242a/ na-a.braahmaNe gurau ziSyo vaasam aatyantikaM vaset) | M2.242c/ braahmaNe vaa-an.anuucaane kaaGkSan) gatim an.uttamaam || M2.243a/ yadi tv aatyantikaM vaasaM rocayeta) guroH kule | M2.243c/ yuktaH paricared) enam aa zariiravimokSaNaat || M2.244a/ aa samaapteH zariirasya yas tu zuzruuSate) gurum | M2.244c/ sa gacchaty) aJjasaa vipro brahmaNaH sadma zaazvatam || M2.245a/ na puurvaM gurave kiM cid upakurviita) dharmavit | M2.245c/ snaasyaMs) tu guruNaa-aajJaptaH) zaktyaa guru.artham aaharet) || M2.246a/ kSetraM hiraNyaM gaam azvaM chatra.upaanaham aasanam | [M.chatropaanaham antataH] M2.246c/ dhaanyaM zaakaM ca vaasaaMsi gurave priitim aavahet) | [M.dhaanyaM vaasaaMsi zaakaM vaa gurave priitim aaharan)] M2.247a/ aacaarye tu khalu prete) guruputre guNaanvite | M2.247c/ gurudaare sapiNDe vaa guruvad vRttim aacaret) | M2.248a/ eteSv a.vidyamaaneSu) sthaana.aasana.vihaaravaan | M2.248c/ prayuJjaano) 'agnizuzruuSaaM saadhayed) deham aatmanaH || M2.249a/ evaM carati) yo vipro brahmacaryam a.viplutaH | M2.249c/ sa gacchaty) uttamasthaanaM na ca-iha jaayate) punaH || M3.01a/ SaTtriMzad.aabdikaM caryaM gurau traivedikaM vratam | M3.01c/ tadardhikaM paadikaM vaa grahaNaantikam eva vaa || M3.02a/ vedaan adhiitya) vedau vaa vedaM vaa-api yathaakramam | M3.02c/ a.vipluta.brahmacaryo gRhasthaazramam aavaset) || M3.03a/ taM pratiitaM svadharmeNa brahmadaayaharaM pituH | M3.03c/ sragviNaM talpa aasiinam arhayet) prathamaM gavaa || M3.04a/ guruNaanumataH snaatvaa) samaavRtto yathaavidhi | M3.04c/ udvaheta) dvijo bhaaryaaM sa.varNaaM lakSaNaanvitaam || M3.05a/ a.sapiNDaa ca yaa maatur a.sagotraa ca yaa pituH | M3.05c/ saa prazastaa dvijaatiinaaM daarakarmaNi maithune || [M.a.maithinii] M3.06a/ mahaanty api samRddhaani go.'aja.avi.dhana.dhaanyataH | M3.06c/ striisaMbandhe daza-etaani kulaani parivarjayet) || M3.07a/ hiina.kriyaM niS.puruSaM niz.chando romaza.arzasam | M3.07c/ kSaya.aamayaavy.apasmaari.zvitri.kuSThi.kulaani ca || M3.08a/ na-udvahet) kapilaaM kanyaaM na-adhikaaGgiiM na rogiNiim | M3.08c/ na-a.lomikaaM na-ati.lomaaM na vaacaaTaaM na piGgalaam || [M.vaacaalaaM ] M3.09a/ na- RkSa.vRkSa.nadii.naamniiM na-antya.parvata.naamikaam | M3.09c/ na pakSi.ahi.preSya.naamniiM na ca bhiiSana.naamikaam || M3.10a/ a.vyaGga.aGgiiM saumya.naamniiM haMsa.vaaraNa.gaaminiim | M3.10c/ tanuloma.keza.dazanaaM mRdv.aGgiim udvahet) striyam || M3.11a/ yasyaas tu na bhaved) bhraataa na vijJaayeta) vaa pitaa | [M.vai(vaa) pitaa] M3.11c/ na-upayaccheta) taaM praajJaH putrikaa.adharmazaGkayaa || M3.12a/ savarNaa-agre dvijaatiinaaM prazastaa) daarakarmaNi | M3.12c/ kaamatas tu pravRttaanaam imaaH syuH) kramazo 'avaraaH || M3.13a/ zuudraa-eva bhaaryaa zuudrasya saa ca svaa ca vizaH smRte | M3.13c/ te ca svaa ca-eva raajJaz ca taaz ca svaa ca-agra.janmanaH || M3.14a/ na braahmaNa.kSatriyayor aapady api hi tiSThatoH) | M3.14c/ kasmiMz cid api vRttaante zuudraa bhaaryaa-upadizyate) || M3.15a/ hiinajaati.striyaM mohaad udvahanto dvijaatayaH | M3.15c/ kulaany eva nayanty) aazu sa.santaanaani zuudrataam || M3.16a/ zuudraavedii pataty) atrer utathyatanayasya ca | M3.16c/ zaunakasya suta.utpattyaa tad.apatyatayaa bhRgoH || M3.17a/ zuudraaM zayanam aaropya) braahmaNo yaaty) adhogatim | M3.17c/ janayitvaa) sutaM tasyaaM braahmaNyaad eva hiiyate) || M3.18a/ daiva.pitrya.aatitheyaani tat.pradhaanaani yasya tu | M3.18c/ na-aznanti) pitR.devaas tan na ca svargaM sa gacchati) || M3.19a/ vRSaliiphena.piitasya niHzvaasa.upahatasya ca | M3.19c/ tasyaaM ca-eva prasuutasya niSkRtir na vidhiiyate) || M3.20a/ caturNaam api varNaanaM pretya ca-iha hita.ahitaan | M3.20c/ aSTaav imaan samaasena striivivaahaan nibodhata) || M3.21a/ braahmo daivas tathaa-eva-aarSaH praajaapatyas tathaa-asuraH | M3.21c/ gaandharvo raakSasaz ca-eva paizaacaz ca-aSTamo 'adhamaH || M3.22a/ yo yasya dharmyo varNasya guNa.doSau ca yasya yau | M3.22c/ tad vaH sarvaM pravakSyaami) prasave ca guNa.aguNaan || M3.23a/ SaD aanupuurvyaa viprasya kSatrasya caturo 'avaraan | M3.23c/ viz.zuudrayos tu taan eva vidyaad) dharmyaan a.raakSasaan || [M.dharmyaan na raakSasaan] M3.24a/ caturo braahmaNasya-aadyaan prazastaan kavayo viduH | M3.24c/ raakSasaM kSatriyasya-ekam aasuraM vaizya.zuudrayoH || M3.25a/ paJcaanaaM tu trayo dharmyaa dvaav adharmyau smRtaav iha | M3.25c/ paizaacaz ca-asuraz ca-eva na kartavyau) kadaa cana || M3.26a/ pRthak pRthag vaa mizrau vaa vivaahau puurvacoditau | M3.26c/ gaandharvo raakSasaz ca-eva dharmyau kSatrasya tau smRtau || M3.27a/ aacchaadya) ca-arcayitvaa) ca zruta.ziilavate svayam | M3.27c/ aahuuya) daanaM kanyaayaa braahmo dharmaH prakiirtitaH) || M3.28a/ yajJe tu vitate) samyag Rtvije karma kurvate) | M3.28c/ alaGkRtya) sutaadaanaM daivaM dharmaM pracakSate) || M3.29a/ ekaM gomithunaM dve vaa varaad aadaaya) dharmataH | M3.29c/ kanyaapradaanaM vidhivad aarSo dharmaH sa ucyate) || M3.30a/ saha-ubhau carataaM) dharmam iti vaacaa-anubhaaSya) ca | M3.30c/ kanyaapradaanam abhyarcya) praajaapatyo vidhiH smRtaH) || M3.31a/ jJaatibhyo draviNaM dattvaa) kanyaayai ca-eva zaktitaH | M3.31c/ kanyaapradaanaM svaacchandyaad aasuro dharma ucyate) || M3.32a/ icchayaa-anyonyasaMyogaH kanyaayaaz ca varasya ca | M3.32c/ gaandharvaH sa tu vijJeyo) maithunyaH kaama.saMbhavaH || M3.33a/ hatvaa) chittvaa) ca bhittvaa) ca krozantiiM rudantiiM gRhaat | M3.33c/ prasahya) kanyaaharaNaM raakSaso vidhir ucyate) || M3.34a/ suptaaM mattaaM pramattaaM vaa raho yatra-upagacchati) | M3.34c/ sa paapiSTho vivaahaanaaM paizaacaz ca-aSTamo 'adhamaH || [M.paizaacaH prathito) 'adhamaH] M3.35a/ adbhir eva dvija.agryaaNaaM kanyaadaanaM viziSyate) | M3.35c/ itareSaaM tu varNaanaam itaretarakaamyayaa || M3.36a/ yo yasya-eSaaM vivaahaanaaM manunaa kiirtito guNaH | M3.36c/ sarvaM zRNuta) taM vipraaH sarvaM kiirtayato) mama ||[M.samyak kiirtayato] M3.37a/ daza puurvaan paraan vaMzyaan aatmaanaM ca-ekaviMzakam | M3.37c/ braahmiiputraH sukRtakRt-mocayaty) enasaH pitRRn || M3.38a/ daiva.uuDhaajaH sutaz ca-eva sapta sapta para.avaraan | M3.38c/ aarSa.uuDhaajaH sutas triiMs triin SaT SaT kaaya.uuDhajaH sutaH || M3.39a/ braahma.aadiSu vivaaheSu caturSv eva-anupuurvazaH | M3.39c/ brahmavarcasvinaH putraa jaayante) ziSTasammataaH || [M.brahmavarcasinaH] M3.40a/ ruupa.sattva.guNa.upetaa dhanavanto yazasvinaH | M3.40c/ paryaapta.bhogaa dharmiSThaa jiivanti) ca zataM samaaH || M3.41a/ itareSu tu ziSTeSu nRzaMsaa.anRtavaadinaH | M3.41c/ jaayante) durvivaaheSu brahma.dharma.dviSaH sutaaH || M3.42a/ aninditaiH striivivaahair anindyaa bhavati) prajaa | M3.42c/ ninditair ninditaa nRRNaaM tasmaan nindyaan vivarjayet) || M3.43a/ paaNigrahaNasaMskaaraH sa.varNaasu-upadizyate) | M3.43c/ a.savarNaasv ayaM jJeyo vidhir udvaahakarmaNi || M3.44a/ zaraH kSatriyayaa graahyaH) pratodo vaizyakanyayaa | M3.44c/ vasanasya dazaa graahyaa) zuudrayaa-utkRSTavedane || M3.45a/ Rtukaalaabhigaamii syaat) svadaaranirataH sadaa | M3.45c/ parvavarjaM vrajec) ca-enaaM tad.vrato ratikaamyayaa || M3.46a/ RtuH svaabhaavikaH striiNaaM raatrayaH SoDaza smRtaaH) | M3.46c/ caturbhir itaraiH saardham ahobhiH sadvigarhitaiH || M3.47a/ taasaam aadyaaz catasras tu ninditaa)-ekaadazii ca yaa | M3.47c/ trayodazii ca zeSaas tu prazastaa) dazaraatrayaH || M3.48a/ yugmaasu putraa jaayante) striyo 'ayugmaasu raatriSu | M3.48c/ tasmaad yugmaasu putraarthii saMvized) aartave striyam || M3.49a/ pumaan puMso 'adhike zukre strii bhavaty) adhike striyaaH | M3.49c/ same 'apumaan puM.striyau vaa kSiiNe 'alpe ca viparyayaH || M3.50a/ nindyaasv aSTaasu ca-anyaasu striyo raatriSu varjayan) | M3.50c/ brahmacaary eva bhavati) yatra tatra-aazrame vasan) || M3.51a/ na kanyaayaaH pitaa vidvaan gRhNiiyaat)- zulkam aNu-api | M3.51c/ gRhNan)-zulkaM hi lobhena syaan) naro 'apatyavikrayii || M3.52a/ striidhanaani tu ye mohaad upajiivanti) baandhavaaH | M3.52c/ naarii yaanaani vastraM vaa te paapaa yaanty) adhogatim || M3.53a/ aarSe gomithunaM zulkaM ke cid aahur) mRSaa-eva tat | M3.53c/ alpo 'apy evaM mahaan vaa-api vikrayas taavad eva saH || [M.taavaan eva sa vikrayaH] M3.54a/ yaasaaM na-aadadate) zulkaM jJaatayo na sa vikrayaH | M3.54c/ arhaNaM tat kumaariiNaam aanRzaMsyaM ca kevalam || [M.na kevalam] M3.55a/ pitRbhir bhraatRbhiz ca-etaaH patibhir devarais tathaa | M3.55c/ puujyaa bhuuSayitavyaaz ca bahukalyaaNam iipsubhiH || M3.56a/ yatra naaryas tu puujyante) ramante) tatra devataaH | M3.56c/ yatra-etaas tu na puujyante) sarvaas tatra-a.phalaaH kriyaaH || [ Following ten verses are missing in M.] M3.57a/ zocanti) jaamayo yatra vinazyaty) aazu tat kulam | [not in M] M3.57c/ na zocanti) tu yatra-etaa vardhate) tadd hi sarvadaa || [not in M] M3.58a/ jaamayo yaani gehaani zapanty) a.pratipuujitaaH || [not in M] M3.58c/ taani kRtyaahataani-iva vinazyanti) samantataH || [not in M] M3.59a/ tasmaad etaaH sadaa puujyaa) bhuuSaNa.aacchaadana.azanaiH | [not in M] M3.59c/ bhuuti.kaamair narair nityaM satkareSu-utsaveSu ca | [not in M]| M3.60a/ saMtuSTo) bhaaryayaa bhartaa bhartraa bhaaryaa tatha-eva ca | [not in M] M3.60c/ yasminn eva kule nityaM kalyaaNaM tatra vai dhruvam || [not in M] M3.61a/ yadi hi strii na roceta) pumaaMsaM na pramodayet) | [not in M] M3.61c/ apramodaat punaH puMsaH prajanaM na pravartate) || [not in M] M3.62a/ striyaaM tu rocamaanaayaaM sarvaM tad rocate) kulaM | [not in M] M3.62c/ tasyaaM tv arocamaanaayaaM sarvam eva na rocate) || [not in M] M3.63a/ ku.vivaahaiH kriyaa.lopair vedaanadhyayanena ca | [not in M] M3.63c/ kulaany akulataaM yaanti) braahmaNaatikrameNa ca || [not in M] M3.64a/ zilpena vyavahaareNa zuudraapatyaiz ca kevalaiH | [not in M] M3.64c/ gobhir azvaiz ca yaanaiz ca kRSyaa raaja.upasevayaa || [not in M] M3.65a/ ayaajyayaajanaiz ca-eva naastikyena ca karmaNaam | [not in M] M3.65c/ kulaany aazu vinazyanti) yaani hiinaani mantrataH || [not in M] M3.66a/ mantratas tu samRddhaani kulaany alpa.dhanaany api | [not in M] M3.66c/ kulasaMkhyaaM ca gacchanti) karSanti) ca mahad yazaH || [not in M] [Hereafter M's number is "-10"] M3.67a[57Ma]/ vaivaahike 'agnau kurviita) gRhyaM karma yathaavidhi | M3.67c[57Mc]/ paJcayajJavidhaanaM ca paktiM ca-anvaahikiiM gRhii || M3.68a[58Ma]/ paJca suunaa gRhasthasya cullii peSaNy upaskaraH | M3.68c[58Mc]/ kaNDanii ca-udakumbhaz ca badhyate) yaas tu vaahayan) || [M.vadhyate] M3.69a[59Ma]/ taasaaM krameNa sarvaasaaM niSkRtyarthaM maharSibhiH | M3.69c[59Mc]/ paJca kLptaa) mahaayajJaaH pratyahaM gRhamedhinaam || M3.70a[60Ma]/ adhyaapanaM brahmayajJaH pitRyajJas tu tarpaNam | M3.70c[60Mc]/ homo daivo balir bhauto nRyajJo 'atithipuujanam || M3.71a[61Ma]/ paJca-etaan yo mahaaayajJaan na haapayati) zaktitaH | M3.71c[61Mc]/ sa gRhe 'api vasan) nityaM suunaadoSair na lipyate) M3.72a[62Ma]/ devataa.atithi.bhRtyaanaaM pitRRNaam aatmanaz ca yaH | M3.72c[62Mc]/ na nirvapati) paJcaanaam ucchvasan) na sa jiivati) || M3.73a[63Ma]/ a.hutaM ca hutaM ca-eva tathaa prahutam eva ca | M3.73c[63Mc]/ braahmyaM hutaM praazitaM ca paJcayajJaan pracakSate) || M3.74a[64Ma]/ japo 'ahuto huto homaH prahuto bhautiko baliH | M3.74c[64Mc]/ braahmyaM hutaM dvijaagryaarcaa praazitaM pitRtarpaNam || M3.75a[65Ma]/ svaadhyaaye nityayuktaH syaad) daive ca-eva-iha karmaNi | M3.75c[65Mc]/ daivakarmaNi yukto hi bibharti)-idaM cara.acaram || M3.76a[66Ma]/ agnau praastaa-aahutiH samyag aadityam upatiSThate) | M3.76c[66Mc]/ aadityaaj jaayate) vRStir vRSter annaM tataH prajaaH || M3.77a[67Ma]/ yathaa vaayuM samaazritya) vartante) sarvajantavaH | [M.sarve jiivanti) jantavaH] M3.77c[67Mc]/ tathaa gRhastham aazritya) vartante sarva aazramaaH || [M.vartanta) itaraazramaH] M3.78a[68Ma]/ yasmaat trayo 'apy aazramiNo jJaanena-annena ca-anvaham | M3.78c[68Mc]/ gRhasthena-eva dhaaryante tasmaaj jyeSThaazramo gRhii || [K:gRham ] M3.79a[69Ma]/ sa saMdhaaryaH) prayatnena svargam akSayam icchataa) | M3.79c[69Mc]/ sukhaM ca-iha-icchataa)-atyantaM yo 'adhaaryo durbala.indriyaiH || M3.80a[70Ma]/ RSayaH pitaro devaa bhuutaany atithayas tathaa | M3.80c[70Mc]/ aazaasate) kuTumbibhyas tebhyaH kaaryaM) vijaanataa || M3.81a[71Ma]/ svaadhyaayena-arcayeta)-RSiin homair devaan yathaavidhi | M3.81c[71Mc]/ pitRRn-zraaddhaiz ca nRRn annair bhuutaani balikarmaNaa || M3.82a[72Ma]/ kuryaad) ahar.ahaH zraaddham annaadyena-udakena vaa | [M.dadyaad) ahar.ahaH ] M3.82c[72Mc]/ payo.muula.phalair vaa-api pitRbhyaH priitim aavahan) || M3.83a[73Ma]/ ekam apy aazayed) vipraM pitR.arthe paaJcayajJike | [M.pitR.arthaM] M3.83c[73Mc]/ na ca-eva-atra-aazayet) kiM cid vaizvadevaM prati dvijam || M3.84a[74Ma]/ vaizvadevasya siddhasya gRhye 'agnau vidhipuurvakam | M3.84c[74Mc]/ aabhyaH kuryaad) devataabhyo braahmaNo homam anvaham || M3.85a[75Ma]/ agneH somasya ca-eva-aadau tayoz ca-eva samastayoH | M3.85c[75Mc]/ vizvebhyaz ca-eva devebhyo dhanvantaraya eva ca || M3.86a[76Ma]/ kuhvai ca-eva-anumatyai ca prajaapataya eva ca | M3.86c[76Mc]/ saha dyaavaapRthivyoz ca tathaa sviSTakRte 'antataH || M3.87a[77Ma]/ evaM samyagg havir hutvaa) sarvadikSu pradakSiNam | M3.87c[77Mc]/ indra.antaka.appati.indubhyaH sa.anugebhyo baliM haret) || M3.88a[78Ma]/ marudbhya iti tu dvaari kSiped) apsv adbhya ity api | M3.88c[78Mc]/ vanaspatibhya ity evaM musala.uluukhale haret) || M3.89a[79Ma]/ ucchiirSake zriyai kuryaad) bhadrakaalyai ca paadataH | M3.89c[79Mc]/ brahma.vaastoSpatibhyaaM tu vaastumadhye baliM haret) || M3.90a[80Ma]/ vizvebhyaz ca-eva devebhyo balim aakaaza utkSipet) | M3.90c[80Mc]/ divaacarebhyo bhuutebhyo naktaMcaaribhya eva ca || M3.91a[81Ma]/ pRSThavaastuni kurviita) baliM sarvaatmabhuutaye | [M.sarvaannabhuutaye ] M3.91c[81Mc]/ pitRbhyo balizeSaM tu sarvaM dakSiNato haret) || M3.92a[82Ma]/ zuunaaM ca patitaanaaM ca zvapacaaM paapa.rogiNaam | M3.92c[82Mc]/ vayasaanaaM kRmiiNaaM ca zanakair nirvaped) bhuvi || [M.vayasaaM ca] M3.93a[83Ma]/ evaM yaH sarvabhuutaani braahmaNo nityam arcati) | M3.93c[83Mc]/ sa gacchati) paraM sthaanaM tejomuurtiH pathaa-Rjunaa || M3.94a[84Ma]/ kRtvaa)-etad balikarma-evam atithiM puurvam aazayet) | M3.94c[84Mc]/ bhikSaaM ca bhikSave dadyaad) vidhivad brahmacaariNe || M3.95a[85Ma]/ yat puNyaphalam aapnoti) gaaM dattvaa) vidhivad guroH | M3.95c[85Mc]/ tat puNyaphalam aapnoti) bhikSaaM dattvaa) dvijo gRhii || M3.96a[86Ma]/ bhikSaam apy udapaatraM vaa satkRtya vidhipuurvakam | M3.96c[86Mc]/ vedatattvaarthaviduSe braahmaNaaya-upapaadayet) || M3.97a[87Ma]/ nazyanti) havya.kavyaani naraaNaam a.vijaanataam | M3.97c[87Mc]/ bhasmiibhuuteSu vipreSu mohaad dattaani daatRbhiH || [M.bhasmabhuuteSu ] M3.98a[88Ma]/ vidyaa.tapaH.samRddheSu hutaM vipramukhaagniSu | M3.98c[88Mc]/ nistaarayati) durgaac ca mahataz ca-eva kilbiSaat || M3.99a[89Ma]/ saMpraaptaaya tv atithaye pradadyaad) aasana.udake | M3.99c[89Mc]/ annaM ca-eva yathaazakti satkRtya) vidhipuurvakam || [K:saMskRtya)] M3.100a[90Ma]/ zilaan apy uJchato nityaM paJcaagniin api juhvataH | M3.100c[90Mc]/ sarvaM sukRtam aadatte) braahmaNo 'anarcito vasan) || M3.101a[91Ma]/ tRNaani bhuumir udakaM vaak caturthii ca suunRtaa | M3.101c[91Mc]/ etaany api sataaM gehe na-ucchidyante) kadaa cana || M3.102a[92Ma]/ ekaraatraM tu nivasann) atithir braahmaNaH smRtaH) | M3.102c[92Mc]/ anityaM hi sthito yasmaat tasmaad atithir ucyate) || M3.103a[93Ma]/ na-ekagraamiiNam atithiM vipraM saaGgatikaM tathaa | M3.103c[93Mc]/ upasthitaM gRhe vidyaad) bhaaryaa yatra-agnayo 'api vaa || M3.104a[94Ma]/ upaasate) ye gRhasthaaH parapaakam a.buddhayaH | M3.104c[94Mc]/ tena te pretya pazutaaM vrajanty) annaadidaayinaH || M3.105a[95Ma]/ a.praNodyo) 'atithiH saayaM suurya.uuDho gRhamedhinaa | M3.105c[95Mc]/ kaale praaptas tv akaale vaa na-asya-an.aznan gRhe vaset) || M3.106a[96Ma]/ na vai svayaM tad azniiyaad) atithiM yan na bhojayet) | M3.106c[96Mc]/ dhanyaM yazasyam aayuSyaM svargyaM vaa-atithipuujanam || M3.107a[97Ma]/ aasana.aavasathau zayyaam anuvrajyaam upaasanaam | M3.107c[97Mc]/ uttameSu-uttamaM kuryaadd) hiiine hiinaM same samam || M3.108a[98Ma]/ vaizvadeve tu nirvRtte) yady anyo 'atithir aavrajet) | M3.108c[98Mc]/ tasya-apy annaM yathaazakti pradadyaan) na baliM haret) || M3.109a[99Ma]/ na bhojanaarthaM sve vipraH kula.gotre nivedayet) | M3.109c[99Mc]/ bhojanaarthaM hi te zaMsan) vaantaazii-ity ucyate) budhaiH || M3.110a[100Ma]/ na braahmaNasya tv atithir gRhe raajanya ucyate) | M3.110c[100Mc]/ vaizya.zuudrau sakhaa ca-eva jJaatayo gurur eva ca || M3.111a[101Ma]/ yadi tv atithidharmeNa kSatriyo gRham aavrajet) | M3.111c[101Mc]/ bhuktavatsu ca vipreSu kaamaM tam api bhojayet) || M3.112a[102Ma]/ vaizya.zuudraav api praaptau) kuTumbe 'atithi.dharmiNau || M3.112c[102Mc]/ bhojayet) saha bhRtyais taav aanRzaMsyaM prayojayan) || M3.113a[103Ma]/ itaraan api sakhi.aadiin sampriityaa gRham aagataan) | M3.113c[103Mc]/ prakRtya-annaM yathaazakti bhojayet) saha bhaaryayaa || M3.114a[104Ma]/ suvaasiniiH kumaariiz ca rogiNo garbhiNiiH striyaH | M3.114c[104Mc]/ atithibhyo 'agra eva-etaan bhojayed) avicaarayan || [M.atithibhyo 'anvag eva-etaan] M3.115a[105Ma]/ a.dattvaa) tu ya etebhyaH puurvaM bhuGkte) 'a.vicakSaNaH | M3.115c[105Mc]/ sa bhuJjaano na jaanaati) zva.gRdhrair jagdhim aatmanaH || M3.116a[106Ma]/ bhuktavatsv atha vipreSu sveSu bhRtyeSu ca-eva hi | M3.116c[106Mc]/ bhuJjiiyaataaM) tataH pazcaad avaziSTaM tu dampatii || M3.117a[107Ma]/ devaan RSiin manuSyaaMz ca pitRRn gRhyaaz ca devataaH | M3.117c[107Mc]/ puujayitvaa) tataH pazcaad gRhasthaH zeSabhug bhavet) || M3.118a[108Ma]/ aghaM sa kevalaM bhuGkte) yaH pacaty) aatmakaaraNaat | M3.118c[108Mc]/ yajJaziSTaazanaM hy etat sataam annaM vidhiiyate) || M3.119a[109Ma]/ raaja.Rtvij.snaataka.guruun priya.zvazura.maatulaan | M3.119c[109Mc]/ arhayen) madhuparkeNa parisaMvatsaraat punaH || M3.120a[110Ma]/ raajaa ca zrotriyaz ca-eva yajJakarmaNy upasthitau | [M.upasthite ] M3.120c[110Mc]/ madhuparkeNa saMpuujyau) na tv ayajJa iti sthitiH || M3.121a[111Ma]/ saayaM tv annasya siddhasya patny a.mantraM baliM haret) | M3.121c[111Mc]/ vaizvadevaM hi naama-etat saayaM praatar vidhiiyate) || M3.122a[112Ma]/ pitRyajJaM tu nirvartya) vipraz candrakSaye 'agnimaan | [K:ca-indukSaye ] M3.122c[112Mc]/ piNDaanvaahaaryakaM zraaddhaM kuryaan) maasa.anumaasikam || M3.123a[113Ma]/ pitRRNaaM maasikaM zraaddham anvaahaaryaM vidur) budhaaH | M3.123c[113Mc]/ tac ca-aamiSeNaa kartavyaM) prazastena prayatnataH || M3.124a[114Ma]/ tatra ye bhojaniiyaaH syur) ye ca varjyaa dvijottamaaH | M3.124c[114Mc]/ yaavantaz ca-eva yaiz ca-annais taan pravakSyaamy) azeSataH || M3.125a[115Ma]/ dvau daive pitRkaarye triin ekaikam ubhayatra vaa | [M.pitRkRtye] M3.125c[115Mc]/ bhojayet su.samRddho 'api na prasajjeta vistare || [M.na pravarteta] M3.126a[116Ma]/ satkriyaaM deza.kaalau ca zaucaM braahmaNasaMpadaH | M3.126c[116Mc]/ paJca-etaan vistaro hanti) tasmaan na-iiheta) vistaram || M3.127a[117Ma]/ prathitaa) pretakRtyaa-eSaa pitryaM naama vidhukSaye | M3.127c[117Mc]/ tasmin yuktasya-eti) nityaM pretakRtyaa-eva laukikii || M3.128a[118Ma]/ zrotriyaaya-eva deyaani) havya.kavyaani daatRbhiH | M3.128c[118Mc]/ arhattamaaya vipraaya tasmai dattaM) mahaaphalam || M3.129a[119Ma]/ ekaikam api vidvaaMsaM daive pitrye ca bhojayet) | [M.bhojayan] M3.129c[119Mc]/ puSkalaM phalam aapnoti) na-amantrajJaan bahuun api || M3.130a[120Ma]/ duuraad eva pariikSeta) braahmaNaM vedapaaragam | M3.130c[120Mc]/ tiirthaM tadd havya.kavyaanaaM pradaane so 'atithiH smRtaH) || M3.131a[121Ma]/ sahasraM hi sahasraaNaam an.RcaaM yatra bhuJjate) | M3.131c[121Mc]/ ekas taan mantravit priitaH sarvaan arhati) dharmataH || M3.132a[122Ma]/ jJaana.utkRSTaaya deyaani) kavyaani ca haviiMSi ca | M3.132c[122Mc]/ na hi hastaav asRgdigdhau rudhireNa-eva zudhyataH) || M3.133a[123Ma]/ yaavato grasate) graasaan havya.kavyeSv a.mantravit | M3.133c[123Mc]/ taavato grasate) preto diiptazuula.RSTi.ayoguDaan || M3.134a[124Ma]/ jJaananiSThaa dvijaaH ke cit taponiSThaas tathaa-apare | M3.134c[124Mc]/ tapaH.svaadhyaayaniSThaaz ca karmaniSThaas tathaa-apare || M3.135a[125Ma]/ jJaananiSTheSu kavyaani pratiSThaapyaani yatnataH | M3.135c[125Mc]/ havyaani tu yathaanyaayaM sarveSv eva caturSv api || M3.136a[126Ma]/ azrotriyaH pitaa yasya putraH syaad vedapaaragaH | M3.136c[126Mc]/ azrotriyo vaa putraH syaat pitaa syaad) vedapaaragaH || M3.137a[127Ma]/ jyaayaaMsam anayor vidyaad) yasya syaat)-zrotriyaH pitaa | M3.137c[127Mc]/ mantrasaMpuujanaarthaM tu satkaaram itaro 'arhati) || M3.138a[128Ma]/ na zraaddhe bhojayen) mitraM dhanaiH kaaryo) 'asya saMgrahaH | M3.138c[128Mc]/ naariM na mitraM yaM vidyaat) taM zraaddhe bhojayed) dvijam || M3.139a[129Ma]/ yasya mitra.pradhaanaani zraaddhaani ca haviiMSi ca | M3.139c[129Mc]/ tasya pretya phalaM na-asti) zraaddheSu ca haviHSu ca || M3.140a[130Ma]/ yaH saMgataani kurute) mohaat- zraaddhena maanavaH | M3.140c[130Mc]/ sa svargaac cyavate) lokaat-zraaddha.mitro dvijaadhamaH || M3.141a[131Ma]/ saMbhojaani saa-abhihitaa) paizaacii dakSiNaa dvijaiH | M3.141c[131Mc]/ iha-eva-aaste) tu saa loke gaur andhaa-iva-ekavezmani || M3.142a[132Ma]/ yathaa-iriNe biijam uptvaa) na vaptaa labhate) phalam | M3.142c[132Mc]/ tathaa-an.Rce havir dattvaa na daataa labhate) phalam || M3.143a[133Ma]/ daatRRn pratigrahiitRRMz ca kurute) phalabhaaginaH | M3.143c[133Mc]/ viduSe dakSiNaaM dattvaa) vidhivat pretya ca-iha ca || M3.144a[134Ma]/ kaamaM zraaddhe 'arcayen) mitraM na-abhiruupam api tv arim || M3.144c[134Mc]/ dviSataa hi havir bhuktaM bhavati) pretya niS.phalam || M3.145a[135Ma]/ yatnena bhojayet)- zraaddhe bahvRcaM vedapaaragam | M3.145c[135Mc]/ zaakhaantagam atha-adhvaryuM chandogaM tu samaaptikam || M3.146a[136Ma]/ eSaam anyatamo yasya bhuJjiita) zraaddham arcitaH | M3.146c[136Mc]/ pitRRNaaM tasya tRptiH syaat)-zaazvatii saaptapauruSii || M3.147a[137Ma]/ eSa vai prathamaH kalpaH pradaane havya.kavyayoH | M3.147c[137Mc]/ anukalpas tv ayaM jJeyaH) sadaa sadbhir anuSThitaH) || M3.148a[138Ma]/ maataamahaM maatulaM ca svasriiyaM zvazuraM gurum | M3.148c[138Mc]/ dauhitraM viTpatiM bandhum Rtvig yaajyau ca bhojayet) || M3.149a[139Ma]/ na braahmaNaM pariikSeta) daive karmaNi dharmavit | M3.149c[139Mc]/ pitrye karmaNi tu praapte pariikSeta) prayatnataH || M3.150a[140Ma]/ ye stena.patita.kliibaa ye ca naastikavRttayaH | M3.150c[140Mc]/ taan havya.kavyayor vipraan anarhaan manur abraviit) || M3.151a[141Ma]/ jaTilaM ca-anadhiiyaanaM durbaalaM kitavaM tathaa | M3.151c[141Mc]/ yaajayanti) ca ye puugaaMs taaMz ca zraaddhe na bhojayet) || M3.152a[142Ma]/ cikitsakaan devalakaan maaMsavikrayiNas tathaa |[M.cikitsakaadevalakaamaaMsavikrayiNas tathaa] M3.152c[142Mc]/ vipaNena ca jiivanto varjyaaH) syur) havya.kavyayoH || M3.153a[143Ma]/ preSyo graamasya raajJaz ca kunakhii zyaavadantakaH | M3.153c[143Mc]/ pratiroddhaa guroz ca-eva tyakta.agnir vaardhuSis tathaa || M3.154a[144Ma]/ yakSmii ca pazupaalaz ca parivettaa niraakRtiH | M3.154c[144Mc]/ brahmadviS- parivittiz ca gaNaabhyantara eva ca || M3.155a[145Ma]/ kuziilavo 'avakiirNii ca vRSaliipatir eva ca | M3.155c[145Mc]/ paunarbhavaz ca kaaNaz ca yasya ca-upapatir gRhe || M3.156a[146Ma]/ bhRtakaadhyaapako yaz ca bhRtakaadhyaapitas tathaa | M3.156c[146Mc]/ zuudra.ziSyo guruz ca-eva vaagduSTaH kuNDa.golakau || M3.157a[147Ma]/ akaaraNe parityaktaa maataa.pitror guros tathaa | [K:akaaraNaparityaktaa ] M3.157c[147Mc]/ braahmair yaunaiz ca saMbandhaiH saMyogaM patitair gataH || M3.158a[148Ma]/ agaaradaahii garadaH kuNDaazii somavikrayii | M3.158c[148Mc]/ samudrayaayii bandii ca tailikaH kuuTakaarakaH || M3.159a[149Ma]/ pitraa vivadamaanaz ca kitavo madyapas tathaa | M3.159c[149Mc]/ paaparogy abhizastaz ca daambhiko rasavikrayii || M3.160a[150Ma]/ dhanuH.zaraaNaaM kartaa ca yaz ca-agredidhiSuupatiH | M3.160c[150Mc]/ mitradhrug dyuuta.vRttiz ca putra.aacaaryas tathaa-eva ca || M3.161a[151Ma]/ bhraamarii ganDamaalii ca zvitry atho pizunas tathaa | M3.161c[151Mc]/ unmatto 'andhaz ca varjyaaH syur) vedanindaka eva ca || M3.162a[152Ma]/ hasti.go.'azva.uSTradamako nakSatrair yaz ca jiivati) | M3.162c[152Mc]/ pakSiNaaM poSako yaz ca yuddhaacaaryas tathaa-eva ca || M3.163a[153Ma]/ srotasaaM bhedako yaz ca teSaaM ca-aavaraNe rataH) | M3.163c[153Mc]/ gRhasaMvezako duuto vRkSaaropaka eva ca || M3.164a[154Ma]/ zvakriiDii zyenajiivii ca kanyaaduuSaka eva ca | M3.164c[154Mc]/ hiMsro vRSala.vRttiz ca gaNaanaaM ca-eva yaajakaH || M3.165a[155Ma]/ aacaara.hiinaH kliibaz ca nityaM yaacanakas tathaa | M3.165c[155Mc]/ kRSijiivii zliipadii ca sadbhir nindita) eva ca || M3.166a[156Ma]/ aurabhriko maahiSikaH parapuurvaapatis tathaa | M3.166c[156Mc]/ pretaniryaapakaz ca-eva varjaniiyaaH) prayatnataH || M3.167a[157Ma]/ etaan vigarhita.aacaaraan apaaGkteyaan dvijaadhamaan | M3.167c[157Mc]/ dvijaatipravaro vidvaan ubhayatra vivarjayet) || M3.168a[158Ma]/ braahmaNo tv an.adhiiyaanas tRNaagnir iva zaamyati) | [M.braahmaNas hy an.adhiiyaanas ] M3.168c[158Mc]/ tasmai havyaM na daatavyaM) na hi bhasmani huuyate) || M3.169a[159Ma]/ apaaGktadaane yo daatur bhavaty) uurdhvaM phala.udayaH | [M.apaGktyadaane] M3.169c[159Mc]/ daive haviSi pitrye vaa taM pravaksyaamy) azeSataH || [M.daive karmaNi] M3.170a[160Ma]/ a.vratair yad dvijair bhuktaM) parivetR.aadibhis tathaa | M3.170c[160Mc]/ apaaGkteyair yad anyaiz ca tad vai rakSaaMsi bhuJjate) || M3.171a[161Ma]/ daaraagnihotrasaMyogaM kurute) yo 'agraje sthite | M3.171c[161Mc]/ parivettaa sa vijJeyaH) parivittis tu puurvajaH || M3.172a[162Ma]/ parivittiH parivettaa yayaa ca parividyate) | M3.172c[162Mc]/ sarve te narakaM yaanti) daatRyaajaka.paJcamaaH || M3.173a[163Ma]/ bhraatur mRtasya bhaaryaayaaM yo 'anurajyeta) kaamataH | M3.173c[163Mc]/ dharmeNa-api niyuktaayaaM) sa jJeyo) didhiSuupatiH || M3.174a[164Ma]/ paradaareSu jaayete) dvau sutau kuNDa.golakau | M3.174c[164Mc]/ patyau jiivati) kuNDaH syaan) mRte bhartari golakaH || M3.175a[165Ma]/ tau tu jaatau) parakSetre praaNinau pretya ca-iha ca | [M.te tu jaataaH parakSetre praaNinaH] M3.175c[165Mc]/ dattaani havya.kavyaani naazayanti) pradaayinaam || M3.176a[166Ma]/ apaaGktyo yaavataH paGktyaan bhuJjaanaan) anupazyati) | [M.a.paGktyo yaavataH] M3.176c[166Mc]/ taavataaM na phalaM tatra daataa praapnoti) baalizaH || M3.177a[167Ma]/ viikSya)-andho navateH kaaNaH SaSTeH zvitrii zatasya tu | [M.zatasya ca ] M3.177c[167Mc]/ paaparogii sahasrasya daatur naazayate) phalam || M3.178a[168Ma]/ yaavataH saMspRzed) aGgair braahmaNaan-zuudrayaajakaH | M3.168c[168Mc]/ taavataaM na bhaved) daatuH phalaM daanasya paurtikam || M3.179a[169Ma]/ vedavid-ca-api vipro 'asya lobhaat kRtvaa) pratigraham | M3.179c[169Mc]/ vinaazaM vrajati) kSipram aamapaatram iva-ambhasi || M3.180a[170Ma]/ somavikrayiNe viSThaa bhiSaje puuya.zoNitam | M3.180c[170Mc]/ naSTaM devalake dattam a.pratiSThaM tu vaardhuSau || M3.181a[171Ma]/ yat tu vaaNijake dattaM na-iha na-amutra tad bhavet) | M3.181c[171Mc]/ bhasmani-iva hutaM dravyaM tathaa paunarbhave dvije || M3.182a[172Ma]/ itareSu tv apaaGktyeSu yathaa.uddiSTeSv a.saadhuSu | [ M3.182c[172Mc]/ medo.'asRG.maaMsa.majjaa.asthi vadanty) annaM maniiSiNaH || M3.183a[173Ma]/ apaaGktya.upahataa paGktiH paavyate) yair dvijottamaiH | [M:a.paMktya.upahataa paMktiH] M3.183c[173Mc]/ taan nibodhata) kaartsnyena dvijaagryaan paGktipaavanaan || M3.184a[174Ma]/ agryaaH sarveSu vedeSu sarvapravacaneSu ca | M3.184c[174Mc]/ zrotriyaanvayajaaz ca-eva vijJeyaaH) paGktipaavanaaH || M3.185a[175Ma]/ triNaaciketaH paJca.agnis trisuparNaH SaDaGgavit | M3.185c[175Mc]/ brahmadeyaatmasantaano jyeSThasaamaga eva ca || [M.brahmadeyaanusantaano ] M3.186a[176Ma]/ vedaartha.vit pravaktaa ca brahmacaarii sahasradaH | M3.186c[176Mc]/ zataayuz ca-eva vijJeyaa) braahmaNaaH paGktipaavanaaH || M3.187a[177Ma]/ puurvedyur aparedyur vaa zraaddhakarmaNy upasthite) | M3.187c[177Mc]/ nimantrayeta) try.avaraan samyag vipraan yathaa.uditaan || [M.nimantrayiita ] M3.188a[178Ma]/ nimantrito) dvijaH pitrye niyataatmaa bhavet) sadaa | M3.188c[178Mc]/ na ca chandaaMsy adhiiyiita) yasya zraaddhaM ca tad bhavet) || M3.189a[179Ma]/ nimantritaan hi pitara upatiSThanti) taan dvijaan | M3.189c[179Mc]/ vaayuvat-ca-anugacchanti) tathaa-aasiinaan upaasate) || M3.190a[180Ma]/ ketitas tu yathaanyaayaM havye kavye dvijottamaH | M3.190c[180Mc]/ kathaM cid apy atikraaman) paapaH suukarataaM vrajet) || M3.191a[181Ma]/ aamantritas tu yaH zraaddhe vRzalyaa saha modate) | M3.191c[181Mc]/ daatur yad duSkRtaM kiM cit tat sarvaM pratipadyate) || M3.192a[182Ma]/ a.krodhanaaH zauca.paraaH satataM brahmacaariNaH | M3.192c[182Mc]/ nyasta.zastraa mahaa.bhaagaaH pitaraH puurvadevataaH || M3.193a[183Ma]/ yasmaad utpattir eteSaaM sarveSaam apy azeSataH | M3.193c[183Mc]/ ye ca yair upacaryaaH syur) niyamais taan nibodhata) || M3.194a[184Ma]/ manor hairaNyagarbhasya ye mariici.aadayaH sutaaH | M3.194c[184Mc]/ teSaam RSiiNaaM sarveSaaM putraaH pitRgaNaaH smRtaaH) || M3.195a[185Ma]/ viraaj.sutaaH somasadaH saadhyaanaaM pitaraH smRtaaH) | M3.195c[185Mc]/ agniSvaattaaz ca devaanaaM maariicaa lokavizrutaaH || M3.196a[186Ma]/ daitya.daanava.yakSaaNaaM gandharva.uraga.rakSasaam | M3.196c[186Mc]/ suparNa.kinnaraaNaaM ca smRtaa) barhiSado 'atrijaaH || M3.197a[187Ma]/ somapaa naama vipraaNaaM kSatriyaaNaaM havirbhujaH | M3.197c[187Mc]/ vaizyaanaam aajyapaa naama zuudraaNaaM tu sukaalinaH || M3.198a[188Ma]/ somapaas tu kaveH putraa haviSmanto 'aGgiraHsutaaH | M3.198c[188Mc]/ pulastyasya-aajyapaaH putraa vasiSThasya sukaalinaH || M3.199a[189Ma]/ agnidagdha.anagnidagdhaan kaavyaan barhiSadas tathaa |[M.an.agnidagdha.an.agnidagdhaan] M3.199c[189Mc]/ agniSvaattaaMz ca saumyaaMz ca vipraaNaam eva nirdizet) || M3.200a[190Ma]/ ya ete tu gaNaa mukhyaaH pitRRNaaM parikiirtitaaH) | M3.200c[190Mc]/ teSaam api-iha vijJeyaM) putra.pautram an.antakam || M3.201a[191Ma]/ RSibhyaH pitaro jaataaH) pitRbhyo deva.maanavaaH | M3.201c[191Mc]/ devebhyas tu jagat sarvaM caraM sthaaNv anupuurvazaH || M3.202a[192Ma]/ raajatair bhaajanair eSaam atho vaa rajataanvitaiH | M3.202c[192Mc]/ vaary api zraddhayaa dattam akSayaaya-upakalpate) || M3.203a[193Ma]/ daivakaaryaad dvijaatiinaaM pitRkaaryaM viziSyate) | M3.203c[193Mc]/ daivaM hi pitRkaaryasya puurvam aapyaayanaM smRtam || M3.204a[194Ma]/ teSaam aarakSabhuutaM tu puurvaM daivaM niyojayet) | M3.204c[194Mc]/ raksaaMsi vipralumpanti) zraaddham aarakSavarjitam || M3.205a[195Ma]/ daiva.aadyantaM tad iiheta) pitR.aadyantaM na tad bhavet) | M3.205c[195Mc]/ pitR.aadyantaM tv iihamaanaH) kSipraM nazyati) sa.anvayaH || M3.206a[196Ma]/ zuciM dezaM viviktaM ca gomayena-upalepayet) | M3.206c[196Mc]/ dakSinaa.pravaNaM ca-eva prayatnena-upapaadayet) || M3.207a[197Ma]/ avakaazeSu cokSeSu jalatiireSu ca-eva hi | M3.207c[197Mc]/ vivikteSu ca tuSyanti) dattena pitaraH sadaa || M3.208a[198Ma]/ aasaneSu-upakLpteSu) barhiSmatsu pRthak.pRthak | M3.208c[198Mc]/ upaspRSTa.udakaan samyag vipraaMs taan upavezayet) || M3.209a[199Ma]/ upavezya) tu taan vipraan aasaneSv ajugupsitaan | M3.209c[199Mc]/ gandha.maalyaiH surabhibhir arcayed) daivapuurvakam || M3.210a[200Ma]/ teSaam udakam aaniiya) sa.pavitraaMs tilaan api | M3.210c[200Mc]/ agnau kuryaad) anujJaato braahmaNo braahmaNaiH saha || M3.211a[201Ma]/ agneH soma.yamaabhyaaM ca kRtvaa)-aapyaayanam aaditaH | M3.211c[201Mc]/ havirdaanena vidhivat pazcaat saMtarpayet) pitRRn || M3.212a[202Ma]/ agni.abhaave tu viprasya paaNaav eva-upapaadayet) | M3.212c[202Mc]/ yo hy agniH sa dvijo viprair mantradarzibhir ucyate) || M3.213a[203Ma]/ a.krodhanaan su.prasaadaan vadanty) etaan puraatanaan | M3.213c[203Mc]/ lokasya-aapyaayane yuktaan zraaddha.devaan dvijottamaan || [M.zraaddhe devaan dvijottamaan] M3.214a[204Ma]/ apasavyam agnau kRtvaa) sarvam aavRtya vikramam | [M.aavRt.parikramam ] M3.214c[204Mc]/ apasavyena hastena nirvaped) udakaM bhuvi || M3.215a[205Ma]/ triiMs tu tasmaadd haviHzeSaat piNDaan kRtvaa) samaahitaH | M3.215c[205Mc]/ audakena-eva vidhinaa nirvaped) dakSiNaa.mukhaH || M3.216a[206Ma]/ nyupya) piNDaaMs tatas taaMs tu prayato vidhipuurvakam | M3.216c[206Mc]/ teSu darbheSu taM hastaM nirmRjyaat)-lepabhaaginaam || M3.217a[207Ma]/ aacamya)-udakparaavRtya) trir aayamya) zanair asuun | M3.217c[207Mc]/ SaD RtuuMz ca namaskuryaat) pitRRn eva ca mantravat || M3.218a[208Ma]/ udakaM ninayet)-zeSaM zanaiH piNDaantike punaH | M3.218c[208Mc]/ avajighrec) ca taan piNDaan yathaanyuptaan samaahitaH || M3.219a[209Ma]/ piNDebhyas tv alpikaaM maatraaM samaadaaya)-anupuurvazaH | [M.piNDebhyaH svalpikaaM] M3.219c[209Mc]/ taan eva vipraan aasiinaan vidhivat puurvam aazayet) || M3.220a[210Ma]/ dhriyamaaNe) tu pitari puurveSaam eva nirvapet) | M3.220c[210Mc]/ vipravad vaa-api taM zraaddhe svakaM pitaram aazayet) || [M.zraaddhaM ] M3.221a[211Ma]/ pitaa yasya nivRttaH syaaj) jiivec) ca-api pitaamahaH | [M.pitaa yasya tu vRttaH syaaj] M3.221c[211Mc]/ pituH sa naama saGkiirtya) kiirtayet) prapitaamaham || M3.222a[212Ma]/ pitaamaho vaa tat.zraaddhaM bhuJjiita)-ity abraviin) manuH | M3.222c[212Mc]/ kaamaM vaa samanujJaataH svayam eva samaacaret) || M3.223a[213Ma]/ teSaaM dattvaa) tu hasteSu sa.pavitraM tila.udakam | M3.223c[213Mc]/ tatpiNDaagraM prayaccheta svadhaa-eSaam astv) iti bruvan) || [M.prayacchet tu ] M3.224a[214Ma]/ paaNibhyaaM tu-upasaMgRhya) svayam annasya vardhitam |[M.varddhitam] M3.224c[214Mc]/ vipraantike pitRRn dhyaayan) zanakair upanikSipet) || M3.225a[215Ma]/ ubhayor hastayor muktaM yad annam upaniiyate) | M3.225c[215Mc]/ tad vipralumpanty) asuraaH sahasaa duSTa.cetasaH || M3.226a[216Ma]/ guNaaMz ca suupa.zaakaadyaan payo dadhi ghRtaM madhu | M3.226c[216Mc]/ vinyaset) prayataH puurvaM bhuumaav eva samaahitaH || M3.227a[217Ma]/ bhakSyaM bhojyaM ca vividhaM muulaani ca phalaani ca | M3.227c[217Mc]/ hRdyaani ca-eva maaMsaani paanaani su.rabhiiNi ca || M3.228a[218Ma]/ upaniiya) tu tat sarvaM zanakaiH susamaahitaH | M3.228c[218Mc]/ pariveSayeta) prayato guNaan sarvaan pracodayan) || M3.229a[219Ma]/ na-asram aapaatayej) jaatu na kupyen) na-anRtaM vadet) | M3.229c[219Mc]/ na paadena spRzed) annaM na ca-etad avadhuunayet) || M3.230a[220Ma]/ asraM gamayati) pretaan kopo 'ariin anRtaM zunaH | M3.230c[220Mc]/ paadasparzas tu rakSaaMsi duSkRtiin avadhuunanam || M3.231a[221Ma]/ yad yad roceta) viprebhyas tat tad dadyaad) a.matsaraH | M3.231c[221Mc]/ brahmodyaaz ca kathaaH kuryaat) pitRRNaam etad iipsitam || M3.232a[222Ma]/ svaadhyaayaM zraavayet) pitrye dharmazaastraaNi ca-eva hi | M3.232c[222Mc]/ aakhyaanaani-itihaasaaMz ca puraaNaani khilaani ca || M3.233a[223Ma]/ harSayed) braahmaNaaMs tuSTo bhojayec) ca zanaiH.zanaiH | M3.233c[223Mc]/ annaadyena-asakRc ca-etaan guNaiz ca paricodayet) || M3.234a[224Ma]/ vratastham api dauhitraM zraaddhe yatnena bhojayet) | M3.234c[224Mc]/ kutapaM ca.aasanaM dadyaat) tilaiz ca vikiren) mahiim || M3.235a[225Ma]/ triiNi zraaddhe pavitraaNi dauhitraH kutapas tilaaH | M3.235c[225Mc]/ triiNi ca-atra prazaMsanti) zaucam a.krodham a.tvaraam || M3.236a[226Ma]/ atyuSNaM sarvam annaM syaad) bhuJjiiraMs) te ca vaagyataaH | M3.236c[226Mc]/ na ca dvijaatayo bruuyur) daatraa pRSTaa) havirguNaan || M3.237a[227Ma]/ yaavad uSmaa bhavaty) annaM yaavad aznanti) vaagyataaH | M3.237c[227Mc]/ pitaras taavad aznanti) yaavat-na-uktaa havirguNaaH || M3.238a[228Ma]/ yad veSTita.ziraa bhuGkte) yad bhuGkte) dakSiNaa.mukhaH | M3.238c[228Mc]/ sa.upaanatkaz ca yad bhuGkte) tad vai rakSaaMsi bhuJjate) || M3.239a[229Ma]/ caaNDaalaz ca varaahaz ca kukkuTaH zvaa tathaa-eva ca | M3.239c[229Mc]/ rajasvalaa ca SaNDhaz ca na-iikSerann) aznato dvijaan || M3.240a[230Ma]/ home pradaane bhojye ca yad ebhir abhiviikSyate) | M3.240c[230Mc]/ daive haviSi pitrye vaa tad gacchaty) ayathaatatham || M3.241a[231Ma]/ ghraaNena suukaro hanti) pakSavaatena kukkuTaH | [M.zuukaro ] M3.241c[231Mc]/ zvaa tu dRSTinipaatena sparzeNa-avaravarNajaH || M3.242a[232Ma]/ khaJjo vaa yadi vaa kaaNo daatuH preSyo 'api vaa bhavet) | M3.242c[232Mc]/ hiina.atirikta.gaatro vaa tam apy apanayet) punaH || M3.243a[233Ma]/ braahmaNaM bhikSukaM vaa-api bhojanaartham upasthitam | M3.243c[233Mc]/ braahmaNair abhyanujJaataH) zaktitaH pratipuujayet) || M3.244a[234Ma]/ saarvavarNikam annaadyaM saMniiya)-aaplaavya) vaariNaa | M3.244c[234Mc]/ samutsRjed) bhuktavataam agrato vikiran) bhuvi || M3.245a[235Ma]/ asaMskRta.pramiitaanaaM tyaaginaaM kulayoSitaam | M3.245c[235Mc]/ ucchiSTaM bhaagadheyaM syaad) darbheSu vikiraz ca yaH || M3.246a[236Ma]/ uccheSaNaaM bhuumigatam a.jihmasya-a.zaThasya ca | M3.246c[236Mc]/ daasavargasya tat pitrye bhaagadheyaM pracakSate) || M3.247a[237Ma]/ aa.sapiNDakriyaakarma dvijaateH saMsthitasya tu | M3.247c[237Mc]/ a.daivaM bhojayet)-zraaddhaM piNDam ekaM ca nirvapet) || M3.248a[238Ma]/ sahapiNDakriyaayaaM tu kRtaayaam) asya dharmataH | M3.248c[238Mc]/ anayaa-eva-aavRtaa kaaryaM) piNDanirvapanaM sutaiH || M3.249a[239Ma]/ zraaddhaM bhuktvaa) ya ucchiSTaM vRSalaaya prayacchati) | M3.249c[239Mc]/ sa muuDho narakaM yaati) kaalasuutram a.vaakziraaH || M3.250a[240Ma]/ zraaddhabhug vRSaliitalpaM tad ahar yo 'adhigacchati) | M3.250c[240Mc]/ tasyaaH puriiSe taM maasaM pitaras tasya zerate) || M3.251a[241Ma]/ pRSTvaa) svaditam ity evaM tRptaan aacaamayet) tataH | M3.251c[241Mc]/ aacaantaaMz ca-anujaaniiyaad) abhito ramyataam) iti || M3.252a[242Ma]/ svadhaa-astv) ity eva taM bruuyur) braahmaNaas tadanantaram | M3.252c[242Mc]/ svadhaakaaraH paraa hy aaSiiH sarveSu pitRkarmasu || M3.253a[243Ma]/ tato bhuktavataaM teSaam annazeSaM nivedayet) | M3.253c[243Mc]/ yathaa bruuyus) tathaa kuryaad) anujJaatas tato dvijaiH || M3.254a[244Ma]/ pitrye svaditam ity eva vaacyaM goSThe tu suzRtam | M3.254c[244Mc]/ saMpannam ity abhyudaye daive rucitam ity api ||[M.saMpannam] M3.255a[245Ma]/ aparaahNas tathaa darbhaa vaastusaMpaadanaM tilaaH |[M.saMpaadanaM] M3.255c[245Mc]/ sRSTir mRSTir dvijaaz ca-agryaaH zraaddhakarmasu saMpadaH || M3.256a[246Ma]/ darbhaaH pavitraM puurvaahNo haviSyaaNi ca sarvazaH | M3.256c[246Mc]/ pavitraM yac ca puurva.uktaM vijJeyaa) havyasaMpadaH || M3.257a[247Ma]/ muni.annaani payaH somo maaMsaM yac ca-an.upaskRtam | M3.257c[247Mc]/ aksaara.lavaNaM ca-eva prakRtyaa havir ucyate) || M3.258a[248Ma]/ visRjya braahmaNaaMs taaMs tu niyato vaagyataH zuciH | [M.visarjya braahmanaaMs taaMs tu prayato vidhipuurvakam] M3.258c[248Mc]/ dakSiNaaM dizam aakaaGkSan) yaaceta)-imaan varaan pitRRn || M3.259a[249Ma]/ daataaro no 'abhivardhantaaM) vedaaH saMtatir eva ca | M3.259c[249Mc]/ zraddhaa ca no maa vyagamad) bahudeyaM ca no 'astv) iti || M3.260a[250Ma]/ evaM nirvapaNaM kRtvaa) piNDaaMs taaMs tadanantaram | M3.260c[250Mc]/ gaaM vipram ajam agniM vaa praazayed) apsu vaa kSipet) || M3.261a[251Ma]/ piNDanirvapaNaM ke cit parastaad eva kurvate) | M3.261c[251Mc]/ vayobhiH khaadayanty) anye prakSipanty) anale 'apsu vaa || M3.262a[252Ma]/ pati.vrataa dharmapatnii pitRpuujana.tatparaa | M3.262c[252Mc]/ madhyamaM tu tataH piNDam adyaat) samyak sutaarthinii || M3.263a[253Ma]/ aayuSmantaM sutaM suute) yazo.medhaasamanvitam | M3.263c[253Mc]/ dhanavantaM prajaavantaM saattvikaM dhaarmikaM tathaa || M3.264a[254Ma]/ praksaalya) hastaav aacaamya) jJaatipraayaM prakalpayet) | M3.264c[254Mc]/ jJaatibhyaH satkRtaM dattvaa) baandhavaan api bhojayet) ||[M.datvaa] M3.265a[255Ma]/ uccheSaNaM tu tat tiSThed) yaavad vipraa visarjitaaH) | [K:yat tiSThed ] M3.265c[255Mc]/ tato gRhabaliM kuryaad) iti dharmo vyavasthitaH || M3.266a[256Ma]/ havir yac ciraraatraaya yac ca-aanantyaaya kalpate) | M3.266c[256Mc]/ pitRbhyo vidhivad dattaM tat pravakSyaamy) azeSataH || M3.267a[257Ma]/ tilair vriihi.yavair maaSair adbhir muula.phalena vaa | M3.267c[257Mc]/ dattena maasaM tRpyanti) vidhivat pitaro nRnaam || M3.268a[258Ma]/ dvau maasau matsyamaaMsena triin maasaan haariNena tu | M3.268c[258Mc]/ aurabhreNa-atha caturaH zaakunena-atha paJca vai || M3.269a[259Ma]/ SaNmaasaaMz chaagamaaMsena paarSatena ca sapta vai | M3.269c[259Mc]/ aSTaav enasya maaMsena rauraveNa nava-eva tu || [M.aiNeyamaaMsena ] M3.270a[260Ma]/ dazamaasaaMs tu tRpyanti) varaaha.mahiSaamiSaiH | M3.270c[260Mc]/ zaza.kuurmayos tu maaMsena maasaan ekaadaza-eva tu || M3.271a[261Ma]/ saMvatsaraM tu gavyena payasaa paayasena ca | [M.saMvatsare ] M3.271c[261Mc]/ vaardhriiNasasya maaMsena tRptir dvaadazavaarSikii || M3.272a[262Ma]/ kaalazaakaM mahaazalkaaH khaGga.lohaamiSaM madhu | M3.272c[262Mc]/ aanantyaaya-eva kalpyante) muni.annaani ca sarvazaH || M3.273a[263Ma]/ yat kiM cin madhunaa mizraM pradadyaat) tu trayodaziim | M3.273c[263Mc]/ tad apy akSayam eva syaad) varSaasu ca maghaasu ca || M3.274a[264Ma]/ api naH sa kule bhuuyaad) yo no dadyaat) trayodaziim | M3.274c[264Mc]/ paayasaM madhu.sarpirbhyaaM praak chaaye kuJjarasya ca || M3.275a[265Ma]/ yad yad dadaati) vidhivat samyak zraddhaasamanvitaH | M3.275c[265Mc]/ tat tat pitRRNaaM bhavati) paratra-anantam akSayam || M3.276a[266Ma]/ kRSNapakSe dazamyaadau varjayitvaa) caturdaziim | M3.276c[266Mc]/ zraaddhe prazastaas tithayo yathaa-etaa na tathaa-itaraaH || M3.277a[267Ma]/ yukSu kurvan) dina.RkSeSu sarvaan kaamaan samaznute) | M3.277c[267Mc]/ ayukSu tu pitRRn sarvaan prajaaM praapnoti) puSkalaam || M3.278a[268Ma]/ yathaa ca-eva-aparaH pakSaH puurvapakSaad viziSyate) | M3.278c[268Mc]/ tathaa zraaddhasya puurvaahNaad aparaahNo viziSyate) || M3.279a[269Ma]/ praaciinaaviitinaa samyag apasavyam a.tandriNaa | M3.279c[269Mc]/ pitryam aa nidhanaat kaaryaM vidhivad darbha.paaNinaa || M3.280a[270Ma]/ raatrau zraaddhaM na kurviita) raakSasii kiirtitaa) hi saa | M3.280c[270Mc]/ saMdhyayor ubhayoz ca-eva suurye ca-eva-acira.udite || M3.281a[271Ma]/ anena vidhinaa zraaddhaM trir abdasya-iha nirvapet) | M3.281c[271Mc]/ hemanta.griiSma.varSaasu paaJcayajJikam anvaham || M3.282a[272Ma]/ na paitRyajJiyo homo laukike 'agnau vidhiiyate) | M3.282c[272Mc]/ na darzena vinaa zraaddham aahita.agner dvijanmanaH || M3.283a[273Ma]/ yad eva tarpayaty) adbhiH pitRRn snaatvaa) dvijottamaH | M3.283c[273Mc]/ tena-eva kRtsnam aapnoti) pitRyajJakriyaaphalam || M3.284a[274Ma]/ vasuun vadanti) tu pitRRn rudraaMz ca-eva pitaamahaan | M3.284c[274Mc]/ prapitaamahaaMs tathaa-aadityaan zrutir eSaa sanaatanii || M3.285a[275Ma]/ vighasaazii bhaven) nityaM nityaM vaa-amRta.bhojanaH | M3.285c[275Mc]/ vighaso bhuktazeSaM tu yajJazeSaM tathaa-amRtam || M3.286a[276Ma]/ etad vo 'abhihitaM sarvaM vidhaanaM paaJcayajJikam | M3.286c[276Mc]/ dvijaatimukhyavRttiinaaM vidhaanaM zruuyataam) iti || M4.01a/ caturtham aayuSo bhaagam uSitvaa)-aadyaM gurau dvijaaH | M4.01c/ dvitiiyam aayuSo bhaagaM kRta.daaro gRhe vaset) || M4.02a/ adroheNa-eva bhuutaanaam alpadroheNa vaa punaH | M4.02c/ yaa vRttis taaM samaasthaaya) vipro jiived) anaapadi || M4.03a/ yaatraamaatraprasiddhi.arthaM svaiH karmabhir agarhitaiH | M4.03c/ aklezena zariirasya kurviita) dhanasaMcayam || M4.04a/ Rta.amRtaabhyaaM jiivet) tu mRtena pramRtena vaa | M4.04c/ satya.anRtaabhyaam api vaa na zvavRttyaa kadaa cana || M4.05a/ Rtam uJcha.zilaM jJeyam amRtaM syaad) ayaacitam | M4.05c/ mRtaM tu yaacitaM bhaikSaM pramRtaM karSaNaM smRtam || M4.06a/ satya.anRtaM tu vaaNijyaM tena ca-eva-api jiivyate) | M4.06c/ sevaa zvavRttir aakhyaataa) tasmaat taaM parivarjayet) || M4.07a/ kusuula.dhaanyako vaa syaat) kumbhii.dhaanyaka eva vaa | M4.07c/ tryaha.ehiko vaa-api bhaved) a.zvastanika eva vaa || M4.08a/ caturNaam api ca-eteSaaM dvijaanaaM gRhamedhinaam | M4.08c/ jyaayaan paraH paro jJeyo dharmato lokajittamaH || M4.09a/ SaT.karma-eko bhavaty) eSaaM tribhir anyaH pravartate) | M4.09c/ dvaabhyaam ekaz caturthas tu brahmasattreNa jiivati) || M4.10a/ vartayaMz) ca zila.uJchaabhyaam agnihotra.paraayaNaH | M4.10c/ iSTiiH paarvaayaNaantiiyaaH kevalaa nirvapet) sadaa || M4.11a/ na lokavRttaM varteta) vRttihetoH kathaM cana | M4.11c/ a.jihmaam a.zathaaM zuddhaam jiived) braahmaNajiivikaam || M4.12a/ saMtoSaM param aasthaaya) sukhaarthii saMyato bhavet) | M4.12c/ saMtoSa.muulaM hi sukhaM duHkha.muulaM viparyayaH || M4.13a/ ato 'anyatamayaa vRttyaa jiivaMs) tu snaatako dvijaH | M4.13c/ svarga.aayuSya.yazasyaani vrataaNi-imaani dhaarayet) || [M.svargya.aayuSya. ] M4.14a/ veda.uditaM svakaM karma nityaM kuryaad) atandritaH | M4.14c/ tadd hi kurvan) yathaazakti praapnoti) paramaaM gatim || M4.15a/ na-iiheta)-arthaan prasaGgena na viruddhena karmaNaa | M4.15c/ na vidyamaaneSv) artheSu na-aartyaam api yatas tataH || [M.na kalpamaaneSv artheSu ] M4.16a/ indriyaartheSu sarveSu na prasajyeta) kaamataH | M4.16c/ atiprasaktiM ca-eteSaaM manasaa saMnivartayet) || M4.17a/ sarvaan parityajed) arthaan svaadhyaayasya virodhinaH | M4.17c/ yathaa tathaa-adhyaapayaMs) tu saa hy asya kRtakRtyataa || M4.18a/ vayasaH karmaNo 'arthasya zrutasya-abhijanasya ca | M4.18c/ veSa.vaac.buddhi.saaruupyam aacaran) vicared) iha || M4.19a/ buddhi.vRddhi.karaaNy aazu dhanyaani ca hitaani ca | M4.19c/ nityaM zaastraaNy avekSeta) nigamaaMz ca-eva vaidikaan || M4.20a/ yathaa yathaa hi puruSaH zaastraM samadhigacchati) | M4.20c/ tathaa tathaa vijaanaati) vijJaanaM ca-asya rocate) || M4.21a/ RSiyajJaM devayajJaM bhuutayajJaM ca sarvadaa | M4.21c/ nRyajJaM pitRyajJaM ca yathaazakti na haapayet) || M4.22a/ etaan eke mahaayajJaan yajJazaastravido janaaH | M4.22c/ an.iihamaanaaH) satatam indriyeSv eva juhvati) || M4.23a/ vaacy eke juhvati) praaNaM praaNe vaacaM ca sarvadaa | M4.23c/ vaaci praaNe ca pazyanto) yajJanirvRttim akSayaam || M4.24a/ jJaanena-eva-apare vipraa yajanty) etair makhaiH sadaa | [M. yajante tair makhaiH sadaa] M4.24c/ jJaana.muulaam kriyaam eSaaM pazyanto) jJaanacakSuSaa || M4.25a/ agnihotraM ca juhuyaad) aadi.ante dyu.nizoH sadaa | M4.25c/ darzena ca-ardhamaasaante paurNaamaasena ca-eva hi || M4.26a/ sasyaante navasasya.iSTyaa tathaa-Rtu.ante dvijo 'adhvaraiH | M4.26c/ pazunaa tv ayanasya-aadau samaante saumikair makhaiH || [M.ayanaante tu samaaMte] M4.27a/ na-an.iSTvaa) navasasya.iSTyaa pazunaa ca-agnimaan dvijaH | M4.27c/ navaannam adyaat)-maaMsaM vaa diirgham aayur jijiiviSuH || M4.28a/ navena-an.arcitaa hy asya pazuhavyena ca-agnayaH | M4.28c/ praaNaan eva-attum icchanti) navaanna.aamiSagardhinaH || M4.29a/ aasana.azana.zayyaabhir adbhir muula.phalena vaa | M4.29c/ na-asya kaz cid vased) gehe zaktito 'an.arcito 'atithiH || M4.30a/ paaSaaNDino vikarmasthaan baiDaala.vratikaan-zaThaan | M4.30c/ haitukaan baka.vRttiiMz ca vaac.maatreNa-api na-arcayet) || M4.31a/ vedavidyaa.vrata.snaataan-zrotriyaan gRhamedhinaH | M4.31c/ puujayedd) havya.kavyena vipariitaaMz ca varjayet) || M4.32a/ zaktito 'a.pacamaanebhyo daatavyaM) gRhamedhinaa | M4.32c/ saMvibhaagaz ca bhuutebhyaH kartavyo) 'an.uparodhataH || M4.33a/ raajato dhanam anvicchet) saMsiidan) snaatakaH kSudhaa | M4.33c/ yaajya.antevaasinor vaa-api na tv anyata iti sthitiH || M4.34a/ na siidet) snaatako vipraH kSudhaa zaktaH kathaM cana | M4.34c/ na jiirNa.malavad.vaasaa bhavec) ca vibhave sati || M4.35a/ kLptakeza.nakha.zmazrur daantaH zukla.ambaraH zuciH | M4.35c/ svaadhyaaye ca-eva yuktaH syaan) nityam aatmahiteSu ca || M4.36a/ vaiNaviiM dhaarayed) yaSTiM sa.udakaM ca kamaNDalum | M4.36c/ yajJopaviitaM vedaM ca zubhaM raukme ca kuNDale || M4.37a/ na-iikSeta)-udyantam) aadityaM na-astaM yaantaM) kadaa cana | M4.37c/ na-upasRSTaM na vaaristhaM na madhyaM nabhaso gatam || M4.38a/ na laGghayed) vatsatantriiM na pradhaavec) ca varSati | M4.38c/ na ca-udake niriikSeta) svaruupam iti dhaaraNaa || M4.39a/ mRdaM gaaM daivataM vipraM ghRtaM madhu catuSpatham | M4.39c/ pradakSiNaani kurviita) prajJaataaMz ca vanaspatiin || M4.40a/ na-upagacchet) pramatto 'api striyam aartavadarzane | M4.40c/ samaanazayane ca-eva na zayiita) tayaa saha || M4.41a/ rajasaa-abhiplutaaM naariiM narasya hy upagacchataH) | M4.41c/ prajJaa tejo balaM cakSur aayuz ca-eva prahiiyate) || M4.42a/ taaM vivarjayatas) tasya rajasaa samabhiplutaam | M4.42c/ prajJaa tejo balaM cakSur aayuz ca-eva pravardhate) || M4.43a/ na-azniiyaad) bhaaryayaa saardhaM na-enaam iikSeta) ca-aznatiim) | M4.43c/ kSuvatiiM jRmbhamaaNaaM) vaa na ca-aasiinaaM yathaasukham || M4.44a/ na-aJjayantiiM) svake netre na ca-abhyaktaam anaavRtaam | M4.44c/ na pazyet) prasavantiiM) ca tejas.kaamo dvijottamaH || M4.45a/ na-annam adyaad) ekavaasaa na nagnaH snaanam aacaret) | M4.45c/ na muutraM pathi kurviita) na bhasmani na govraje || M4.46a/ na phaalakRSTe na jale na cityaaM na ca parvate | M4.46c/ na jiirNadevaayatane na valmiike kadaa cana || M4.47a/ na sa.sattveSu garteSu na gacchann) api na sthitaH | M4.47c/ na nadiitiiram aasaadya) na ca parvatamastake || M4.48a/ vaayu.agni.vipram aadityam apaH pazyaMs) tathaa-eva gaaH | M4.48c/ na kadaa cana kurviita) viS.muutrasya visarjanam || MK4.49a[50Ma]/ tiraskRtya-uccaret) kaaSTha.loSTha.patra.tRNaadinaa |[M.tRNaadi ca] MK4.49c[50Mc]/ niyamya) prayato vaacaM saMviitaaGgo 'avaguNThitaH || MK4.50a[51Ma]/ muutra.uccaara.samutsargaM divaa kuryaad) udaG.mukhaH | MK4.50c[51Mc]/ dakSiNaa.abhimukho raatrau saMdhyaayoz ca yathaa divaa || MK4.51a[52Ma]/ chaayaayaam andhakaare vaa raatraav ahani vaa dvijaH | MK4.51c[52Mc]/ yathaasukha.mukhaH kuryaat) praaNabaadha.bhayeSu ca || MK4.52a[49Ma]/ prati.agniM prati.suuryaM ca prati.soma.udaka.dvijam | MK4.52c[49Mc]/ prati.gu prati.vaataM ca prajJaa nazyati) mehataH) || [K:prati.gaaM prati.vaataM] M4.53a/ na-agniM mukhena-upadhamen nagnaaM na-iikSeta ca striyam | M4.53c/ na-amedhyaM prakSiped agnau na ca paadau prataapayet || M4.54a/ adhastaan na-upadadhyaac) ca na ca-enam abhilaGghayet) | M4.54c/ na ca-enaM paadataH kuryaan) na praaNa.aabaadham aacaret) || M4.55a/ na-azniiyaat) saMdhivelaayaaM na gacchen) na-api saMvizet) |[ M4.55c/ na ca-eva pralikhed) bhuumiM na-aatmano 'apaharet) srajam || M4.56a/ na-apsu muutraM puriiSaM vaa SThiivanaM vaa samutsRjet) | M4.56c/ amedhyaliptam anyad vaa lohitaM vaa viSaaNi vaa | M4.57a/ na-ekaH supyaat)-zuunyagehe na zreyaaMsaM prabodhayet) | [zuunyagRhe svapyaan] M4.57c/ na-udakyayaa-abhibhaaSeta) yajJaM gacchen) na ca-avRtaH || M4.58a/ agnyagaare gavaaM goSThe braahmaNaanaaM ca saMnidhau | M4.58c/ svaadhyaaye bhojane ca-eva dakSinaM paaNim uddharet) || M4.59a/ na vaarayed) gaaM dhayantiiM) na ca-aacakSiita) kasya cit | M4.59c/ na divi-indraayudhaM dRSTvaa) kasya cid darzayed) budhaH || M4.60a/ na-adharmike vased) graame na vyaadhi.bahule bhRzam | M4.60c/ na-ekaH prapadyeta)-adhvaanaM na ciraM parvate vaset) || M4.61a/ na zuudraraajye nivasen) na-adhaarmikajanaavRte | M4.61c/ na paaSaNDigaNaakraante na-upasSRTe) 'antyajair nRbhiH || M4.62a/ na bhuJjiita)-uddhRta.snehaM na-atisauhityam aacaret) || M4.62c/ na-atiprage na-atisaayaM na saayaM praatar.aazitaH || M4.63a/ na kurviita) vRthaaceSTaaM na vaary aJjalinaa pibet) | M4.63c/ na-utsaGge bhakSayed) bhakSyaan) na jaatu syaat) kutuuhalii || M4.64a/ na nRtyed atha vaa gaayen na vaaditraaNi vaadayet]| [M.na nRtyen) na-eva gaayec) ca na vaaditraaNi vaadayet)] M4.64c/ na-aasphoTayen) na ca kSveDen) na ca rakto viraavayet || [M.na ca rakto virodhayet] M4.65a/ na paadau dhaavayet) kaaMsye kadaa cid api bhaajane | M4.65c/ na bhinnabhaaNDe bhuJjiita) na bhaavapratiduuSite || M4.66a/ upaanahau ca vaasaz ca dhRtam anyair na dhaarayet) | M4.66c/ upaviitam alaGkaaraM srajaM karakam eva ca || M4.67a/ na-a.viniitair bhajed) dhuryair na ca kSudh.vyaadhi.piiDitaiH | [M.na-aviniitair vrajed)] M4.67c/ na bhinna.zRGga.akSi.khurair na vaaladhiviruupitaiH || M4.68a/ viniitais tu vrajen) nityam aazugair lakSaNaanvitaiH | M4.68c/ varNa.ruupa.upasaMpannaiH pratodena-aatudan) bhRzam ||[M.pratodena-aakSipan] M4.69a/ baalaatapaH pretadhuumo varjyaM bhinnaM tathaa-aasanam | M4.69c/ na chindyaan) nakha.romaaNi dantair na-utpaaTayen) nakhaan ||[M.na cchindyaan] M4.70a/ na mRt.loSThaM ca mRdniiyaan) na chindyaat) karajais tRNam |[M.cchindyaat] M4.70c/ na karma niSphalaM kuryaan) na-aayatyaam a.sukha.udayam || M4.71a/ loSThamardii tRNacchedii nakhakhaadii ca yo naraH | M4.71c/ sa vinaazaM vrajaty) aazu suucakaa-azucir eva ca || [M.suucako 'azucir eva ca] M4.72a/ na vigarhya kathaaM kuryaad) bahir maalyaM na dhaarayet) | [M. na vigRhya kathaaM kuryaad] M4.72c/ gavaaM ca yaanaM pRSThena sarvathaa-eva vigarhitam || M4.73a/ a.dvaareNa ca na-atiiyaad) graamaM vaa vezma vaa-aavRtam | M4.73c/ raatrau ca vRkSamuulaani duurataH parivarjayet) || M4.74a/ na-akSair diivyet) kadaa cit tu svayaM na-upaanahau haret) | M4.74c/ zayanastho na bhuJjiita) na paaNisthaM na ca-aasane || M4.75a/ sarvaM ca tilasaMbaddhaM na-adyaad) astam ite ravau | M4.75c/ na ca nagnaH zayiita)-iha na ca-ucchiSTaH kva cid vrajet) || M4.76a/ aardra.paadas tu bhuJjiita) na-aardra.paadas tu saMvizet) | M4.76c/ aardra.paadas tu bhuJjaano) diirgham aayur avaapnuyaat) || M4.77a/ a.cakSurviSayaM durgaM na prapadyeta) karhi cit | M4.77c/ na viS.muutram udiikSeta) na baahubhyaaM nadiiM taret) || M4.78a/ adhitiSThen) na kezaaMs tu na bhasma.asthi.kapaalikaaH | M4.78c/ na kaarpaasa.asthi na tuSaan diirgham aayur jijiiviSuH || M4.79a/ na saMvasec) ca patitair na caaNDaalair na pulkasaiH | M4.79c/ na muurkhair na-avaliptaiz ca na-antyair na-antyaavasaayibhiH || M4.80a/ na zuudraaya matiM dadyaan) na-ucchiSTaM na haviSkRtam | M4.80c/ na ca-asya-upadized) dharmaM na ca-asya vratam aadizet) || M4.81a/ yo hy asya dharmam aacaSTe) yaz ca-eva-aadizati) vratam | M4.81c/ so 'asaMvRtaM naama tamaH saha tena-eva majjati) || M4.82a/ na saMhataabhyaaM paaNibhyaaM kaNDuuyed) aatmanaH ziraH | M4.82c/ na spRzec) ca-etad ucchiSTo na ca snaayaad) vinaa tataH || M4.83a/ kezagrahaan prahaaraaMz ca zirasy etaan vivarjayet) | M4.83c/ ziraHsnaataz ca tailena na-aGgaM kiM cid api spRzet) || M4.84a/ na raajJaH pratigRhNiiyaad) araajanyaprasuutitaH | M4.84c/ suunaa.cakra.dhvajavataaM vezena-eva ca jiivataam) || M4.85a/ dazasuunaa.samaM cakraM dazacakra.samo dhvajaH | M4.85c/ dazadhvaja.samo vezo dazaveza.samo nRpaH || M4.86a/ daza suuNaasahasraaNi yo vaahayati) saunikaH | M4.86c/ tena tulyaH smRto raajaa ghoras tasya pratigrahaH || M4.87a/ yo raajJaH pratigRhNaati) lubdhasya-ucchaastravartinaH | M4.87c/ sa paryaayeNa yaati)-imaan narakaan ekaviMzatim || M4.88a/ taamisram andhataamisraM mahaaraurava.rauravau | M4.88c/ narakaM kaalasuutraM ca mahaanarakam eva ca || M4.89a/ saMjiivanaM mahaaviiciM tapanaM saMprataapanam | M4.89c/ saMhaataM ca sa.kaakolaM kuDmalaM pratimuurtikam || [M.puutimRttikam ] M4.90a/ lohazaGkum RjiiSaM ca panthaanaM zaalmaliiM nadiim | M4.90c/ asipatravanaM ca-eva lohadaarakam eva ca || M4.91a/ etad vidanto) vidvaaMso braahmaNaa brahmavaadinaH | M4.91c/ na raajJaH pratigRhNanti) pretya zreyo 'abhikaaGkSiNaH || M4.92a/ braahme muhuurte budhyeta) dharma.arthau ca-anucintayet) | M4.92c/ kaayaklezaaMz ca tan.muulaan vedatattvaartham eva ca || M4.93a/ utthaaya)-aavazyakaM kRtvaa) kRta.zaucaH samaahitaH | M4.93c/ puurvaaM saMdhyaaM japaMs tiSThet) svakaale ca-aparaaM ciram ||[ M4.94a/ RSayo diirghasaMdhyatvaad diirgham aayur avaapnuyuH) | M4.94c/ prajJaaM yazaz ca kiirtiM ca brahmavarcasam eva ca || M4.95a/ zraavaNyaaM prauSThapadyaaM vaa-apy upaakRtya) yathaavidhi | M4.95c/ yuktaz chandaaMsy adhiiyiita) maasaan vipro 'ardhapaJcamaan || M4.96a/ puSye tu chandasaaM kuryaad) bahir utsarjanaM dvijaH | M4.96c/ maaghazuklasya vaa praapte puurvaahNe prathame 'ahani || M4.97a/ yathaazaastraM tu kRtvaa)-evam utsargaM chandasaaM bahiH | M4.97c/ viramet) pakSiNiiM raatriM tad eva-ekam ahar.nizam || M4.98a/ ata uurdhvaM tu chandaaMsi zukleSu niyataH paThet) | M4.98c/ vedaaGgaani ca sarvaaNi kRSNapakSeSu saMpaThet) || M4.99a/ na-avispaSTam adhiiyiita) na zuudrajanasannidhau | M4.99c/ na nizaante parizraanto) brahma-adhiitya) punaH svapet) || M4.100a/ yathaa.uditena vidhinaa nityaM chandaskRtaM paThet) | M4.100c/ brahma chandaskRtaM ca-eva dvijo yukto hy anaapadi | M4.101a/ imaan nityam anadhyaayaan adhiiyaano) vivarjayet) | M4.101c/ adhyaapanaM ca kurvaaNaH) ziSyaaNaaM vidhipuurvakam || M4.102a/ karNazrave 'anile raatrau divaa paaMsusamuuhane | M4.102c/ etau varSaasv an.adhyaayaav adhyaayajJaaH pracakSate) || M4.103a/ vidyut.stanita.varSeSu mahaa.ulkaanaaM ca saMplave | M4.103c/ aakaalikam anadhyaayam eteSu manur abraviit) || M4.104a/ etaaMs tv abhyuditaan vidyaad yadaa praaduSkRtaagniSu | M4.104c/ tadaa vidyaad) anadhyaayam an.Rtau ca-abhradarzane || M4.105a/ nirghaate bhuumicalane jyotiSaaM ca-upasarjane | M4.104c/ etaan aakaalikaan vidyaad) anadhyaayaan Rtaav api || M4.106a/ praaduSkRteSv agniSu tu vidyut.stanita.niHsvane | M4.106c/ sa.jyotiH syaad) anadhyaayaH zeSe raatrau yathaa divaa || M4.107a/ nitya.anadhyaaya eva syaad) graameSu nagareSu ca | M4.107c/ dharmanaipuNya.kaamaanaaM puutigandhe ca sarvadaa || [M.sarvazaH ] M4.108a/ antargata.zave graame vRSalasya ca sannidhau | M4.108c/ anadhyaayo rudyamaane) samavaaye janasya ca || M4.109a/ udake madhyaraatre ca viS.muutrasya visarjane | M4.109c/ ucchiSTaH zraaddhabhuk ca-eva manasaa-api na cintayet) | M4.110a/ pratigRhya) dvijo vidvaan ekoddiSTasya ketanam] [M.ekoddiSTa.niketanam] M4.110c/ tryahaM na kiirtayed) brahma raajJo raahoz ca suutake || M4.111a/ yaavad ekaanudiSTasya gandho lepaz ca tiSThati | M4.111c/ viprasya viduSo dehe taavad brahma na kiirtayet) || M4.112a/ zayaanaH) prauDha.paadaz ca kRtvaa) ca-eva-avasakthikaam | M4.112c/ na-adhiiyiita)-aamiSaM jagdhvaa) suutakaannaadyam eva ca || M4.113a/ niihaare baaNazabde ca saMdhyayor eva ca-ubhayoH | M4.113c/ amaavaasyaa.caturdazyoH paurNamaasy.aSTakaasu ca || M4.114a/ amaavaasyaa guruM hanti) ziSyaM hanti) caturdazii | M4.114c/ brahma-aSTaka.paurNamaasyau tasmaat taaH parivarjayet) || M4.115a/ paaMsuvarSe dizaaM daahe gomaayuvirute tathaa | M4.115c/ zva.khara.uSTre ca ruvati) paGktau ca na paThed) dvijaH || M4.116a/ na-adhiiyiita) zmazaanaante graamaante govraje 'api vaa | M4.116c/ vasitvaa) maithunaM vaasaH zraaddhikaM pratigRhya) ca || M4.117a/ praaNi vaa yadi vaa-apraaNi yat kiM cit-zraaddhikaM bhavet) | M4.117c/ tad aalabhya)-apy anadhyaayaH paaNy.aasyo hi dvijaH smRtaH) || M4.118a/ corair upadrute graame saMbhrame ca-agnikaarite | ][M.caurair upaplute, saMbhrame] M4.118c/ aakaalikam anadhyaayaM vidyaat) sarvaadbhuteSu ca || M4.119a/ upaakarmaNi ca-utsarge triraatraM kSepaNaM smRtam) | M4.119c/ aSTakaasu tv ahoraatram Rtvantaasu ca raatriSu || M4.120a/ na-adhiiyiita)-azvam aaruuDho na vRkSaM na ca hastinam | M4.120c/ na naavaM na kharaM na-uSTraM na-iriNastho na yaanagaH || M4.121a/ na vivaade na kalahe na senaayaaM na saMgare | M4.121c/ na bhuktamaatre na-ajiirNe na vamitvaa) na zuktake || M4.122a/ atithiM ca-an.anujJaapya) maarute vaati) vaa bhRzam | M4.122c/ rudhire ca srute) gaatraat- zastreNa ca parikSate) || M4.123a/ saamadhvanaav Rc.yajuSii na-adhiiyiita) kadaa cana | M4.123c/ vedasya-adhiitya) vaa-apy antam aaraNyakam adhiitya) ca || M4.124a/ Rgvedo deva.daivatyo yajurvedas tu maanuSaH | M4.124c/ saamavedaH smRtaH) pitryas tasmaat tasya-azucir dhvaniH || M4.125a/ etad vidvanto) vidvaaMsas trayiiniSkarSam anvaham | M4.125c/ kramataH puurvam abhyasya) pazcaad vedam adhiiyate) || M4.126a/ pazu.maNDuuka.maarjaara.zva.sarpa.nakula.aakhubhiH | M4.126c/ antaraagamane vidyaad) anadhyaayam ahar.nizam || M4.127a/ dvaav eva varjayen) nityam anadhyaayau prayatnataH | M4.127c/ svaadhyaayabhuumiM ca-azuddham aatmaanaM ca-azuciM dvijaH || M4.128a/ amaavaasyaam aSTamiiM ca paurNamaasiiM caturdaziim | M4.128c/ brahmacaarii bhaven) nityam apy Rtau snaatako dvijaH || M4.129a/ na snaanam aacared) bhuktvaa) na-aaturo na mahaanizi | M4.129c/ na vaasobhiH saha-ajasraM na-avijJaate jalaazaye || M4.130a/ devataanaaM guro raajJaH snaataka.aacaaryayos tathaa | M4.130c/ na-aakraamet) kaamataz chaayaaM babhruNo diikSitasya ca || M4.131a/ madhyaMdine 'ardharaatre ca zraaddhaM bhuktvaa) ca sa.aamiSam | M4.131c/ saMdhyayor ubhayoz ca-eva na seveta) catuSpatham || M4.132a/ udvartanam apasnaanaM viS.muutre raktam eva ca | M4.132c/ zlezma.niSThyuuta.vaantaani na-adhitiSThet) tu kaamataH || M4.133a/ vairiNaM na-upaseveta) sahaayaM ca-eva vairiNaH | M4.133c/ adhaarmikaM taskaraM ca parasya-eva ca yoSitaM || M4.134a/ na hi-iidRzam an.aayuSyaM loke kiM cana vidyate) | M4.134c/ yaadRzaM puruSasya-iha paradaara.upasevanam || M4.135a/ kSatriyaM ca-eva sarpaM ca braahmaNaM ca bahu.zrutam | M4.135c/ na-avamanyeta) vai bhuuSNuH kRzaan api kadaa cana || M4.136a/ etat trayaM hi puruSaM nirdahed) avamaanitam | M4.136c/ tasmaad etat trayaM nityaM na-avamanyeta) buddhimaan || M4.137a/ na-aatmaanam avamanyeta) purvaabhir a.samRddhibhiH | M4.137c/ aa mRtyoH zriyam anvicchen) na-enaaM manyeta) dur.labhaam || M4.138a/ satyaM bruuyaat) priyaM bruuyaan na bruuyaat satyam apriyam | M4.138c/ priyaM ca na-anRtaM bruuyaad) eSa dharmaH sanaatanaH || M4.139a/ bhadraM bhadram iti bruuyaad) bhadram ity eva vaa vadet) | M4.139c/ zuSka.vairaM vivaadaM ca na kuryaat) kena cit saha || M4.140a/ na-atikalyaM na-atisaayaM na-atimadhyaMdine sthite | M4.140c/ na-ajJaatena samaM gacchen) na-eko na vRSalaiH saha || M4.141a/ hiina.aGgaan atirikta.aGgaan vidyaa.hiinaan vayo.'adhikaan || [M.vayo'atigaan] M4.141c/ ruupa.draviNa.hiinaaMz ca jaati.hiinaaMz ca na-aakSipet) || [M.ruupadravya.hiinaaMz ca] M4.142a/ na spRzet) paaNinaa-ucchiSTo vipro go.braahmaNa.analaaN | M4.142c/ na ca-api pazyed) azuciH sustho jyotirgaNaan divaa || [M.svastho jyotirgaNaan divi] M4.143a/ spRSTvaa)-etaan azucir nityam adbhiH praaNaan upaspRzet) | M4.143c/ gaatraaNi ca-eva sarvaaNi naabhiM paaNitalena tu || M4.144a/ an.aaturaH svaani khaani na spRzed) animittataH | M4.144c/ romaaNi ca rahasyaani sarvaaNy eva vivarjayet) || M4.145a/ maGgala.aacaarayuktaH syaat) prayata.aatmaa jita.indriyaH | M4.145c/ japec) ca juhuyaac) ca-eva nityam agnim atandritaH || M4.146a/ maGgala.aacaarayuktaanaaM nityaM ca prayata.aatmanaam | M4.146c/ japataaM) juhvataaM) ca-eva vinipaato na vidyate) || M4.147a/ vedam eva-abhyasen nityaM yathaakaalam atandritaH | [M.vedam eva japen] M4.147c/ taM hy asya-aahuH) paraM dharmam upadharmo 'anya ucyate) || M4.148a/ vedaabhyaasena satataM zaucena tapasaa-eva ca | M4.148c/ adroheNa ca bhuutaanaaM jaatiM smarati) paurvikiim || M4.149a/ paurvikiiM saMsmaran) jaatiM brahma-eva-abhyasyate) punaH | [M.dvijaH] M4.149c/ brahmaabhyaasena ca-ajasram anantaM sukham aznute) || M4.150a/ saavitraan-zaantihomaaMz ca kuryaat) parvasu nityazaH | [M.saavitraan zaantihomaaMz] M4.150c/ pitRRMz ca-eva-aSTakaasv arcen) nityam anvaSTakaasu ca || M4.151a/ duuraad aavasathaan muutraM duuraat paadaavasecanam | M4.151c/ ucchiStaanna.niSekaM ca duuraad eva samaacaret) || M4.152a/ maitraM prasaadhanaM snaanaM dantadhaavanam aJjanam | M4.152c/ puurvaahNa eva kurviita) devataanaaM ca puujanam || M4.153a/ daivataany abhigacchet) tu dhaarmikaaMz ca dvijottamaan | M4.153c/ iizvaraM ca-eva rakSaarthaM guruun eva ca parvasu | M4.154a/ abhivaadayed) vRddhaaMz ca dadyaac) ca-eva-aasanaM svakam | M4.154c/ kRta.aJjalir upaasiita) gacchataH) pRSThato 'anviyaat) || M4.155a/ zruti.smRti.uditaM samyaG nibaddhaM sveSu karmasu | M4.155c/ dharmamuulaM niSeveta) sad.aacaaram atandritaH || M4.156a/ aacaaraat-labhate) hy aayur aacaaraad iipsitaaH prajaaH | M4.156c/ aacaaraad dhanam akSayyam aacaaro hanty) alakSaNam || M4.157a/ dur.aacaaro hi puruSo loke bhavati) ninditaH | M4.157c/ duHkhabhaagii ca satataM vyaadhito 'alpa.aayur eva ca || M4.158a/ sarvalakSaNa.hiino 'api yaH sadaacaaravaan naraH | M4.158c/ zraddadhaano 'an.asuuyaz ca zataM varSaaNi jiivati) || M4.159a/ yad yat paravazaM karma tat tad yatnena varjayet) || M4.159c/ yad yad aatmavazaM tu syaat) tat tat seveta) yatnataH | M4.160a/ sarvaM paravazaM duHkhaM sarvam aatmavazaM sukham | M4.160c/ etad vidyaat) samaasena lakSaNaM sukha.duHkhayoH || M4.161a/ yat karma kurvato) 'asya syaat) paritoSo 'antaraatmanaH | M4.161c/ tat prayatnena kurviita) vipariitaM tu varjayet) || M4.162a/ aacaaryaM ca pravaktaaraM pitaraM maataraM gurum | M4.162c/ na hiMsyaad) braahmaNaan gaaz ca sarvaaMz ca-eva tapasvinaH || M4.163a/ naastikyaM vedanindaaM ca devataanaaM ca kutsanam | M4.163c/ dveSaM dambhaM ca maanaM ca krodhaM taikSNyaM ca varjayet) || [M.dveSaM stambhaM ca] M4.164a/ parasya daNDaM na-udyacchet) kruddho na-enaM nipaatayet) | M4.164c/ anyatra putraat-ziSyaad vaa ziSTi.arthaM taaDayet) tu tau || M4.165a/ braahmaNaaya-avagurya)-eva dvijaatir vadhakaamyayaa | M4.165c/ zataM varSaaNi taamisre narake parivartate) || M4.166a/ taaDayitvaa) tRNena-api saMrambhaat-matipuurvakam | M4.166c/ ekaviMzatiim aajaatiiH paapayoniSu jaayate) || M4.167a/ ayudhyamaanasya-utpaadya) braahmaNasya-asRg aGgataH | M4.167c/ duHkhaM sumahad aapnoti) pretya-apraajJatayaa naraH || M4.168a/ zoNitaM yaavataH paaMsuun saMgRhNaati) mahiitalaat | M4.168c/ taavato 'abdaan amutra-anyaiH zoNita.utpaadako 'adyate) || M4.169a/ na kadaa cid dvije tasmaad vidvaan avagured) api | M4.169c/ na taaDayet) tRNena-api na gaatraat sraavayed) asRk || M4.170a/ a.dhaarmiko naro yo hi yasya ca-apy anRtaM dhanam | M4.170c/ hiMsaarataz ca yo nityaM na-iha-asau sukham edhate) || [M.hiMsaaratiz] M4.171a/ na siidann) api dharmeNa mano 'adharme nivezayet) | M4.171c/ a.dhaarmikaanaaM paapaanaam aazu pazyan) viparyayam || M4.172a/ na-adharmaz carito) loke sadyaH phalati) gaur iva | M4.172c/ zanair aavartyamaanas) tu kartur muulaani kRntati) || M4.173a/ yadi na-aatmani putreSu na cet putreSu naptRSu | M4.173c/ na tv eva tu kRto 'adharmaH kartur bhavati) niS.phalaH || [M.kRto dharmaH?] M4.174a/ adharmeNa-edhate) taavat tato bhadraaNi pazyati) | M4.174c/ tataH sapatnaan jayati) sa.muulas tu vinazyati) || M4.175a/ satya.dharma.aaryavRtteSu zauce ca-eva-aaramet) sadaa | M4.175c/ ziSyaaMz ca ziSyaad dharmeNa vaac.baahu.udara.saMyataH || M4.176a/ parityajed) artha.kaamau yau syaataaM) dharmavarjitau | M4.176c/ dharmaM ca-apy asukha.udarkaM lokasaMkruSTam eva ca || M4.177a/ na paaNi.paada.capalo na netra.capalo 'an.RjuH | M4.177c/ na syaad) vaak.capalaz ca-eva na paradrohakarma.dhiiH || M4.178a/ yena-asya pitaro yaataa yena yaataaH pitaamahaaH | M4.178c/ tena yaayaat sataaM maargaM tena gacchan) na riSyati) || M4.179a/ Rtvik.purohita.aacaaryair maatula.atithisaMzritaiH | M4.179c/ baala.vRddha.aaturair vaidyair jJaati.saMbandhi.baandhavaiH || M4.180a/ maataa.pitRbhyaaM jaamiibhir bhraatraa putreNa bhaaryayaa | M4.180c/ duhitraa daasavargeNa vivaadaM na samaacaret) || M4.181a/ etair vivaadaan saMtyajya) sarvapaapaiH pramucyate) | M4.181c/ etair jitaiz ca jayati) sarvaan-lokaan imaan gRhii || M4.182a/ aacaaryo brahmaloka.iizaH praajaapatye pitaa prabhuH | M4.182c/ atithis tv indraloka.iizo devalokasya ca-RtvijaH || M4.183a/ jaamayo 'apsarasaam loke vaizvadevasya baandhavaaH | M4.183c/ saMbandhino hy apaaM loke pRthivyaaM maatR.maatulau || M4.184a/ aakaaza.iizaas tu vijJeyaa baala.vRddha.kRza.aaturaaH | M4.184c/ bhraataa jyeSThaH samaH pitraa bhaaryaa putraH svakaa tanuH || M4.185a/ chaayaa svo daasavargaz ca duhitaa kRpaNaM param | M4.185c/ tasmaad etair adhikSiptaH) saheta)-a.saMjvaraH sadaa || M4.186a/ pratigrahasamartho 'api prasaGgaM tatra varjayet) | M4.186c/ pratigraheNa hy asya-aazu braahmaM tejaH prazaamyati) || M4.187a/ na dravyaaNaam a.vijJaaya) vidhiM dharmyaM pratigrahe | M4.187c/ praajJaH pratigrahaM kuryaad) avasiidann) api kSudhaa || M4.188a/ hiraNyaM bhuumim azvaM gaam annaM vaasas tilaan ghRtam | M4.188c/ pratigRhNann) a.vidvaaMs tu bhasmii.bhavati) daaruvat || M4.189a/ hiraNyam aayur annaM ca bhuur gauz ca-apy oSatas) tanum | M4.189c/ azvaz cakSus tvacaM vaaso ghRtaM tejas tilaah prajaaH || M4.190a/ a.tapaas tv an.adhiiyaanaH pratigraha.rucir dvijaH | M4.190c/ ambhasy azmaplavena-iva saha tena-eva majjati) || M4.191a/ tasmaad a.vidvaan bibhiyaad) yasmaat tasmaat pratigrahaat | M4.191c/ svalpakena-apy a.vidvaan hi paGke gaur iva siidati) || M4.192a/ na vaary api prayacchet) tu baiDaalavratike dvije | M4.192c/ na bakavratike paape na-a.vedavidi dharmavit || M4.193a/ triSv apy eteSu dattaM) hi vidhinaa-apy arjitaM dhanam | M4.193c/ daatur bhavaty) anarthaaya paratra-aadaatur eva ca || M4.194a/ yathaa plavena-aupalena nimajjaty) udake taran) | M4.194c/ tathaa nimajjato 'adhastaad ajJau daatR.pratiicchakau || M4.195a/ dharmadhvajii sadaa lubdhaz chaadmiko lokadambhakaH|| M4.195c/ baiDaalavratiko jJeyo hiMsraH sarvaabhisaMdhakaH || [In the following numbering of M, Jha's ed. have the same one with K.] M4.196a[197Ma]/ adho.dRSTir naiSkRtikaH svaarthasaadhana.tatparaH | M4.196c[197Mc]/ zaTho mithyaaviniitaz ca bakavratacaro dvijaH || M4.197a[198Ma]/ ye bakavratino vipraa ye ca maarjaaraliGginaH | M4.197c[198Mc]/ te patanty) andhataamisre tena paapena karmaNaa || M4.198a[199Ma]/ na dharmasya-apadezena paapaM kRtvaa) vrataM caret) | M4.198c[199Mc]/ vratena paapaM pracchaadya) kurvan) strii.zuudra.dambhanam || M4.199a[200Ma]/ pretya-iha ca-iidRzaa vipraa garhyante) brahmavaadibhiH | M4.199c[200Mc]/ chadmanaa caritaM yac ca vrataM rakSaaMsi gacchati) || M4.200a[201Ma]/ aliGgii liGgiveSeNa yo vRttim upajiivati) | M4.200c[201Mc]/ sa liGginaaM haraty) enas tiryagyonau ca jaayate) || M4.201a[202Ma]/ parakiiyanipaaneSu na snaayaadd) hi kadaa cana | [K:snaayaac ca kadaa cana ] M4.201c[202Mc]/ nipaanakartuH snaatvaa) tu duSkRtaaMzena lipyate) || M4.202a[203Ma]/ yaana.zayyaa.aasanaany asya kuupa.udyaana.gRhaaNi ca | M4.202c[203Mc]/ a.dattaany upayuJjaana) enasaH syaat) turiiya.bhaak || M4.203a[204Ma]/ nadiiSu devakhaateSu taDaageSu saraHsu ca | M4.203c[204Mc]/ snaanaM samaacaren) nityaM garta.prasravaNeSu ca || M4.204a[205Ma]/ yamaan seveta) satataM na nityaM niyamaan budhaH | M4.204c[205Mc]/ yamaan pataty) a.kurvaaNo niyamaan kevalaan bhajan) || M4.205a[206Ma]/ na-azrotriyatate yajJe graamayaajikRte tathaa | M4.205c[206Mc]/ striyaa kliibena ca hute bhuJjiita) braahmaNaH kva cit || M4.206a[207Ma]/ azliikam etat saadhuunaaM yatra juhvaty) amii haviH |[M.a.zliilam] M4.206c[207Mc]/ pratiipam etad devaanaaM tasmaat tat parivarjayet) || M4.207a[208Ma]/ matta.kruddha.aaturaaNaaM ca na bhuJjiita) kadaa cana | M4.207c[208Mc]/ keza.kiiTaavapannaM ca padaa spRSTaM) ca kaamataH || M4.208a[209Ma]/ bhruuNaghna.avekSitaM ca-eva saMspRSTaM) ca-apy udakyayaa | M4.208c[209Mc]/ patatriNa.avaliiDhaM ca zunaa saMspRSTam) eva ca || M4.209a[210Ma]/ gavaa ca-annam upaghraataM) ghuSTaannaM ca vizeSataH | M4.209c[210Mc]/ gaNaannaM gaNikaannaM ca viduSaa ca jugupsitam || M4.210a[211Ma]/ stena.gaayanayoz ca-annaM takSNo vaardhuSikasya ca | M4.210c[211Mc]/ diikSitasya kadaryasya baddhasya nigaDasya ca || M4.211a[212Ma]/ abhizastasya SaNDhasya puMzcalyaa daambhikasya ca | M4.211c[212Mc]/ zuktaM paryuSitaM ca-eva zuudrasya-ucchiSTam eva ca || M4.212a[213Ma]/ cikitsakasya mRgayoH kruurasya-ucchiSTa.bhojinaH | M4.212c[213Mc]/ ugraannaM suutikaannaM ca paryaacaantam a.nirdazam || M4.213a[214Ma]/ an.arcitaM vRthaamaaMsam a.viiraayaaz ca yoSitaH | M4.213c[214Mc]/ dviSadannaM nagarii.annaM patitaannam avakSutam || M4.214a[215Ma]/ pizuna.anRtinoz ca-annaM kratuvikrayiNas tathaa || |[M.kratuvikrayakasya ca] M4.214c[215Mc]/ zailuuSa.tunnavaaya.annaM kRtaghnasya-annam eva ca || M4.215a[216Ma]/ karmaarasya niSaadasya raGgaavataarakasya ca | M4.215c[216Mc]/ suvarNakartur veNasya zastravikrayiNas tathaa || M4.216a[217Ma]/ zvavataaM zauNDikaanaaM ca caila.nirNejakasya ca | M4.216c[217Mc]/ raJjakasya nRzaMsasya yasya ca-upapatir gRhe || [M.rajakasya] M4.217a[218Ma]/ mRSyanti) ye ca-upapatiM striijitaanaam ca sarvazaH | M4.217c[218Mc]/ a.nirdazaM ca pretaannam a.tuSTikaram eva ca || M4.218a[219Ma]/ raajaannaM teja aadatte) zuudraannaM brahmavarcasam | M4.218c[219Mc]/ aayuH suvarNakaaraannaM yazaz carmaavakartinaH || M4.219a[220Ma]/ kaarukaannaM prajaaM hanti) balaM nirNejakasya ca | M4.219c[220Mc]/ gaNaannaM gaNikaannaM ca lokebhyaH parikRntati) || M4.220a[221Ma]/ puuyaM cikitsakasya-annaM puMzcalyaas tv annam indriyam | M4.220c[221Mc]/ viSThaa vaardhuSikasya-annaM zastravikrayiNo malam || M4.221a[222Ma]/ ya ete 'anye tv abhojya.annaaH kramazaH parikiirtitaaH | M4.221c[222Mc]/ teSaaM tvag.asthi.romaaNi vadanty) annaM maniiSiNaH || M4.222a[223Ma]/ bhuktvaa)-ato 'anyatam asya-annam amatyaa kSapaNaM tryaham | M4.222c[223Mc]/ matyaa bhuktvaa)-aacaret) kRcchraM retas.viS.muutram eva ca || M4.223a[224Ma]/ na-adyaat)-zuudrasya pakvaannaM vidvaan a.zraaddhino dvijaH | M4.223c[224Mc]/ aadadiita)-aamam eva-asmaad avRttaav ekaraatrikam | M4.224a[225Ma]/ zrotriyasya kadaryasya vadaanyasya ca vaardhuSeH | M4.224c[225Mc]/ miimaaMsitvaa)-ubhayaM devaaH samam annam akalpayan) || M4.225a[226Ma]/ taan prajaapatir aaha)-etya) maa kRdhvaM) viSamaM samam | M4.225c[226Mc]/ zraddhaapuutaM vadaanyasya hatam a.zraddhayaa-itarat || M4.226a[227Ma]/ zraddhayaa-iSTaM ca puurtaM ca nityaM kuryaad) atandritaH | M4.226c[227Mc]/ zraddhaakRte hy akSaye te bhavataH) svaagatair dhanaiH || M4.227a[228Ma]/ daanadharmaM niSeveta) nityam aiSTika.paurtikam | M4.227c[228Mc]/ parituSTena bhaavena paatram aasaadya) zaktitaH || M4.228a[229Ma]/ yat kiM cid api daatavyaM) yaacitena-an.asuuyayaa | [M.anasuuyataa?] M4.228c[229Mc]/ utpatsyate) hi tat paatraM yat taarayati) sarvataH || M4.229a[230Ma]/ vaaridas tRptim aapnoti) sukham akSayyam annadaH | [M.akSayam] M4.229c[230Mc]/ tilapradaH prajaam iSTaaM diipadaz cakSur uttamam || M4.230a[231Ma]/ bhuumido bhuumim aapnoti) diirgham aayur hiraNyadaH | M4.230c[231Mc]/ gRhado 'agryaaNi vezmaani ruupyado ruupam uttamam || M4.231a[232Ma]/ vaasodaz candrasaalokyam azvisaalokyam azvadaH | M4.231c[232Mc]/ anaDuhaH zriyaM puSTaaM godo bradhnasya viSTapam || M4.232a[233Ma]/ yaana.zayyaaprado bhaaryaam aizvaryam abhayapradaH | M4.232c[233Mc]/ dhaanyadaH zaazvataM saukhyaM brahmado brahmasaarSTitaam || M4.233a[234Ma]/ sarveSaam eva daanaanaaM brahmadaanaM viziSyate) | M4.233c[234Mc]/ vaari.anna.go.mahii.vaasas.tila.kaaJcana.sarpiSaam || M4.234a[235Ma]/ yena yena tu bhaavena yad yad daanaM prayacchati) | M4.234c[235Mc]/ tat tat tena-eva bhaavena praapnoti) pratipuujitaH || M4.235a[236Ma]/ yo 'arcitaM pratigRhNaati) dadaaty) arcitam eva vaa | M4.235c[236Mc]/ taav ubhau gacchataH) svargaM narakaM tu viparyaye || M4.236a[237Ma]/ na vismayeta) tapasaa vaded) iSTvaa) ca na-anRtam | M4.236c[237Mc]/ na-aarto 'apy apavaded) vipraan na dattvaa) parikiirtayet) || [M.datvaa] M4.237a[238Ma]/ yajJo 'anRtena kSarati) tapaH kSarati) vismayaat | M4.237c[238Mc]/ aayur vipraapavaadena daanaM ca parikiirtanaat || M4.238a[239Ma]/ dharmaM zanaiH saMcinuyaad) valmiikam iva puttikaaH | [M.saJcinuyaad] M4.238c[239Mc]/ paralokasahaayaarthaM sarvabhuutaany a.piiDayan) || M4.239a[240Ma]/ na-amutra hi sahaayaarthaM pitaa maataa ca tiSThataH) | M4.239c[240Mc]/ na putradaaraM na jJaatir dharmas tiSThati) kevalaH || M4.240a[241Ma]/ ekaH prajaayate) jantur eka eva praliiyate) | M4.240c[241Mc]/ eko 'anubhuGkte) sukRtam eka eva ca duSkRtam || M4.241a[242Ma]/ mRtaM zariiram utsRjya) kaaSTha.loSTasamaM kSitau | M4.241c[242Mc]/ vimukhaa baandhavaa yaanti) dharmas tam anugacchati) || M4.242a[243Ma]/ tasmaad dharmaM sahaayaarthaM nityaM saMcinuyaat)- zanaiH | M4.242c[243Mc]/ dharmeNa hi sahaayena tamas tarati) dustaram || M4.243a[244Ma]/ dharma.pradhaanaM puruSaM tapasaa hata.kilbiSam | M4.243c[244Mc]/ paralokaM nayaty) aazu bhaasvantaM kha.zariiriNam || M4.244a[245Ma]/ uttamair uttamair nityaM saMbandhaan aacaret) saha | [M.saMbhandhaan] M4.244c[245Mc]/ niniiSuH kulam utkarSam adhamaan adhamaaMs tyajet) || M4.245a[246Ma]/ uttamaan uttamaan eva gacchan) hiinaaMs tu varjayan) | M4.245c[246Mc]/ braahmaNaH zreSThataam eti) pratyavaayena zuudrataam || M4.246a[247Ma]/ dRDhakaarii mRdur daantaH kruura.aacaarair a.saMvasan) | M4.246c[247Mc]/ ahiMsro dama.daanaabhyaaM jayet) svargaM tathaa.vrataH || M4.247a[248Ma]/ edha.udakaM muula.phalam annam abhyudyataM ca yat | M4.247c[248Mc]/ sarvataH pratigRhNiiyaat)- madhu-atha-abhayadakSiNaam || M4.248a[249Ma]/ aahRta.abhyudyataaM bhikSaaM purastaad a.pracoditaam | M4.248c[249Mc]/ mene) prajaapatir graahyaam api duSkRta.karmaNaH || M4.249a[250Ma]/ na-aznanti) pitaras tasya dazavarSaaNi paJca ca || M4.249c[250Mc]/ na ca havyaM vahaty) agnir yas taam abhyavamanyate) || M4.250a[251Ma]/ zayyaaM gRhaan kuzaan gandhaan apaH puSpaM maNiin dadhi | M4.250c[251Mc]/ dhaanaa matsyaan payo maaMsaM zaakaM ca-eva na nirNudet) || M4.251a[252Ma]/ guruun bhRtyaaMz ca-ujjihiirSann) arciSyan) devataa.atithiin | M4.251c[252Mc]/ sarvataH pratigRhNiiyaan) na tu tRpyet) svayaM tataH || M4.252a[253Ma]/ guruSu tv abhyatiiteSu vinaa vaa tair gRhe vasan) | M4.252c[253Mc]/ aatmano vRttim anvicchan) gRhNiiyaat) saadhutaH sadaa || M4.253a[254Ma]/ aardhikaH kulamitraM ca gopaalo daasa.naapitau | M4.253c[254Mc]/ ete zuudreSu bhojya.annaa yaaz ca-aatmaanaM nivedayet) || M4.254a[255Ma]/ yaadRzo 'asya bhaved) aatmaa yaadRzaM ca cikiirSitam | M4.254c[255Mc]/ yathaa ca-upacared) enaM tathaa-aatmaanaM nivedayet) || M4.255a[256Ma]/ yo 'anyathaa santam aatmaanam anyathaa satsu bhaaSate) | M4.255c[256Mc]/ sa paapakRttamo loke stena aatma.apahaarakaH || M4.256a[257Ma]/ vaacy arthaa niyataaH sarve vaac.muulaa vaac.viniHsRtaaH | M4.256c[257Mc]/ taaMs tu yaH stenayed) vaacaM sa sarvasteyakRt- naraH || [M.taan tu?] M4.257a[258Ma]/ maharSi.pitR.devaanaaM gatvaa)-aanRNyaM yathaavidhi | M4.257c[258Mc]/ putre sarvaM samaasajya) vasen) maadhyasthyam aaszritaH) || [M.aasthitaH] M4.258a[259Ma]/ ekaakii cintayen) nityaM vivikte hitam aatmanaH | [M.hitam aatmani ] M4.258c[259Mc]/ ekaakii cintayaano) hi paraM zreyo 'adhigacchati) || M4.259a[260Ma]/ eSaa-uditaa gRhasthasya vRttir viprasya zaazvatii | M4.259c[260Mc]/ snaatakavratakalpaz ca sattvavRddhikaraH zubhaH || M4.260a[261Ma]/ anena vipro vRttena vartayan) veda.zaastravit | M4.260c[261Mc]/ vyapeta.kalmaSo nityaM brahmaloke mahiiyate) || M5.01a/ zrutvaa-etaan RSayo dharmaan snaatakasya yathaa.uditaan | M5.01c/ idam uucur mahaatmaanam anala.prabhavaM bhRgum || M5.02a/ evaM yathaa.uktaM vipraaNaaM svadharmam anutiSThataam | M5.02c/ kathaM mRtyuH prabhavati veda.zaastravidaaM prabho || M5.03a/ sa taan uvaaca dharma.aatmaa maharSiin maanavo bhRguH | M5.03c/ zruuyataaM yena doSeNa mRtyur vipraan jighaaMsati || M5.04a/ anabhyaasena vedaanaam aacaarasya ca varjanaat | M5.04c/ aalasyaad annadoSaac ca mRtyur vipraaJ jighaaMsati ||[M.vipraan] M5.05a/ lazunaM gRJjanaM ca-eva palaaNDuM kavakaani ca | M5.05c/ abhakSyaaNi dvijaatiinaam amedhya.prabhavaani ca || M5.06a/ lohitaan vRkSaniryaasaan vRzcana.prabhavaaMs tathaa | [M.vrazcana.prabhavaaMs ] M5.06c/ zeluM gavyaM ca peyuuSaM prayatnena vivarjayet || [M.piiyuuSaM ] M5.07a/ vRthaa kRsara.saMyaavaM paayasa.apuupam eva ca | M5.07c/ an.upaakRtamaaMsaani devaannaani haviiMSi ca || M5.08a/ a.nirdazaayaa goH kSiiram auSTram aikazaphaM tathaa | M5.08c/ aavikaM saMdhiniikSiiraM vi.vatsaayaaz ca goH payaH ||[M.sandhiniikSiiraM] M5.09a/ aaraNyaanaaM ca sarveSaaM mRgaaNaaM maahiSaM vinaa | M5.09c/ striikSiiraM ca-eva varjyaani sarvazuktaani ca-eva hi || M5.10a/ dadhi bhakSyaM ca zukteSu sarvaM ca dadhi.saMbhavam | [M.dadhi.saMbhavam] M5.10c/ yaani ca-eva-abhiSuuyante puSpa.muula.phalaiH zubhaiH || M5.11a/ kravyaadaaJ zakunaan sarvaan- tathaa graamanivaasinaH | [M.kravyaadaH zakuniin] M5.11c/ a.nirdiSTaaMz ca-ekazaphaaMS TiTTibhaM ca vivarjayet || M5.12a/ kalaviGkaM plavaM haMsaM cakraahvaM graamakukkuTam | M5.12c/ saarasaM rajjuvaalaM ca daatyuuhaM zuka.saarike || [M.rajjudaalaM] M5.13a/ pratudaaJ jaalapaadaaMz ca koyaSTi.nakhaviSkiraan | [M.pratudaan] M5.13c/ nimajjataz ca matsyaadaan saunaM valluuram eva ca || M5.14a/ bakaM ca-eva balaakaaM ca kaakolaM khaJjariiTakam | M5.14c/ matsyaadaan viDvaraahaaMz ca matsyaan eva ca sarvazaH || M5.15a/ yo yasya maaMsam aznaati sa tanmaaMsaada ucyate | M5.15c/ matsyaadaH sarvamaaMsaadas tasmaan matsyaan vivarjayet || M5.16a/ paaThiina.rohitaav aadyau niyuktau havya.kavyayoH | M5.16c/ raajiivaan siMhatuNDaaz ca sa.zalkaaz ca-eva sarvazaH || [M.raajiivaaH ] M5.17a/ na bhakSayed ekacaraan ajJaataaMz ca mRga.dvijaan | M5.17c/ bhakSyeSv api samuddiSTaan sarvaan paJcanakhaaMs tathaa || M5.18a/ zvaavidhaM zalyakaM godhaaM khaDga.kuurma.zazaaMs tathaa | M5.18c/ bhakSyaan paJcanakheSv aahur anuSTraaMz ca-ekatodatah || M5.19a/ chatraakaM viDvaraahaM ca lazunaM graamakukkuTam | M5.19c/ palaaNDuM gRJjanaM ca-eva matyaa jagdhvaa pated dvijaH || M5.20a/ a.matyaa-etaani SaD jagdhvaa kRcchraM saantapanaM caret | M5.20c/ yaticaandraayaaNaM vaa-api zeSeSu-upavased ahaH || M5.21a/ saMvatsarasya-ekam api caret kRcchraM dvijottamaH | M5.21c/ a.jJaatabhuktazuddhi.arthaM jJaatasya tu viSezataH || M5.22a/ yajJaarthaM braahmaNair vadhyaaH prazastaa mRga.pakSiNaH | M5.22c/ bhRtyaanaaM ca-eva vRtti.artham agastyo hy aacarat puraa || M5.23a/ babhuuvur hi puroDaazaa bhakSyaaNaaM mRga.pakSiNaam | M5.23c/ puraaNeSv api yajJeSu brahma.kSatrasaveSu ca || [[M.puraaNeSv RSiyajJeSu] M5.24a/ yat kiM cit snehasaMyuktaM bhakSyaM bhojyam a.garhitam | M5.24c/ tat paryuSitam apy aadyaM haviHzeSaM ca yad bhavet || M5.25a/ cirasthitam api tv aadyam a.snehaaktaM dvijaatibhiH | M5.25c/ yava.godhuumajaM sarvaM payasaz ca-eva vikriyaa || M5.26a/ etad uktaM dvijaatiinaaM bhakSya.abhakSyam a.zeSataH | M5.26c/ maaMsasya-ataH pravakSyaami vidhiM bhakSaNavarjane || M5.27a/ prokSitaM bhakSayen maaMsaM braahmaNaanaaM ca kaamyayaa | M5.27c/ yathaavidhi niyuktas tu praaNaanaam eva ca-atyaye || M5.28a/ praaNasya-annam idaM sarvaM prajaapatir akalpayat | M5.28c/ sthaavaraM jaGgamaM ca-eva sarvaM praaNasya bhojanam || M5.29a/ caraaNaam annam a.caraa daMSTriNaam apy a.daMSTriNaH | M5.29c/ a.hastaaz ca sa.hastaanaaM zuuraaNaaM ca-eva bhiiravaH || M5.30a/ na-attaa duSyaty adann aadyaan praaNino 'ahany.ahany api | M5.30c/ dhaatraa-eva sRSTaa hy aadyaaz ca praaNino 'attaara eva ca || M5.31a/ yajJaaya jagdhir maaMsasya-ity eSa daivo vidhiH smRtaH | M5.31c/ ato 'anyathaa pravRttis tu raakSaso vidhir ucyate || M5.32a/ kriitvaa svayaM vaa-apy utpaadya para.upakRtam eva vaa | M5.32c/ devaan pitRRMz ca-arcayitvaa khaadan maaMsaM na duSyati || M5.33a/ na-adyaad avidhinaa maaMsaM vidhijJo 'anaapadi dvijaH | M5.33c/ jagdhvaa hy a.vidhinaa maaMsaM pretas tair adyate 'a.vazaH || M5.34a/ na taadRzaM bhavaty eno mRgahantur dhanaarthinaH | M5.34c/ yaadRzaM bhavati pretya vRthaamaaMsaani khaadataH || M5.35a/ niyuktas tu yathaanyaayaM yo maaMsaM na-atti maanavaH | M5.35c/ sa pretya pazutaaM yaati saMbhavaan ekaviMzatim || M5.36a/ asaMskRtaan pazuun mantrair na-adyaad vipraH kadaa cana | M5.36c/ mantrais tu saMskRtaan adyaat-zaazvataM vidhim aasthitaH || M5.37a/ kuryaad ghRtapazuM saGge kuryaat piSTapazuM tathaa | M5.37c/ na tv eva tu vRthaa hantuM pazum icchet kadaa cana || M5.38a/ yaavanti pazuromaaNi taavatkRtvo ha maaraNam | M5.38c/ vRthaapazughnaH praapnoti pretya janmani janmani || M5.39a/ yajJaarthaM pazavaH sRSTaaH svayam eva svayaMbhuvaa | M5.39c/ yajJo 'asya bhuutyai sarvasya tasmaad yajJe vadho 'a.vadhaH || M5.40a/ oSadhyaH pazavo vRkSaas tiryaJcaH pakSiNas tathaa | M5.40c/ yajJaarthaM nidhanaM praaptaaH praapnuvanty utsRtiiH punaH || [M.ucchritiiH] M5.41a/ madhuparke ca yajJe ca pitR.daivatakarmaNi | M5.41c/ atra-eva pazavo hiMsyaa na-anyatra-ity abraviin manuH || M5.42a/ eSv artheSu pazuun hiMsan vedatattvaarthavid dvijaH | M5.42c/ aatmaanaM ca pazuM ca-eva gamayaty uttamaM gatim || M5.43a/ gRhe guraav araNye vaa nivasann aatmavaan dvijaH | M5.43c/ na-a.vedavihitaaM hiMsaam aapady api samaacaret || M5.44a/ yaa vedavihitaa hiMsaa niyataa-asmiMz cara.acare | M5.44c/ ahiMsaam eva taaM vidyaad vedaad dharmo hi nirbabhau || M5.45a/ yo 'ahiMsakaani bhuutaani hinasty aatmasukha.icchayaa | M5.45c/ sa jiivaaMz ca mRtaz ca-eva na kva cit sukham edhate || M5.46a/ yo bandhanavadhaklezaan praaNinaaM na cikiirSati | M5.46c/ sa sarvasya hitaprepsuH sukham atyantam aznute || M5.47a/ yad dhyaayati yat kurute ratiM badhnaati yatra ca | M5.47c/ tad avaapnoty ayatnena yo hinasti na kiM cana || M5.48a/ na-a.kRtvaa praaNinaaM hiMsaaM maaMsam utpadyate kva cit | M5.48c/ na ca praaNivadhaH svargyas tasmaan maaMsaM vivarjayet || M5.49a/ samutpattiM ca maaMsasya vadha.bandhau ca dehinaam | M5.49c/ prasamiikSya nivarteta sarvamaaMsasya bhakSaNaat || M5.50a/ na bhakSayati yo maaMsaM vidhiM hitvaa pizaacavat | M5.50c/ na loke priyataaM yaati vyaadhibhiz ca na piiDyate || M5.51a/ anumantaa vizasitaa nihantaa kraya.vikrayii | M5.51c/ saMskartaa ca-upahartaa ca khaadakaz ca-iti ghaatakaaH || M5.52a/ svamaaMsaM paramaaMsena yo vardhayitum icchati | M5.52c/ an.abhyarcya pitRRn devaaMs tato 'anyo na-asty apuNyakRt || M5.53a/ varSe varSe 'azvamedhena yo yajeta zataM samaaH | M5.53c/ maaMsaani ca na khaaded yas tayoH puNyaphalaM samam || M5.54a/ phala.muula.azanair medhyair muni.annaanaaM ca bhojanaiH | M5.54c/ na tat phalam avaapnoti yat-maaMsaparivarjanaat || M5.55a/ maaM sa bhakSayitaa-amutra yasya maaMsam iha-admy aham | M5.55c/ etat-maaMsasya maaMsatvaM pravadanti maniiSiNaH || M5.56a/ na maaMsabhakSaNe doSo na madye na ca maithune | M5.56c/ pravRttir eSaa bhuutaanaaM nivRttis tu mahaaphalaa || M5.57a/ pretazuddhiM pravakSyaami) dravyazuddhiM tathaa-eva ca | M5.57c/ caturNaam api varNaanaaM yathaavad anupuurvazaH || M5.58a/ dantajaate 'anujaate ca kRta.cuuDe ca saMsthite | M5.58c/ azuddhaa baandhavaaH sarve suutake ca tathaa-ucyate || M5.59a/ dazaahaM zaavam aazaucaM sapiNDeSu vidhiiyate | M5.59c/ arvaak saMcayanaad asthnaaM tryaham ekaaham eva vaa || M5.60a/ sapiNDataa tu puruSe saptame vinivartate | M5.60c/ samaanodakabhaavas tu janma.naamnor a.vedane || M5.61a/ yathaa-idaM zaavam aazaucaM sapiNDeSu vidhiiyate / [not in M] M5.61c/ janane 'apy evam eva syaat-nipuNaM zuddhim icchataam // [not in M] M5.62a[61Ma]/ sarveSaaM zaavam aazaucaM maataa.pitros tu suutakam / [M: janane 'apy evam eva syaan maataa.pitros tu suutakam /] M5.62c[61Mc]/ suutakaM maatur eva syaad) upaspRzya pitaa zuciH // M5.63a[62Ma]/nirasya tu pumaan-zukram upaspRsya-eva zudhyati | M5.63c[62Mc]/ baijikaad abhisaMbandhaad anurundhyaad aghaM tryaham || M5.64a[63Ma]/ahnaa ca-ekena raatryaa ca triraatrair eva ca tribhiH | M5.64c[63Mc]/ zava.spRzo vizudhyanti tryahaad udakadaayinaH || M5.65a[64Ma]/guroH pretasya ziSyas tu pitRmedhaM samaacaran | M5.65c[64Mc]/ pretahaaraiH samaM tatra dazaraatreNa zudhyati || [M.pretaahaaraiH ] M5.66a[65Ma]/raatribhir maasa.tulyaabhir garbhasraave vizudhyati | M5.66c[65Mc]/ rajasy uparate saadhvii snaanena strii rajasvalaa || M5.67a[66Ma]/nRNaam a.kRtacuuDaanaaM vizuddhir naizikii smRtaa | M5.67c[66Mc]/ nirvRtta.cuuDakaanaaM tu triraatraat-zuddhir iSyate || [M. nirvRtta.muNDakaanaaM ] M5.68a[67Ma]/uuna.dvivaarSikaM pretaM nidadhyur baandhavaa bahiH | M5.68c[67Mc]/ alaMkRtya zucau bhuumaav asthisaMcayanaad Rte || M5.69a[68Ma]/na-asya kaaryo 'agnisaMskaaro na ca kaaryaa-udakakriyaa | M5.69c[68Mc]/ araNye kaaSThavat tyaktvaa kSapeyus tryaham eva tu || [M. kSapeta tryaham eva ca] M5.70a[69Ma]/na-a.trivarSasya kartavyaa baandhavair udakakriyaa | M5.70c[69Mc]/ jaata.dantasya vaa kuryur naamni vaa.api kRte sati || M5.71a[70Ma]/sa.brahmacaariNy ekaaham atiite kSapaNam smRtam | M5.71c[70Mc]/ janmany eka.udakaanaaM tu triraatraat-zuddhir iSyate || M5.72a[71Ma]/striiNaam a.saMskRtaanaaM tu tryahaat-zudhyanti baandhavaaH | M5.72c[71Mc]/ yathaa.uktena-eva kalpena zudhyanti tu sa.naabhayaH || M5.73a[72Ma]/a.kSaara.lavaNa.annaaH syur nimajjeyuz ca te tryaham | M5.73c[72Mc]/ maaMsaazanaM ca na-azniiyuH zayiiraMz ca pRthak kSitau || M5.74a[73Ma]/saMnidhaav eSa vai kalpaH zaava.aazaucasya kiirtitaH | M5.74c[73Mc]/ a.saMnidhaav ayaM jJeyo vidhiH saMbandhi.baandhavaiH || M5.75a[74Ma]/vigataM tu videzasthaM zRNuyaad yo hy a.nirdazam | M5.75c[74Mc]/ yat-zeSaM dazaraatrasya taavad eva-azucir bhavet || M5.76a[75Ma]/ atikraante dazaahe ca triraatram azucir bhavet | M5.76c[75Mc]/ saMvatsare vyatiite tu spRSTvaa-eva-aapo vizudhyati || M5.77a[76Ma]/ nirdazaM jJaatimaraNaM zrutvaa putrasya janma ca | M5.77c[76Mc]/ sa.vaasaa jalam aaplutya zuddho bhavati maanavaH || M5.78a[77Ma]/ baale dezaantarasthe ca pRthak.piNDe ca saMsthite | M5.78c[77Mc]/ sa.vaasaa jalam aaplutya sadya eva vizudhyati || M5.79a[78Ma]/ antar.dazaahe syaataaM cet punar maraNa.janmanii | [M. cet syaataaM] M5.79c[78Mc]/ taavat syaad a.zucir vipro yaavat tat syaad a.nirdazam || M5.80a[79Ma]/ triraatram aahur aazaucam aacaarye saMsthite sati | M5.80c[79Mc]/ tasya putre ca patnyaaM ca divaa.raatram iti sthitiH || M5.81a[80Ma]/ zrotriye tu-upasaMpanne triraatram azucir bhavet | M5.81c[80Mc]/ maatule pakSiNiiM raatriM ziSya.Rtvig.baandhaveSu ca || M5.82a[81Ma]/ prete raajani sa.jyotir yasya syaad viSaye sthitaH | M5.82c[81Mc]/ a.zrotriye tv ahaH kRtsnam anuucaane tathaa gurau || [M.kRtsnaam ] M5.83a[82Ma]/ zuddhyed vipro dazaahena dvaadazaahena bhuumipaH | M5.83c[82Mc]/ vaizyaH paJcadazaahena zuudro maasena zudhyati || M5.84a[83Ma]/ na vardhayed agha.ahaani pratyuuhen na-agniSu kriyaaH | M5.84c[83Mc]/ na ca tatkarma kurvaaNaH sa.naabhyo 'apy azucir bhavet || M5.85a[84Ma]/ divaakiirtim udakyaaM ca patitaM suutikaaM tathaa | M5.85c[84Mc]/ zavaM tatspRSTinaM ca-eva spRSTvaa snaanena zudhyati || M5.86a[85Ma]/ aacamya prayato nityaM japed a.zucidarzane | M5.86c[85Mc]/ sauraan mantraan yathaa.utsaahaM paavamaaniiz ca zaktitaH || M5.87a[86Ma]/ naaraM spRSTvaa-asthi sa.snehaM snaatvaa vipro vizudhyati | M5.87c[86Mc]/ aacamya-eva tu niHsnehaM gaam aalabhya-arkam iikSya vaa || M5.88a[87Ma]/ aadiSTii na-udakaM kuryaad aa vratasya samaapanaat | M5.88c[87Mc]/ samaapte tu-udakaM kRtvaa triraatreNa-eva zudhyati || M5.89a[88Ma]/ vRthaa.saMkara.jaataanaaM pravrajyaasu ca tiSThataam || M5.89c[88Mc]/ aatmanas tyaaginaaM ca-eva nivarteta-udakakriyaa || M5.90a[89Ma]/ paaSaNDam aazritaanaaM ca carantiinaaM ca kaamataH | M5.90c[89Mc]/ garbha.bhartR.druhaaM ca-eva suraapiinaaM ca yoSitaam || M5.91a[90Ma]/ aacaaryaM svam upaadhyaayaM pitaraM maataraM gurum | M5.91c[90Mc]/ nirhRtya tu vratii pretaan na vratena viyujyate || M5.92a[91Ma]/ dakSiNena mRtaM zuudraM puradvaareNa nirharet | M5.92c[91Mc]/ pazcima.uttara.puurvais tu yathaayogaM dvijanmanaH || M5.93a[92Ma]/ na raajJaam aghadoSo 'asti vratinaaM na ca sattriNaam | M5.93c[92Mc]/ aindraM sthaanam upaasiinaa brahmabhuutaa hi te sadaa || M5.94a[93Ma]/ raajJo mahaatmike sthaane sadyaHzaucaM vidhiiyate | M5.94c[93Mc]/ prajaanaaM parirakSaartham aasanaM ca-atra kaaraNam || M5.95a[94Ma]/ Dimbha.aahava.hataanaaM ca vidyutaa paarthivena ca |[M.Dimba.aahava.hataanaaM] M5.95c[94Mc]/ go.braahmaNasya ca-eva-arthe yasya ca-icchati paarthivaH || M5.96a[95Ma]/ soma.agni.arka.anila.indraaNaaM vitta.appatyor yamasya ca | M5.96c[95Mc]/ aSTaanaaM lokapaalaanaaM vapur dhaarayate nRpaH || M5.97a[96Ma]/ lokezaadhiSThito raajaa na-asya-aazaucaM vidhiiyate | M5.97c[96Mc]/ zauca.aazaucaM hi martyaanaaM lokebhyaH prabhava.apyayau || M5.98a[97Ma]/ udyatair aahave zastraiH kSatradharmahatasya ca | M5.98c[97Mc]/ sadyaH saMtiSThate yajJas tathaa-aazaucam iti sthitiH || M5.99c[98Ma]/ vipraH zudhyaty apaH spRSTvaa kSatriyo vaahana.aayudham | M5.99c[98Mc]/ vaizyaH pratodaM razmiin vaa yaSTiM zuudraH kRta.kriyaH || M5.100a[99Ma]/ etad vo 'abhihitaM zaucaM sapiNDeSu dvijottamaaH | M5.100c[99Mc]/ asapiNDeSu sarveSu pretazuddhiM nibodhata || M5.101a[100Ma]/ asapiNDaM dvijaM pretaM vipro nirhRtya bandhuvat | M5.101c[100Mc]/ vizudhyati triraatreNa maatur aaptaaMz ca baandhavaan || M5.102a[101Ma]/ yady annam atti teSaaM tu dazaahena-eva zudhyati | M5.102c[101Mc]/ an.adann annam ahnaa-eva na cet tasmin gRhe vaset || M5.103a[102Ma]/ anugamya-icchayaa pretaM jJaatim ajJaatim eva ca ||[M. ajJaatim eva vaa] M5.103c[102Mc]/ snaatvaa sa.cailaH spRSTvaa-agniM ghRtaM praazya vizudhyati || [M.sa.cailaM, vizuddhyati ] M5.104a[103Ma]/ na vipraM sveSu tiSThatsu mRtaM zuudreNa naayayet | M5.104c[103Mc]/ a.svargyaa hy aahutiH saa syaat-zuudrasaMsparzaduuSitaa || M5.105a[104Ma]/ jJaanaM tapo 'agnir aahaaro mRt-mano vaary upaaJjanam | M5.105c[104Mc]/ vaayuH karma-arka.kaalau ca zuddheH kartRRNi dehinaam || M5.106a[105Ma]/ sarveSaam eva zaucaanaam arthazaucaM paraM smRtaM | M5.106c[105Mc]/ yo 'arthe zucir hi sa zucir na mRt.vaari.zuciH zuciH || M5.107a[106Ma]/ kSaantyaa zudhyanti vidvaaMso daanena-a.kaaryakaariNaH | [M.zuddhyanti] M5.107c[106Mc]/ pracchanna.paapaa japyena tapasaa vedavittamaaH || M5.108a[107Ma]/ mRt.toyaiH zudhyate zodhyaM nadii vegena zudhyati | M5.108c[107Mc]/ rajasaa strii manoduSTaa saMnyaasena dvijottamaaH || M5.109a[108Ma]/ adbhir gaatraaNi zudhyanti manaH satyena zudhyati | M5.109c[108Mc]/ vidyaa.tapobhyaaM bhuutaatmaa buddhir jJaanena zudhyati || [M.zuddhyati] M5.110a[109Ma]/ eSa zaucasya vaH proktaH zariirasya vinirNayaH | M5.110c[109Mc]/ naanaavidhaanaaM dravyaaNaaM zuddheH zRNuta nirNayam || M5.111a[110Ma]/ taijasaanaaM maNiinaaM ca sarvasya-azmamayasya ca | M5.111c[110Mc]/ bhasmanaa-adbhir mRdaa ca-eva zuddhir uktaa maniiSibhiH || M5.112a[111Ma]/ nirlepaM kaaJcanaM bhaaNDam adbhir eva vizudhyati | [M.vizuddhyati] M5.112c[111Mc]/ ap.jam azmamayaM ca-eva raajataM ca-an.upaskRtam || M5.113a[112Ma]/ apaam agnez ca saMyogaadd haimaM raupyaM ca nirbabhau | M5.113c[112Mc]/ tasmaat tayoH svayonyaa-eva nirNeko guNavattaraH || M5.114a[113Ma]/ taamra.ayas.kaaMsya.raityaanaaM trapuNaH siisakasya ca | M5.114c[113Mc]/ zaucaM yathaarhaM kartavyaM kSaara.amlodaka.vaaribhiH || M5.115a[114Ma]/ dravaaNaaM ca-eva sarveSaaM zuddhir utpavanaM smRtam | M5.115c[114Mc]/ prokSaNaM saMhataanaaM ca daaravaaNaaM ca takSaNam || M5.116a[115Ma]/ maarjanaM yajJapaatraaNaaM paaNinaa yajJakarmaNi | M5.116c[115Mc]/ camasaanaaM grahaaNaaM ca zuddhiH prakSaalanena tu || M5.117a[116Ma]/ caruuNaaM sruk.sruvaaNaaM ca zuddhir uSNena vaariNaa | M5.117c[116Mc]/ sphya.zuurpa.zakaTaanaaM ca musala.uluukhalasya ca || M5.118a[117Ma]/ adbhis tu prokSaNaM zaucaM bahuunaaM dhaanya.vaasasaam | M5.118c[117Mc]/ prakSaalanena tv alpaanaam adbhiH zaucaM vidhiiyate || M5.119a[118Ma]/ cailavat-carmaNaaM zuddhir vaidalaanaaM tathaa-eva ca | M5.119c[118Mc]/ zaaka.muula.phalaanaaM ca dhaanyavat-zuddhir iSyate || [M. tu] M5.120a[119Ma]/ kauzeya.aavikayor uuSaiH kutapaanaam ariSTakaiH | M5.120c[119Mc]/ zriiphalair aMzupaTTaanaaM kSaumaaNaaM gaurasarSapaiH || M5.121a[120Ma]/ kSaumavat-zaGkha.zRGgaaNaam asthi.dantamayasya ca | M5.121c[120Mc]/ zuddhir vijaanataa kaaryaa go.muutreNa-udakena vaa || M5.122a[121Ma]/ prokSaNaat tRNa.kaaSThaM ca palaalaM ca-eva zudhyati | M5.122c[121Mc]/ maarjana.upaaJjanair vezma punaHpaakena mRt.mayam || [M5.123Ka/ madyair muutraiH puriiSair vaa SThiivanaih puuyazoNitaiH / [not in M] [M5.123Kb/ saMspRSTaM na-eva zuddhyeta punaHpaakena mRt.mayam // not in M] M5.124a[122Ma]/ saMmaarjana.upaaJjanena sekena-ullekhanena ca | M5.124c[122Mc]/ gavaaM ca parivaasena bhuumiH zudhyati paJcabhiH || [M.zuddhyati] M5.125a[123Ma]/ pakSi.jagdhaM gavaa ghraatam avadhuutam avakSutam | M5.125c[123Mc]/ duuSitaM keza.kiiTaiz ca mRt.prakSepeNa zudhyati || M5.126a[124Ma]/ yaavat-na-apaity a.medhyaaktaad gandho lepaz ca tat.kRtaH | M5.126c[124Mc]/ taavan mRd.vaari ca-aadeyaM sarvaasu dravyazuddhiSu || M5.127a[125Ma]/ triiNi devaaH pavitraaNi braahmaNaanaam akalpayan | M5.127c[125Mc]/ a.dRSTam adbhir nirNiktaM yac ca vaacaa prazasyate || M5.128a[126Ma]/ aapaH zuddhaa bhuumigataa vaitRSNyaM yaasu gor bhavet | M5.128c[126Mc]/ a.vyaaptaaz ced a.medhyena gandha.varNa.rasa.anvitaaH || M5.129a[127Ma]/ nityaM zuddhaH kaaru.hastaH paNye yac ca prasaaritam | [M.paNyaM] M5.129c[127Mc]/ brahmacaarigataM bhaikSyaM nityaM medhyam iti sthitiH || M5.130a[128Ma]/ nityam aasyaM zuci striiNaaM zakuniH phalapaatane | M5.130c[128Mc]/ prasrave ca zucir vatsaH zvaa mRgagrahaNe zuciH || M5.131a[129Ma]/ zvabhir hatasya yan maaMsaM zuci tan manur abraviit | M5.131c[129Mc]/ kravyaadbhiz ca hatasya-anyaiz caNDaalaadyaiz ca dasyubhiH || M5.132a[130Ma]/ uurdhvaM naabher yaani khaani taani medhyaani sarvazaH | M5.132c[130Mc]/ yaany adhas taany a.medhyaani dehaac ca-eva malaaz cyutaaH || M5.133a[131Ma]/ makSikaa vipruSaz chaayaa gaur azvaH suuryarazmayaH | M5.133c[131Mc]/ rajo bhuur vaayur agniz ca sparze medhyaani nirdizet || M5.134a[132Ma]/ viS.muutra.utsarga.zuddhi.arthaM mRt.vaary aadeyam arthavat | M5.134c[132Mc]/ daihikaanaaM malaanaaM ca zuddhiSu dvaadazasv api || M5.135a[133Ma]/ vasaa zukram asRj-majjaa muutra.viS-ghraaNa.karNa.viS- | M5.135c[133Mc]/ zlezma azru duuSikaa svedo dvaadaza-ete nRNaaM malaaH || M5.136a[134Ma]/ ekaa liGge gude tisras tathaa-ekatra kare daza | M5.136c[134Mc]/ ubhayoH sapta daatavyaa mRdaH zuddhim abhiipsataa || M5.137a[135Ma]/ etat-zaucaM gRhasthaanaaM dviguNaM brahmacaariNaam | M5.137c[135Mc]/ triguNaM syaad vanasthaanaaM yatiinaaM tu caturguNam || M5.138a[136Ma]/ kRtvaa muutraM puriiSaM vaa khaany aacaanta upaspRzet | M5.138c[136Mc]/ vedam adhyeSyamaaNaz ca annam aznaMz ca sarvadaa || M5.139a[137Ma]/ trir aacaamed apaH puurvaM dviH pramRjyaat tato mukham | M5.139c[137Mc]/ zariiraM zaucam icchan hi strii zuudras tu sakRt sakRt || M5.140a[138Ma]/ zuudraaNaaM maasikaM kaaryaM vapanaM nyaayavartinaam | M5.140c[138Mc]/ vaizyavat-zaucakalpaz ca dvija.ucchiSTaM ca bhojanam || M5.141a[139Ma]/ na-ucchiSTaM kurvate mukhyaa vipruSo 'aGgaM na yaanti yaaH | M5.141c[139Mc]/ na zmazruuNi gataany aasyaM na dantaantar.adhiSThitam || M5.142a[140Ma]/ spRzanti bindavaH paadau ya aacaamayataH paraan | M5.142c[140Mc]/ bhaumikais te samaa jJeyaa na tair aaprayato bhavet || [M. a.prayato] M5.143a[141Ma]/ ucchiSTena tu saMspRSTo dravya.hastaH kathaM cana | M5.143c[141Mc]/ a.nidhaaya-eva tad dravyam aacaantaH zucitaam iyaat || M5.144a[142Ma]/ vaanto viriktaH snaatvaa tu ghRtapraazanam aacaret | M5.144c[142Mc]/ aacaamed eva bhuktvaa-annaM snaanaM maithuninaH smRtam || M5.145a[143Ma]/ suptvaa kSutvaa ca bhuktvaa ca niSThiivya-uktvaa-anRtaani ca | M5.145c[143Mc]/ piitvaa-apo 'adhyeSyamaaNaz ca aacaamet prayato 'api san || M5.146a[144Ma]/ eSaaM zaucavidhiH kRtsno dravyazuddhis tathaa-eva ca | [M.eSa] M5.146c[144Mc]/ ukto vaH sarvavarNaanaaM striiNaaM dharmaan nibodhata || M5.147a[145Ma]/ baalayaa vaa yuvatyaa vaa vRddhayaa vaa-api yoSitaa | M5.147c[145Mc]/ na svaatantryeNa kartavyaM kiM cid kaaryaM gRheSv api || M5.148a[146Ma]/ baalye pitur vaze tiSThet paaNigraahasya yauvane | M5.148c[146Mc]/ putraaNaaM bhartari prete na bhajet strii svatantrataam || M5.149a[147Ma]/ pitraa bhartraa sutair vaa-api na-icched viraham aatmanaH | M5.149c[147Mc]/ eSaaM hi viraheNa strii garhye kuryaad ubhe kule || M5.150a[148Ma]/ sadaa prahRSTayaa bhaavyaM gRhakaarye ca dakSayaa | M5.150c[148Mc]/ susaMskRta.upaskarayaa vyaye ca-amukta.hastayaa || M5.151a[149Ma]/ yasmai dadyaat pitaa tv enaaM bhraataa vaa-anumate pituH | M5.151c[149Mc]/ taM zuzruuSeta jiivantaM saMsthitaM ca na laGghayet || M5.152a[150Ma]/ maGgalaarthaM svastyayanaM yajJaz ca-aasaaM prajaapateH | M5.152c[150Mc]/ prayujyate vivaahe tu pradaanaM svaamya.kaaraNam || M5.153a[151Ma]/ an.Rtaav Rtukaale ca mantra.saMskaarakRt patiH | M5.153c[151Mc]/ sukhasya nityaM daataa-iha paraloke ca yoSitaH || M5.154a[152Ma]/ vi.ziilaH kaama.vRtto vaa guNair vaa parivarjitaH | M5.154c[152Mc]/ upacaaryaH striyaa saadhvyaa satataM devavat patiH || M5.155a[153Ma]/ na-asti striiNaaM pRthag yajJo na vrataM na-apy upoSaNam | [M.upoSitam] M5.155c[153Mc]/ patiM zuzruuSate yena tena svarge mahiiyate || M5.156a[154Ma]/ paaNigraahasya saadhvii strii jiivato vaa mRtasya vaa | M5.156c[154Mc]/ patilokam abhiipsantii na-aacaret kiM cid a.priyam || M5.157a[155Ma]/ kaamaM tu ksapayed dehaM puSpa.muula.phalaiH zubhaiH | M5.157c[155Mc]/ na tu naama-api gRhNiiyaat patyau prete parasya tu || M5.158a[156Ma]/ aasiita-aa maraNaat ksaantaa niyataa brahmacaariNii | M5.158c[156Mc]/ yo dharma ekapatniinaaM kaaGkSantii tam anuttamam || M5.159a[157Ma]/ anekaani sahasraaNi kumaara.brahmacaariNaam | M5.159c[157Mc]/ divaM gataani vipraaNaam a.kRtvaa kulasaMtatim || M5.160a[158Ma]/ mRte bhartari saaDhvii strii brahmacarye vyavasthitaa | M5.160c[158Mc]/ svargaM gacchaty a.putraa-api yathaa te brahmacaariNaH || M5.161a[159Ma]/ apatyalobhaad yaa tu strii bhartaaram ativartate | M5.161c[159Mc]/ saa-iha nindaam avaapnoti paralokaac ca hiiyate || M5.162a[160Ma]/ na-anya.utpannaa prajaa-asti-iha na ca-apy anyaparigrahe | [M.na ca-anyasya parigrahe] M5.162c[160Mc]/ na dvitiiyaz ca saadhviinaaM kva cid bhartaa-upadizyate || M5.163a[161Ma]/ patiM hitvaa-apakRSTaM svam utkRSTaM yaa niSevate | [M.hitvaa-avakRSTaM] M5.163c[161Mc]/ nindyaa-eva saa bhavel loke para.puurvaa-iti ca-ucyate || M5.164a[162Ma]/ vyabhicaaraat tu bhartuH strii loke praapnoti nindyataam | [M.vyabhicaare tu] M5.164c[162Mc]/ zRgaala.yoniM praapnoti paapa.rogaiz ca piiDyate || M5.165a[163Ma]/ patiM yaa na-abhicarati mano.vaag.dehasaMyutaa | [M. .dehasaMyataa] M5.165c[163Mc]/ saa bhartRlokam aapnoti sadbhiH saadhvii-iti ca-ucyate || M5.166a[164Ma]/ anena naarii vRttena mano.vaag.dehasaMyataa | M5.166c[164Mc]/ iha-agryaaM kiirtim aapnoti patilokaM paratra ca || M5.167a[165Ma]/ evaM vRttaaM sa.varNaaM striiM dvijaatiH puurvamaariNiim | M5.167c[165Mc]/ daahayed agnihotreNa yajJapaatraiz ca dharmavit || M5.168a[166Ma]/ bhaaryaayai puurvamaariNyai dattvaa-agniin antyakarmaNi | M5.168c[166Mc]/ punar daarakriyaaM kuryaat punar aadhaanam eva ca || M5.169a[167Ma]/ anena vidhinaa nityaM paJcayajJaan na haapayet | M5.169c[167Mc]/ dvitiiyam aayuSo bhaagaM kRta.daaro gRhe vaset || M6.01a/ evaM gRhaazrame sthitvaa vidhivat snaatako dvijaH | M6.01c/ vane vaset tu niyato yathaavad vijita.indriyaH || M6.02a/ gRhasthas tu yathaa pazyed valii.palitam aatmanaH | M6.02c/ apatyasya-eva ca-apatyaM tadaa-araNyaM samaazrayet || M6.03a/ saMtyajya graamyam aahaaraM sarvaM ca-eva paricchadam | M6.03c/ putreSu bhaaryaaM nikSipya vanaM gacchet saha-eva vaa || M6.04a/ agnihotraM samaadaaya gRhyaM ca-agniparicchadam | M6.04c/ graamaad araNyaM niHsRtya nivasen niyata.indriyaH || [M.niSkramya] M6.05a/ muni.annair vividhair medhyaiH zaaka.muula.phalena vaa | M6.05c/ etaan eva mahaayajJaan nirvaped vidhipuurvakam || M6.06a/ vasiita carma ciiraM vaa saayaM snaayaat prage tathaa | M6.06c/ jaTaaz ca bibhRyaan nityaM zmazru.loma.nakhaani ca || M6.07a/ yad.bhakSyaM syaad tato dadyaad baliM bhikSaaM ca zaktitaH | [M.yadbhakSaH ] M6.07c/ ap.muula.phala.bhikSaabhir arcayed aazramaagataan || [M:aazramaagatam ] M6.08a/ svaadhyaaye nityayuktaH syaad daanto maitraH samaahitaH | M6.08c/ daataa nityam an.aadaataa sarvabhuutaanukampakaH || M6.09a/ vaitaanikaM ca juhuyaad agnihotraM yathaavidhi | M6.09c/ darzam a.skandayan parva paurNamaasaM ca yogataH || M6.10a/ RkSeSTy.aagrayaNaM ca-eva caaturmaasyaani ca-aaharet | [M.darzeSTy.aagrayaNaM] M6.10c/ turaayaNaM ca kramazo dakSasyaayanam eva ca || [KM.daakSasyaayanam ] M6.11a/ vaasanta.zaaradair medhyair muni.annaiH svayam aahRtaiH | M6.11c/ puroDaazaaMz caruuMz ca-eva vidhivat-nirvapet pRthak || M6.12a/ devataabhyas tu tadd hutvaa vanyaM medhyataraM haviH | M6.12c/ zeSam aatmani yuJjiita lavaNaM ca svayaM kRtam || M6.13a/ sthalaja.audakazaakaani puSpa.muula.phalaani ca | M6.13c/ medhyavRkSa.udbhavaany adyaat snehaaMz ca phala.saMbhavaan | M6.14a/ varjayen madhu maaMsaM ca bhaumaani kavakaani ca | M6.14c/ bhuustRNaM zigrukaM ca-eva zlezmaataka.phalaani ca || M6.15a/ tyajed aazvayuje maasi muni.annaM puurvasaMcitam | M6.15c/ jiirNaani ca-eva vaasaaMsi zaaka.muula.phalaani ca || M6.16a/ na phaalakRSTam azniiyaad utsRSTam api kena cit | M6.16c/ na graamajaataany aarto 'api muulaaNi ca phalaani ca || [M.puSpaani ca phalaani ca ] M6.17a/ agnipakva.azano vaa syaat kaalapakvabhuj- eva vaa | M6.17c/ azma.kuTTo bhaved vaa-api danta.uluukhaliko 'api vaa || M6.18a/ sadyaH prakSaalako vaa syaan maasa.saMcayiko 'api vaa | M6.18c/ SaNmaasa.nicayo vaa syaat samaa.nicaya eva vaa || M6.19a/ naktaM ca-annaM samazniiyaad divaa vaa-aahRtya zaktitaH | M6.19c/ caturthakaaliko vaa syaat syaad vaa-apy aSTama.kaalikaH || M6.20a/ caandraayaNavidhaanair vaa zukla.kRSNe ca vartayet | M6.20c/ pakSaantayor vaa-apy azniiyaad yavaaguuM kvathitaaM sakRt || M6.21a/ puSpa.muula.phalair vaa-api kevalair vartayet sadaa | M6.21c/ kaalapakvaiH svayaM ziirNair vaikhaanasamate sthitaH || M6.22a/ bhuumau viparivarteta tiSThed vaa prapadair dinam | M6.22c/ sthaana.aasanaabhyaaM viharet savaneSu-upayann apaH || M6.23a/ griiSme paJca.tapaas tu syaad varSaasv abhra.avakaazikaH | M6.23c/ aardra.vaasaas tu hemante kramazo vardhayaMs tapaH || M6.24a/ upaspRzaMs triSavaNaM pitRRn devaaMz ca tarpayet | M6.24c/ tapas-caraMz ca-ugrataraM zoSayed deham aatmanaH || M6.25a/ agniin aatmani vaitaanaan samaaropya yathaavidhi | M6.25c/ an.agnir a.niketaH syaan munir muula.phala.azanaH || M6.26a/ aprayatnaH sukhaartheSu brahmacaarii dharaa.aazayaH | M6.26c/ zaraNeSv a.mamaz ca-eva vRkSamuula.niketanaH || M6.27a/ taapaseSv eva vipreSu yaatrikaM bhaikSam aaharet | M6.27c/ gRhamedhiSu ca-anyeSu dvijeSu vanavaasiSu || M6.28a/ graamaad aahRtya vaa-azniiyaad aSTau graasaan vane vasan | M6.28c/ pratigRhya puTena-eva paaNinaa zakalena vaa || M6.29a/ etaaz ca-anyaaz ca seveta diikSaa vipro vane vasan | M6.29c/ vividhaaz ca-aupaniSadiir aatmasaMsiddhaye zrutiiH || M6.30a/ RSibhir braahmaNaiz ca-eva gRhasthair eva sevitaaH | M6.30c/ vidyaa.tapo.vivRddhyarthaM zariirasya ca zuddhaye || M6.31a/ aparaajitaaM vaa-aasthaaya vrajed dizam ajihmagaH | M6.31c/ aa nipaataat-zariirasya yukto vaari.anila.azanaH || M6.32a/ aasaaM maharSicaryaaNaaM tyaktvaa-anyatamayaa tanum | M6.32c/ viita.zoka.bhayo vipro brahmaloke mahiiyate || M6.33a/ vaneSu ca vihRtya-evaM tRtiiyaM bhaagam aayuSaH | M6.33c/ caturtham aayuSo bhaagaM tyakvaa saGgaan parivrajet || M6.34a/ aazramaad aazramaM gatvaa huta.homo jita.indriyaH | M6.34c/ bhikSaa.bali.parizraantaH pravrajan pretya vardhate || M6.35a/ RNaani triiNy apaakRtya mano mokSe nivezayet | M6.35c/ an.apaakRtya mokSaM tu sevamaano vrajaty adhaH || M6.36a/ adhiitya vidhivad vedaan putraaMz ca-utpaadya dharmataH | M6.36c/ iSTvaa ca zaktito yajJair mano mokSe nivezayet || M6.37a/ an.adhiitya dvijo vedaan an.utpaadya tathaa sutaan | [M.tathaa prajaam ] M6.37c/ an.iSTvaa ca-eva yajJaiz ca mokSam icchan vrajaty adhaH || M6.38a/ praajaapatyaM nirupya-iSTiM sarvavedasa.dakSiNaam | [M.saarvavedasadakSiNaam] M6.38c/ aatmany agniin samaaropya braahmaNaH pravrajed gRhaat || M6.39a/ yo dattvaa sarvabhuutebhyaH pravrajaty abhayaM gRhaat | M6.39c/ tasya tejomayaa lokaa bhavanti brahmavaadinaH || M6.40a/ yasmaad aNu-api bhuutaanaaM dvijaan na-utpadyate bhayam | M6.40c/ tasya dehaad vimuktasya bhayaM na-asti kutaz cana || M6.41a/ agaaraad abhiniSkraantaH pavitra.upacito muniH | M6.41c/ samupoDheSu kaameSu nir.apekSaH parivrajet || M6.42a/ eka eva caren nityaM siddhyartham asahaayavaan | M6.42c/ siddhim ekasya saMpazyan na jahaati na hiiyate || [M.siddham] M6.43a/ an.agnir a.niketaH syaad graamam annaartham aazrayet | M6.43c/ upekSako 'a.saMkusuko munir bhaavasamaahitaH | [M.a.saaMkusuko ] M6.44a/ kapaalaM vRkSamuulaani kucelam asahaayataa | [M.kucailam ] M6.44c/ samataa ca-eva sarvasminn etat-muktasya lakSaNam || M6.45a/ na-abhinandeta maraNaM na-abhinandeta jiivitam | M6.45c/ kaalam eva pratiikSeta nirvezaM bhRtako yathaa || M6.46a/ dRSTipuutaM nyaset paadaM vastrapuutaM jalaM pibet | M6.46c/ satyapuutaaM vaded vaacaM manaHpuutaM samaacaret || M6.47a/ ativaadaaMs titikSeta na-avamanyeta kaM cana | M6.47c/ na ca-imaM deham aazritya vairaM kurviita kena cit || M6.48a/ kruddhyantaM na pratikrudhyed aakruSTaH kuzalaM vadet | M6.48c/ saptadvaaraavakiirNaaM ca na vaacam anRtaaM vadet || M6.49a/ adhyaatma.ratir aasiino nir.apekSo nir.aamiSaH | M6.49c/ aatmanaa-eva sahaayena sukhaarthii vicared iha || M6.50a/ na ca-utpaata.nimittaabhyaaM na nakSatra.aGgavidyayaa | M6.50c/ na-anuzaasana.vaadaabhyaaM bhikSaaM lipseta karhi cit || M6.51a/ na taapasair braahmaNair vaa vayobhir api vaa zvabhiH | M6.51c/ aakiirNaM bhikSukair vaa-anyair agaaram upasaMvrajet || M6.52a/ kLpta.keza.nakha.zmazruH paatrii daNDii kusumbhavaan | M6.52c/ vicaren niyato nityaM sarvabhuutaany a.piiDayan || M6.53a/ ataijasaani paatraaNi tasya syur nir.vraNaani ca | M6.53c/ teSaam adbhiH smRtaM zaucaM camasaanaam iva-adhvare || M6.54a/ alaabuM daarupaatraM ca mRNmayaM vaidalaM tathaa | M6.54c/ etaaNi yatipaatraaNi manuH svaayaMbhuvo 'abraviit || M6.55a/ ekakaalaM cared bhaikSaM na prasajjeta vistare | M6.55c/ bhaikSe prasakto hi yatir viSayeSv api sajjati || M6.56a/ vi.dhuume sanna.musale vy.aGgaare bhuktavaj.jane | M6.56c/ vRtte zaraavasaMpaate bhikSaaM nityaM yatiz caret || M6.57a/ alaabhe na viSadii syaat-laabhe ca-eva na harSayet | M6.57c/ praaNayaatrika.maatraH syaat- maatraasaGgaad vinirgataH || M6.58a/ abhipuujitalaabhaaMs tu jugupseta-eva sarvazaH | M6.58c/ abhipuujitalaabhaiz ca yatir mukto 'api badhyate || M6.59a/ alpaannaabhyavahaareNa rahaHsthaana.aasanena ca | M6.59c/ hriyamaaNaani viSayair indriyaaNi nivartayet || M6.60a/ indriyaaNaaM nirodhena raaga.dveza.kSayeNa ca | M6.60c/ ahiMsayaa ca bhuutaanaam amRtatvaaya kalpate || M6.61a/ avekSeta gatiir nRRNaaM karmadoSa.samudbhavaaH | M6.61c/ niraye ca-eva patanaM yaatanaaz ca yamakSaye || M6.62a/ viprayogaM priyaiz ca-eva saMyogaM ca tathaa-apriyaiH | M6.62c/ jarayaa ca-abhibhavanaM vyaadhibhiz ca-upapiiDanaM || M6.63a/ dehaad utkramaNaM ca-aSmaat punar garbhe ca saMbhavam | M6.63c/ yonikoTisahasreSu sRtiiz ca-asya-antaraatmanaH || M6.64a/ adharma.prabhavaM ca-eva duHkhayogaM zariiriNaam | M6.64c/ dharmaartha.prabhavaM ca-eva sukhasaMyogam akSayam || M6.65a/ suukSmataaM ca-anvavekSeta yogena paramaatmanaH | M6.65c/ deheSu ca samutpattim uttameSv adhameSu ca || [M.deheSu caivopapattim] M6.66a/ duuSito 'api cared dharmaM yatra tatra-aazrame rataH | [M.bhuuSito 'api ] M6.66c/ samaH sarveSu bhuuteSu na liGgaM dharmakaaraNam || M6.67a/ phalaM katakavRkSasya yady apy ambuprasaadakam | M6.67c/ na naamagrahaNaad eva tasya vaari prasiidati || M6.68a/ saMrakSaNaarthaM jantuunaaM raatraav ahani vaa sadaa | M6.68c/ zariirasya-atyaye ca-eva samiikSya vasudhaaM caret || M6.69a/ ahnaa raatryaa ca yaaJ jantuun hinasty ajJaanato yatiH | M6.69c/ teSaaM snaatvaa vizuddhyarthaM praaNaayaamaan SaD aacaret || M6.70a/ praaNaayaamaa braahmaNasya trayo 'api vidhivat kRtaaH | M6.70c/ vyaahRti.praNavair yuktaa vijJeyaM paramaM tapaH || M6.71a/ dahyante dhmaayamaanaanaaM dhaatuunaaM hi yathaa malaaH | M6.71c/ tathaa-indriyaaNaaM dahyante doSaaH praaNasya nigrahaat || M6.72a/ praaNaayamair dahed doSaan dhaaraNaabhiz ca kilbiSam | M6.72c/ pratyaahaareNa saMsargaan dhyaanena-an.iizvaraan guNaan || M6.73a/ uccaavaceSu bhuuteSu durjJeyaam akRta.aatmabhiH | M6.73c/ dhyaanayogena saMpazyed gatim asya-antaraatmanaH || M6.74a/ samyagdarzanasaMpannaH karmabhir na nibadhyate | M6.74c/ darzanena vihiinas tu saMsaaraM pratipadyate || M6.75a/ ahiMsayaa-indriya.a.saGgair vaidikaiz ca-eva karmabhiH | M6.75c/ tapasaz caraNaiz ca-ugraiH saadhayanti-iha tatpadam || M6.76a/ asthi.sthuuNaM snaayuyutaM maaMsa.zoNita.lepanam | M6.76c/ carmaavanaddhaM dur.gandhi puurNaM muutra.puriiSayoH | M6.77a/ jaraa.zokasamaaviSTaM rogaayatanam aaturam | M6.77c/ rajasvalam anityaM ca bhuutaavaasam imaM tyajet || M6.78a/ nadiikuulaM yathaa vRkSo vRkSaM vaa zakunir yathaa | M6.78c/ tathaa tyajann imaM dehaM kRcchraad graahaad vimucyate || M6.79a/ priyeSu sveSu sukRtam apriyeSu ca duSkRtam | M6.79c/ visRjya dhyaanayogena brahma-abhyeti sanaatanam || M6.80a/ yadaa bhaavena bhavati sarvabhaaveSu niHspRhaH | M6.80c/ tadaa sukham avaapnoti pretya ca-iha ca zaazvatam || M6.81a/ anena vidhinaa sarvaaMs tyaktvaa saGgaan-zanaiH zanaiH | M6.81c/ sarvadvandvavinirmukto brahmaNy eva-avatiSThate || M6.82a/ dhyaanikaM sarvam eva-etad yad etad abhizabditam | M6.82c/ na hy an.adhyaatmavit kaz cit kriyaaphalam upaaznute || M6.83a/ adhiyajJaM brahma japed aadhidaivikam eva ca | M6.83c/ aadhyaatmikaM ca satataM vedaantaabhihitaM ca yat || M6.84a/ idaM zaraNam ajJaanaam idam eva vijaanataam | M6.84c/ idam anvicchataaM svargam idam aanantyam icchataam || M6.85a/ anena kramayogena parivrajati yo dvijaH | M6.85c/ sa vidhuuya-iha paapmaanaM paraM brahma-adhigacchati || M6.86a/ eSa dharmo 'anuziSTo vo yatiinaaM niyata.aatmanaam | M6.86c/ vedasaMnyaasikaanaaM tu karmayogaM nibodhata || M6.87a/ brahmacaarii gRhasthaz ca vaanaprastho yatis tathaa | M6.87c/ ete gRhastha.prabhavaaz catvaaraH pRthag aazramaaH || M6.88a/ sarve 'api kramazas tv ete yathaazaastraM niSevitaaH | M6.88c/ yathaa.ukta.kaariNaM vipraM nayanti paramaaM gatim || M6.89a/ sarveSaam api ca-eteSaaM veda.smRtividhaanataH | [M.veda.zrutividhaanataH ] M6.89c/ gRhastha ucyate zreSThaH sa triin etaan bibharti hi || M6.90a/ yathaa nadii.nadaaH sarve saagare yaanti saMsthitim | M6.90c/ tathaa-eva-aazramiNaH sarve gRhasthe yaanti saMsthitim || M6.91a/ caturbhir api ca-eva-etair nityam aazramibhir dvijaiH | M6.91c/ daza.lakSaNako dharmaH sevitavyaH prayatnataH || M6.92a/ dhRtiH kSamaa damo 'asteyaM zaucam indriyanigrahaH | M6.92c/ dhiir vidyaa satyam akrodho dazakaM dharmalakSaNam || M6.93a/ daza lakSaNaani dharmasya ye vipraaH samadhiiyate | M6.93c/ adhiitya ca-anuvartante te yaanti paramaaM gatim || M6.94a/ daza.lakSaNakaM dharmam anutiSThan samaahitaH | M6.94c/ vedaantaM vidhivat-zrutvaa saMnyased an.RNo dvijaH || M6.95a/ saMnyasya sarvakarmaaNi karmadoSaan apaanudan | M6.95c/ niyato vedam abhyasya putraizvarye sukhaM vaset || M6.96a/ evaM saMnyasya karmaaNi svakaarya.paramo 'a.spRhaH | M6.96c/ saMnyaasena-apahatya-enaH praapnoti paramaM gatim || M6.97a/ eSa vo 'abhihito dharmo braahmaNasya catur.vidhaH | M6.97c/ puNyo 'akSaya.phalaH pretya raajJaaM dharmaM nibodhata || M7.01a/ raajadharmaan pravakSyaami yathaavRtto bhaven nRpaH | M7.01c/ saMbhavaz ca yathaa tasya siddhiz ca paramaa yathaa || M7.02a/ braahmaM praaptena saMskaaraM kSatriyeNa yathaavidhi | M7.02c/ sarvasya-asya yathaanyaayaM kartavyaM parirakSaNam || M7.03a/ a.raajake hi loke 'asmin sarvato vidruto bhayaat | M7.03c/ rakSaartham asya sarvasya raajaanam asRjat prabhuH || M7.04a/ indra.anila.yama.arkaaNaam agnez ca varuNasya ca | M7.04c/ candra.vittezayoz ca-eva maatraa nirhRtya zaazvatiiH || M7.05a/ yasmaad eSaaM surendraaNaaM maatraabhyo nirmito nRpaH | M7.05c/ tasmaad abhibhavaty eSa sarvabhuutaani tejasaa || M7.06a/ tapaty aadityavac ca-eSa cakSuuMSi ca manaaMsi ca | M7.06c/ na ca-enaM bhuvi zaknoti kaz cid apy abhiviikSitum || M7.07a/ so 'agnir bhavati vaayuz ca so 'arkaH somaH sa dharmaraaT | M7.07c/ sa kuberaH sa varuNaH sa mahendraH prabhaavataH || [M.sa ca-indraH svaprabhaavataH] || [K: ] M7.08a/ baalo 'api na-avamaantavyo manuSya iti bhuumipaH | M7.08c/ mahatii devataa hy eSaa nararuupeNa tiSThati || M7.09a/ ekam eva dahaty agnir naraM durupasarpiNam | M7.09c/ kulaM dahati raajaa-agniH sa.pazu.dravyasaMcayam || M7.10a/ kaaryaM so 'avekSya zaktiM ca deza.kaalau ca tattvataH | M7.10c/ kurute dharmasiddhyarthaM vizvaruupaM punaH punaH || M7.11a/ yasya prasaade padmaa zriir vijayaz ca paraakrame | M7.11c/ mRtyuz ca vasati krodhe sarvatejomayo hi saH || M7.12a/ taM yas tu dveSTi saMmohaat sa vinazyaty asaMzayam | M7.12c/ tasya hy aazu vinaazaaya raajaa prakurute manaH || M7.13a/ tasmaad dharmaM yam iSTeSu sa vyavasyen naraadhipaH | M7.13c/ aniSTaM ca-apy aniSTeSu taM dharmaM na vicaalayet || M7.14a/ tasyaarthe sarvabhuutaanaaM goptaaraM dharmam aatmajam | [M.tadarthaM] M7.14c/ brahmatejomayaM daNDam asRjat puurvam iizvaraH || M7.15a/ tasya sarvaaNi bhuutaani sthaavaraaNi caraaNi ca | M7.15c/ bhayaad bhogaaya kalpante svadharmaat-na calanti ca || M7.16a/ taM deza.kaalau zaktiM ca vidyaaM ca-avekSya tattvataH | M7.16c/ yathaarhataH saMpraNayen nareSv anyaaya.vartiSu || M7.17a/ sa raajaa puruSo daNDaH sa netaa zaasitaa ca saH | M7.17c/ caturNaam aazramaaNaaM ca dharmasya pratibhuuH smRtaH || M7.18a/ daNDaH zaasti prajaaH sarvaa daNDa eva-abhirakSati | M7.18c/ daNDaH supteSu jaagarti daNDaM dharmaM vidur budhaaH || M7.19a/ samiikSya sa dhRtaH samyak sarvaa raJjayati prajaaH | M7.19c/ a.samiikSya praNiitas tu vinaazayati sarvataH || M7.20a/ yadi na praNayed raajaa daNDaM daNDyeSv atandritaH | M7.20c/ zuule matsyaan iva-apakSyan durbalaan balavattaraaH || M7.21a/ adyaat kaakaH puroDaazaM zvaa ca lihyaadd havis tathaa | [M.zvaa-avalihyaadd] M7.21c/ svaamyaM ca na syaat kasmiMz cit pravarteta-adhara.uttaram || M7.22a/ sarvo daNDajito loko durlabho hi zucir naraH | M7.22c/ daNDasya hi bhayaat sarvaM jagad bhogaaya kalpate || M7.23a/ deva.daanava.gandharvaa rakSaaMsi pataga.uragaaH | M7.23c/ te 'api bhogaaya kalpante daNDena-eva nipiiDitaaH || M7.24a/ duSyeyuH sarvavarNaaz ca bhidyeran sarvasetavaH | M7.24c/ sarvalokaprakopaz ca bhaved daNDasya vibhramaat || M7.25a/ yatra zyaamo lohita.akSo daNDaz carati paapahaa | M7.25c/ prajaas tatra na muhyanti netaa cet saadhu pazyati || M7.26a/ tasya-aahuH saMpraNetaaraM raajaanaM satyavaadinam | M7.26c/ samiikSyakaariNaM praajJaM dharma.kaama.artha.kovidam || M7.27a/ taM raajaa praNayan samyak trivargeNa-abhivardhate | M7.27c/ kaama.aatmaa viSamaH kSudro daNDena-eva nihanyate || [M.kaama.andho ] M7.28a/ daNDo hi sumahat.tejo durdharaz ca-akRta.aatmabhiH | M7.28c/ dharmaad vicalitaM hanti nRpam eva sa.baandhavam || M7.29a/ tato durgaM ca raaSTraM ca lokaM ca sa.cara.acaram | M7.29c/ antarikSagataaMz ca-eva muniin devaaMz ca piiDayet || M7.30a/ so 'asahaayena muuDhena lubdhena-akRta.buddhinaa | M7.30c/ na zakyo nyaayato netuM saktena viSayeSu ca || M7.31a/ zucinaa satyasaMdhena yathaazaastra.anusaariNaa | M7.31c/ praNetuM zakyate daNDaH susahaayena dhiimataa || M7.32a/ svaraaSTre nyaayavRttaH syaad bhRza.daNDaz ca zatruSu | M7.32c/ suhRtsv ajihmaH snigdheSu braahmaNeSu kSamaanvitaH || M7.33a/ evaMvRttasya nRpateH zilaa.uJchena-api jiivataH | M7.33c/ vistiiryate yazo loke tailabindur iva-ambhasi || M7.34a/ atas tu vipariitasya nRpater ajita.aatmanaH | M7.34c/ saMkSipyate yazo loke ghRtabindur iva-ambhasi || M7.35a/ sve sve dharme niviSTaanaaM sarveSaam anupuurvazaH | M7.35c/ varNaanaam aazramaaNaaM ca raajaa sRSTo 'abhirakSitaa || M7.36a/ tena yad yat sa.bhRtyena kartavyaM rakSataa prajaaH | M7.36c/ tat tad vo 'ahaM pravakSyaami yathaavad anupuurvazaH || M7.37a/ braahmaNaan paryupaasiita praatar utthaaya paarthivaH | M7.37c/ traividyavRddhaan viduSas tiSThet teSaaM ca zaasane || M7.38a/ vRddhaaMz ca nityaM seveta vipraan vedavidaH zuciin | M7.38c/ vRddhasevii hi satataM rakSobhir api puujyate || M7.39a/ tebhyo 'adhigacched vinayaM viniita.aatmaa-api nityazaH | M7.39c/ viniita.aatmaa hi nRpatir na vinazyati karhi cit || M7.40a/ bahavo 'avinayaat- naSTaa raajaanaH sa.paricchadaaH |[M.sa.parigrahaaH] M7.40c/ vanasthaa api raajyaani vinayaat pratipedire || M7.41a/ veno vinaSTo 'avinayaat-nahuSaz ca-eva paarthivaH | M7.41c/ sudaaH paijavanaz ca-eva sumukho nimir eva ca || M7.42a/ pRthus tu vinayaad raajyaM praaptavaan manur eva ca | M7.42c/ kuberaz ca dhanaizvaryaM braahmaNyaM ca-eva gaadhijaH || M7.43a/ traividyebhyas trayiiM vidyaaM daNDaniitiM ca zaazvatiim | [M.trayiiM vidyaat ] M7.43c/ aanviikSikiiM ca-aatmavidyaaM vaartaarambhaaMz ca lokataH || M7.44a/ indriyaaNaaM jaye yogaM samaatiSThed divaa.nizam | M7.44c/ jita.indriyo hi zaknoti vaze sthaapayituM prajaaH || M7.45a/ daza kaama.samutthaani tathaa-aSTau krodhajaani ca | M7.45c/ vyasanaani dur.antaani prayatnena vivarjayet || M7.46a/ kaamajeSu prasakto hi vyasaneSu mahiipatiH | M7.46c/ viyujyate 'artha.dharmaabhyaaM krodhajeSv aatmanaa-eva tu || M7.47a/ mRgayaa-akSo divaasvapnaH parivaadaH striyo madaH | M7.47c/ tauryatrikaM vRthaaTyaa ca kaamajo dazako gaNaH || M7.48a/ paizunyaM saahasaM droha iirSyaa.asuuyaa.arthaduuSaNam | M7.48c/ vaagdaNDajaM ca paaruSyaM krodhajo 'api gaNo 'aSTakaH || M7.49a/ dvayor apy etayor muulaM yaM sarve kavayo viduH | M7.49c/ taM yatnena jayet-lobhaM tajjaav etaav ubhau gaNau || M7.50a/ paanam akSaaH striyaz ca-eva mRgayaa ca yathaakramam | M7.50c/ etat kaSTatamaM vidyaat-catuSkaM kaamaje gaNe || M7.51a/ daNDasya paatanaM ca-eva vaakpaaruSya.arthaduuSaNe | M7.51c/ krodhaje 'api gaNe vidyaat kaSTam etat trikaM sadaa || M7.52a/ saptakasya-asya vargasya sarvatra-eva-anuSaGgiNaH | M7.52c/ puurvaM puurvaM gurutaraM vidyaad vyasanam aatmavaan | M7.53a/ vyasanasya ca mRtyoz ca vyasanaM kaSTam ucyate | M7.53c/ vyasany adho 'adho vrajati svar yaaty avyasanii mRtaH || M7.54a/ maulaan-zaastravidaH zuuraan-labdha.lakSaan kula.udbhavaan | [M.kula.udgataan ] M7.54c/ sacivaan sapta ca-aSTau vaa prakurviita pariikSitaan || [M.kurviita supariikSitaan] M7.55a/ api yat sukaraM karma tad apy ekena duSkaram | M7.55c/ vizeSato 'asahaayena kiM tu raajyaM mahaa.udayam || [M.kiM nu ] M7.56a/ taiH saardhaM cintayen nityaM saamaanyaM saMdhi.vigraham | M7.56c/ sthaanaM samudayaM guptiM labdhaprazamanaani ca || M7.57a/ teSaaM svaM svam abhipraayam upalabhya pRthak pRthak | M7.57c/ samastaanaaM ca kaaryeSu vidadhyaadd hitam aatmanaH || M7.58a/ sarveSaaM tu viziSTena braahmaNena vipazcitaa | M7.58c/ mantrayet paramaM mantraM raajaa SaaDguNyasaMyutam || M7.59a/ nityaM tasmin samaazvastaH sarvakaaryaaNi niHkSipet | [M.nikSipet] M7.59c/ tena saardhaM vinizcitya tataH karma samaarabhet || M7.60a/ anyaan api prakurviita zuciin praajJaan avasthitaan | M7.60c/ samyag arthasamaahartRRn amaatyaan supariikSitaan || M7.61a/ nirvarteta-asya yaavadbhir itikartavyataa nRbhiH | M7.61c/ taavato 'atandritaan dakSaan prakurviita vicakSaNaan || M7.62a/ teSaam arthe niyuJjiita zuuraan dakSaan kula.udgataan | M7.62c/ zuciin aakara.karmaante bhiiruun antarnivezane || M7.63a/ duutaM ca-eva prakurviita sarvazaastra.vizaaradam | M7.63c/ iGgita.aakaara.ceSTajJaM zuciM dakSaM kula.udgatam || M7.64a/ anuraktaH zucir dakSaH smRtimaan deza.kaalavit | M7.64c/ vapuSmaan viitabhiir vaagmii duuto raajJaH prazasyate || M7.65a/ amaatye daNDa aayatto daNDe vainayikii kriyaa | M7.65c/ nRpatau koza.raaSTre ca duute saMdhi.viparyayau || M7.66a/ duuta eva hi saMdhatte bhinatty eva ca saMhataan | M7.66c/ duutas tat kurute karma bhidyante yena maanavaH || M7.67a/ sa vidyaad asya kRtyeSu nirguuDha.iGgita.ceSTitaiH | M7.67c/ aakaaram iGgitaM ceSTaaM bhRtyeSu ca cikiirSitam || M7.68a/ buddhvaa ca sarvaM tattvena pararaajacikiirSitam | M7.68c/ tathaa prayatnam aatiSThed yathaa-aatmaanaM na piiDayet || M7.69a/ jaaGgalaM sasyasaMpannam aarya.praayam an.aavilam | M7.69c/ ramyam aanata.saamantaM svaajiivyaM dezam aavaset || M7.70a/ dhanva.durgaM mahii.durgam ab.durgaM vaarkSam eva vaa | M7.70c/ nRdurgaM giridurgaM vaa samaazritya vaset puram || M7.71a/ sarveNa tu prayatnena giridurgaM samaazrayet | M7.71c/ eSaaM hi baahuguNyena giridurgaM viziSyate || M7.72a/ triNy aadyaany aazritaas tv eSaaM mRga.gartaazraya.apcaraaH | M7.72c/ triiNy uttaraaNi kramazaH plavaMgama.nara.amaraaH || M7.73a/ yathaa durgaazritaan etaan na-upahiMsanti zatravaH | M7.73c/ tathaa-arayo na hiMsanti nRpaM durgasamaazritam || M7.74a/ ekaH zataM yodhayati praakaarastho dhanurdharaH | M7.74c/ zataM dazasahasraaNi tasmaad durgaM vidhiiyate || M7.75a/ tat syaad aayudhasaMpannaM dhana.dhaanyena vaahanaiH | M7.75c/ braahmaNaiH zilpibhir yantrair yavasena-udakena ca || M7.76a/ tasya madhye suparyaaptaM kaarayed gRham aatmanaH | M7.76c/ guptaM sarva.RtukaM zubhraM jala.vRkSasamanvitam || M7.77a/ tad adhyaasya-udvahed bhaaryaaM sa.varNaaM lakSaNaanvitaam | M7.77c/ kule mahati saMbhuutaaM hRdyaaM ruupa.guNaanviitaam || M7.78a/ purohitaM ca kurviita vRNuyaad eva ca-RtvijaH | M7.78c/ te 'asya gRhyaaNi karmaaNi kuryur vaitaanikaani ca || M7.79a/ yajeta raajaa kratubhir vividhair aapta.dakSiNaiH | M7.79c/ dharmaarthaM ca-eva viprebhyo dadyaad bhogaan dhanaani ca || M7.80a/ saaMvatsarikam aaptaiz ca raaSTraad aahaarayed balim | M7.80c/ syaac ca-aamnaaya.paro loke varteta pitRvat-nRSu || M7.81a/ adhyakSaan vividhaan kuryaat tatra tatra vipazcitaH | M7.81c/ te 'asya sarvaaNy avekSeran nRNaaM kaaryaaNi kurvataam || M7.82a/ aavRttaanaaM gurukulaad vipraaNaaM puujako bhavet | M7.82c/ nRpaaNaam akSayo hy eSa nidhir braahmo 'abhidhiiyate || M7.83a/ na taM stenaa na ca-amitraa haranti na ca nazyati | M7.83c/ tasmaad raajJaa nidhaatavyo braahmaNeSv akSayo nidhiH || M7.84a/ na skandate na vyathate na vinazyati karhi cit |[M. na skandati na cyavate] M7.84c/ variSTham agnihotrebhyo braahmaNasya mukhe hutam || M7.85a/ samam abraahmaNe daanaM dviguNaM braahmaNabruve | M7.85c/ praadhiite zatasaahasram anantaM vedapaarage || [M.aacaarye zatasaahasram]] [J: sahasraguNam aacaarye] M7.86a/ paatrasya hi vizeSeNa zraddadhaanatayaa-eva ca | M7.86c/ alpaM vaa bahu vaa pretya daanasya phalam aznute || [M7.87Ma/ deza.kaalavidhaanena dravyaM zraddhaasamanvitam / [not in K] [M7.87Mc/ paatre pradiiyate) yat tu tad dharmasya prasaadhanam // [not in K] (Although Medhaatithi comments on the above zloka, Jha's edition does not count it in his numbering of the text. Therefore, Jha ed.'s numbering is the same with K in the following) M7.87a[88Ma]/ sama.uttama.adhamai raajaa tv aahuutaH paalayan prajaaH | M7.87c[88Mc]/ na nivarteta saMgraamaat kSaatraM dharmam anusmaran || M7.88a[89Ma]/ saMgraameSv anivartitvaM prajaanaaM ca-eva paalanam | M7.88c[89Mc]/ zuzruuSaa braahmaNaanaaM ca raajJaaM zreyaskaraM param || M7.89a[90Ma]/ aahaveSu mitho 'anyonyaM jighaaMsanto mahiikSitaH | M7.89c[90Mc]/ yudhyamaanaaH paraM zaktyaa svargaM yaanty a.paraaGmukhaaH || M7.90a[91Ma]/ na kuuTair aayudhair hanyaad yudhyamaano raNe ripuun | M7.90c[91Mc]/ na karNibhir na-api digdhair na-agnijvalita.tejanaiH || M7.91a[92Ma]/ na ca hanyaat sthalaaruuDhaM na kliibaM na kRta.aJjalim | M7.91c[92Mc]/ na mukta.kezaM na-aasiinaM na tava-asmi-iti vaadinam || M7.92a[93Ma]/ na suptaM na vi.saMnaahaM na nagnaM na nir.aayudham | M7.92c[93Mc]/ na-ayudhyamaanaM pazyantaM na pareNa samaagatam || M7.93a[94Ma]/ na-aayudhavyasanapraaptaM na-aartaM na-atiparikSataM | M7.93c[94Mc]/ na bhiitaM na paraavRttaM sataaM dharmam anusmaran || M7.94a[95Ma]/ yas tu bhiitaH paraavRttaH saMgraame hanyate paraiH | M7.94c[95Mc]/ bhartur yad duSkRtaM kiM cit tat sarvaM pratipadyate || M7.95a[96Ma]/ yat-ca-asya sukRtaM kiM cid amutraartham upaarjitam | M7.95c[96Mc]/ bhartaa tat sarvam aadatte paraavRttahatasya tu || M7.96a[97Ma]/ ratha.azvaM hastinaM chatraM dhanaM dhaanyaM pazuun striyaH | M7.96c[97Mc]/ sarvadravyaaNi kupyaM ca yo yaj jayati tasya tat || M7.97a[98Ma]/ raajJaz ca dadyur uddhaaram ity eSaa vaidikii zrutiH | M7.97c[98Mc]/ raajJaa ca sarvayodhebhyo daatavyam apRthagjitam || M7.98a[99Ma]/ eSo 'anupaskRtaH prokto yodhadharmaH sanaatanaH | M7.98c[99Mc]/ asmaad dharmaan na cyaveta kSatriyo ghnan raNe ripuun || M7.99a[100Ma]/ alabdhaM ca-eva lipseta labdhaM rakSet prayatnataH | M7.99c[100Mc]/ rakSitaM vardhayec ca-eva vRddhaM paatreSu nikSipet || M7.100a[101Ma]/ etac caturvidhaM vidyaat puruSaarthaprayojanam | M7.100c[101Mc]/ asya nityam anuSThaanaM samyak kuryaad atandritaH || M7.101a[102Ma]/ alabdham icched) daNDena labdhaM rakSed) avekSayaa | M7.101c[102Mc]/ rakSitaM vardhayed) vRddhyaa vRddhaM paatreSu nikSipet) || M7.102a[103Ma]/ nityam udyata.daNDaH syaan) nityaM vivRta.pauruSaH | M7.102c[103Mc]/ nityaM saMvRta.saMvaaryo nityaM chidraanusaary areH || M7.103a[104Ma]/ nityam udyata.daNDasya kRtsnam udvijate) jagat | M7.103c[104Mc]/ tasmaat sarvaaNi bhuutaani daNDena-eva prasaadhayet) || M7.104a[105Ma]/ a.maayayaa-eva varteta) na kathaM cana maayayaa | M7.104c[105Mc]/ budhyeta-ariprayuktaaM ca maayaaM nityaM susaMvRtaH || M7.105a[106Ma]/ na-asya chidraM paro vidyaad) vidyaat)-chidraM parasya ca | M7.105c[106Mc]/ guuhet) kuurma iva-aGgaani rakSed) vivaram aatmanaH || M7.106a[107Ma]/ bakavat-cintayed) arthaan siMhavat-ca paraakrame | M7.106c[107Mc]/ vRkavat-ca-avalumpeta zazavat-ca viniSpatet) || M7.107a[108Ma]/ evam vijayamaanasya) ye 'asya syuH) paripanthinaH | M7.107c[108Mc]/ taan aanayed) vazaM sarvaan saamaadibhir upakramaiH || M7.108a[109Ma]/ yadi te tu na tiSTheyur) upaayaiH prathamais tribhiH | M7.108c[109Mc]/ daNDena-eva prasahya)-etaan-zanakair vazam aanayet) || M7.109a[110Ma]/ saama.adiinaam upaayaanaaM caturNaam api paNDitaaH | M7.109c[110Mc]/ saama.daNDau prazaMsanti) nityaM raaSTraabhivRddhaye || M7.110[111Ma]/ yathaa-uddharati) nirdaataa kakSaM dhaanyaM ca rakSati) | M7.110c[111Mc]/ tathaa rakSen) nRpo raaSTraM hanyaac) ca paripanthinaH || M7.111a[112Ma]/ mohaad raajaa svaraaSTraM yaH karSayaty anavekSayaa | M7.111c[112Mc]/ so 'aciraad bhrazyate) raajyaat-jiivitaat-ca sa.baandhavaH || M7.112a[113Ma]/ zariirakarSaNaat praaNaaH kSiiyante) praaNinaaM yathaa | M7.112c[113Mc]/ tathaa raajJaam api praaNaaH kSiiyante) raaSTrakarSaNaat || M7.113a[114Ma]/ raaSTrasya saMgrahe nityaM vidhaanam idam aacaret) | M7.113c[114Mc]/ susaMgRhiitaraaSTre hi paarthivaH sukham edhate) || M7.114a[115Ma]/ dvayos trayaaNaaM paJcaanaaM madhye gulmam adhiSThitam | M7.114c[115Mc]/ tathaa graamazataanaaM ca kuryaad) raaSTrasya saMgraham || M7.115a[116Ma]/ graamasya-adhipatiM kuryaad) dazagraamapatiM tathaa | M7.115c[116Mc]/ viMzatiizaM zata.iizaM ca sahasrapatim eva ca || M7.116a[117Ma]/ graamadoSaan samutpannaan graamikaH zanakaiH svayam | M7.116c[117Mc]/ zaMsed) graamadaza.iizaaya daza.iizo viMzatiizine || M7.117a[118Ma]/ viMzatiizas tu tat sarvaM zata.iizaaya nivedayet) | M7.117c[118Mc]/ zaMsed) graamazata.iizas tu sahasrapataye svayam || M7.118a[119Ma]/ yaani raajapradeyaani pratyahaM graamavaasibhiH | M7.118c[119Mc]/ anna.paana.indhanaadiini graamikas taany avaapnuyaat) || M7.119a[120Ma]/ dazii kulaM tu bhuJjiita) viMzii paJca kulaani ca | M7.119c[120Mc]/ graamaM graamazataadhyakSaH sahasraadhipatiH puram || M7.120a[121Ma]/ teSaaM graamyaaNi kaaryaani pRthakkaaryaaNi ca-eva hi | M7.120c[121Mc]/ raajJo 'anyaH sacivaH snigdhas taani pazyed) atandritaH || M7.121a[122Ma]/ nagare nagare ca-ekaM kuryaat) sarvaarthacintakam | M7.121c[122Mc]/ uccaiHsthaanaM ghoraruupaM nakSatraaNaam iva graham || M7.122a[123Ma]/ sa taan anuparikraamet) sarvaan eva sadaa svayam | M7.122c[123Mc]/ teSaaM vRttaM pariNayet) samyag raaSTreSu tat.caraiH || M7.123a[124Ma]/ raajJo hi rakSaadhikRtaaH parasvaadaayinaH zaThaaH | M7.123c[124Mc]/ bhRtyaa bhavanti) praayeNa tebhyo rakSed) imaaH prajaaH || M7.124a[125Ma]/ ye kaaryikebhyo 'artham eva gRhNiiyuH) paapacetasaH | M7.124c[125Mc]/ teSaaM sarvasvam aadaaya raajaa kuryaat) pravaasanam || M7.125a[126Ma]/ raajaa karmasu yuktaanaaM striiNaaM preSyajanasya ca | [M.raajakarmasu] M7.125c[126Mc]/ pratyahaM kalpayed) vRttiM sthaanaM karmaanuruupataH || [M.sthaana.karmaanuruupataH] M7.126a[127Ma]/ paNo deyo 'avakRSTasya SaD utkRSTasya vetanam | M7.126c[127Mc]/ SaaNmaasikas tathaa-aacchaado dhaanyadroNas tu maasikaH || M7.127a[128Ma]/ kraya.vikrayam adhvaanaM bhaktaM ca sa.parivyayam | M7.127c[128Mc]/ yogakSemaM ca saMprekSya vaNijo daapayet) karaan || M7.128a[129Ma]/ yathaa phalena yujyeta) raajaa kartaa ca karmaNaam | M7.128c[129Mc]/ tathaa-avekSya nRpo raaSTre kalpayet) satataM karaan || M7.129a[130Ma]/ yathaa-alpaalpam adanty) aadyaM vaaryoko.vatsa.SaTpadaaH | M7.129c[130Mc]/ tathaa-alpaalpo grahiitavyo) raaSTraad raajJaabdikaH karaH || M7.130a[131Ma]/ paJcaazadbhaaga aadeyo) raajJaa pazu.hiraNyayoH | M7.130c[131Mc]/ dhaanyaanaam aSTamo bhaagaH SaSTho dvaadaza eva vaa || M7.131a[132Ma]/ aadadiita)-atha SaDbhaagaM dru.maaMsa.madhu.sarpiSaam | M7.131c[132Mc]/ gandha.oSadhi.rasaanaaM ca puSpa.muula.phalasya ca || M7.132a[133Ma]/ patra.zaaka.tRNaanaaM ca carmaNaaM vaidalasya ca | M7.132c[133Mc]/ mRnmayaanaaM ca bhaaNDaanaaM sarvasya-azmamayasya ca || M7.133a[134Ma]/ mriyamaaNo 'apy aadadiita) na raajaa zrotriyaat karam | M7.133c[134Mc]/ na ca kSudhaa-asya saMsiidet)- zrotriyo viSaye vasan) || M7.134a[135Ma]/ yasya raajJas tu viSaye zrotriyaH siidati) kSudhaa | M7.134c[135Mc]/ tasya-api tat kSudhaa raaSTram acirena-eva siidati || M7.135a[136Ma]/ zruta.vRtte viditvaa-asya vRttiM dharmyaaM prakalpayet | M7.135c[136Mc]/ saMrakSet sarvataz ca-enaM pitaa putram iva-aurasam || M7.136a[137Ma]/ saMrakSyamaaNo) raajJaa yaM ] kurute) dharmam anvaham | [M.raajJaa-ayaM] M7.136c[137Mc]/ tena-aayur vardhate) raajJo draviNaM raaSTram eva ca || M7.137a[138Ma]/ yat kiM cid api varSasya daapayet) karasaMjJitam | M7.137c[138Mc]/ vyavahaareNa jiivantaM) raajaa raaSTre pRthagjanam || M7.138a[139Ma]/ kaarukaan-zilpinaz ca-eva zuudraaMs caatma.upajiivinaH | M7.138c[139Mc]/ ekaikaM kaarayet karma maasi maasi mahiipatiH || M7.139a[140Ma]/ na-ucchindyaad) aatmano muulaM pareSaaM ca-atitRSNayaa | M7.139c[140Mc]/ ucchindan) hy aatmano muulam aaTmaanaM taaMz ca piidayet) || M7.140a[141Ma]/ tiikSNaz ca-eva mRduz ca syaat) kaaryaM viikSya) mahiipatiH | M7.140c[141Mc]/ tiikSNaz ca-eva mRduz ca-eva raaja bhavati) sammataH || M7.141a[142Ma]/ amaatyamukhyaM dharmajJaM praajJaM daantaM kula.udgatam | M7.141c[142Mc]/ sthaapayed) aasane tasmin khinnaH kaarya.iikSaNe nRNaam || M7.142a[143Ma]/ evaM sarvaM vidhaaya)-idam itikartavyam aatmanaH | M7.142c[143Mc]/ yuktaz) ca-eva-apramattaz ca parirakSed) imaaH prajaaH || M7.143a[144Ma]/ vikrozantyo) yasya raaSTraad hriyante) dasyubhiH prajaaH | M7.143c[144Mc]/ saMpazyataH) sa.bhRtyasya mRtaH sa na tu jiivati || M7.144a[145Ma]/ kSatriyasya paro dharmaH praajaanaam eva paalanam | M7.144c[145Mc]/ nirdiSTaphalabhoktaa hi raajaa dharmeNa yujyate) || M7.145a[146Ma]/ utthaaya) pazcime yaame kRta.zaucaH samaahitaH | M7.145c[146Mc]/ hutaagnir braahmaNaaMz caarcya) pravizet) sa zubhaaM sabhaam || M7.146a[147Ma]/ tatra sthitaH) prajaaH sarvaaH pratinandya) visarjayet) | M7.146c[147Mc]/ visRjya) ca prajaaH sarvaa mantrayet) saha mantribhiH || M7.147a[148Ma]/ giripRSThaM samaaruhya) prasaadaM vaa rahogataH | M7.147c[148Mc]/ araNye niH.zalaake vaa mantrayed a.vibhaavitaH || M7.148a[149Ma]/ yasya mantraM na jaananti) samaagamya) pRthagjanaaH | M7.148c[149Mc]/ sa kRtsnaaM pRthiviiM bhuGkte) kozahiino 'api paarthivaH || M7.149a[150Ma]/ jaDa.muuka.andha.badhiraaMs tairyagyonaan vayo.'atigaan | M7.149c[150Mc]/ strii.mleccha.vyaadhita.vyaGgaan mantrakaale 'apasaarayet) || M7.150a[151Ma]/ bhindanty) avamataa mantraM tairyagyonaas tathaa-eva ca | M7.150c[151Mc]/ striyaz ca-eva vizeSeNa tasmaat tatraadRto bhavet) || M7.151a[152Ma]/ madhyaMdine 'ardharaatre vaa vizraanto vigataklamaH | M7.151c[152Mc]/ cintayed dharma.kaama.arthaan saardhaM tair eka eva vaa || [M.saarthaM ] M7.152a[153Ma]/ parasparaviruddhaanaaM teSaaM ca samupaarjanam | M7.152c[153Mc]/ kanyaanaaM saMpradaanaM ca kumaaraaNaaM ca rakSaNaM || M7.153a[154Ma]/ duutasaMpreSaNaM ca-eva kaaryazeSaM tathaa-eva ca | M7.153c[154Mc]/ antaHpurapracaaraM ca praNidhiinaaM ca ceSTitam || M7.154a[155Ma]/ kRtsnaM ca-aSTavidhaM karma paJcavargaM ca tattvataH | M7.154c[155Mc]/ anuraaga.aparaagau ca pracaaraM maNDalasya ca || M7.155a[156Ma]/ madhyamasya pracaaraM ca vijiigiSoz ca ceSTitam | M7.155c[156Mc]/ udaasiinapracaaraM ca zatroz ca-eva prayatnataH || M7.156a[157Ma]/ etaaH prakRtayo muulaM maNDalasya samaasataH | M7.156c[157Mc]/ aSTau ca-anyaaH samaakhyaataa dvaadaza-eva tu taaH smRtaaH) || M7.157a[158Ma]/ amaatya.raaSTra.durga.artha.daNDaakhyaaH paJca ca-aparaaH | M7.157c[158Mc]/ pratyekaM kathitaa) hy etaaH saMkSepeNa dvisaptatiH || M7.158a[159Ma]/ anantaram ariM vidyaad) arisevinam eva ca | M7.158c[159Mc]/ arer anantaraM mitram udaasiinaM tayoH param || M7.159a[160Ma]/ taan sarvaan abhisaMdadhyaat) saamaadibhir upakramaiH | M7.159c[160Mc]/ vyastaiz ca-eva samastaiz ca pauruSeNa nayena ca || M7.160a[161Ma]/ saMdhiM ca vigrahaM ca-eva yaanam aasanam eva ca | M7.160c[161Mc]/ dvaidhiibhaavaM saMzrayaM ca SaDguNaaMz cintayet) sadaa || M7.161a[162Ma]/ aasanaM ca-eva yaanaM ca saMdhiM vigraham eva ca | M7.161c[162Mc]/ kaaryaM viikSya) prayuJjiita) dvaidhaM saMzrayam eva ca || M7.162a[163Ma]/ saMdhiM tu dvividhaM vidyaad) raajaa vigraham eva ca | M7.162c[163Mc]/ ubhe yaana.aasane ca-eva dvividhaH saMzrayaH smRtaH || M7.163a[164Ma]/ samaana.yaanakarmaa ca vipariitas tathaa-eva ca | M7.163c[164Mc]/ tadaa tv aayatisaMyuktaH saMdhir jJeyo) dvilakSaNaH || M7.164a[165Ma]/ svayaMkRtaz ca kaaryaartham akaale kaala eva vaa | M7.164c[165Mc]/ mitrasya ca-eva-apakRte dvividho vigrahaH smRtaH) || M7.165a[166Ma]/ ekaakinaz ca-aatyayike kaarye praapte) yadRcchayaa | M7.165c[166Mc]/ saMhatasya) ca mitreNa dvividhaM yaanam ucyate) || M7.166a[167Ma]/ kSiiNasya ca-eva kramazo daivaat puurvakRtena vaa | M7.166c[167Mc]/ mitrasya ca-anurodhena dvividhaM smRtam) aasanam || M7.167a[168Ma]/ balasya svaaminaz ca-eva sthitiH kaaryaarthasiddhaye | M7.167c[168Mc]/ dvividhaM kiirtyate) dvaidhaM SaaDguNyaguNavedibhiH || M7.168a[169Ma]/ arthasaMpaadanaarthaM ca piiDyamaanasya zatrubhiH | M7.168c[169Mc]/ saadhuSu vyapadezaz ca dvividhaH saMzrayaH smRtaH) || M7.169a[170Ma]/ yadaa-avagacched) aayatyaam aadhikyaM dhruvam aatmanaH | M7.169c[170Mc]/ tadaatve ca-alpikaaM piiDaaM tadaa saMdhiM samaazrayet) || M7.170a[171Ma]/ yadaa prahRSTaa manyeta) sarvaas tu prakRtiir bhRzam | M7.170c[171Mc]/ atyucchritaM) tathaatmaanaM tadaa kurviita) vigraham || M7.171a[172Ma]/ yadaa manyeta) bhaavena hRSTaM puSTaM balaM svakam | M7.171c[172Mc]/ parasya vipariitaM ca tadaa yaayaad) ripuM prati || M7.172a[173Ma]/ yadaa tu syaat) parikSiiNo vaahanena balena ca | M7.172c[173Mc]/ tadaasiita) prayatnena zanakaiH saantvayann) ariin || M7.173a[174Ma]/ manyeta)-ariM yadaa raajaa sarvathaa balavattaram | M7.173c[174Mc]/ tadaa dvidhaa balaM kRtvaa) saadhayet) kaaryam aatmanaH || M7.174a[175Ma]/ yadaa parabalaanaaM tu gamaniiyatamo bhavet) | M7.174c[175Mc]/ tadaa tu saMzrayet) kSipraM dhaarmikaM balinaM nRpam || M7.175a[176Ma]/ nigrahaM prakRtiinaaM ca kuryaad) yo 'aribalasya ca | M7.175c[176Mc]/ upaseveta) taM nityaM sarvayatnair guruM yathaa || M7.176a[177Ma]/ yadi tatra-api saMpazyed) doSaM saMzrayakaaritam | M7.176c[177Mc]/ suyuddham eva tatra-api nirvizaGkaH samaacaret) || M7.177a[178Ma]/ sarva.upaayais tathaa kuryaan) niitijJaH pRthiviipatiH | M7.177c[178Mc]/ yathaa-asya-abhyadhikaa na syur) mitra.udaasiina.zatravaH || M7.178a[179Ma]/ aayatiM sarvakaaryaaNaaM tadaatvaM ca vicaarayet) | M7.178c[179Mc]/ atiitaanaaM ca sarveSaaM guNa.doSau ca tattvataH || M7.179a[180Ma]/ aayatyaaM guNa.doSajJas tadaatve kSipra.nizcayaH | M7.179c[180Mc]/ atiite kaaryazeSajJaH zatrubhir na-abhibhuuyate) || M7.180a[181Ma]/ yathaa-enaM na-abhisaMdadhyur) mitra.udaasiina.zatravaH | M7.180c[181Mc]/ tathaa sarvaM saMvidadhyaad) eSa saamaasiko nayaH || M7.181a[182Ma]/ tadaa tu yaanam aatiSThed) ariraaSTraM prati prabhuH | M7.181c[182Mc]/ tadaanena vidhaanena yaayaad) aripuraM zanaiH || M7.182a[183Ma]/ maargaziirSe zubhe maasi yaayaad) yaatraaM mahiipatiH | M7.182c[183Mc]/ phaalgunaM vaatha caitraM vaa maasau prati yathaabalam || M7.183a[184Ma]/ anyeSv api tu kaaleSu yadaa pazyed dhruvaM jayam | M7.183c[184Mc]/ tadaa yaayaad) vigRhya)-eva vyasane ca-utthite ripoH || M7.184a[185Ma]/ kRtvaa) vidhaanaM muule tu yaatrikaM ca yathaavidhi | M7.184c[185Mc]/ upagRhya-aaspadaM) ca-eva caaraan samyag vidhaaya) ca || M7.185a[186Ma]/ saMzodhya) trividhaM maargaM SaDvidhaM ca balaM svakam | M7.185c[186Mc]/ saaMparaayikakalpena yaayaad) aripuraM prati || M7.186a[187Ma]/ zatrusevini mitre ca guuDhe yuktataro bhavet) | M7.186c[187Mc]/ gata.pratyaagate ca-eva sa hi kaSTataro ripuH || M7.187a[188Ma]/ daNDavyuuhena tan maargaM yaayaat) tu zakaTena vaa | M7.187c[188Mc]/ varaaha.makaraabhyaaM vaa suucyaa vaa garuDena vaa || M7.188a[189Ma]/ yataz ca bhayam aazaGket) tato vistaarayed) balam | M7.188c[189Mc]/ padmena ca-eva vyuuhena nivizeta) sadaa svayam || M7.189a[190Ma]/ senaapati.balaadhyakSau sarvadikSu nivezayet) | M7.189c[190Mc]/ yataz ca bhayam aazaGket) praaciiM taaM kalpayed) dizam || M7.190a[191Ma]/ gulmaaMz ca sthaapayed) aaptaan kRtasaMjJaan samantataH | M7.190c[191Mc]/ sthaane yuddhe ca kuzalaan abhiiruun avikaariNaH || M7.191a[192Ma]/ saMhataan yodhayed) alpaan kaamaM vistaarayed) bahuun | M7.191c[192Mc]/ suucyaa vajreNa ca-eva-etaan vyuuhena vyuuhya) yodhayet) || M7.192a[193Ma]/ syandana.azvaiH same yudhyed anuupe nau dvipais tathaa | M7.192c[193Mc]/ vRkSa.gulmaavRte caapair asi.carma.aayudhaiH sthale || M7.193a[194Ma]/ kurukSetraaMz ca matsyaaMz ca paJcaalaan-zuurasenajaan | [M:kaurakSetraaMz ca ] M7.193c[194Mc]/ diirghaaMl laghuuMz ca-eva naraan agraaniikeSu yojayet) || M7.194a[195Ma]/ praharSayed) balaM vyuuhya) taaMz ca samyak pariikSayet) | [M.bhRzaM pariikSayet)] M7.194c[195Mc]/ ceSTaaz ca-eva vijaaniiyaad) ariin yodhayataam) api || M7.195a[196Ma]/ uparudhya)-arim aasiita) raaSTraM caasya-upapiiDayet) | M7.195c[196Mc]/ duuSayec) caasya satataM yavasa.anna.udaka.indhanam || M7.196a[197Ma]/ bhindyaac) ca-eva taDaagaani praakaara.parikhaas tathaa | M7.196c[197Mc]/ samavaskandayec) ca-enaM raatrau vitraasayet) tathaa || M7.197a[198Ma]/ upajapyaan upajaped) budhyeta)-eva ca tatkRtam | M7.197c[198Mc]/ yukte ca daive yudhyeta) jayaprepsur apetabhiiH || M7.198a[199Ma]/ saamnaa daanena bhedena samastair atha vaa pRthak | M7.198c[199Mc]/ vijetuM) prayateta)-ariin na yuddhena kadaa cana || [M-ariM] M7.199a[200Ma]/ anityo vijayo yasmaad dRzyate) yudhyamaanayoH) | M7.199c[200Mc]/ paraajayaz ca saMgraame tasmaad yuddhaM vivarjayet) || M7.200a[201Ma]/ trayaaNaam apy upaayaanaaM puurva.uktaanaam) asaMbhave | M7.200c[201Mc]/ tathaa yudhyeta) saMpanno vijayeta) ripuun yathaa || M7.201a[202Ma]/ jitvaa) saMpuujayed) devaan braahmaNaaMz ca-eva dhaarmikaan | M7.201c[202Mc]/ pradadyaat) parihaaraarthaM khyaapayed) abhayaani ca || M7.202a[203Ma]/ sarveSaaM tu viditvaa)-eSaaM samaasena cikiirSitam) | M7.202c[203Mc]/ sthaapayet) tatra tadvaMzyaM kuryaac) ca samayakriyaam || M7.203a[204Ma]/ pramaaNaani ca kurviita) teSaaM dharmaan yathaa.uditaan | M7.203c[204Mc]/ ratnaiz ca puujayed) enaM pradhaanapuruSaiH saha || M7.204a[205Ma]/ aadaanam apriyakaraM daanaM ca priyakaarakam | M7.204c[205Mc]/ abhiipsitaanaam) arthaanaaM kaale yuktaM || [M.kaalayuktaM prazasyate)] M7.205a[206Ma]/ sarvaM karma-idam aayattaM) vidhaane daiva.maanuSe | M7.205c[206Mc]/ tayor daivam acintyaM tu maanuSe vidyate) kriyaa || The following three zlokas are found only in M. (Jha's edition does not count them in its numbering of the text, although Medhaatithi gives their commentary.) [M7.207Ma/ daivena vidhinaa yuktaM maanuSyaM yat pravartate) /][not in K] [Jha 'ayuktaM] [M7.207Mc/ pariklezena mahataa tadarthasya samaadhakam //][not in K] [M7.208Ma/ saMyuktasya-api daivena puruSakaareNa varjitam /][not in K] [M7.208Mc/ vinaa puruSakaareNa phalaM kSetraM prayacchati) // ][not in K] [M7.209Ma/ candraarka.aadyaa grahaa vaayur agnir aapas tathaa-eva ca /][not in K] [M7.209Mc/ iha daivena saadhyante) pauruSeNa prayatnataH // ][not in K] M7.206a[210Ma]/ saha vaa-api vrajed) yuktaH saMdhiM kRtvaa) prayatnataH | M7.206c[210Mc]/ mitraM hiraNyaM bhuumiM vaa saMpazyaMs) trividhaM phalam || M7.207a[211Ma]/ paarSNigraahaM ca saMprekSya) tathaakrandaM ca maNDale | M7.207c[211Mc]/ mitraad atha-apy amitraad vaa yaatraaphalam avaapnuyaat) || M7.208a[212Ma]/ hiraNya.bhuumisaMpraaptyaa paarthivo na tatha-edhate) | M7.208c[212Mc]/ yathaa mitraM dhruvaM labdhvaa) kRzam apy aayatikSamam || M7.209a[213Ma]/ dharmajJaM ca kRtajJaM ca tuSTaprakRtim eva ca | M7.209c[213Mc]/ anuraktaM sthiraarambhaM laghumitraM prazasyate) || M7.210a[214Ma]/ praajJaM kuliinaM zuuraM ca dakSaM daataaram eva ca | M7.210c[214Mc]/ kRtajJaM dhRtimantaM ca kaSTam aahur) ariM budhaaH || M7.211a[215Ma]/ aaryataa puruSajJaanaM zauryaM karuNaveditaa | M7.211c[215Mc]/ sthaulalakSyaM ca satatam udaasiinaguNa.udayaH || M7.212a[216Ma]/ ksemyaaM sasyapradaaM nityaM pazuvRddhikariim api | M7.212c[216Mc]/ parityajen) nRpo bhuumim aatmaartham a.vicaarayan) || M7.213a[217Ma]/ aapadarthaM dhanaM rakSed) daaraan rakSed) dhanair api | [M.aapadarthe ] M7.213c[217Mc]/ aatmaanaM satataM rakSed) daarair api dhanair api || M7.214a[218Ma]/ saha sarvaaH samutpannaaH prasamiikSya)-aapado bhRzam | M7.214c[218Mc]/ saMyuktaaMz) ca viyuktaaMz) ca sarva.upaayaan sRjed) budhaH || M7.215a[219Ma]/ upetaaram upeyaM ca sarva.upaayaaMz ca kRtsnazaH | M7.215c[219Mc]/ etat trayaM samaazritya) prayateta)-arthasiddhaye || M7.216a[220Ma]/ evaM sarvam idaM raajaa saha sammantrya) mantribhiH | M7.216c[220Mc]/ vyaayamya)-aaplutya) madhyaahne bhoktum) antaHpuraM vizet) || M7.217a[221Ma]/ tatra-aatmabhuutaiH kaalajJair a.haaryaiH paricaarakaiH | M7.217c[221Mc]/ supariikSitam annaadyam adyaan) mantrair viSaapahaiH || M7.218a[222Ma]/ viSaghnair agadaiz ca-asya sarvadravyaaNi yojayet) | [M.viSaghnair udakaiz ca-asya sarvadravyaaNi zodhayet ] M7.218c[222Mc]/ viSaghnaani ca ratnaani niyato dhaarayet) sadaa || M7.219a[223Ma]/ pariikSitaaH striyaz ca-enaM vyajana.udaka.dhuupanaiH | M7.219c[223Mc]/ veSaabharaNasaMzuddhaaH spRzeyuH) susamaahitaaH || M7.220a[224Ma]/ evaM prayatnaM kurviita) yaana.zayyaa.aasana.azane | M7.220c[224Mc]/ snaane prasaadhane ca-eva sarvaalaGkaarakeSu ca || M7.221a[225Ma]/ bhuktavaan viharec) ca-eva striibhir antaHpure saha | M7.221c[225Mc]/ vihRtya) tu yathaakaalaM punaH kaaryaaNi cintayet) || M7.222a[226Ma]/ alaMkRtaz ca saMpazyed) aayudhiiyaM punar janam | M7.222c[226Mc]/ vaahanaani ca sarvaaNi zastraaNy aabharaNaani ca || M7.223a[227Ma]/ saMdhyaaM ca-upaasya) zRNuyaad) antarvezmani zastrabhRt | M7.223c[227Mc]/ rahasya-aakhyaayinaaM ca-eva praNidhiinaaM ca ceSTitam || M7.224a[228Ma]/ gatvaa) kakSaantaraM tv anyat samanujJaapya) taM janam | M7.224c[228Mc]/ pravized) bhojanaarthaM ca striivRto 'antaHpuraM punaH || M7.225a[229Ma]/ tatra bhuktvaa) punaH kiM cit tuuryaghoSaiH praharSitaH) | M7.255c[229Mc]/ saMvizet) taM yathaakaalam uttiSThec) ca gataklamaH || M7.226a[230Ma]/ etadvidhaanam aatiSThed) arogaH pRthiviipatiH | M7.226c[230Mc]/ asvasthaH sarvam etat tu bhRtyeSu viniyojayet) || M8.01a/ vyavahaaraan didRkSus tu braahmaNaiH saha paarthivaH | M8.01c/ mantrajJair mantribhiz ca-eva viniitaH pravizet) sabhaam || M8.02a/ tatra-aasiinaH sthito vaa-api paaNim udyamya) dakSiNam | M8.02c/ viniita.veSa.aabharaNaH pazyet) kaaryaaNi kaaryiNaam || M8.03a/ pratyahaM dezadRSTaiz ca zaastradRSTaiz ca hetubhiH | M8.03c/ aSTaadazasu maargeSu nibaddhaani pRthak pRthak || M8.04a/ teSaam aadyam RNaadaanaM nikSepo 'asvaamivikrayaH | M8.04c/ saMbhuuya) ca samutthaanaM dattasya-anapakarma ca | M8.05a/ vetanasya-eva caadaanaM saMvidaz ca vyatikramaH | M8.05c/ kraya.vikrayaanuzayo vivaadaH svaami.paalayoH || M8.06a/ siimaavivaadadharmaz ca paaruSye daNDavaacike | M8.06c/ steyaM ca saahasaM ca-eva striisaMgrahaNam eva ca || M8.07a/ strii.puMdharmo vibhaagaz ca dyuutam aahvaya eva ca | M8.07c/ padaany aSTaadaza-etaani vyavahaarasthitaav iha || M8.08a/ eSu sthaaneSu bhuuyiSThaM vivaadaM carataaM) nRNaam | M8.08c/ dharmaM zaazvatam aazritya) kuryaat) kaaryavinirNayam || M8.09a/ yadaa svayaM na kuryaat) tu nRpatiH kaaryadarzanam | M8.09c/ tadaa niyuJjyaad) vidvaaMsaM braahmaNaM kaaryadarzane || M8.10a/ so 'asya kaaryaaNi saMpazyet) sabhyair eva tribhir vRtaH) | M8.10c/ sabhaam eva pravizya)-agryaam aasiinaH sthita eva vaa || M8.11a/ yasmin deze niSiidanti) vipraa vedavidas trayaH | M8.11c/ raajJaz ca-adhikRto vidvaan brahmaNas taaM sabhaaM viduH) || M8.12a/ dharmo viddhas) tv adharmeNa sabhaaM yatra-upatiSThate) | M8.12c/ zalyaM ca-asya na kRntanti) viddhaas) tatra sabhaasadaH || M8.13a/ sabhaaM vaa na praveSTavyaM) vaktavyaM) vaa samaJjasam | [M.sabhaa vaa na praveSTavyaa ] M8.13c/ abruvan) vibruvan) vaa-api naro bhavati) kilbiSii || M8.14a/ yatra dharmo hy adharmeNa satyaM yatra-anRtena ca | M8.14c/ hanyate) prekSamaaNaanaaM hataas) tatra sabhaasadaH || M8.15a/ dharma eva hato hanti) dharmo rakSati) rakSitaH | M8.15c/ tasmaad dharmo na hantavyo) maa no dharmo hato 'vadhiit) || [M.vadhiit] M8.16a/ vRSo hi bhagavaan dharmas tasya yaH kurute) hy alam | [M.tv alam] M8.16c/ vRSalaM taM vidur) devaas tasmaad dharmaM na lopayet) || M8.17a/ eka eva suhRd dharmo nidhaane 'apy anuyaati) yaH | M8.17c/ zariireNa samaM naazaM sarvam anyadd hi gacchati) || M8.18a/ paado 'adharmasya kartaaraM paadaH saakSiNam Rcchati) | M8.18c/ paadaH sabhaasadaH sarvaan paado raajaanam Rcchati) || M8.19a/ raajaa bhavaty) an.enaas tu mucyante) ca sabhaasadaH | M8.19c/ eno gacchati kartaaraM nindaa.arho yatra nindyate) || M8.20a/ jaatimaatra.upajiivii vaa kaamaM syaad) braahmaNabruvaH | M8.20c/ dharmapravaktaa nRpater na zuudraH kathaM cana || M8.21a/ yasya zuudras tu kurute) raajJo dharmavivecanam | M8.21c/ tasya siidati) tad raaSTraM paGke gaur iva pazyataH) || M8.22a/ yad raaSTraM zuudra.bhuuyiSThaM naastikaakraantam a.dvijam | M8.22c/ vinazyaty) aazu tat kRtsnaM durbhikSa.vyaadhipiiDitam || M8.23a/ dharmaasanam adhiSThaaya) saMviita.aGgaH samaahitaH | M8.23c/ praNamya) lokapaalebhyaH kaaryadarzanam aarabhet) || M8.24a/ artha.anarthaav ubhau buddhvaa) dharma.adharmau ca kevalau | M8.24c/ varNakrameNa sarvaaNi pazyet) kaaryaaNi kaaryiNaam || M8.25a/ baahyair vibhaavayet)-liGgair bhaavam antargataM nRNaam | M8.25c/ svara.varNa.iGgita.aakaaraiz cakSuSaa ceSTitena ca || M8.26a/ aakaarair iGgitair gatyaa ceSTayaa bhaaSitena ca | M8.26c/ netra.vaktravikaaraiz ca gRhyate) 'antargataM manaH || M8.27a/ baaladaaya.aadikaM rikthaM taavad raajaa-anupaalayet) | M8.27c/ yaavat sa syaat) samaavRtto yaavat-ca-atiita.zaizavaH ]|| [M.yaavad vaa-atiita.zaizavaH] M8.28a/ vazaa.aputraasu ca-evaM syaad) rakSaNaM niS.kulaasu ca | M8.28c/ pati.vrataasu ca striiSu vidhavaasv aaturaasu ca || M8.29a/ jiivantiinaaM tu taasaaM ye tadd hareyuH) svabaandhavaaH | M8.29c/ taan-ziSyaat)-cauradaNDena dhaarmikaH pRthiviipatiH || M8.30a/ praNaSTa.svaamikaM rikthaM raajaa tryabdaM nidhaapayet) | M8.30c/ arvaak tryabdaadd haret) svaamii pareNa nRpatir haret) || M8.31a/ mama-idam iti yo bruuyaat) so 'anuyojyo) yathaavidhi | M8.31c/ saMvaadya) ruupa.saMkhyaadiin svaamii tad dravyam arhati) || M8.32a/ a.vedayaano) naSTasya dezaM kaalaM ca tattvataH | M8.32c/ varNaM ruupaM pramaaNaM ca tatsamaM daNDam arhati || M8.33a/ aadadiita)-atha SaDbhaagaM pranaSTa.adhigataan nRpaH | M8.33c/ dazamaM dvaadazaM vaa-api sataaM dharmam anusmaran) || M8.34a/ pranaSTa.adhigataM dravyaM tiSThed) yuktair adhiSThitam | M8.34c/ yaaMs tatra cauraan gRhNiiyaat) taan raajaa-ibhena ghaatayet) || M8.35a/ mamaayam iti yo bruuyaan) nidhiM satyena maanavaH | M8.35c/ tasyaadadiita) SaDbhaagaM raajaa dvaadazam eva vaa || M8.36a/ anRtaM tu vadan) daNDyaH svavittasya-aMzam aSTamam | M8.36c/ tasya-eva vaa nidhaanasya saMkhyayaa-alpiiyasiiM kalaam || M8.37a/ vidvaaMs tu braahmaNo dRSTvaa) puurva.upanihitaM nidhim | M8.38c/ azeSato 'apy aadadiita) sarvasya-adhipatir hi saH || M8.38a/ yaM tu pazyen) nidhiM raajaa puraaNaM nihitaM kSitau | M8.38c/ tasmaad dvijebhyo dattvaa)-ardham ardhaM koze pravezayet) || M8.39a/ nidhiinaaM tu puraaNaanaaM dhaatuunaam eva ca kSitau | M8.39c/ ardhabhaag rakSaNaad raajaa bhuumer adhipatir hi saH || M8.40a/ daatavyaM) sarvavarNebhyo raajJaa caurair hRtaM dhanam | M8.40c/ raajaa tad upayuJjaanaz) caurasya-aapnoti) kilbiSam || M8.41a/ jaati.jaanapadaan dharmaan zreNiidharmaaMz ca dharmavit | M8.41c/ samiikSya) kuladharmaaMz ca svadharmaM pratipaadayet) || M8.42a/ svaani karmaaNi kurvaaNaa) duure santo 'api maanavaaH | M8.42c/ priyaa bhavanti) lokasya sve sve karmaNy avasthitaaH) || M8.43a/ na-utpaadayet) svayaM kaaryaM raajaa na-apy asya puruSaH | M8.43c/ na ca praapitam) anyena grased arthaM kathaM cana || [M.graseta)-arthaM] M8.44a/ yathaa nayaty) asRkpaatair mRgasya mRgayuH padam | M8.44c/ nayet) tathaa-anumaanena dharmasya nRpatiH padam || M8.45a/ satyam arthaM ca saMpazyed) aatmaanam atha saakSiNaH | [M.saakSiNam] M8.45c/ dezaM ruupaM ca kaalaM ca vyavahaaravidhau sthitaH) || M8.46a/ sadbhir aacaritaM) yat syaad) dhaarmikaiz ca dvijaatibhiH | M8.46c/ tad deza.kula.jaatiinaam a.viruddhaM prakalpayet) || M8.47a/ adhamarNaarthasiddhyartham uttamarNena coditaH | M8.47c/ daapayed) dhanikasya-artham adhamarNaad vibhaavitam || M8.48a/ yair yair upaayair arthaM svaM praapnuyaad) uttamarNikaH | M8.48c/ tair tair upaayaiH saMgRhya) daapayed) adhamarNikam || M8.49a/ dharmeNa vyavahaareNa chalena-aacaritena ca | M8.49c/ prayuktaM saadhayed) arthaM paJcamena balena ca || M8.50a/ yaH svayaM saadhayed) artham uttamarNo 'adhamarNikaat | M8.50c/ na sa raajJaa-abhiyoktavyaH) svakaM saMsaadhayan) dhanam || M8.51a/ arthe 'apavyayamaanaM) tu karaNena vibhaavitam) | M8.51c/ daapayed) dhanikasya-arthaM daNDalezaM ca zaktitaH || M8.52a/ apahnave 'adhamarNasya dehi)-ity uktasya) saMsadi | M8.52c/ abhiyoktaa dized) dezyaM karaNaM vaa-anyad uddizet) || M8.53a/ adezyaM yaz ca dizati) nirdizya)-apahnute) ca yaH | M8.53c/ yaz ca-adhara.uttaraan arthaan vigiitaan na-avabudhyate) || M8.54a/ apadizya)-apadezyaM ca punar yas tv apadhaavati) | [M.apadizya-apadezaM] M8.54c/ samyak praNihitaM) ca-arthaM pRSTaH) san na-abhinandati) || M8.55a/ a.saMbhaaSye saakSibhiz ca deze saMbhaaSate) mithaH | M8.55c/ nirucyamaanaM praznaM ca na-icched) yaz ca-api niSpatet) || M8.56a/ bruuhi)-ity uktaz) ca na bruuyaad) uktaM ca na vibhaavayet) | M8.56c/ na ca puurva.aparaM vidyaat tasmaad arthaat sa hiiyate) || M8.57a/ saakSiNaH santi mety uktvaa) diza)-ity ukto dizen) na yaH | [M.jJaataaraH santi mety*] *{mety < ma ity ?} M8.57c/ dharmasthaH kaaraNair etair hiinaM tam api nirdizet ]|| [M.tam iti nirdizet) M8.58a/ abhiyoktaa na ced bruuyaad) badhyo daNDyaz ca dharmataH | [M.bandhyo daNDyaz ca] M8.58c/ na cet tripakSaat prabruuyaad) dharmaM prati paraajitaH) || M8.59a/ yo yaavat-nihnuviita)-arthaM mithyaa yaavati vaa vadet) | M8.59c/ tau nRpeNa hy adharmajJau daapyo) taddviguNaM damam || M8.60a/ pRSTo) 'apavyayamaanas) tu kRta.avastho dhana.eSiNaa | M8.60c/ tryavaraiH saakSibhir bhaavyo) nRpa.braahmaNasaMnidhau || M8.61a/ yaadRzaa dhanibhiH kaaryaa) vyavahaareSu saakSiNaH | M8.61c/ taadRzaan saMpravakSyaami) yathaa vaacyam RtaM ca taiH || M8.62a/ gRhiNaH putriNo maulaaH kSatra.viz.zuudra.yonayaH | M8.62c/ arthyuktaaH saakSyam arhanti) na ye ke cid anaapadi || M8.63a/ aaptaaH sarveSu varNeSu kaaryaaH kaaryeSu saakSiNaH | M8.63c/ sarvadharmavido 'alubdhaa vipariitaaMs tu varjayet) || M8.64a/ na-arthasaMbandhino na-aaptaa na sahaayaa na vairiNaH | M8.64c/ na dRSTadoSaaH kartavyaa na vyaadhyaartaa na duuSitaaH || M8.65a/ na saakSii nRpatiH kaaryo na kaaruka.kuziilavau | M8.65c/ na zrotriyo na liGgastho na saGgebhyo vinirgataH || M8.66a/ na-adhyadhiino na vaktavyo na dasyur na vikarmakRt | M8.66c/ na vRddho na zizur na-eko na-antyo na vikala.indriyaH || M8.67a/ na-aarto na matto na-unmatto na kSut.tRSNaa.upapiiDitaH) | M8.67c/ na zramaarto na kaamaarto na kruddho na-api taskaraH || M8.68a/ striiNaaM saakSyaM striyaH kuryur) dvijaanaaM sadRzaa dvijaaH | M8.68c/ zuudraaz ca santaH zuudraaNaam antyaanaam antya.yonayaH || M8.69a/ anubhaavii tu yaH kaz cit kuryaat) saakSyaM vivaadinaam | M8.69c/ antarvezmany araNye vaa zariirasya-api ca-atyaye || M8.70a/ striyaa-apy asaMbhaave kaaryaM baalena sthavireNa vaa | M8.70c/ ziSyeNa bandhunaa vaa-api daasena bhRtakena vaa || M8.71a/ baala.vRddha.aaturaaNaaM ca saakSyeSu vadataaM) mRSaa | M8.71c/ jaaniiyaad) asthiraaM vaacam utsikta.manasaaM tathaa || M8.72a/ saahaseSu ca sarveSu steya.saMgrahaNeSu ca | M8.72c/ vaag.daNDayoz ca paaruSye na pariikSeta) saakSiNaH || M8.73a/ bahutvaM parigRhNiiyaat) saakSidvaidhe naraadhipaH | M8.73c/ sameSu tu guNa.utkRSTaan guNidvaidhe dvijottamaan || M8.74a/ samakSadarzanaat saakSyaM zravaNaac ca-eva sidhyati) | M8.74c/ tatra satyaM bruvan) saakSii dharma.arthaabhyaaM na hiiyate) || M8.75a/ saakSii dRSTa.zrutaad anyad vibruvann) aaryasaMsadi | M8.75c/ avaaG narakam abhyeti) pretya) svargaac ca hiiyate) || M8.76a/ yatra-anibaddho 'apiikSeta) zRNuyaad) vaa-api kiM cana | M8.76c/ pRSTas) tatra-api tad bruuyaad) yathaadRSTaM yathaazrutam || M8.77a/ eko 'alubdhas tu saakSii syaad) bahvyaH zucyo 'api na striyaH | [M. tv asaakSii] M8.77c/ striibuddher asthiratvaat tu doSaiz ca-anye 'api ye vRtaaH) || M8.78a/ svabhaavena-eva yad bruuyus) tad graahyaM) vyaavahaarikam | M8.78c/ ato yad anyad vibruuyur) dharmaarthaM tad apaarthakam || M8.79a/ sabhaantaH saakSiNaH praaptaan arthi.pratyarthi.saMnidhau | M8.79c/ praaDvivaako 'anuyuJjiita) vidhinaa-anena saantvayan) || M8.80a/ yad dvayor anayor vettha) kaarye 'asmiMz ceSTitaM mithaH | M8.80c/ tad bruuta) sarvaM satyena yuSmaakaM hy atra saakSitaa || M8.81a/ satyaM saakSye bruvan) saakSii lokaan aapnoty) puSkalaan | [M.aapnoty) aninditaan] M8.81c/ iha ca-an.uttamaaM kiirtiM vaag eSaa brahmapuujitaa || M8.82a/ saakSye 'anRtaM vadan) paazair badhyate) vaaruNair bhRzam | M8.82c/ vivazaH zatam aajaatiis tasmaat saakSyaM vaded) Rtam || M8.83a/ satyena puuyate) saakSii dharmaH satyena vardhate) | M8.83c/ tasmaat satyaM hi vaktavyaM sarvavarNeSu saakSibhiH || M8.84a/ aatmaa-eva hy aatmanaH saakSii gatir aatmaa tathaa-aatmanaH | M8.84c/ maa-avamaMsthaaH) svam aatmaanaM nRNaaM saakSiNam uttamam || M8.85a/ manyante) vai paapakRto na kaz cit pazyati)-iti naH | M8.85c/ taaMs tu devaaH prapazyanti) svasya-eva-antarapuuruSaH || M8.86a/ dyaur bhuumir aapo hRdayaM candra.arka.agni.yama.anilaaH | M8.86c/ raatriH saMdhye ca dharmaz ca vRttajJaaH sarvadehinaam || M8.87a/ deva.braahmaNasaaMnidhye saakSyaM pRcched) RtaM dvijaan | M8.87c/ udaG.mukhaan praaG.mukhaan vaa puurvaahNe vai zuciH zuciin || M8.88a/ bruuhi)-iti braahmaNaM pRcchet) satyaM bruuhi)-iti paarthivam | M8.88c/ go.biija.kaaJcanair vaizyaM zuudraM sarvais tu paatakaiH || M8.89a/ brahmaghno ye smRtaa lokaa ye ca strii.baala.ghaatinaH | M8.89c/ mitradruhaH kRta.ghnasya te te syur) bruvato) mRSaa || M8.90a/ janmaprabhRti yat kiM cit puNyaM bhadra tvayaa kRtam) | M8.90c/ tat te sarvaM zuno gacched) yadi bruuyaas) tvam anyathaa || M8.91a/ eko 'aham asmi)-ity aatmaanaM yas tvaM kalyaaNa manyase) | M8.91c/ nityaM sthitas) te hRdy eSa puNya.paapa.iikSitaa muniH || M8.92a/ yamo vaivasvato devo yas tava-eSa hRdi sthitaH) | M8.92c/ tena ced avivaadas te maa gaGgaaM maa kuruun gamaH) || M8.93a/ nagno muNDaH kapaalena ca bhikSaarthii kSut.pipaasitaH | [M.kapaalii ] M8.93c/ andhaH zatrukulaM gacched) yaH saakSyam anRtaM vadet) || M8.94a/ avaak.ziraas tamasy andhe kilbiSii narakaM vrajet) | M8.94c/ yaH praznaM vitathaM bruuyaat) pRSTaH san) dharmanizcaye || M8.95a/ andho matsyaan iva-aznaati) sa naraH kaNTakaiH saha | M8.95c/ yo bhaaSate) 'arthavaikalyam a.pratyakSaM sabhaaM gataH) || M8.96a/ yasya vidvaan hi vadataH) kSetrajJo na-abhizaGkate ]| [M.na-atizaGkate) M8.96c/ tasmaan na devaaH zreyaaMsaM loke 'anyaM puruSaM viduH) || M8.97a/ yaavato baandhavaan yasmin hanti) saakSye 'anRtaM vadan) | M8.97c/ taavataH saMkhyayaa tasmin zRNu) saumya-anupuurvazaH || M8.98a/ paJca pazu.anRte hanti) daza hanti) gavaanRte | M8.98c/ zatam azvaanRte hanti) sahasraM puruSaanRte || M8.99a/ hanti) jaataan ajaataaMz ca hiraNyaarthe 'anRtaM vadan) | M8.99c/ sarvaM bhuumi.anRte hanti) maa sma bhuumi.anRtaM vadiiH) || M8.100a/ apsu bhuumivad ity aahuH) striiNaaM bhoge ca maithune | M8.100c/ abjeSu ca-eva ratneSu sarveSv azmamayeSu ca || M8.101a/ etaan doSaan avekSya) tvaM sarvaan anRtabhaaSaNe | M8.101c/ yathaazrutaM yathaadRSTaM sarvam eva-aJjasaa vada) || M8.102a/ gorakSakaan vaaNijikaaMs tathaa kaaru.kuziilavaan | [M.vaaNijakaaMs] M8.102c/ preSyaan vaardhuSikaaMz ca-eva vipraan zuudravad aacaret) || M8.103a/ tad vadan dharmato 'artheSu jaanann) apy anythaa naraH | M8.103c/ na svargaac cyavate) lokaad daiviiM vaacaM vadanti) taam || M8.104a/ zuudra.viz.kSatra.vipraaNaaM yatra-Rta.uktau bhaved) vadhaH | M8.104c/ tatra vaktavyam anRtaM tadd hi satyaad viziSyate) || M8.105a/ vaac.daivatyaiz ca carubhir yajeraMs) te sarasvatiim | M8.105c/ anRtasya-enasas tasya kurvaaNaa) niSkRtiM paraam || M8.106a/ kuuSmaaNDair vaa-api juhuyaad) ghRtam agnau yathaavidhi | [TA10.3-5; VS20.14] M8.106c/ ud ity Rcaa vaa vaaruNyaa tRcena-ap.daivatena vaa || [RS1.24.15; 10.9.1-3; VS12.2;VS12.50] M8.107a/ tripakSaad abruvan saakSyam RNaadiSu naro 'a.gadaH | M8.107c/ tadRNaM praapnuyaat) sarvaM dazabandhaM ca sarvataH || M8.108a/ yasya dRzyeta) saptaahaad ukta.vaakyasya saakSiNaH | M8.108c/ rogo 'agnir jJaatimaraNam RNaM daapyo) damaM ca saH || M8.109a/ asaakSikeSu tv artheSu mitho vivaadamaanayoH) | M8.109c/ avindaMs) tattvataH satyaM zapathena-api lambhayet) || M8.110a/ maharSibhiz ca devaiz ca kaaryaarthaM zapathaaH kRtaaH) | M8.110c/ vasiSThaz ca-api zapathaM zepe) paijavane nRpe || M8.111a/ na vRthaa zapathaM kuryaat) svalpe 'apy arthe naro budhaH | M8.111c/ vRthaa hi zapathaM kurvan) pretya ca-iha ca nazyati) | M8.112a/ kaaminiiSu vivaaheSu gavaaM bhakSye tathaa-indhane | M8.112c/ braahmaNa.abhyupapattau ca zapathe na-asti) paatakam || M8.113a/ satyena zaapayed) vipraM kSatriyaM vaahana.aayudhaiH | M8.113c/ go.biija.kaaJcanair vaizyaM zuudraM sarvais tu paatakaiH || M8.114a/ agniM vaa-aahaarayed) enam apsu ca-enaM nimajjayet) | M8.114c/ putra.daarasya vaa-apy enaM ziraaMsi sparzayet) pRthak || M8.115a/ yam iddho) na dahaty) agnir aapo na-unmajjayanti) ca | M8.115c/ na ca-aartim Rcchati) kSipraM sa jJeyaH) zapathe zuciH || M8.116a/ vatsasya hy abhizastasya) puraa bhraatraa yaviiyasaa | M8.116c/ na-agnir dadaaha) roma-api satyena jagataH spazaH || M8.117a/ yasmin yasmin vivaade tu kauTasaakSyaM kRtaM bhavet) | M8.117c/ tat tat kaaryaM nivarteta) kRtaM ca-apy akRtaM bhavet) || M8.118a/ lobhaat-mohaad bhayaat-maitraat kaamaat krodhaat tathaa-eva ca | M8.118c/ ajJaanaad baalabhaavaat-ca saakSyaM vitatham ucyate) | M8.119a/ eSaam anyatame sthaane yaH saakSyam anRtaM vadet) | M8.119c/ tasya daNDavizeSaaMs tu pravakSyaamy) anupuurvazaH || M8.120a/ lobhaat sahasraM daNDyas tu mohaat puurvaM tu saahasam | M8.120c/ bhayaad dvau madhyamau daNDau maitraat puurvaM caturguNam || M8.121a/ kaamaad dazaguNaM puurvaM krodhaat tu triguNaM param | M8.121c/ ajJaanaad dve zate puurNe baalizyaat-zatam eva tu || M8.122a/ etaan aahuH) kauTasaakSye proktaan) daNDaan maniiSibhiH | M8.122c/ dharmasya-avyabhicaaraartham adharmaniyamaaya ca || M8.123a/ kauTasaakSyaM tu kurvaaNaaMs) triin varNaan dhaarmiko nRpaH | M8.123c/ pravaasayed) daNDayitvaa) braahmaNaM tu vivaasayet) || M8.124a/ daza sthaanaani daNDasya manuH svayaMbhuvo 'abraviit) | M8.124c/ triSu varNeSu yaani syur) akSato braahmaNo vrajet) || M8.125a/ upastham udaraM jihvaa hastau paadau ca paJcamam | M8.125c/ cakSur naasaa ca karNau ca dhanaM dehas tathaa-eva ca || M8.126a/ anubandhaM parijJaaya) deza.kaalau ca tattvataH | M8.126c/ saara.aparaadho ca-aalokya) daNDaM daNDyeSu paatayet) || M8.127a/ adharmadaNDanaM loke yazoghnaM kiirtinaazanam | M8.127c/ asvargyaM ca paratra-api tasmaat tat parivarjayet) || M8.128a/ adaNDyaan daNDayan) raajaa daNDyaaMz ca-eva-apy adaNDayan) | M8.128c/ ayazo mahad aapnoti) narakaM ca-eva gacchati) || M8.129a/ vaagdaNDaM prathamaM kuryaad) dhigdaNDaM tadanantaram | M8.129c/ tRtiiyaM dhanadaNDaM tu vadhadaNDam ataH param || M8.130a/ vadhena-api yadaa tv etaan nigrahiituM) na zaknuyaat) | M8.130c/ tadaa-eSu sarvam apy etat prayuJjiita) catuSTayam || M8.131a/ lokasaMvyavahaaraarthaM yaaH saMjJaaH prathitaa) bhuvi | M8.131c/ taamra.ruupya.suvarNaanaaM taaH pravakSyaamy) azeSataH || M8.132a/ jaalaantaragate bhaanau yat suukSmaM dRzyate) rajaH | M8.132c/ prathamaM tat pramaaNaanaaM trasareNuM pracakSate) || M8.133a/ trasareNavo 'aSTau vijJeyaa) likSaa-ekaa parimaaNataH | M8.133c/ taa raajasarSapas tisras te trayo gaurasarSapaH || M8.134a/ sarSapaaH SaD yavo madhyas triyavaM tv ekakRSNalam | M8.134c/ paJcakRSNalako maaSas te suvarNas tu SoDaza || M8.135a/ palaM suvarNaaz catvaaraH palaani dharaNaM daza | M8.135c/ dve kRSNale samadhRte vijJeyo) raupyamaaSakaH || [M.ruupyamaaSakaH ] M8.136a/ te SoDaza syaad) dharaNaM puraaNaz ca-eva raajataH | M8.136c/ kaarSaapaNas tu vijJeyas) taamrikaH kaarSikaH paNaH || M8.137a/ dharaNaani daza jJeyaH) zatamaanas tu raajataH | M8.137c/ catuHsauvarNiko niSko vijJeyas) tu pramaaNataH || M8.138a/ paNaanaaM dve zate saardhe prathamaH saahasaH smRtaH) | M8.138c/ madhyamaH paJca vijJeyaH) sahasraM tv eva ca-uttamaH || M8.139a/ RNe deye pratijJaate paJcakaM zatam arhati | M8.139c/ apahnave taddviguNaM tan manor anuzaasanam || M8.140a/ vasiSThavihitaaM vRddhiM sRjed) vittavivardhiniim | M8.140c/ aziitibhaagaM gRhNiiyaan) maasaad vaardhuSikaH zate || M8.141a/ dvikaM zataM vaa gRhNiiyaat) sataaM dharmam anusmaran) | M8.141c/ dvikaM zataM hi gRhNaano) na bhavaty) arthakilbiSii || M8.142a/ dvikaM trikaM catuSkaM ca paJcakaM ca zataM samam | M8.142c/ maasasya vRddhiM gRhNiiyaad) varNaanaam anupuurvazaH || M8.143a/ na tv eva-aadhau sa.upakaare kausiidiiM vRddhim aapnuyaat) | M8.143c/ na ca-aadheH kaalasaMrodhaat-nisargo 'asti) na vikrayaH || M8.144a/ na bhoktavyo) balaad aadhir bhuJjaano) vRddhim utsRjet) | M8.144c/ muulyena toSayec) ca-enam aadhisteno 'anyathaa bhavet) || M8.145a/ aadhiz ca-upanidhiz ca-ubhau na kaalaatyayam arhataH) | M8.145c/ avahaaryau bhavetaaM) tau diirghakaalam avasthitau) || M8.146a/ saMpriityaa bhujyamaanaani) na nazyanti) kadaa cana | M8.146c/ dhenur uSTro vahann azvo yaz ca damyaH prayujyate) || M8.147a/ yat kiM cid dazavarSaaNi saMnidhau prekSate) dhanii | M8.147c/ bhujyamaanaM) parais tuuSNiiM na sa tat-labdhum arhati) || M8.148a/ ajaDaz ced apogaNDo viSaye ca-asya bhujyate) | M8.148c/ bhagnaM tad vyavahaareNa bhoktaa tad dravyam arhati || [M.tad dhanam arhati)] M8.149a/ aadhiH siimaa baaladhanaM nikSepa.upanidhiH striyaH | [M.nikSepa.upanidhii] M8.149c/ raajasvaM zrotriyasvaM ca na bhogena praNazyati) || M8.150a/ yaH svaaminaa-ananujJaatam) aadhiM bhuuGkte) 'avicakSaNaH | M8.150c/ tena-ardhavRddhir moktavyaa) tasya bhogasya niSkRtiH || M8.151a/ kusiidavRddhir dvaiguNyaM na-atyeti) sakRd aahRtaa | [M.sakRd aahitaa)] M8.151c/ dhaanye sade lave vaahye na-atikraamati) paJcataam || M8.152a/ kRtaanusaaraad adhikaa vyatiriktaa na sidhyati) | M8.152c/ kusiidapatham aahus) taM paJcakaM zatam arhati) || M8.153a/ na-ati.saaMvatsariiM vRddhiM na ca-adRSTaaM punar haret | [M.vinirharet)] M8.153c/ cakravRddhiH kaalavRddhiH kaaritaa kaayikaa ca yaa | M8.154a/ RNaM daatum azakto yaH kartum icchet) punaH kriyaam | M8.154c/ sa dattvaa) nirjitaaM vRddhiM karaNaM parivartayet) || M8.155a/ a.darzayitvaa) tatra-eva hiraNyaM parivartayet) | M8.155c/ yaavatii saMbhaved) vRddhis taavatiiM daatum arhati) || M8.156a/ cakravRddhiM samaaruuDho) deza.kaalavyavasthitaH | M8.156c/ atikraaman) deza.kaalau na tatphalam avaapnuyaat) || M8.157a/ samudrayaanakuzalaa deza.kaala.arthadarzinaH | M8.157c/ sthaapayanti) tu yaaM vRddhiM saa tatra-adhigamaM prati || M8.158a/ yo yasya pratibhuus tiSThed) darzanaaya-iha maanavaH | M8.158c/ a.darzayan) sa taM tasya prayacchet svadhanaad RNam || [M.tasya yateta)] M8.159a/ praatibhaavyaM vRthaadaanam aakSikaM saurikaaM ca yat | M8.159c/ daNDa.zulkaavazeSaM ca na putro daatum arhati) || M8.160a/ darzanapraatibhaavye tu vidhiH syaat) puurvacoditaH | M8.160c/ daanapratibhuvi prete) daayaadaan api daapayet) || M8.161a/ adaatari punar daataa vijJaataprakRtaav RNam | M8.161c/ pazcaat pratibhuvi prete) pariipset) kena hetunaa || M8.162a/ niraadiSTadhanaz cet tu pratibhuuH syaad) alaMdhanaH | M8.162c/ svadhanaad eva tad dadyaan) niraadiSTa iti sthitiH || M8.163a/ matta.unmatta.aarta.adhyadhiinair baalena sthavireNa vaa | M8.163c/ asaMbaddhakRtaz ca-eva vyaavahaaro na sidhyati) || M8.164a/ satyaa na bhaaSaa bhavati) yady api syaat) pratiSThitaa) | M8.164c/ bahiz ced bhaaSyate) dharmaat-niyataad vyavahaarikaat || M8.165a/ yogaadhamanavikriitaM yogadaanapratigraham | M8.165c/ yatra vaa-apy upadhiM pazyet) tat sarvaM vinivartayet) || M8.166a/ grahiitaa yadi naSTaH) syaat) kuTumbaarthe kRto vyayaH | [M.kuTumbe ca ] M8.166c/ daatavyaM baandhavais tat syaat) pravibhaktair api svataH || M8.167a/ kuTumbaarthe 'adhyadhiino 'api vyavahaaraM yam aacaret) | M8.167c/ svadeze vaa videze vaa taM jyaayaan na vicaalayet) || M8.168a/ balaad dattaM balaad bhuktaM balaad yac ca-api lekhitam | M8.168c/ sarvaan balakRtaan arthaan akRtaan manur abraviit) || M8.169a/ trayaH paraarthe klizyanti) saakSiNaH pratibhuuH kulam | M8.169c/ catvaaras tu-upaciiyante) vipra aaDhyo vaNiG nRpaH || M8.170a/ an.aadeyaM na-aadadiita) parikSiiNo 'api paarthivaH | M8.170c/ na ca-aadeyaM samRddho 'api suukSmam apy artham utsRjet) || M8.171a/ an.aadeyasya ca-aadaanaad aadeyasya ca varjanaat | M8.171c/ daurbalyaM khyaapyate) raajJaH sa pretya-iha ca nazyati) || M8.172a/ svaadaanaad varNasaMsargaat tv abalaanaaM ca rakSaNaat | M8.172c/ balaM saMjaayate) raajJaH sa pretya-iha ca vardhate) || M8.173a/ tasmaad yama iva svaamii svayaM hitvaa) priya.apriye | M8.173c/ varteta) yaamyayaa vRttyaa jita.krodho jita.indriyaH || M8.174a/ yas tv adharmeNa kaaryaaNi mohaat kuryaan) naraadhipaH | M8.174c/ aciraat taM dur.aatmaanaM vaze kurvanti) zatravaH || M8.175a/ kaama.krodhau tu saMyamya) yo 'arthaan dharmeNa pazyati) | M8.175c/ prajaas tam anuvartante) samudram iva sindhavaH || M8.176a/ yaH saadhayantaM) chandena vedayed) dhanikaM nRpe | M8.176c/ sa raajJaa tat-caturbhaagaM daapyas) tasya ca tad dhanam || M8.177a/ karmaNaa-api samaM kuryaad) dhanikaaya-adhamarNikaH | M8.177c/ samo 'avakRSTajaatis tu dadyaat)- zreyaaMs tu tat- zanaiH || M8.178a/ anena vidhinaa raajaa mitho vivadataaM) nRNaam | M8.178c/ saakSipratyayasiddhaani kaaryaaNi samataaM nayet) || M8.179a/ kulaje vRttasaMpanne dharmajJe satyavaadini | M8.179c/ mahaapakSe dhaniny aarye nikSepaM nikSiped) budhaH || M8.180a/ yo yathaa nikSipedd) haste yam arthaM yasya maanavaH | M8.180c/ sa tathaa-eva grahiitavyo) yathaa daayas tathaa grahaH || M8.181a/ yo nikSepaM yaacyamaano) nikSeptur na prayacchati) | M8.181c/ sa yaacyaH praaDvivaakena tat- nikSeptur asaMnidhau || M8.182a/ saakSi.abhaave praNidhibhir vayo.ruupa.samanvitaiH | M8.182c/ apadezaiz ca saMnyasya) hiraNyaM tasya tattvataH || M8.183a/ sa yadi pratipadyeta) yathaanyastaM yathaakRtam | M8.183c/ na tatra vidyate) kiM cid yat parair abhiyujyate) || M8.184a/ teSaaM na dadyaad) yadi tu tadd hiraNyaM yathaavidhi | M8.184c/ ubhau nigRhya daapyaH syaad iti dharmasya dhaaraNaa || [M.sa nigRhya)-ubhayaM daapya iti dharmasya dhaaraNaa] M8.185a/ nikSepa.upanidhii nityaM na deyau) pratyanantare | M8.185c/ nazyato) vinipaate) taav anipaate) tv anaazinau || M8.186a/ svayam eva tu yau dadyaan) mRtasya pratyanantare| M8.186c/ na sa raajJaa-abhiyoktavyo) na nikSeptuz ca bandhubhiH || M8.187a/ acchalena-eva ca-anvicchet) tam arthaM priitipuurvakam | M8.187c/ vicaarya) tasya vaa vRttaM saamnaa-eva parisaadhayet) || M8.188a/ nikSepeSv eSu sarveSu vidhiH syaat) parisaadhane | M8.188c/ sa.mudre na-aapnuyaat) kiM cid yadi tasmaan na saMharet) || M8.189a/ caurair hRtaM) jalena-uuDham) agninaa dagdham) eva vaa | M8.189c/ na dadyaad) yadi tasmaat sa na saMharati) kiM cana || M8.190a/ nikSepasya-apahartaaram anikSeptaaram eva ca | M8.190c/ sarvair upaayair anvicchet)-zapathaiz ca-eva vaidikaiH || M8.191a/ yo nikSepaM na-arpayati) yaz ca-a.nikSipya) yaacate) | M8.191c/ taav ubhau cauravat-zaasyau) daapyau) vaa tatsamaM damam || M8.192a/ nikSepasya-apahartaaraM tatsamaM daapayed) damam | M8.192c/ tathaa-upanidhihartaaram avizeSeNa paarthivaH || M8.193a/ upadhaabhiz ca yaH kaz cit paradravyaM haren) naraH | M8.193c/ sa.sahaayaH sa hantavyaH) prakaazaM vividhair vadhaiH || M8.194a/ nikSepo yaH kRto) yena yaavaaMz ca kulasaMnidhau | M8.194c/ taavaan eva sa vijJeyo) vibruvan) daNDam arhati) || M8.195a/ mitho daayaH kRto) yena gRhiito) mitha eva vaa | M8.195c/ mitha eva pradaatavyo) yathaa daayas tathaa grahaH || M8.196a/ nikSiptasya) dhanasya-evaM priityaa-upanihitasya) ca | M8.196c/ raajaa vinirNayaM kuryaad) akSiNvan) nyaasadhaariNam || M8.197a/ vikriiNiite) parasya svaM yo 'asvaamii svaamyasammataH) | M8.197c/ na taM nayeta) saakSyaM tu stenam astenamaaninam || M8.198a/ avahaaryo bhavet)-ca-eva sa.anvayaH SaTzataM damam | M8.198c/ nir.anvayo 'an.apasaraH praaptaH) syaac) caurakilbiSam || M8.199a/ asvaaminaa kRto yas tu daayo vikraya eva vaa | M8.199c/ akRtaH sa tu vijJeyo) vyavahaare yathaa sthitiH || M8.200a/ saMbhogo dRzyate) yatra na dRzyeta)-aagamaH kva cit | M8.200c/ aagamaH kaaraNaM tatra na saMbhoga iti sthitiH || M8.201a/ vikrayaad yo dhanaM kiM cid gRhNiiyat) kulasaMnidhau | M8.201c/ krayeNa sa vizuddhaM hi nyaayato labhate) dhanam || M8.202a/ atha muulam anaahaaryaM prakaazakrayazodhitaH) | M8.202c/ adaNDyo) mucyate) raajJaa naaSTiko labhate) dhanam || M8.203a/ na-anyad anyena saMsRSTaruupaM vikrayam arhati) | M8.203c/ na ca-a.saaraM na ca nyuunaM na duureNa tirohitam || [M. na saavadyaM na ca nyuunaM na duure na tirohitam ] M8.204a/ anyaaM ced darzayitvaa)-anyaa voDhuH kanyaa pradiiyate) | M8.204c/ ubhe ta ekazulkena vahed) ity abraviin) manuH || M8.205a/ na-unmattaayaa na kuSThinyaa na ca yaa spRSTa.maithunaa | M8.205c/ puurvaM doSaan abhikhyaapya) pradaataa daNDam arhati) || M8.206a/ Rtvig yadi vRto) yajJe svakarma parihaapayet) | M8.206c/ tasya karmaanuruupeNa deyo) 'aMzaH sahakartRbhiH || M8.207a/ dakSiNaasu ca dattaasu) svakarma parihaapayan) | M8.207c/ kRtsnam eva labheta)-aMzam anyena-eva ca kaarayet) || M8.208a/ yasmin karmaNi yaas tu syur) uktaaH pratyaGgadakSiNaaH | M8.208c/ sa eva taa aadidiita) bhajeran) sarva eva vaa || M8.209a/ rathaM haret) ca-adhvaryur brahmaa-aadhaane ca vaajinam | M8.209c/ hotaa vaa-api hared) azvam udgaataa ca-apy anaH kraye || M8.210a/ sarveSaam ardhino mukhyaas tadardhena-ardhino 'apare | M8.210c/ tRtiiyinas tRtiiyaaMzaaz caturthaaMzaaz ca paadinaH || M8.211a/ saMbhuuya) svaani karmaaNi kurvadbhir) iha maanavaiH | M8.211c/ anena vidhiyogena kartavyaa)-aMzaprakalpanaa || M8.212a/ dharmaarthaM yena dattaM syaat) kasmai cid yaacate) dhanam | M8.212c/ pazcaac ca na tathaa tat syaan) na deyaM tasya tad bhavet) || M8.213a/ yadi saMsaadhayet) tat tu darpaat-lobhena vaa punaH | M8.213c/ raajJaa daapyaH) suvarNaM syaat) tasya steyasya niSkRtiH || M8.214a/ dattasya)-eSaa-uditaa) dharmyaa yathaavad anapakriyaa | M8.214c/ ata uurdhvaM pravakSyaami) vetanasya-anapakriyaam || M8.215a/ bhRto na-aarto na kuryaad) yo darpaat karma yathaaa.uditam | [M.anaarto ] M8.215c/ sa daNDyaH) kRSNalaany aSTau na deyaM) ca-asya vetanam || M8.216a/ aartas tu kuryaat) svasthaH san) yathaabhaaSitam aaditaH | M8.216c/ sa diirghasya-api kaalasya tat-labheta(-eva vetanam || M8.217a/ yathaa.uktam aartaH sustho vaa yas tat karma na kaarayet) | M8.217c/ na tasya vetanaM deyam) alpa.uunasya-api karmaNaH || M8.218a/ eSa dharmo 'akhilena-ukto) vetanaadaanakarmaNaH | M8.218c/ ata uurdhvaM pravakSyaami) dharmaM samayabhedinaam || M8.219a/ yo graama.deza.saMghaanaaM kRtvaa) satyena saMvidam | M8.219c/ visaMvaden) naro lobhaat taM raaSTraad vipravaasayet) || M8.220a/ nigRhya) daapayec) ca-enaM samayavyabhicaariNam | M8.220c/ catuHsuvarNaan SaNniSkaaMz- zatamaanaM ca raajakam || M8.221a/ etad daNDavidhiM kuryaad) dhaarmikaH pRthiviipatiH | M8.221c/ graama.jaati.samuuheSu samayavyabhicaariNaam || M8.222a/ kriitvaa vikriiya) vaa kiM cid yasya-ihaanuzayo bhavet) | M8.222c/ so 'antar dazaahaat tad dravyaM dadyaac) ca-evaadadiita) vaa || M8.223a/ pareNa tu dazaahasya na dadyaan) naapi daapayet) | M8.223c/ aadadaano) dadat) ca-eva raajJaa daNDyau) zataani SaT || M8.224a/ yas tu doSavatiiM kanyaam anaakhyaaya prayacchati) | M8.224c/ tasya kuryaan) nRpo daNDaM svayaM SaNNavatiM paNaan || M8.225a/ akanyaa-iti tu yaH kanyaaM bruuyaad) dveSeNa maanavaH | M8.225c/ sa zataM praapnuyaad) daNDaM tasyaa doSam adarzayan) || M8.226a/ paaNigrahaNikaa mantraaH kanyaasv eva pratiSThitaaH) | M8.226c/ na-akanyaasu kva cin nRRNaaM lupta.dharmakriyaa hi taaH || M8.227a/ paaNigrahaNikaa mantraa niyataM daaralakSaNam | M8.227c/ teSaaM niSThaa tu vijJeyaa) vidvadbhiH saptame pade || M8.228a/ yasmin yasmin kRte) kaarye yasya-ihaanuzayo bhavet) | M8.228c/ tam anena vidhaanena dharmye pathi nivezayet) || M8.229a/ pazuSu svaaminaaM ca-eva paalaanaaM ca vyatikrame | M8.229c/ vivaadaM saMpravakSyaami) yathaavad dharmatattvataH || M8.230a/ divaa vaktavyataa paale raatrau svaamini tadgRhe | M8.230c/ yogakSeme 'anyathaa cet tu paalo vaktavyataam iyaat) || M8.231a/ gopaH kSiirabhRto yas tu sa duhyaad) dazato varaam | M8.231c/ gosvaamyanumate bhRtyaH saa syaat) paale 'abhRte bhRtiH || M8.232a/ naSTaM vinaSTaM) kRmibhiH zvahataM viSame mRtam) | M8.232c/ hiinaM puruSakaareNa pradadyaat) paala eva tu || M8.233a/ vighuSya) tu hRtaM caurair na paalo daatum arhati) | M8.233c/ yadi deze ca kaale ca svaaminaH svasya zaMsati) || M8.234a/ karNau carma ca vaalaaMz ca bastiM snaayuM ca rocanaam | M8.234c/ pazuSu svaaminaaM dadyaan) mRteSv) aGkaani darzayet || [M.aGkaaMz ca darzayet)] M8.235a/ aja.avike tu saMruddhe) vRkaiH paale tv an.aayati) | M8.235c/ yaaM prasahya) vRko hanyaat) paale tat kilbiSaM bhavet) || M8.236a/ taasaaM ced avaruddhaanaaM) carantiinaaM) mitho vane | M8.236c/ yaam utplutya) vRko hanyaan) na paalas tatra kilbiSii || M8.237a/ dhanuHzataM pariihaaro graamasya syaat) samantataH | M8.237c/ zamyaapaataas trayo vaa-api triguNo nagarasya tu || M8.238a/ tatra-aparivRtaM dhaanyaM vihiMsyuH) pazavo yadi | M8.238c/ na tatra praNayed) daNDaM nRpatiH pazurakSiNaam || | M8.239a/ vRtiM tatra prakurviita) yaam uStro na vilokayet) | M8.239c/ chidraM ca vaarayet) sarvaM zva.suukaramukhaanugam || M8.240a/ pathi kSetre parivRte) graamaantiiye 'atha vaa punaH | M8.240c/ sa.paalaH zatadaNDa.arho vipaalaan vaarayet) pazuun || M8.241a/ kSetreSv anyeSu tu pazuH sa.paadaM paNam arhati) | M8.241c/ sarvatra tu sado deyaH) kSetrikasya-iti dhaaraNaa || M8.242a/ a.nirdazaahaaM gaaM suutaaM vRSaan devapazuuMs tathaa | M8.242c/ sa.paalaan vaa vi.paalaan vaa na daNDyaan) manur abraviit) || M8.243a/ kSetriyasya-atyaye daNDo bhaagaad dazaguNo bhavet) | [M.kSetrikasya-atyaye] M8.243c/ tato 'ardhadaNDo bhRtyaanaam ajJaanaat kSetrikasya tu || M8.244a/ etad vidhaanam aatiSThed) dhaarmikaH pRthiviipatiH | M8.244c/ svaaminaaM ca pazuunaaM ca paalaanaaM ca vyatikrame || M8.245a/ siimaaM prati samutpanne) vivaade graamayor dvayoH | M8.245c/ jyeSThe maasi nayet) siimaaM su.prakaazeSu setuSu || M8.246a/ siiMaavRkSaaMz ca kurviita) nyagrodha.azvattha.kiMzukaan | M8.246c/ zaalmaliin saalataalaaMz ca kSiiriNaz ca-eva paadapaan || M8.247a/ gulmaan veNuuMz ca vividhaan zamii.vallii.sthalaani ca | M8.247c/ zaraan kubjakagulmaaMz ca tathaa siimaa na nazyati) || M8.248a[M250a]/ taDaagaany udapaanaani vaapyaH prasravaNaani ca | M8.248c[M250c]/ siimaasaMdhiSu kaaryaaNi) devataayatanaani ca || M8.249a/ upachannaani caanyaani siimaaliGgaani kaarayet) | M8.249c/ siimaajJaane nRNaaM viikSya) nityaM loke viparyayam || M8.250a[M248a]/ azmano 'asthiini govaalaaMs tuSaan bhasma kapaalikaaH | M8.250c[M248c]/ kariiSam iSTakaa.aGgaaraaMz-zarkaraa vaalukaas tathaa || M8.251a/ yaani ca-evaMprakaaraaNi kaalaad bhuumir na bhakSayet) | M8.251c/ taani saMdhiSu siimaayaam a.prakaazaani kaarayet) || [M.siimaayaa] M8.252a/ etair liGgair nayet) siimaaM raajaa vivadamaanayoH | M8.252c/ puurvabhuktyaa ca satatam udakasya-aagamena ca || M8.253a/ yadi sMzaya eva syaat)-liGgaanaam api darzane | M8.253c/ saakSipratyaya eva syaat) siimaavaadavinirNayaH || [M.siimaavaadavinizcayaH ] M8.254a/ graamiiyaka.kulaanaaM ca samakSaM siimni saakSiNaH | [M. graameyaka.] M8.254c/ praSTavyaaH) siimaliGgaani tayoz ca-eva vivaadinoH || [M.siimaaliGgaani ] M8.255a/ te pRStaas) tu yathaa bruuyuH) samastaaH siimni nizcayam | M8.255c/ nibadhniiyaat) tathaa siimaaM sarvaaMs taaMz ca-eva naamataH || M8.256a/ zirobhis te gRhiitvaa)-urviiM sragviNo rakta.vaasasaH | M8.256c/ sukRtaiH zaapithaaH svaiH svair nayeyus) te samaJjasam || M8.257a/ yathaa.uktena nayantas) te puuyante) satyasaakSiNaH | M8.257c/ vipariitaM nayantas) tu daapyaaH syur) dvizataM damam || M8.258a/ saakSyabhaave tu catvaaro graamaaH saamantavaasinaH | [M.graamasiimaantavaasinaH] M8.258c/ siimaavinirNayaM kuryuH) prayataa raajasaMnidhau || M8.259a/ saamantaanaam abhaave tu maulaanaaM siimni saakSiNaam | M8.259c/ imaan apy anuyuJjiita) puruSaan vana.gocaraan || M8.260a/ vyaadhaan-zaakunikaan gopaan kaivartaan muulakhaanakaan | M8.260c/ vyaalagraahaan uJchavRttiin anyaaMz ca vanacaariNaH || M8.261a/ te pRSTaas) tu yathaa bruuyuH) siimaasaMdhiSu lakSaNam | M8.261c/ tat tathaa sthaapayed) raajaa dharmeNa graamayor dvayoH || M8.262a/ kSetra.kuupa.taDaagaanaam aaraamasya gRhasya ca | M8.262c/ saamantapratyayo jJeyaH) siimaasetuvinirNayaH || M8.263a/ saamantaaz cet- mRSaa bruuyuH) setau vivaadataaM) nRNaam | M8.263c/ sarve pRthak pRthag daNDyaa) raajJaa madhyamasaahasam || M8.264a/ gRhaM taDaagam aaraamaM kSetraM vaa bhiiSayaa haran) | M8.264c/ zataani paJca daNDyaH syaad) ajJaanaad dvizato damaH || M8.265a/ siimaayaam a.viSahyaayaaM svayaM raajaa-eva dharmavit | M8.265c/ pradized) bhuumim ekeSaam upakaaraad iti sthitiH || M8.266a/ eSo 'akhilena-abhihito) dharmaH siimaavinirNaye | M8.266c/ ata uurdhvaM pravakSyaami) vaakpaaruSyavinirNayam || M8.267a/ zataM braahmaNam aakruzya) kSatriyo daNDam arhati) | M8.267c/ vaizyo 'apy ardhazataM dve vaa zuudras tu vadham arhati) || M8.268a/ paJcaazad braahmaNo daNDyaH) kSatriyasya-abhizaMsane | M8.268c/ vaizye syaad) ardhapaJcaazat-zuudre dvaadazako damaH || M8.269a/ samavarNe dvijaatiinaaM dvaadaza-eva vyatikrame | M8.269c/ vaadeSv a.vacaniiyeSu tad eva dviguNaM bhavet) || M8.270a/ ekajaatir dvijaatiiMs tu vaacaa daaruNayaa kSipan) | M8.270c/ jihvaayaaH praapnuyaac) chedaM jaghanya.prabhavo hi saH || M8.271a/ naama.jaatigrahaM tv eSaam abhidroheNa kurvataH) | M8.271c/ nikSepyo) 'ayomayaH zaGkur jvalann) aasye dazaaGgulaH || M8.272a/ dharma.upadezaM darpeNa vipraaNaam asya kurvataH) | M8.272c/ taptam aasecayet) tailaM vaktre zrotre ca paarthivaH || [M.zrautre ] M8.273a/ zrutaM dezaM ca jaatiM ca karma zariiram eva ca | M8.273c/ vitathena bruvan) darpaad daapyaH syaad) dvizataM damam || M8.274a/ kaaNaM vaa-apy atha vaa khaJjam anyaM vaa-api tathaavidham | M8.274c/ tathyena-api bruvan) daapyo) daNDaM kaarSaapaNa.avaram || M8.275a/ maataraM pitaraM jaayaaM bhraataraM tanayaM gurum | M8.275c/ aakSaarayan)-zataM daapyaH) panthaanaM ca-adadad) guroH || M8.276a/ braahmaNa.kSatriyaabhyaaM tu daNDaH kaaryo) vijaanataa) | M8.276c/ braahmaNe saahasaH puurvaH kSatriye tv eva madhyamaH || M8.277a/ viz.zuudrayor evam eva svajaatiM prati tattvataH | M8.277c/ cheda.varjaM praNayanaM daNDasya-iti vinizcayaH || M8.278a/ eSa daNDavidhiH prokto) vaakpaaruSyasya tattvataH | M8.278c/ ata uurdhvaM pravakSyaami) daNDapaaruSyanirNayam || M8.279a/ yena kena cid aGgena hiMsyaac) cet-zreSTham antyajaH | M8.279c/ chettavyaM) tad tad eva-asya tan manor anuzaasanam || M8.280a/ paaNim udyamya) daNDaM vaa paaNicchedanam arhati) | M8.280c/ paadena praharan) kopaat paadacchedanam arhati || M8.281a/ sahaasanam abhiprepsur utkRSTasya-apakRSTajaH | M8.281c/ kaTyaaM kRta.aGko nirvaasyaH) sphicaM vaa-asya-avakartayet) || M8.282a/ avaniSThiivato darpaad dvaav oSThau chedayen) nRpaH | M8.282c/ avamuutrayato) meDhram avazardhayato) gudam || M8.283a/ kezeSu gRhNato) hastau chedayed) avicaarayan | M8.283c/ paadayor daaDhikaayaaM ca griivaayaaM vRSaNeSu ca || M8.284a/ tvagbhedakaH zataM daNDyo) lohitasya ca darzakaH | M8.284c/ maaMsabhettaa tu SaT.niSkaan pravaasyas) tv asthibhedakaH || M8.285a/ vanaspatiinaaM sarveSaam upabhogo yathaa yathaa | M8.285c/ yathaa tathaa damaH kaaryo) hiMsaayaam iti dhaaraNaa || M8.286a/ manuSyaaNaaM pazuunaaM ca duHkhaaya prahRte) sati | M8.286c/ yathaa yathaa mahad duHkhaM daNDaM kuryaat) tathaa tathaa || M8.287a/ aGgaavapiiDanaayaaM ca vraNa.zonitayos tathaa | [M.praaNa.zonitayos ] M8.287c/ samutthaanavyayaM daapyaH) sarvadaNDam atha-api vaa || M8.288a/ dravyaaNi hiMsyaad) yo yasya jJaanato 'ajJaanato 'api vaa | M8.288c/ sa tasya-utpaadayet) tuSTiM raajJe dadyaac) ca tatsamam || M8.289a/ carma.caarmikabhaaNDeSu kaaSTha.loSTamayeSu | M8.289c/ muulyaat paJcaguNo daNDaH puSpa.muula.phaleSu ca || M8.290a/ yaanasya ca-eva yaatuz ca yaanasvaamina eva ca | M8.290c/ dazaativartanaany aahuH) zeSe daNDo vidhiiyate) || M8.291a/ chinna.naasye bhagna.yuge tiryak.pratimukha.aagate | M8.291c/ akSa.bhaGge ca yaanasya cakra.bhaGge tathaa-eva ca | M8.292a/ chedane ca-eva yantraaNaaM yoktra.razmyos tathaa-eva ca | M8.292c/ aakrande ca-apy apaihi)-iti na daNDaM manur abraviit) || M8.293a/ yatra-apavartate) yugyaM vaiguNyaat praajakasya tu | M8.293c/ tatra svaamii bhaved) daNDyo hiMsaayaaM dvizataM damam || M8.294a/ praajakaz ced bhaved) aaptaH praajako daNDam arhati) | M8.294c/ yugyasthaaH praajake 'anaapte sarve daNDyaaH) zataM zatam || M8.295a/ sa cet tu pathi saMruddhaH) pazubhir vaa rathena vaa | M8.295c/ pramaapayet) praaNabhRtas tatra daNDo 'avicaaritaH || M8.296a/ manuSyamaaraNe kSipraM cauravat kilbiSaM bhavet) | M8.296c/ praaNabhRtsu mahatsv ardhaM go.gaja.uSTra.hayaadiSu || M8.297a/ kSudrakaaNaaM pazuunaaM tu hiMsaayaaM dvizato damaH | M8.297c/ paJcaazat tu bhaved) daNDaH zubheSu mRgapakSiSu || M8.298a/ gardhabha.aja.aavikaanaaM tu daNDaH syaat) paJcamaaSikaH | [M.paaJcamaaSikaH] M8.298c/ maaSikas tu bhaved) daNDaH zva.suukaranipaatane || M8.299a/ bhaaryaa putraz ca daasaz ca preSyo) bhraatraa ca sa.udaraH | M8.299c/ praapta.aparaadhaas taaDyaaH syuu) rajjvaa veNudalena vaa || M8.300a/ pRSThatas tu zariirasya na-uttamaaGge kathaM cana | M8.300c/ ato 'anyathaa tu praharan) praaptaH syaac) caurakilbiSam || M8.301a/ eSo 'akhilena-abhihito) daNDapaaruSyanirNayaH | M8.301c/ stenasya-ataH pravakSyaami) vidhiM daNDavinirNaye || M8.302a/ paramaM yatnam aatiSThet) stenaanaaM nigrahe nRpaH | M8.302c/ stenaanaaM nigrahaad asya yazo raaSTraM ca vardhate) || M8.303a/ abhayasya hi yo daataa sa puujyaH) satataM nRpaH | M8.303c/ sattraM hi vardhate) tasya sadaa-eva-abhaya.dakSiNam || M8.304a/ sarvato dharmaSaDbhaago raajJo bhavati) rakSataH) | M8.304c/ adharmaad api SaDbhaago bhavaty) asya hy a.rakSataH) || M8.305a/ yad adhiite) yad yajate) yad dadaati) yad arcati) | M8.305c/ tasya SaDbhaagabhaag raajaa samyag bhavati) rakSaNaat || M8.306a/ rakSan) dharmeNa bhuutaani raajaa vadhyaaMz ca ghaatayan) | M8.306c/ yajate) 'ahar ahar yajJaiH sahasrazata.dakSiNaiH || M8.307a/ yo 'a.rakSan) balim aadatte) karaM zulkaM ca paarthivaH | M8.307c/ pratibhaagaM ca daNDaM ca sa sadyo narakaM vrajet) || M8.308a/ arakSitaaram raajaanaM baliSaDbhaaga.haariNam | [K: arakSitaaraM attaaraM] M8.308c/ tam aahuH) sarvalokasya samagramala.haarakam || M8.309a/ anapekSita.maryaadaM naastikaM vipraluMpakam | [M.anavekSita.maryaadaM ] M8.309c/ arakSitaaram attaaraM nRpaM vidyaad) adho.gatim || M8.310a/ adhaarmikaM tribhir nyaayair nigRhNiiyaat) prayatnataH | M8.310c/ nirodhanena bandhena vividhena vadhena ca || M8.311a/ nigraheNa hi paapaanaaM saadhuunaaM saMgraheNa ca | M8.311c/ dvijaataya iva-ijyaabhiH puuyante) satataM nRpaaH || M8.312a/ kSantavyaM) prabhuNaa nityaM kSipataaM) kaaryiNaaM nRNaam | M8.312c/ baala.vRddha.aaturaaNaaM ca kurvataa) hitam aatmanaH || M8.313a/ yaH kSipto) marSayaty) aartais tena svarge mahiiyate) | M8.313c/ yas tv aizvaryaan na kSamate) narakaM tena gacchati) || M8.314a/ raajaa stenena gantavyo mukta.kezena dhaavataa | [M. dhiimataa ] M8.314c/ aacakSaaNena tat steyam evaMkarmaa-asmi) zaadhi) maam || M8.315a/ skandhena-aadaaya) musalaM laguDaM vaa-api khaadiram | [M.muzalaM ] M8.315c/ zaktiM ca-ubhayatas tiikSNaam aayasaM daNDam eva vaa || M8.316a/ zaasanaad vaa vimokSaad vaa stenaH steyaad vimucyate) | M8.316c/ a.zaasitvaa) tu taM raajaa stenasya-aapnoti) kilbiSam || M8.317a/ annaade bhruuNahaa maarSTi) patyau bhaaryaa-apacaariNii | M8.317c/ gurau ziSyaz ca yaajyaz ca steno raajani kilbiSam || M8.318a/ raajabhiH kRtadaNDaas tu kRtvaa) paapaani maanavaaH | [M.raajabhir dhRtadaNDaas tu] M8.318c/ nir.malaaH svargam aayaanti) santaH sukRtino yathaa || M8.319a/ yas tu rajjuM ghaTaM kuupaadd hared) bhindyaac) ca yaH prapaam | M8.319c/ sa daNDaM praapnuyaan) maaSaM tac ca tasmin samaaharet) || M8.320a/ dhaanyaM dazabhyaH kumbhebhyo harato) 'abhyadhikaM vadhaH | M8.320c/ zeSe 'apy ekaadazaguNaM daapyas) tasya ca tad dhanam || M8.321a/ tathaa dharimameyaanaaM zataad abhyadhike vadhaH | M8.321c/ suvarNa.rajataadiinaam uttamaanaaM ca vaasasaam || M8.322a/ paJcaazatas tv abhyadhike hastacchedanam iSyate) | M8.322c/ zeSe tv ekaadazaguNaM muulyaad daNDaM prakalpayet) || M8.323a/ puruSaaNaaM kuliinaanaaM naariiNaaM ca vizeSataH | M8.323c/ mukhyaanaaM ca-eva ratnaanaaM haraNe vadham arhati) || M8.324a/ mahaapazuunaaM haraNe zastraaNaam auSadhasya ca | M8.324c/ kaalam aasaadya) kaaryaM ca daNDaM raajaa prakalpayet) || M8.325a/ goSu braahmaNasaMsthaasu churikaayaaz ca bhedane | [M.kharikaayaaz ca] M8.325c/ pazuunaaM haraNe ca-eva sadyaH kaaryo 'ardhapaadikaH || M8.326a/ suutra.kaarpaasa.kiNvaanaaM gomayasya guDasya ca | M8.326c/ dadhnaH kSiirasya takrasya paaniiyasya tRNasya ca || M8.327a/ veNuvaidalabhaaNDaanaaM lavaNaanaaM tathaa-eva ca | M8.327c/ mRNmayaanaaM ca haraNe mRdo bhasmana eva ca || M8.328a/ matsyaanaaM pakSiNaaM ca-eva tailasya ca ghRtasya ca | M8.328c/ maaMsasya madhunaz ca-eva yac ca-anyat pazu.saMbhavam || M8.329a/ anyeSaaM ca-evam.aadiinaaM madyaanaam odanasya ca | [M.ca-evamaadiinaam adyaanaam] M8.329c/ pakvaannaanaaM ca sarveSaaM tanmulyaad dviguNo damaH || M8.330a/ puSpeSu harite dhaanye gulma.vallii.nageSu ca | M8.330c/ anyeSv a.paripuuteSu daNDaH syaat) paJcakRSNalaH || M8.331a/ paripuuteSu dhaanyeSu zaaka.muula.phaleSu ca | M8.331c/ niranvaye zataM daNDaH saanvaye 'ardhazataM damaH || M8.332a/ syaat saahasaM tv anvayavat prasabhaM karma yat kRtam | M8.332c/ niranvayaM bhavet) steyaM hRtvaa)-apavyayate) ca yat || M8.333a/ yas tv etaany upakLptaani) dravyaaNi stenayen) naraH | M8.333c/ tam aadyaM daNDayed) raajaa yaz caagniM corayed) gRhaat || [M.taM zataM] M8.334a/ yena yena yathaaGgena steno nRSu viceSTate) | M8.334c/ tat tad eva haret) tasya pratyaadezaaya paarthivaH || M8.335a/ pitaa-aacaaryaH suhRt-maataa bhaaryaa putraH purohitaH | M8.335c/ na-adaNDyo naama raajJo 'asti) yaH svadharme na tiSThati) || M8.336a/ kaarSaapaNaM bhaved) daNDyo yatra-anyaH praakRto janaH | M8.336c/ tatra raajaa bhaved) daNDyaH sahasram iti dhaaraNaa || M8.337a/ aSTaapaadyaM tu zuudrasya steye bhavati) kilbiSam | M8.337c/ SoDaza-eva tu vaizyasya dvaatriMzat kSatriyasya ca || M8.338a/ braahmaNasya catuHSaSTiH puurNaM vaa-api zataM bhavet) | M8.338c/ dviguNaa vaa catuHSaSTis taddoSaguNavidd hi saH || M8.339a/ vaanaspatyaM muula.phalaM daaru-agny.arthaM tathaa-eva ca | M8.339c/ tRNaM ca gobhyo graasa.artham asteyaM manur abraviit) || M8.340a/ yo 'adattaadaayino hastaat- lipseta) braahmaNo dhanam | M8.340c/ yaajana.adhyaapanena-api yathaa stenas tathaa-eva saH || M8.341a/ dvijo 'adhvagaH kSiiNa.vRttir dvaav ikSuu dve ca muulake | M8.341c/ aadadaanaH) parakSetraat-na daNDaM daatum arhati) || M8.342a/ a.saMditaanaaM saMdaataa saMditaanaaM ca mokSakaH | M8.342c/ daasa.azva.rathahartaa ca praaptaH syaac) corakilbiSam || M8.343a/ anena vidhinaa raajaa kurvaaNaH) stenanigraham | M8.343c/ yazo 'asmin praapnuyaat)-loke pretya ca-anuttamaM sukham || M8.344a/ aindraM sthaanam abhiprepsur yazaz ca-akSayam avyayam | M8.344c/ na-upekSeta) kSaNam api raajaa saahasikaM naram || M8.345a/ vaagduSTaat taskaraac ca-eva daNDena-eva ca hiMsataH) | M8.345c/ saahasasya naraH kartaa vijJeyaH) paapakRttamaH || M8.346a/ saahase vartamaanaM) tu yo marSayati) paarthivaH | M8.346c/ sa vinaazaM vrajaty) aazu vidveSaM ca-adhigacchati) || M8.347a/ na mitrakaaraNaad raajaa vipulaad vaa dhanaagamaat | M8.347c/ samutsRjet) saahasikaan sarvabhuutabhayaavahaan || M8.348a/ zastraM dvijaatibhir graahyaM) dharmo yatra-uparudhyate) | M8.348c/ dvijaatiinaaM ca varNaanaaM viplave kaalakaarite || M8.349a/ aatmanaz ca paritraaNe dakSiNaanaaM ca saMgare | M8.349c/ strii.vipraabhyupapattau ca ghnan) dharmeNa na duSyati) || M8.350a/ guruM vaa baala.vRddhau vaa braahmaNaM vaa bahu.zrutam | M8.350c/ aatataayinam aayaantaM hanyaad) eva-a.vicaarayan || M8.351a/ na-aatataayivadhe doSo hantur bhavati) kaz cana | M8.351c/ prakaazaM vaa-aprakaazaM vaa manyus taM manyum Rcchati) || M8.352a/ paradaaraabhimarzeSu pravRttaan nRRn mahiipatiH | M8.352c/ udvejanakarair daNDaiz chinnayitvaa) pravaasayet) || [M.cihnayitvaa)] M8.353a/ tat.samuttho hi lokasya jaayate) varNasaMkaraH | M8.353c/ yena muulaharo 'adharmaH sarvanaazaaya kalpate) || M8.354a/ parasya patnyaa puruSaH saMbhaaSaaM yojayan) rahaH | M8.354c/ puurvam aakSaarito) doSaiH praapnuyaat) puurvasaahasam || M8.355a/ yas tv an.aakSaaritaH puurvam abhibhaaSate) kaaraNaat | M8.355c/ na doSaM praapnuyaat) kiM cin na hi tasya vyatikramaH || M8.356a/ parastriyaM yo 'abhivadet) tiirthe 'araNye vane 'api vaa | M8.356c/ nadiinaaM vaa-api saMbhede sa saMgrahaNam aapnuyaat) || M8.357a/ upacaarakriyaa keliH sparzo bhuuSaNa.vaasasaam | [M.upakaarakriyaa] M8.357c/ saha khaTvaa-aasanaM ca-eva sarvaM saMgrahaNaM smRtam || M8.358a/ striyaM spRzed) adeze yaH spRSTo) vaa marSayet) tayaa | M8.358c/ parasparasya-anumate sarvaM saMgrahaNaM smRtam || M8.359a/ abraahmaNaH saMgrahaNe praaNaantaM daNDam arhati) | M8.359c/ caturNaam api varNaanaaM daaraa rakSyatamaaH sadaa || M8.360a/ bhikSukaa bandinaz ca-eva diikSitaaH kaaravas tathaa | M8.360c/ saMbhaaSanaM saha striibhiH kuryur) a.prativaaritaaH || M8.361a/ na saMbhaaSaaM parastriibhiH pratiSiddhaH samaacaret) | M8.361c/ niSiddho bhaaSamaaNas) tu suvarNaM daNDam arhati) || M8.362a/ na-eSa caaraNadaareSu vidhir na-aatma.upajiiviSu | M8.362c/ sajjayanti hi te naariir niguuDhaaz caarayanti) ca || M8.363a/ kiM cid eva tu daapyaH syaat) saMbhaaSaaM taabhir aacaran) | M8.363c/ praiSyaasu ca-ekabhaktaasu rahaH pravrajitaasu ca || [M.preSyaasu ] M8.364a/ yo 'a.kaamaaM duuSayet) kanyaaM sa sadyo vadham arhati) | M8.364c/ sa.kaamaaM duuSayaMs) tulyo na vadhaM praapnuyaan) naraH || M8.365a/ kanyaam bhajantiim) utkRSTaM na kiM cid api daapayet) | M8.365c/ jaghanyaM sevamaanaaM) tu saMyataaM vaasayed) gRhe || M8.366a/ uttamaaM sevamaanas) tu jaghanyo vadham arhati) | M8.366c/ zulkaM dadyaat) sevamaanaH) samaam icchet) pitaa yadi || M8.367a/ abhiSahya) tu yaH kanyaaM kuryaad) darpeNa maanavaH | M8.367c/ tasya-aazu kartye aGgulyau daNDaM ca-arhati) SaTzatam || [M.kartyaa aGgulyo ] M8.368a/ sa.kaamaaM duuSayaMs) tulyo na-aGgulichedam aapnuyaat) | M8.368c/ dvizataM tu damam daapyaH) prasaGgavinivRttaye || M8.369a/ kanyaa-eva kanyaaM yaa kuryaat) tasyaaH syaad) dvizato damaH | M8.369c/ zulkaM ca dviguNaM dadyaat)-ziphaaz ca-eva-aapnuyaad) daza || M8.370a/ yaa tu kanyaaM prakuryaat) strii saa sadyo mauNDyam arhati) | M8.370c/ aGgulyor eva vaa chedaM khareNa-udvahanaM tathaa || M8.371a/ bhartaaraM laGghayed) yaa tu strii jJaati.guNadarpitaa | M8.371c/ taaM zvabhiH khaadayed) raajaa saMsthaane bahusaMsthite || M8.372a/ pumaaMsaM daahayet) paapaM zayane tapta aayase | M8.372c/ abhyaadadhyuz) ca kaaSThaani tatra dahyeta) paapakRt || M8.373a/ saMvatsaraabhizastasya duSTasya dviguNo damaH | [M.saMvatsare 'abhizastasya] M8.373c/ vraatyayaa saha saMvaase caaNDaalyaa taavad eva tu || M8.374a/ zuudro guptam aguptaM vaa dvaijaataM varNam aavasan) | M8.374c/ aguptam aGga.sarvasvair guptaM sarveNa hiiyate) || [M.aGga.sarvasvii] M8.375a/ vaizyaH sarvasva.daNDaH syaat saMvatsaranirodhataH | M8.375c/ sahasraM kSatriyo daNDyo mauNDyaM muutreNa ca-arhati) || M8.376a/ braahmaNiiM yady aguptaaM tu gacchetaaM) vaizya.paarthivau | M8.376c/ vaizyaM paJcazataM kuryaat) kSatriyaM tu sahasriNam || M8.377a/ ubhaav api tu taav eva braahmaNyaa guptayaa saha | M8.377c/ viplutau zuudravad daNDyau) dagdhavyau) vaa kaTaagninaa || M8.378a/ sahasraM braahmaNo daNDyo) guptaaM vipraaM balaad vrajan) | M8.378c/ zataani paJca daNDyaH syaad) icchantyaa saha saMgataH) || M8.379a/ mauNDyaM praaNaantikaM daNDo braahmaNasya vidhiiyate) | [M.praaNaantako][M's com refers to the reading of "praaNaantika-".] M8.379c/ itareSaaM tu varNaanaaM daNDaH praaNaantiko bhavet) || [M.praaNaantako ] M8.380a/ na jaatu braahmaNaM hanyaat) sarvapaapeSv api sthitam | M8.380c/ raaSTraad enaM bahiH kuryaat) samagra.dhanam a.kSatam || M8.381a/ na braahmaNavadhaad bhuuyaan adharmo vidyate) bhuvi | M8.381c/ tasmaad asya vadhaM raajaa manasaa-api na cintayet) || M8.382a/ vaizyaz cet kSatriyaaM guptaaM vaizyaaM vaa kSatriyo vrajet) | M8.382c/ yo braahmaNyaam aguptaayaaM taav ubhau daNDam arhataH) || M8.383a/ sahasraM braahmaNo daNDaM daapyo) gupte tu te vrajan) | M8.383c/ zuudraayaaM kSatriya.vizoH saahasro vai bhaved) damaH || [M.zuudraayaa] M8.384a/ kSatriyaayaam aguptaayaaM vaizye paJcazataM damaH | M8.384c/ muutreNa mauNDyam icchet) tu kSatriyo daNDam eva vaa || [M.Rcchet) tu] M8.385a/ agupte kSatriyaa.vaizye zuudraaM vaa braahmaNo vrajan) | M8.385c/ zataani paJca daNDyaH syaat) sahasraM tv antyajastriyam || M8.386a/ yasya stenaH pure na-asti) na-anyastriigo na duSTa.vaak | M8.386c/ na saahasika.daNDaghno sa raajaa zakralokabhaak || M8.387a/ eteSaaM nigraho raajJaH paJcaanaaM viSaye svake | M8.387c/ saaMraajyakRt sajaatyeSu loke ca-eva yazaskaraH || M8.388a/ RtvijaM yas tyajed) yaajyo yaajyaM ca rtvik tyajed) yadi | M8.388c/ zaktaM karmaNy aduSTaM ca tayor daNDaH zataM zatam || M8.389a/ na maataa na pitaa na strii na putras tyaagam arhati) | M8.389c/ tyajann) apatitaan etaan raajJaa daNDyaH) zataani SaT || M8.390a/ aazrameSu dvijaatiinaaM kaarye vivadataaM) mithaH | M8.390c/ na vibruuyaan) nRpo dharmaM cikiirSan) hitam aatmanaH || M8.391a/ yathaarham etaan abhyarcya) braahmaNaiH saha paarthivaH | M8.391c/ saantvena prazamayya)-aadau svadharmaM pratipaadayet) || M8.392a/ prativezya.anuvezyau ca kalyaaNe viMzatidvije | M8.392c/ arhaav a.bhojayan) vipro daNDam arhati) maaSakam || M8.393a/ zrotriyaH zrotriyaM saadhuM bhuutikRtyeSv a.bhojayan | M8.393c/ tad.annaM dviguNaM daapyo) hiraNyaM ca-eva maaSakam || [M.hairaNyaM ] M8.394a/ andho jaDaH piiThasarpii saptatyaa sthaviraz ca yaH | M8.394c/ zrotriyeSuupakurvaMz) ca na daapyaaH) kena cit karam || M8.395a/ zrotriyaM vyaadhita.aartau ca baala.vRddhaav a.kiMcanam | M8.395c/ mahaakuliinam aaryaM ca raajaa saMpuujayet) sadaa || M8.396a/ zaalmaliiphalake zlakSNe nenijyaan) nejakaH zanaiH | M8.396c/ na ca vaasaaMsi vaasobhir nirharen) na ca vaasayet) || M8.397a/ tantuvaayo dazapalaM dadyaad) ekapala.adhikam | M8.397c/ ato 'anyathaa vartamaano) daapyo) dvaadazakaM damam || M8.398a/ zulkasthaaneSu kuzalaaH sarvapaNya.vicakSaNaaH | M8.398c/ kuryur) arghaM yathaapaNyaM tato viMzaM nRpo haret) || M8.399a/ raajJaH prakhyaatabhaaNDaani pratiSiddhaani yaani ca | M8.399c/ taaNi nirharato) lobhaat sarvahaaraM haren) nRpaH || M8.400a/ zulkasthaanaM pariharann) akaale kraya.vikrayii | M8.400c/ mithyaavaadii ca saMkhyaane daapyo) 'aSTaguNam atyayam || M8.401a/ aagamaM nirgamaM sthaanaM tathaa vRddhi.kSayaav ubhau | M8.401c/ vicaarya) sarvapaNyaanaaM kaarayet) kraya.vikrayau || M8.402a/ paJcaraatre paJcaraatre pakSe pakSe 'atha vaa gate | M8.402c/ kurviita) ca-eSaaM pratyakSam arghasaMsthaapanaM nRpaH || M8.403a/ tulaamaanaM pratiimaanaM sarvaM ca syaat) sulakSitam | M8.403c/ SaTsu SaTsu ca maaseSu punar eva pariikSayet) || M8.404a/ paNaM yaanaM tare daapyaM) pauruSo 'ardhapaNaM tare | M8.404c/ paadaM pazuz ca yoSit-ca paadaardhaM riktakaH pumaan || [M.paade] M8.405a/ bhaaNDapuurNaani yaanaani taaryaM daapyaani) saarataH | M8.405c/ riktabhaaNDaani yat kiM cit pumaaMsaz c-aparicchadaaH || M8.406a/ diirghaadhvani yathaadezaM yathaakaalaM taro bhavet) | M8.406c/ nadiitiireSu tad vidyaat) samudre na-asti) lakSaNam || M8.407a/ garbhiNii tu dvimaasaadis tathaa pravrajito muniH | M8.407c/ braahmaNaa liGginaz ca-eva na daapyaas) taarikaM tare || M8.408a/ yan naavi kiM cid daazaanaaM viziiryeta)-aparaadhataH | M8.408c/ tad daazair eva daatavyaM) samaagamya) svato 'aMzataH || M8.409a/ eSa nauyaayinaam ukto vyavahaarasya nirNayaH | M8.409c/ daazaaparaadhatas toye daivike na-asti) nigrahaH || M8.410a/ vaaNijyaM kaarayed) vaizyaM kusiidaM kRSim eva ca | M8.410c/ pazuunaaM rakSaNaM ca-eva daasyaM zuudraM dvijanmanaam || M8.411a/ kSatriyaM ca-eva vaizyaM ca braahmaNo vRttikarzitau | M8.411c/ bibhRyaad) aanRzaMsyena svaani karmaaNi kaarayet) || M8.412a/ daasyaM tu kaarayan)-lobhaad braahmaNaH saMskRtaan dvijaan | M8.412c/ anicchataH praabhavatyaad raajJaa daNDyaH) zataani SaT || M8.413a/ zuudraM tu kaarayed) daasyaM kriitam akriitam eva vaa | M8.413c/ daasyaaya-eva hi sRSTo) 'asau braahmaNasya svayaMbhuvaa || M8.414a/ na svaaminaa nisRSTo) 'api zuudro daasyaad vimucyate) | M8.414c/ nisargajaM hi tat tasya kas tasmaat tad apohati) || M8.415a/ dhvajaahRto) bhaktadaaso gRhajaH kriita.dattrimau | M8.415c/ paitriko daNDadaasaz ca sapta-ete daasayonayaH || M8.416a/ bhaaryaa putraz ca daasaz ca traya eva-a.dhanaaH smRtaaH | M8.416c/ yat te samadhigacchanti) yasya te tasya tad dhanam || M8.417a/ visrabdhaM braahmaNaH zuudraad dravya.upaadaanam aacaret) | M8.417c/ na hi tasya-asti) kiM cit svaM bhartRhaarya.dhano hi saH || M8.418a/ vaizya.zuudrau prayatnena svaani karmaaNi kaarayet) | M8.418c/ tau hi cyutau) svakarmabhyaH kSobhayetaam) idaM jagat || M8.419a/ ahany ahany avekSeta) karmaantaan vaahanaani ca | M8.419c/ aaya.vyayau ca niyataav aakaraan kozam eva ca || M8.420a/ evaM sarvaan imaan raajaa vyavahaaraan samaapayan) | M8.420c/ vyapohya) kilbiSaM sarvaM praapnoti) paramaaM gatim || M9.01a/ puruSasya striyaaz ca-eva dharme vartmani tiSThatoH) | [M.dharmye ] M9.01c/ saMyoge viprayoge ca dharmaan vakSyaami) zaazvataan || M9.02a/ asvatantraaH striyaH kaaryaaH) puruSaiH svair divaa.nizam | M9.02c/ viSayeSu ca sajjantyaH) saMsthaapyaa) aatmano vaze || M9.03a/ pitaa rakSati) kaumaare bhartaa rakSati) yauvane | M9.03c/ rakSanti) sthavire putraa na strii svaatantryam arhati) || M9.04a/ kaale 'a.daataa pitaa vaacyo) vaacyaz ca-an.upayan) patiH | M9.04c/ mRte bhartari putras tu vaacyo) maatur arakSitaa || M9.05a/ suukSmebhyo 'api prasaGgebhyaH striyo rakSyaa) vizeSataH |[M.striyaa] M9.05c/ dvayor hi kulayoH zokam aavaheyur) a.rakSitaaH || M9.06a/ imaM hi sarvavarNaanaaM pazyanto) dharmam uttamam | M9.06c/ yatante) rakSituM bhaaryaaM bhartaaro durbalaa api || M9.07a/ svaaM prasuutiM caritraM ca kulam aatmaanam eva ca | M9.07c/ svaM ca dharmaM prayatnena jaayaaM rakSan hi rakSati) || M9.08a/ patir bhaaryaaM saMpravizya) garbho bhuutvaa)-iha jaayate) | M9.08c/ jaayaayaas tadd hi jaayaatvaM yad asyaaM jaayate) punaH || M9.09a/ yaadRzaM bhajate) hi strii sutaM suute) tathaavidham | M9.09c/ tasmaat prajaavizuddhi.arthaM striyaM rakSet) prayatnataH || M9.10a/ na kaz cid yoSitaH zaktaH prasahya) parirakSitum | M9.10c/ etair upaayayogais tu zakyaas taaH parirakSitum || M9.11a/ arthasya saMgrahe ca-enaaM vyaye ca-eva niyojayet) | M9.11c/ zauce dharme 'annapaktyaaM ca paariNaahyasya vekSaNe || M9.12a/ a.rakSitaa gRhe ruddhaaH) puruSair aaptakaaribhiH | M9.12c/ aatmaanam aatmanaa yaas tu rakSeyus) taaH surakSitaaH || M9.13a/ paanaM durjanasaMsargaH patyaa ca viraho 'aTanam | M9.13c/ svapno 'anyagehavaasaz ca naariisaMduuSaNaani SaT || M9.14a/ na-etaa ruupaM pariikSante) na-aasaaM vayasi saMsthitiH | M9.14c/ suruupaM vaa viruupaM vaa pumaan ity eva bhuJjate) || M9.15a/ pauMzcalyaac calacittaac ca naisnehyaac ca svabhaavataH | [M.naiHsnehyaac] M9.15c/ rakSitaa yatnato 'api-iha bhartRSv etaa vikurvate) || M9.16a/ evaM svabhaavaM jJaatvaa)-aasaaM prajaapatinisargajam | M9.16c/ paramaM yatnam aatiSThet) puruSo rakSaNaM prati || M9.17a/ zayyaa.aasanam alaGkaaraM kaamaM krodham anaarjavam | M:anaaryataam ] M9.17c/ drohabhaavaM kucaryaaM ca striibhyo manur akalpayat) || [M.drogdhRbhaavaM] M9.18a/ na-asti) striiNaaM kriyaa mantrair iti dharme vyavasthitiH M9.18c/ nir.indriyaa hy a.mantraaz ca striibhyo 'anRtam iti sthitiH || [M.striyo] M9.19a/ tathaa ca zrutayo bahvyo nigiitaa) nigameSv api | M9.19c/ svaalakSaNyapariikSaarthaM taasaaM zRNuta) niSkRtiiH || M9.20a/ yan me maataa pralulubhe) vicaranty) a.pativrataa | M9.20c/ tan me retaH pitaa vRGktaam) ity asya-etan nidarzanam || M9.21a/ dhyaayaty) aniSTaM yat kiM cit paaNigraahasya cetasaa | M9.21c/ tasya-eSa vyabhicaarasya nihnavaH samyag ucyate) || M9.22a/ yaadRg.guNena bhartraa strii saMyujyeta) yathaavidhi | M9.22c/ taadRg.guNaa saa bhavati) samudreNa-iva nimnagaa || M9.23a/ akSamaalaa vasiSThena saMyuktaa)-adhamayonijaa | M9.23c/ zaaraGgii mandapaalena jagaama)-abhyarhaNiiyataam || M9.24a/ etaaz ca-anyaaz ca loke 'asminn apakRSTaprasuutayaH | [M.avakRSTaprasuutayaH] M9.24c/ utkarSaM yoSitaH praaptaaH) svaiH svair bhartRguNaiH zubhaiH || M9.25a/ eSaa-uditaa lokayaatraa nityaM strii.puMsayoH zubhaa | M9.25c/ pretya-iha ca sukha.udarkaan prajaadharmaan nibodhata) || M9.26a/ prajanaarthaM mahaa.bhaagaaH puuja.arhaa gRhadiiptayaH | M9.26c/ striyaH zriyaz ca geheSu na vizeSo 'asti) kaz cana || M9.27a/ utpaadanam apatyasya jaatasya paripaalanam | M9.27c/ pratyahaM lokayaatraayaaH pratyakSaM strii nibandhanam || [M.pratyarthaM ] M9.28a/ apatyaM dharmakaaryaaNi zuzruuSaa ratir uttamaa | M9.28c/ daaraa.adhiinas tathaa svargaH pitRRNaam aatmanaz ca ha || M9.29a/ patiM yaa na-abhicarati) mano.vaag.dehasaMyataa | M9.29c/ saa bhartRlokaan aapnoti) sadbhiH saadhvii-iti ca-ucyate) || M9.30a/ vyabhicaaraat tu bhartuH strii loke praapnoti) nindyataam | M9.30c/ sRgaalayoniM ca-aapnoti) paaparogaiz ca piiDyate) || [M.zRgaalayoniM] M9.31a/ putraM pratyuditaM sadbhiH puurvajaiz ca maharSibhiH | M9.31c/ vizvajanyam imaM puNyam upanyaasaM nibodhata) || M9.32a/ bhartari putraM vijaananti) zrutidvaidhaM tu kartari | [M. bhartuH ] M9.32c/ aahur) utpaadakaM ke cid apare kSetriNaM viduH) || M9.33a/ kSetrabhuutaa smRtaa naarii biijabhuutaH smRtaH pumaan | M9.33c/ kSetra.biijasamaayogaat saMbhavaH sarvadehinaam || M9.34a/ viziSTaM kutra cid biijaM striiyonis tv eva kutra cit | M9.34c/ ubhayaM tu samaM yatra saa prasuutiH prazasyate) || M9.35a/ biijasya ca-eva yonyaaz ca biijam utkRSTam ucyate) | M9.35c/ sarvabhuutaprasuutir hi biijalakSaNalakSitaa | M9.36a/ yaadRzaM tu-upyate) biijaM kSetre kaala.upapaadite | M9.36c/ taadRg rohati) tat tasmin biijaM svair vyaJjitaM guNaiH || M9.37a/ iyaM bhuumir hi bhuutaanaaM zaazvatii yonir ucyate) | M9.37c/ na ca yoniguNaan kaaMz cid biijaM puSyati) puSTiSu || M9.38a/ bhuumaav apy ekakedaare kaala.uptaani kRSiivalaiH | M9.38c/ naanaaruupaaNi jaayante) biijaani-iha svabhaavataH || M9.39a/ vriihayaH zaalayo mudgaas tilaa maaSaas tathaa yavaaH | M9.39c/ yathaabiijaM prarohanti) lazunaani-ikSavas tathaa || M9.40a/ anyad uptaM jaatam anyad ity etat-na-upapadyate) | M9.40c/ upyate) yadd hi yad biijaM tat tad eva prarohati) || M9.41a/ tat praajJena viniitena jJaana.vijJaanavedinaa | M9.41c/ aayuSkaamena vaptavyaM) na jaatu parayoSiti || M9.42a/ atra gaathaa vaayugiitaaH kiirtayanti) puraavidaH | M9.42c/ yathaa biijaM na vaptavyaM puMsaa paraparigrahe || M9.43a/ nazyati)-iSur yathaa viddhaH) khe viddham anuvidhyataH) | M9.43c/ tathaa nazyati) vai kSipraM biijaM paraparigrahe || [M.kSiptaM] M9.44a/ pRthor api-imaaM pRthiviiM bhaaryaaM puurvavido viduH) | M9.44c/ sthaaNu.cchedasya kedaaram aahuH) zaalyavato mRgam || M9.45a/ etaavaan eva puruSo yat-jaayaa-aatmaa prajaa-iti ha | M9.45c/ vipraaH praahus) tathaa ca-etad yo bhartaa saa smRta.aGganaa || M9.46a/ na niSkraya.visargaabhyaaM bhartur bhaaryaa vimucyate) | M9.46c/ evaM dharmaM vijaaniimaH) praak prajaapatinirmitam || M9.47a/ sakRd aMzo nipatati) sakRt kanyaa pradiiyate) | M9.47c/ sakRd aaha dadaani)-iti triiNy etaani sataaM sakRt || [M.dadaami-iti] M9.48a/ yathaa go.'azva.uSTra.daasiiSu mahiSy.ajaa.avikaasu ca | M9.48c/ na-utpaadakaH prajaabhaagii tathaa-eva-anyaaGganaasv api || M9.49a/ ye 'akSetriNo biijavantaH parakSetrapravaapiNaH | M9.49c/ te vai sasyasya jaatasya na labhante) phalaM kva cit || M9.50a/ yad anyagoSu vRSabho vatsaanaaM janayet)- zatam | M9.50c/ gominaam eva te vatsaa moghaM skanditam) aarSabham || M9.51a/ tathaa-eva-akSetriNo biijaM parakSetrapravaapiNaH | M9.51c/ kurvanti) kSetriNaam arthaM na biijii labhate) phalam || M9.52a/ phalaM tv an.abhisaMdhaaya) kSetriNaaM biijinaam tathaa | M9.52c/ pratyakSaM kSetriNaam artho biijaad yonir galiiyasii || [M.bariiyasii ] M9.53a/ kriyaabhyupagamaat tv etad biijaarthaM yat pradiiyate) | M9.53c/ tasya-iha bhaaginau dRSTau) biijii kSetrika eva ca || M9.54a/ ogha.vaataahRtaM biijaM yasya kSetre prarohati) | M9.54c/ kSetrikasya-eva tad biijaM na vaptaa labhate phalam || [M.na biijii labhate) phalam] M9.55a/ eSa dharmo gava.azvasya daasy.uSTra.aja.avikasya ca | M9.55c/ vihaMga.mahiSiiNaaM ca vijJeyaH) prasavaM prati || M9.56a/ etad vaH saaraphalgutvaM biija.yonyoH prakiirtitam | M9.56c/ ataH paraM pravakSyaami) yoSitaaM dharmam aapadi || M9.57a/ bhraatur jyeSThasya bhaaryaa yaa gurupatny anujasya saa | M9.57c/ yaviiyasas tu yaa bhaaryaa snuSaa jyeSThasya saa smRtaa || M9.58a/ jyeSTho yaviiyaso bhaaryaaM yaviiyaan vaa-agrajastriyam | M9.58c/ patitau bhavato) gatvaa) niyuktaav apy anaapadi || M9.59a/ devaraad vaa sapiNDaad vaa striyaa samyak-niyuktayaa | M9.59c/ prajaa-iipsitaaa-adhigantavyaa saMtaanasya parikSaye || M9.60a/ vidhavaayaaM niyuktas tu ghRtaakto vaagyato nizi | M9.60c/ ekam utpaadayet) putraM na dvitiiyaM kathaM cana || M9.61a/ dvitiiyam eke prajanaM manyante) striiSu tadvidaH | M9.61c/ a.nirvRtaM niyogaarthaM pazyanto) dharmatas tayoH || [M.a.nirvRttaM] M9.62a/ vidhavaayaaM niyogaarthe nirvRtte tu yathaavidhi | [M.nivRtte) ] M9.62c/ guruvat-ca snuSaavat-ca varteyaataaM) parasparam || M9.63a/ niyuktau yau vidhiM hitvaa) varteyaataaM) tu kaamataH | M9.63c/ taav ubhau patitau syaataaM) snuSaaga.gurutalpagau || M9.64a/ na-anyasmin vidhavaa naarii niyoktavyaa) dvijaatibhiH | M9.64c/ anyasmin hi niyuJjaanaa) dharmaM hanyuH) sanaatanam || M9.65a/ na-udvaahikeSu mantreSu niyogaH kiirtyate) kva cit | M9.65c/ na vivaahavidhaav uktaM vidhavaavedanaM punaH || M9.66a/ ayaM dvijair hi vidvadbhiH pazudharmo vigarhitaH) | M9.66c/ manuSyaaNaam api prokto) vene raajyaM prazaasati || M9.67a/ sa mahiim akhilaaM bhuJjan) raajarSipravaraH puraa | M9.67c/ varNaanaaM saMkaraM cakre) kaama.upahata.cetanaH || M9.68a/ tataH prabhRti yo mohaat pramiita.patikaaM striyam | M9.68c/ niyojayaty) apatyaarthaM taM vigarhanti) saadhavaH || M9.69a/ yasyaa mriyeta) kanyaayaa vaacaa satye kRte patiH | M9.69c/ taam anena vidhaanena nijo vindeta) devaraH || M9.70a/ yathaavidhi-adhigamya)-enaaM zukla.vastraaM zuci.vrataam | M9.70c/ mitho bhajeta)-aa prasavaat sakRt.sakRd Rtaav.Rtau || M9.71a/ na dattvaa) kasya cit kanyaaM punar dadyaad) vicakSaNaH | M9.71c/ dattvaa) punaH prayacchan) hi praapnoti) puruSaanRtam || M9.72a/ vidhivat pratigRhya)-api tyajet) kanyaaM vigarhitaam | M9.72c/ vyaadhitaaM vipraduSTaaM vaa chadmanaa ca-upapaaditaam || M9.73a/ yas tu doSavatiiM kanyaam an.aakhyaaya)-upapaadayet) | M9.73c/ tasya tad vitathaM kuryaat) kanyaadaatur duraatmanaH || M9.74a/ vidhaaya) vRttiM bhaaryaayaaH pravaset) kaaryavaan naraH | M9.74c/ avRttikarzitaa hi strii praduSyet) sthitimaty api || M9.75a/ vidhaaya) proSite vRttiM jiiven) niyamam aasthitaa | M9.75c/ proSite tv a.vidhaaya)-eva jiivet)- zilpair agarhitaiH || M9.76a/ proSito dharmakaaryaarthaM pratiikSyo) 'aSTau naraH samaaH | M9.76c/ vidyaarthaM SaD yazo.'arthaM vaa kaamaarthaM triiMs tu vatsaraan || M9.77a/ saMvatsaraM pratiikSeta) dviSantiiM yoSitaM patiH | [M.dviSaaNaaM] M9.77c/ uurdhvaM saMvatsaraat tv enaaM daayaM hRtvaa) na saMvaset) || M9.78a/ atikraamet) pramattaM yaa mattaM rogaartam eva vaa | M9.78c/ saa triin maasaan parityaajyaa) vibhuuSaNa.paricchadaa || M9.79a/ unmattaM patitaM kliibam a.biijaM paaparogiNam | M9.79c/ na tyaago 'asti) dviSantyaaz ca na ca daayaapavartanam || M9.80a/ madyapaa-asaadhuvRttaa ca pratikuulaa ca yaa bhavet) | [M.madyapa.asatyavRttaa ] M9.80c/ vyaadhitaa vaa-adhivettavyaa hiMsraa-arthaghnii ca sarvadaa || M9.81a/ vandhyaaSTame 'adhivedyaa-'abde dazame tu mRta.prajaa | M9.81c/ ekaadaze striijananii sadyas tv apriyavaadinii || M9.82a/ yaa rogiNii syaat) tu hitaa saMpannaa ca-eva ziilataH | M9.82c/ saa-anujJaapya-adhivettavyaa) na-avamaanyaa) ca karhi cit || M9.83a/ adhivinnaa tu yaa naarii nirgacched) ruSitaa gRhaat | M9.83c/ saa sadyaH saMniroddhavyaa) tyaajyaa) vaa kulasaMnidhau || M9.84a/ pratiSiddhaa-api ced yaa tu madyam abhyudayeSv api | [ M.pratiSedhe pibed yaa tu] M9.84c/ prekSaa.samaajaM gacched) vaa saa daNDyaa) kRSNalaani SaT || M9.85a/ yadi svaaz ca-aparaaz ca-eva vinderan) yoSito dvijaaH | M9.85c/ taasaaM varNakrameNa syaaj) jyeSThyaM puujaa ca vezma ca || M9.86a/ bhartuH zariirazuzruuSaaM dharmakaaryaM ca naityakam | M9.86c/ svaa ca-eva kuryaat) sarveSaaM na-asvajaatiH kathaM cana || [M.svaa svaa-eva] M9.87a/ yas tu tat kaarayen) mohaat sa.jaatyaa sthitayaa-anyayaa | M9.87c/ yathaa braahmaNacaaNDaalaH puurvadRSTas tathaa-eva saH || M9.88a/ utkRSTaaya-abhiruupaaya varaaya sadRzaaya ca | M9.88c/ apraaptaam api taaM tasmai kanyaaM dadyaad) yathaavidhi || M9.89a/ kaamam aa maraNaat tiSThed) gRhe kanyaa-Rtumaty api | M9.89c/ na ca-eva-enaaM prayaccet) tu guNa.hiinaaya karhi cit || M9.90a/ triiNi varSaaNy udiikSeta) kumaary Rtumatii satii | M9.90c/ uurdhvaM tu kaalaad etasmaad vindeta) sadRzaM patim || M9.91a/ a.diiyamaanaa bhartaaram adhigacched) yadi svayam | M9.91c/ na-enaH kiM cid avaapnoti) na ca yaM saa-adhigacchati) || M9.92a/ alaGkaaraM na-aadadiita) pitryaM kanyaa svayaMvaraa | M9.92c/ maatRkaM bhraatRdattaM vaa stenaa syaad) yadi taM haret) || M9.93a/ pitre na dadyaat)- zulkaM tu kanyaam RtumatiiM haran) | M9.93c/ sa ca svaamyaad atikraamed) RtuunaaM pratirodhanaat || M9.94a/ triMzadvarSo vahet) kanyaaM hRdyaaM dvaadazavaarSikiim | M9.94c/ tryaSTavarSo 'aSTavarSaaM vaa dharme siidati) satvaraH || M9.95a/ devadattaaM patir bhaaryaaM vindate) na-icchayaa-aatmanaH | M9.95c/ taaM saadhviiM bibhRyaan) nityaM devaanaaM priyam aacaran) || M9.96a/ prajanaarthaM striyaH sRSTaaH) saMtaanaarthaM ca maanavaH | M9.96c/ tasmaat saadhaaraNo dharmaH zrutau patnyaa saha.uditaH || M9.97a/ kanyaayaaM datta.zulkaayaaM mriyeta) yadi zulkadaH | M9.97c/ devaraaya pradaatavyaa) yadi kanyaa-anumanyate) || M9.98a/ aadadiita) na zuudro 'api zulkaM duhitaraM dadan) | M9.98c/ zulkaM hi gRhNan) kurute) channaM duhitRvikrayam || M9.99a/ etat tu na pare cakrur) na-apare jaatu saadhavaH | M9.99c/ yad anyasya pratijJaaya) punar anyasya diiyate) || M9.100a/ na-anuzuzruma) jaatu-etat puurveSv api hi janmasu | M9.100c/ zulka.saMjJena muulyena channaM duhitRvikrayam || M9.101a/ anyonyasya-avyabhicaaro bhaved) aa.maraNaantikaH | M9.101c/ eSa dharmaH samaasena jJeyaH) strii.puMsayoH paraH || M9.102a/ tathaa nityaM yateyaataaM) strii.puMsau tu kRta.kriyau | M9.102c/ yathaa naabhicaretaaM tau viyuktaav itaretaram || [M.na-aticaretaaM) ] M9.103a/ eSa strii.puMsayor ukto) dharmo vo ratisaMhitaH | M9.103c/ aapady apatyapraaptiz ca daayadharmaM nibodhata) || M9.104a/ uurdhvaM pituz ca maatuz ca sametya) bhraataraH samam | M9.104c/ bhajeran) paitRkaM riktham aniizaas te hi jiivatoH || M9.105a/ jyeSTha eva tu gRhNiiyaat) pitryaM dhanam azeSataH | M9.105c/ zeSaas tam upajiiveyur) yathaa-eva pitaraM tathaa || M9.106a/ jyeSThena jaatamaatreNa putrii bhavati maanavaH | M9.106c/ pitRRNaam an.RNaz ca-eva sa tasmaat sarvam arhati) || M9.107a/ yasminn RNaM saMnayati) yena ca-anantyam aznute) | M9.107c/ sa eva dharmajaH putraH kaamajaan itaraan viduH) || M9.108a/ pitaa-iva paalayet) puutraan jyeSTho bhraatRRN yaviiyasaH | M9.108c/ putravat-ca-api varteran) jyeSThe bhraatari dharmataH || M9.109a/ jyeSThaH kulaM vardhayati) vinaazayati) vaa punaH | M9.109c/ jyeSThaH puujyatamo loke jyeSThaH sadbhir a.garhitaH || M9.110a/ yo jyeSTho jyeSTha.vRttiH syaan) maataa-iva sa pitaa-iva saH | M9.110c/ a.jyeSThavRttir yas tu syaat) sa saMpuujyas) tu bandhuvat || M9.111a/ evaM saha vaseyur) vaa pRthag vaa dharmakaamyayaa | M9.111c/ pRthag vivardhate) dharmas tasmaad dharmyaa pRthakkriyaa || M9.112a/ jyeSThasya viMza uddhaaraH sarvadravyaac ca yad varam | M9.112c/ tato 'ardhaM madhyamasya syaat) turiiyaM tu yaviiyasaH || M9.113a/ jyeSThaz ca-eva kaniSThaz ca saMharetaaM) yathaa.uditam | M9.113c/ ye 'anye jyeSTha.kaniSThaabhyaaM teSaaM syaan) madhyamaM dhanam || M9.114a/ sarveSaaM dhanajaataanaam aadadiita)-agryam agrajaH | M9.114c/ yac ca saatizayaM kiM cid dazataz ca-aapnuyaad) varam || M9.115a/ uddhaaro na dazasv asti) saMpannaanaaM) svakarmasu | M9.115c/ yat kiM cid eva deyaM) tu jyaayase maana.vardhanam || M9.116a/ evaM samuddhRta.uddhaare samaan aMzaan prakalpayet) | M9.116c/ uddhaare 'an.uddhRte) tv eSaam iyaM syaad) aMzakalpanaa || M9.117a/ ekaadhikaM harej) jyeSThaH putro 'adhyardhaM tato 'anujaH | M9.117c/ aMzam aMzaM yaviiyaaMsa iti dharmo vyavasthitaH || M9.118a/ svebhyo 'aMzebhyas tu kanyaabhyaH pradadyur) bhraataraH pRthak | [M.svaabhyaH svaabhyas tu] M9.118c/ svaat svaad aMzaac caturbhaagaM patitaaH syur) aditsavaH || M9.119a/ aja.aavikaM sa.ekazaphaM na jaatu viSamaM bhajet) | [M.aja.aavikaM ca-ekazaphaM] M9.119c/ aja.aavikaM tu viSamaM jyeSThasya-eva vidhiiyate) || M9.120a/ yaviiyaan-jyeSThabhaaryaayaaM putram utpaadayed) yadi | M9.120c/ samas tatra vibhaagaH syaad) iti dharmo vyavasthitaH || M9.121a/ upasarjanaM pradhaanasya dharmato na-upapadyate) | M9.121c/ pitaa pradhaanaM prajane tasmaad dharmeNa taM bhajet) || M9.122a/ putraH kaniSTho jyeSThaayaaM kaniSThaayaaM ca puurvajaH | M9.122c/ kathaM tatra vibhaagaH syaad) iti cet saMzayo bhavet) || M9.123a/ ekaM vRSabham uddhaaraM saMhareta) sa puurvajaH | M9.123c/ tato 'apare jyeSThavRSaas tad.uunaanaaM svamaatRtaH || M9.124a/ jyeSThas tu jaato) jyeSThaayaaM hared) vRSabha.SoDazaaH | M9.124c/ tataH svamaatRtaH zeSaa bhajerann) iti dhaaraNaa || M9.125a/ sadRzastriiSu jaataanaaM putraaNaam avizeSataH | M9.125c/ na maatRto jyaiSThyam asti) janmato jyaiSThyam ucyate) || M9.126a/ janmajyeSThena ca-aahvaanaM subrahmaNyaasv api smRtam | M9.126c/ yamayoz ca-eva garbheSu janmato jyeSThataa smRtaa || M9.127a/ a.putro 'anena vidhinaa sutaaM kurviita putrikaam | M9.127c/ yad apatyaM bhaved) asyaaM tan mama syaat) svadhaakaram || M9.128a/ anena tu vidhaanena puraa cakre) 'atha putrikaaH | M9.128c/ vivRddhyarthaM svavaMzasya svayaM dakSaH prajaapatiH || M9.129a/ dadau) sa daza dharmaaya kazyapaaya trayodaza | M9.129c/ somaaya raajJe satkRtya) priita.aatmaa saptaviMzatim || M9.130a/ yathaa-eva-aatmaa tathaa putraH putreNa duhitaa samaa | M9.130c/ tasyaam aatmani tiSThantyaaM) katham anyo dhanaM haret) || M9.131a/ maatus tu yautakaM yat syaat) kumaariibhaaga eva saH | M9.131c/ dauhitra eva ca hared) a.putrasya-akhilaM dhanam || M9.132a/ dauhitro hy a.khilaM riktham a.putrasya pitur haret) | M9.132c/ sa eva dadyaad) dvau piNDau pitre maataamahaaya ca || M9.133a/ pautra.dauhitrayor loke na vizeSo 'asti) dharmataH | M9.133c/ tayor hi maataa.pitarau saMbhuutau) tasya dehataH || M9.134a/ putrikaayaaM kRtaayaaM tu yadi putro 'anujaayate) | M9.134c/ samas tatra vibhaagaH syaat)-jyeSThataa na-asti) hi striyaaH || M9.135a/ a.putraayaaM mRtaayaaM tu putrikaayaaM kathaM cana | M9.135c/ dhanaM tat putrikaabhartaa hareta)-eva-a.vicaarayan) || M9.136a/ akRtaa vaa kRtaa vaa-api yaM vindet) sadRzaat sutam | M9.136c/ pautrii maataamahas tena dadyaat) piNDaM hared) dhanam || M9.137a/ putreNa lokaan-jayati) pautreNa-aanantyam aznute) | M9.137c/ atha putrasya pautreNa bradhnasya-aapnoti) viSTapam || M9.138a/ put.naamno narakaad yasmaat traayate) pitaraM sutaH | M9.138c/ tasmaat putra iti proktaH) svayam eva svayaMbhuvaa || M9.139a/ pautra.dauhitrayor loke vizeSo na-upapadyate) | M9.139c/ dauhitro 'api hy amutra-enaM saMtaarayati) pautravat || M9.140a/ maatuH prathamataH piNDaM nirvapet) putrikaasutaH | M9.140c/ dvitiiyaM tu pitus tasyaas tRtiiyaM tatpituH pituH || M9.141a/ upapanno guNaiH sarvaiH putro yasya tu dattrimaH | M9.141c/ sa hareta)-eva tadrikthaM saMpraapto) 'apy anyagotrataH || M9.142a/ gotra.rikthe janayitur na hared) dattrimaH kva cit | M9.142c/ gotra.rikthaanugaH piNDo vyapaiti) dadataH) svadhaa || M9.143a/ aniyuktaasutaz ca-eva putriNyaa-aaptaz ca devaraat | M9.143c/ ubhau tau na-arhato) bhaagaM jaarajaataka.kaamajau || M9.144a/ niyuktaayaam api pumaan naaryaaM jaato 'avidhaanataH | M9.144c/ na-eva-arhaH paitRkaM rikthaM patita.utpaadito hi saH || M9.145a/ haret) tatra niyuktaayaaM jaataH putro yathaa-aurasaH | M9.145c/ kSetrikasya tu tad biijaM dharmataH prasavaz ca saH || M9.146a/ dhanaM yo bibhRyaad) bhraatur mRtasya striyam eva ca | M9.146c/ so 'apatyaM bhraatur utpaadya) dadyaat) tasya-eva taddhanam || M9.147a/ yaa niyuktaa-anyataH putraM devaraad vaa-apy avaapnuyaat) | M9.147c/ taM kaamajam a.rikthiiyaM vRthaa.utpannaM pracakSate) || [M.mithyaa.utpannaM ] M9.148a/ etad vidhaanaM vijJeyaM vibhaagasya-ekayoniSu | M9.148c/ bahviiSu ca-ekajaataanaaM naanaastriiSu nibodhata) || M9.149a/ braahmaNasya-anupuurvyeNa catasras tu yadi striyaH | M9.149c/ taasaaM putreSu jaateSu vibhaage 'ayaM vidhiH smRtaH) || M9.150a/ kiinaazo govRSo yaanam alaGkaaraz ca vezma ca | M9.150c/ viprasya-auddhaarikaM deyam) ekaaMzaz ca pradhaanataH || M9.151a/ tryaMzaM daayaadd hared) vipro dvaav aMzau kSatriyaasutaH | M9.151c/ vaizyaajaH sa.ardham eva-aMzam aMzaM zuudraasuto haret || M9.152a/ sarvaM vaa rikthajaataM tad dazadhaa parikalpya) ca | M9.152c/ dharmyaM vibhaagaM kurviita) vidhinaa-anena dharmavit || M9.153a/ caturo 'aMzaan hared) vipras triin aMzaan kSatriyaasutaH | M9.153c/ vaizyaaputro hared) dvyaMzaM aMzaM zuudraasuto haret | M9.154a/ yady api syaat tu sat.putro 'py asat.putro 'pi vaa bhavet | [M.yady api syaat) tu sat.putro yady a.putro 'pi vaa bhavet |] M9.154c/ na-adhikaM dazamaad dadyaat)-zuudraaputraaya dharmataH || M9.155a/ braahmaNa.kSatriya.vizaaM zuudraaputro na rikthabhaak | M9.155c/ yad eva-asya pitaa dadyaat) tad eva-asya dhanaM bhavet) || M9.156a/ sama.varNaasu vaa jaataaH sarve putraa dvijanmanaam | M9.156c/ uddhaaraM jyaayase dattvaa) bhajerann) itare samam || M9.157a/ zuudrasya tu savarNaa-eva na-anyaa bhaaryaa vidhiiyate) | M9.157c/ tasyaaM jaataaH sama.aMzaaH syur) yadi putrazataM bhavet) || M9.158a/ putraan dvaadaza yaan aaha nRRNaaM svaayaMbhuvo manuH | M9.158c/ teSaaM SaD bandhu.daayaadaaH SaD adaayaada.baandhavaaH || M9.159a/ aurasaH kSetrajaz ca-eva dattaH kRtrima eva ca | M9.159c/ guuDha.utpanno 'apaviddhaz ca daayaadaa baandhavaaz ca SaT || M9.160a/ kaaniinaz ca sahoDhaz ca kriitaH paunarbhavas tathaa | M9.160c/ svayaMdattaz ca zaudraz ca SaD adaayaada.baandhavaaH || M9.161a/ yaadRzaM phalam aapnoti) kuplavaiH saMtaran)- jalam | M9.161c/ taadRzaM phalam aapnoti) kuputraiH saMtaraMs) tamaH || M9.162a/ yady ekarikthinau syaataam) aurasa.kSetrajau sutau | M9.162c/ yasya yat paitRkaM rikthaM sa tad gRhNiita) na-itaraH || M9.163a/ eka eva-aurasaH putraH pitryasya vasunaH prabhuH | M9.163c/ zeSaaNaam aanRzaMsyaarthaM pradadyaat) tu prajiivanam || M9.164a/ SaSThaM tu kSetrajasya-aMzaM pradadyaat) paitRkaad dhanaat | M9.164c/ auraso vibhajan) daayaM pitryaM paJcamam eva vaa || M9.165a/ aurasa.kSetrajau putrau pitRrikthasya bhaaginau | M9.165c/ daza-apare tu kramazo gotra.rikthaaMzabhaaginaH || M9.166a/ svakSetre saMskRtaayaaM tu svayam utpaadayedd) hi yam | M9.166c/ tam aurasaM vijaaniiyaat) putraM praathamakalpikam || M9.167a/ yas talpajaH pramiitasya kliibasya vyaadhitasya vaa | M9.167c/ svadharmeNa niyuktaayaaM sa putraH kSetrajaH smRtaH || M9.168a/ maataa pitaa vaa dadyaataaM) yam adbhiH putram aapadi | M9.168c/ sadRzaM priitisaMyuktaM sa jJeyo) dattrimaH sutaH || M9.169a/ sadRzaM tu prakuryaad) yaM guNa.doSa.vicakSaNam | M9.169c/ putraM putraguNair yuktaM sa vijJeyaz) ca kRtrimaH || M9.170a/ utpadyate) gRhe yas tu na ca jJaayeta) kasya saH | M9.170c/ sa gRhe guuDha utpannas tasya syaad) yasya talpajaH || M9.171a/ maataa.pitRbhyaam utsRSTaM) tayor anyatareNa vaa | M9.171c/ yaM putraM parigRhNiiyaad) apaviddhaH sa ucyate) || M9.172a/ pitRvezmani kanyaa tu yaM putraM janayed) rahaH | M9.172c/ taM kaaniinaM vaden) naamnaa voDhuH kanyaa.samudbhavam || M9.173a/ yaa garbhiNii saMskriyate) jJaataa.ajJaataa-api vaa satii | M9.173c/ voDhuH sa garbho bhavati) sahoDha iti ca-ucyate) || M9.174a/ kriiNiiyaad) yas tv apatyaarthaM maataa.pitror yam antikaat | M9.174c/ sa kriitakaH sutas tasya sadRzo 'asadRzo 'api vaa || M9.175a/ yaa patyaa vaa parityaktaa vidhavaa vaa svayaa-icchayaa | M9.175c/ utpaadayet) punar bhuutvaa) sa paunarbhava ucyate) || M9.176a/ saa ced akSata.yoniH syaad gata.pratyaagataa-api vaa | M9.176c/ paunarbhavena bhartraa saa punaH saMskaaram arhati) || M9.177a/ maataa.pitR.vihiino yas tyakto vaa syaad) akaaraNaat | M9.177c/ aatmaanam arpayed) yasmai svayaMdattas tu sa smRtaH || M9.178a/ yaM braahmaNas tu zuudraayaaM kaamaad utpaadayet) sutam | M9.178c/ sa paarayann) eva zavas tasmaat paarazavaH smRtaH || M9.179a/ daasyaaM vaa daasadaasyaaM vaa yaH zuudrasya suto bhavet) | M9.179c/ so 'anujJaato hared) aMzam iti dharmo vyavasthitaH || M9.180a/ kSetraja.aadiin sutaan etaan ekaadaza yathaa.uditaan | M9.180c/ putrapratinidhiin aahuH) kriyaalopaan maniiSiNaH || M9.181a/ ya ete 'abhihitaaH putraaH prasaGgaad anyabiijajaaH | M9.181c/ yasya te biijato jaataas) tasya te na-itarasya tu || M9.182a/ bhraatRRNaam ekajaataanaam ekaz cet putravaan bhavet) | M9.182c/ sarvaaMs taaMs tena putreNa putriNo manur abraviit) || M9.183a/ sarvaasaam eka.patniinaam ekaa cet putriNii bhavet) | M9.183c/ sarvaas taas tena putreNa praaha) putravatiir manuH || M9.184a/ zreyasaH zreyaso 'alaabhe paapiiyaan riktham arhati) | M9.184c/ bahavaz cet tu sadRzaaH sarve rikthasya bhaaginaH | M9.185a/ na bhraataro na pitaraH putraa rikthaharaaH pituH || M9.185c/ pitaa hared a.putrasya rikthaM bhraatara eva ca | M9.186a/ trayaaNaam udakaM kaaryaM triSu piNDaH pravartate) | M9.186c/ caturthaH saMpradaataa-eSaaM paJcamo na-upapadyate) | M9.187a/ anantaraH sapiNDaad yas tasya tasya dhanaM bhavet) | M9.187c/ ata uurdhvaM sakulyaH syaad) aacaaryaH ziSya eva vaa || M9.188a/ sarveSaam apy abhaave tu braahmaNaa rikthabhaaginaH | M9.188c/ traividyaaH zucayo daantaas tathaa dharmo na hiiyate) || M9.189a/ a.haaryaM braahmaNadravyaM raajJaa nityam iti sthitiH | M9.189c/ itareSaaM tu varNaanaaM sarva.abhaave haren) nRpaH || M9.190a/ saMsthitasya-an.apatyasya sagotraat putram aaharet) || M9.190c/ tatra yad rikthajaataM syaat) tat tasmin pratipaadayet) | M9.191a/ dvau tu yau vivadeyaataaM) dvaabhyaaM jaatau striyaa dhane | M9.191c/ tayor yad yasya pitryaM syaat) tat sa gRhNiita) na-itaraH || M9.192a/ jananyaaM saMsthitaayaaM tu samaM sarve saha.udaraaH | M9.192c/ bhajeran) maatRkaM rikthaM bhaginyaz ca sa.naabhayaH || M9.193a/ yaas taasaaM syur) duhitaras taasaam api yathaarhataH |[H.tasyaaM] M9.193c/ maataamahyaa dhanaat kiM cit pradeyaM priitipuurvakam || M9.194a/ adhyagni.adhyaavaahanikaM dattaM ca priitikarmaNi | M9.194c/ bhraatR.maatR.pitRpraaptaM SaDvidhaM striidhanaM smRtam || M9.195a/ anvaadheyaM ca yad dattaM patyaa priitena ca-eva yat | M9.195c/ patyau jiivati vRttaayaaH prajaayaas tad dhanaM bhavet) || M9.196a/ braahma.daiva.aarSa.gaandharva.praajaapatyeSu yad vasu | M9.196c/ a.prajaayaam atiitaayaaM bhartur eva tad iSyate) || M9.197a/ yat tv asyaaH syaad) dhanaM dattaM vivaaheSv aasura.aadiSu | M9.197c/ a.prajaayaam atiitaayaaM maataa.pitros tad iSyate) || M9.198a/ striyaaM tu yad bhaved) vittaM pitraa dattaM kathaM cana | M9.198c/ braahmaNii tadd haret) kanyaa tadapatyasya vaa bhavet) || M9.199a/ na nirhaaraM striyaH kuryuH) kuTumbaad bahumadhyagaat | x M9.199c/ svakaad api ca vittaadd hi svasya bhartur anaajJayaa || M9.200a/ patyau jiivati yaH striibhir alaGkaaro dhRto bhavet) | M9.200c/ na taM bhajeran) daayaadaa bhajamaanaaH) patanti) te || M9.201a/ an.aMzau kliiba.patitau jaatyandha.badhirau tathaa | M9.201c/ unmatta.jaDa.muukaaz ca ye ca ke cin nir.indriyaaH || M9.202a/ sarveSaam api tu nyaayyaM daatuM zaktyaa maniiSiNaa | M9.202c/ graasa.aacchaadanam atyantaM patito hy a.dadad bhavet) || M9.203a/ yady arthitaa tu daaraiH syaat) kliibaadiinaaM kathaM cana | M9.203c/ teSaam utpanna.tantuunaam apatyaM daayam arhati) || M9.204a/ yat kiM cit pitari prete dhanaM jyeSTho 'adhigacchati) | M9.204c/ bhaago yaviiyasaaM tatra yadi vidyaanupaalinaH || M9.205a/ a.vidyaanaaM tu sarveSaaM iihaataz ced dhanaM bhavet) | M9.205c/ samas tatra vibhaagaH syaad) apitrya iti dhaaraNaa || M9.206a/ vidyaadhanaM tu yady asya tat tasya-eva dhanaM bhavet) | M9.206c/ maitryam audvaahikaM ca-eva maadhuparkikam eva ca || M9.207a/ bhraatRRNaaM yas tu na-iiheta) dhanaM zaktaH svakarmaNaa | M9.207c/ sa nirbhaajyaH) svakaad aMzaat kiM cid dattvaa-upajiivanam || M9.208a/ an.upaghnan) pitRdravyaM zrameNa yad upaarjitam | M9.208c/ svayam iihitalabdhaM tan na-a.kaamo daatum arhati) || M9.209a/ paitRkaM tu pitaa dravyam anavaaptaM yad aapnuyaat) | M9.209c/ na tat putrair bhajet) saardham a.kaamaH svayam arjitam || M9.210a/ vibhaktaaH saha jiivanto vibhajeran) punar yadi | M9.210c/ samas tatra vibhaagaH syaaj) jyaiSThyaM tatra na vidyate) || M9.211a/ yeSaaM jyeSThaH kaniSTho vaa hiiyeta)-aMzapradaanataH | M9.211c/ mriyeta)-anyataro vaa-api tasya bhaago na lupyate) || M9.212a/ sodaryaa vibhajeraMs) taM sametya) sahitaaH samam | M9.212c/ bhraataro ye ca saMsRSTaa) bhaaginyaz ca sa.naabhayaH || M9.213a/ yo jyeSTho vinikurviita) lobhaad bhraatRRn yaviiyasaH | M9.213c/ so 'ajyeSThaH syaad) a.bhaagaz ca niyantavyaz) ca raajabhiH || M9.214a/ sarva eva vikarmasthaa na-arhanti) bhraataro dhanam | M9.214c/ na ca-a.dattvaa) kaniSThebhyo jyeSThaH kurviita) yautakam || M9.215a/ bhraatRRNaam a.vibhaktaanaaM yady utthaanaM bhavet) saha | M9.215c/ na putrabhaagaM viSamaM pitaa dadyaat) kathaM cana || M9.216a/ uurdhvaM vibhaagaat-jaatas) tu pitryam eva hared) dhanam | M9.216c/ saMsRSTaas tena vaa ye syur) vibhajeta) sa taiH saha || M9.217a/ an.apatyasya putrasya maataa daayam avaapnuyaat) | M9.217c/ maatary api ca vRttaayaaM pitur maataa hared) dhanam || M9.218a/ RNe dhane ca sarvasmin pravibhakte yathaavidhi | M9.218c/ pazcaad dRzyeta) yat kiM cit tat sarvaM samataaM nayet) || M9.219a/ vastraM patram alaGkaaraM kRtaannam udakaM striyaH | M9.219c/ yogakSemaM pracaaraM ca na vibhaajyaM pracakSate) || M9.220a/ ayam ukto vibhaago vaH putraaNaaM ca kriyaavidhiH | M9.220c/ kramazaH kSetrajaadiinaaM dyuutadharmaM nibodhata) || M9.221a/ dyuutaM samaahvayaM ca-eva raajaa raaSTraat-nivaarayet) | M9.221c/ raajaantakaraNaav etau dvau doSau pRthiviikSitaam || M9.222a/ prakaazam etat taaskaryaM yad devana.samaahvayau | M9.222c/ tayor nityaM pratiighaate nRpatir yatnavaan bhavet) || M9.223a/ apraaNibhir yat kriyate) tat-loke dyuutam ucyate) | M9.223c/ praaNibhiH kriyate) yas tu sa vijJeyaH) samaahvayaH || M9.224a/ dyuutaM samaahvayaM ca-eva yaH kuryaat) kaarayeta) vaa | M9.224c/ taan sarvaan ghaatayed) raajaa zuudraaMz ca dvijaliGginaH || M9.225a/ kitavaan kuziilavaan kruuraan paaSaNDasthaaMz ca maanavaan | M9.225c/ vikarmasthaan zauNDikaaMz ca kSipraM nirvaasayet) puraat || M9.226a/ ete raaSTre vartamaanaa) raajJaH prachannataskaraaH | M9.226c/ vikarmakriyayaa nityaM baadhante) bhadrikaaH prajaaH || M9.227a/ dyuutam etat puraa kalpe dRSTaM vairakaraM mahat | M9.227c/ tasmaad dyuutaM na seveta) haasyaartham api buddhimaan || M9.228a/ pracchannaM vaa prakaazaM vaa tat-niSeveta) yo naraH | M9.228c/ tasya daNDavikalpaH syaad) yathaa.iSTaM nRpates tathaa || M9.229a/ kSatra.viz.zuudrayonis tu daNDaM daatum azaknuvan | M9.229c/ aanRNyaM karmaNaa gacched) vipro dadyaat)-zanaiH zanaiH || M9.230a/ strii.baala.unmatta.vRddhaanaaM daridraaNaaM ca rogiNaam | M9.230c/ ziphaa.vidala.rajju.aadyair vidadhyaat)-nRpatir damam || M9.231a/ ye niyuktaas) tu kaaryeSu hanyuH) kaaryaaNi kaaryiNaam | M9.231c/ dhana.uSmaNaa pacyamaanaas) taan niH.svaan kaarayen) nRpaH || M9.232a/ kuuTazaasanakartRRMz ca prakRtiinaaM ca duuSakaan | M9.232c/ strii.baala.braahmaNaghnaaMz ca hanyaad) dviS.sevinas tathaa || M9.233a/ tiiritaM ca-anuziSTaM ca yatra kva cana yad bhavet) | M9.233c/ kRtaM tad dharmato vidyaat)-na tad bhuuyo nivartayet) || M9.234a/ amaatyaaH praaDvivaako vaa yat kuryuH) kaaryam anyathaa | M9.234c/ tat svayaM nRpatiH kuryaat) taan sahasraM ca daNDayet) || [M.taM ] M9.235a/ brahmahaa ca suraapaz ca steyii ca gurutalpagaH | [M.taskaro gurutalpagaH ] M9.235c/ ete sarve pRthag jJeyaa) mahaapaatakino naraaH || M9.236a/ caturNaam api ca-eteSaaM praayazcittam a.kurvataam | M9.236c/ zaariiraM dhanasaMyuktaM daNDaM dharmyaM prakalpayet) || M9.237a/ gurutalpe bhagaH kaaryaH) suraapaane suraadhvajaH | M9.237c/ steye ca zvapadaM kaaryaM brahmahaNy a.ziraaH pumaan || [M.taskare zvapadaM kaaryaM ] M9.238a/ a.saMbhojyaa hy a.saMyaajyaa a.saMpaaThyaa 'a.vivaahinaH | M9.238c/ careyuH) pRthiviiM diinaaH sarvadharmabahiSkRtaaH || M9.239a/ jJaati.saMbandhibhis tv ete tyaktavyaaH) kRta.lakSaNaaH | M9.239c/ nir.dayaa nir.namaskaaraas tan manor anuzaasanam || M9.240a/ praayazcittaM tu kurvaaNaaH) sarvavarNaa yathoditam | [M.puurve varNaa yathaa.uditam] M9.240c/ na-aGkyaa raajJaa lalaaTe syur) daapyaas) tu-uttamasaahasam || M9.241a/ aagaHsu braahmaNasya-eva kaaryo madhyamasaahasaH | M9.241c/ vivaasyo vaa bhaved) raaSTraat sa.dravyaH sa.paricchadaH || M9.242a/ itare kRtavantas) tu paapaany etaany akaamataH | M9.242c/ sarvasvahaaram arhanti) kaamatas tu pravaasanam || M9.243a/ na-aadadiita) nRpaH saadhur mahaapaatakino dhanam | M9.243c/ aadadaanas) tu tat-lobhaat tena doSeNa lipyate) || M9.244a/ apsu pravezya) taM daNDaM varuNaaya-upapaadayet) | M9.244c/ zruta.vRtta.upapanne vaa braahmaNe pratipaadayet) || M9.245a/ iizo daNDasya varuNo raajJaaM daNDadharo hi saH | M9.245c/ iizaH sarvasya jagato braahmaNo vedapaaragaH || M9.246a/ yatra varjayate) raajaa paapakRdbhyo dhanaagamam | M9.246c/ tatra kaalena jaayante) maanavaa diirghajiivinaH || M9.247a/ niSpadyante) ca sasyaani yathaa.uptaani vizaaM pRthak | M9.247c/ baalaaz ca na pramiiyante) vikRtaM ca na jaayate) || M9.248a/ braahmaNaan baadhamaanaM) tu kaamaad avaravarNajam | M9.248c/ hanyaac) citrair vadha.upaayair udvejanakarair nRpaH || M9.249a/ yaavaan a.vadhyasya vadhe taavaan vadhyasya mokSaNe | M9.249c/ adharmo nRpater dRSTo dharmas tu viniyacchataH) || M9.250a/ udito 'ayaM vistarazo mitho vivaadamaanayoH) | M9.250c/ aSTaadazasu maargeSu vyavahaarasya nirNayaH || M9.251a/ evaM dharmyaaNi kaaryaaNi samyak kurvan) mahiipatiH | M9.251c/ dezaan alabdhaan-lipseta) labdhaaMz ca paripaalayet) || M9.252a/ samyak.niviSTa.dezas tu kRta.durgaz ca zaastrataH | M9.252c/ kaNTaka.uddharaNe nityam aatiSThed) yatnam uttamam || M9.253a/ rakSanaad aaryavRttaanaaM kaNTakaanaaM ca zodhanaat | M9.253c/ narendraas tridivaM yaanti) prajaapaalana.tatparaaH || M9.254a/ a.zaasaMs) taskaraan yas tu baliM gRhNaati) paarthivaH | M9.254c/ tasya prakSubhyate) raaSTraM svargaac ca parihiiyate) || M9.255a/ nirbhayaM tu bhaved) yasya raaSTraM baahu.balaazritam | M9.255c/ tasya tad vardhate) nityaM sicyamaana) iva drumaH || M9.256a/ dvividhaaMs taskaraan vidyaat) paradravyaapahaarakaan | M9.256c/ prakaazaaMz ca-aprakaazaaMz ca caara.cakSur mahiipatiH || M9.257a/ prakaazavaJcakaas teSaaM naanaapaNya-upajiivinaH | M9.257c/ pracchannavaJcakaas tv ete ye stena.aTavikaadayaH || M9.258a/ utkocakaaz ca-aupadhikaa vaJcakaaH kitavaas tathaa | M9.258c/ maGgalaadeza.vRttaaz ca bhadraaz ca-iikSaNikaiH saha || [M.bhadraprekSaNikaiH saha ] M9.259a/ asamyakkaariNaz ca-eva mahaamaatraaz cikitsakaaH | M9.259c/ zilpa.upacaarayuktaaz ca nipuNaaH paNyayoSitaH || M9.260a/ evamaadiin vijaaniiyaat) prakaazaaMl lokakaNTakaan | [M.evamaadyaan ] M9.260c/ niguuDhacaariNaz ca-anyaan anaaryaan aaryaliGginaH || M9.261a/ taan viditvaa) sucaritair guuDhais tatkarmakaaribhiH | M9.261c/ caaraiz ca-aneka.saMsthaanaiH protsaadya) vazam aanayet) || M9.262a/ teSaaM doSaan abhikhyaapya) sve sve karmaNi tattvataH | M9.262c/ kurviita) zaasanaM raajaa samyak saara.aparaadhataH || M9.263a/ na hi daNDaad Rte zakyaH kartuM paapa.vinigrahaH | M9.263c/ stenaanaaM paapabuddhiinaaM nibhRtaM) carataaM kSitau || M9.264a/ sabhaa.prapaa.apuupa.zaalaaveza.madya.anna.vikrayaaH | M9.264c/ catuSpathaaMz caityavRkSaaH samaajaaH prekSaNaani ca || M9.265a/ jiirNa.udyaanaany araNyaani kaarukaavezanaani ca | M9.265c/ zuunyaani ca-apy agaaraaNi vanaany upavanaani ca || M9.266a/ evaMvidhaan nRpo dezaan gulmaiH sthaavara.jaGgamaiH | M9.266c/ taskarapratiSedhaarthaM caaraiz ca-apy anucaarayet) || M9.267a/ tatsahaayair anugatair naanaakarmapravedibhiH | M9.267c/ vidyaad) utsaadayec) ca-eva nipuNaiH puurvataskaraiH || M9.268a/ bhakSya.bhojya.upadezaiz ca braahmaNaanaaM ca darzanaiH | M9.268c/ zauryakarmaapadezaiz ca kuryus) teSaaM samaagamam || M9.269a/ ye tatra na-upasarpeyur) muulapraNihitaaz ca ye || M9.269c/ taan prasahya) nRpo hanyaat) sa.mitra.jJaati.baandhavaan || M9.270a/ na ha-uuDhena vinaa cauraM ghaatayed) dhaarmiko nRpaH | M9.270c/ saha-uuDhaM sa.upakaraNaM ghaatayed) a.vicaarayan || M9.271a/ graameSv api ca ye ke cic cauraaNaaM bhaktadaayakaaH | M9.271c/ bhaaNDa.avakaazadaaz ca-eva sarvaaMs taan api ghaatayet) || M9.272a/ raaSTreSu rakSaadhikRtaan saamantaaMz ca-eva coditaan | M9.272c/ abhyaaghaateSu madhyasthaaJ ziSyaac) cauraan iva drutam || M9.273a/ yaz ca-api dharmasamayaat pracyuto) dharma.jiivanaH | M9.273c/ daNDena-eva tam apy oSet svakaad dharmaadd hi vicyutam || M9.274a/ graamaghaate hitaabhaGge pathi moSaabhidarzane | M9.274c/ zaktito na-abhidhaavanto) nirvaasyaaH) sa.paricchadaaH || M9.275a/ raajJaH kozaapahartRRMz ca pratikuuleSu ca sthitaan | [M.praatikuulyeSv avasthitaan ] M9.275c/ ghaatayed) vividhair daNDair ariiNaaM ca-upajaapakaan || M9.276a/ saMdhiM chittvaa) tu ye cauryaM raatrau kurvanti) taskaraaH | [M.saMdhiM bhittvaa)] M9.276c/ teSaaM chittvaa) nRpo hastau tiikSNe zuule nivezayet) || M9.277a/ aGguliir granthibhedasya chedayet) prathame grahe | M9.277c/ dvitiiye hasta.caraNau tRtiiye vadham arhati) || M9.278a/ agnidaan bhaktadaaMz ca-eva tathaa zastra.avakaazadaan | M9.278c/ saMnidhaatRRMz ca moSasya hanyaac) cauram iva-iizvaraH || M9.279a/ taDaagabhedakaM hanyaad) apsu zuddhavadhena vaa | M9.279c/ yad vaa-api pratisaMskuryaad) daapyas) tu-uttamasaahasam || M9.280a/ koSThaagaara.aayudhaagaara.devataagaara.bhedakaan | M9.280c/ hasti.azva.rathahartRRMz ca hanyaad) eva-a.vicaarayan || M9.281a/ yas tu puurvaniviSTasya taDaagasya-udakaM haret) | M9.281c/ aagamaM vaa-apy apaaM bhindyaat) sa daapyaH) puurvasaahasam || M9.282a/ samutsRjed) raajamaarge yas tv amedhyam anaapadi | M9.282c/ sa dvau kaarSaapaNau dadyaad) amedhyaM ca-aazu zodhayet) || M9.283a/ aapadgato 'atha vaa vRddhaa garbhiNii baala eva vaa | M9.283c/ paribhaaSaNam arhanti) tac ca zodhyam) iti sthitiH || M9.284a/ cikitsakaanaaM sarveSaaM mithyaapracarataaM damaH | M9.284c/ amaanuSeSu prathamo maanuSeSu tu madhyamaH || M9.285a/ saMkrama.dhvaja.yaSTiinaaM pratimaanaaM ca bhedakaH | M9.285c/ pratikuryaac) ca tat sarvaM paJca dadyaat)-zataani ca || M9.286a/ aduuSitaanaaM dravyaaNaaM duuSaNe bhedane tathaa | M9.286c/ maNiinaam apavedhe ca daNDaH prathamasaahasaH || M9.287a/ samair hi viSamaM yas tu cared) vai muulyato 'api vaa | M9.287c/ samaapnuyaad) damaM puurvaM naro madhyamam eva vaa || M9.288a/ bandhanaani ca sarvaaNi raajaa maarge nivezayet) | [M.raajamaarge ] M9.288c/ duHkhitaa yatra dRzyeran) vikRtaaH paapakaariNah || M9.289a/ praakaarasya ca bhettaaraM parikhaaNaaM ca puurakam | M9.289c/ dvaaraaNaaM ca-eva bhaGktaaraM kSipram eva pravaasayet) || M9.290a/ abhicaareSu sarveSu kartavyo dvizato damaH | M9.290c/ muulakarmaNi ca-anaapteH kRtyaasu vividhaasu ca || [M.ca-anaaptaiH] M9.291a/ abiijavikrayii ca-eva biija.utkRSTaa tathaa-eva ca | M9.291c/ maryaadaabhedakaz ca-eva vikRtaM praapnuyaad) vadham || M9.292a/ sarvakaNTakapaapiSThaM hemakaaraM tu paarthivaH | M9.292c/ pravartamaanam) anyaaye chedayet)-lavazaH kSuraiH|| [M.chedayet) khaNDazaH kSuraiH ] M9.293a/ siitaa.dravyaapaharaNe zastraaNaam auSadhasya ca | M9.293c/ kaalam aasaadya) kaaryaM ca raajaa daNDaM prakalpayet) || M9.294a/ svaamy.amaatyau puraM raaSTraM koza.daNDau suhRt tathaa | M9.294c/ sapta prakRtayo hy etaaH saptaaGgaM raajyam ucyate) || M9.295a/ saptaanaaM prakRtiinaaM tu raajyasya-aasaaM yathaakramam | M9.295c/ puurvaM puurvaM gurutaraM jaaniiyaad) vyasanaM mahat || M9.296a/ sapta.aGgasya-iha raajyasya viSTabdhasya tridaNDavat | M9.296c/ anyonyaguNavaizeSyaat-na kiM cid atiricyate) || M9.297a/ teSu teSu tu kRtyeSu tat tad aGgaM viziSyate) | M9.297c/ yena yat saadhyate) kaaryaM tat tasmin-zreSTham ucyate) || M9.298a/ caareNa-utsaahayogena kriyayaa-eva ca karmaNaam | M9.298c/ svazaktiM parazaktiM ca nityaM vidyaat-mahiipatiH || [M.vidyaat) para.aatmanoH] M9.299a/ piiDanaani ca sarvaaNi vyasanaani tathaa-eva ca | M9.299c/ aarabheta) tataH kaaryaM saMcintya) guru.laaghavam || M9.300a/ aarabheta)-eva karmaaNi zraantaH) zraantaH punaH punaH | M9.300c/ karmaaNy aarabhamaaNaM) hi puruSaM zriir niSevate) || M9.301a/ kRtaM tretaayugaM ca-eva dvaaparaM kalir eva ca | M9.301c/ raajJo vRttaani sarvaaNi raajaa hi yugam ucyate) || M9.302a/ kaliH prasupto bhavati) sa jaagrad dvaaparaM yugam | M9.302c/ karmasv abhyudyatas) tretaa vicaraMs) tu kRtaM yugam || M9.303a/ indrasya-arkasya vaayoz ca yamasya varuNasya ca | M9.303c/ candrasya-agneH pRthivyaaz ca tejovRttaM nRpaz caret) || M9.304a/ vaarSikaaMz caturo maasaan yathaa-indro 'abhipravarSati) | M9.304c/ tathaa-abhivarSet) svaM raaSTraM kaamair indravrataM caran) || M9.305a/ aSTau maasaan yathaa-aadityas toyaM harati) razmibhiH | M9.305c/ tathaa haret) karaM raaSTraat-nityam arkavrataM hi tat || M9.306a/ pravizya) sarvabhuutaani yathaa carati) maarutaH | M9.306c/ tathaa caaraiH praveSTavyaM) vratam etadd hi maarutam || M9.307a/ yathaa yamaH priya.dveSyau praapte kaale niyacchati) | M9.307c/ tathaa raajJaa niyantavyaaH) prajaas tadd hi yamavratam || M9.308a/ varuNena yathaa paazair baddha eva-abhidRzyate) | M9.308c/ tathaa paapaan nigRhNiiyaad) vratam etadd hi vaaruNam || M9.309a/ paripuurNaM yathaa candraM dRSTvaa) hRSyanti) maanavaaH | M9.309c/ tathaa prakRtayo yasmin sa caandravratiko nRpaH || M9.310a/ prataapayuktas tejasvii nityaM syaat) paapakarmasu | M9.310c/ duSTasaamantahiMsraz ca tad aagneyaM vrataM smRtam || M9.311a/ yathaa sarvaaNi bhuutaani dharaa dhaarayate) samam | M9.311c/ tathaa sarvaaNi bhuutaani bibhrataH) paarthivaM vratam || M9.312a/ etair upaayair anyaiz ca yukto nityam atandritaH | M9.312c/ stenaan raajaa nigRhNiiyaat) svaraaSTre para eva ca || M9.313a/ paraam apy aapadaM praapto braahmaNaan na prakopayet) | M9.313c/ te hy enaM kupitaa hanyuH) sadyaH sa.bala.vaahanam || M9.314a/ yaiH kRtaH sarvabhakSyo 'agnir apeyaz ca mahodadhiH | [M.sarvabhakSo ] M9.314c/ kSayii ca-aapyaayitaH somaH ko na nazyet) prakopya) taan || M9.315a/ lokaan anyaan sRjeyur) ye lokapaalaaMz ca kopitaaH | M9.315c/ devaan kuryur) adevaaMz ca kaH kSiNvaMs) taan samRdhnuyaat) || M9.316a/ yaan upaazritya) tiSThanti) lokaa devaaz ca sarvadaa | M9.316c/ brahma ca-eva dhanaM yeSaaM ko hiMsyaat) taaJ jijiiviSuH || M9.317a/ a.vidvaaMz ca-eva vidvaaMz ca braahmaNo daivataM mahat | M9.317c/ praNiitaz ca-a.praNiitaz ca yathaa-agnir daivataM mahat || M9.318a/ zmazaaneSv api tejasvii paavako na-eva duSyati) | M9.318c/ huuyamaanaz ca yajJeSu bhuuya eva-abhivardhate) || M9.319a/ evaM yady apy aniSTeSu vartante) sarvakarmasu | M9.319c/ sarvathaa braahmaNaaH puujyaaH paramaM daivatam hi tat || M9.320a/ kSatrasya-atipravRddhasya braahmaNaan prati sarvazaH | M9.320c/ brahma-eva saMniyantR syaat) kSatraM hi brahma.saMbhavam || M9.321a/ adbhyo 'agnir brahmataH kSatram azmano loham utthitam | M9.321c/ teSaaM sarvatragaM tejaH svaasu yoniSu zaamyati) || M9.322a/ na-a.brahma kSatram Rdhnoti) na-a.kSatraM brahma vardhate) | M9.322c/ brahma kSatraM ca saMpRktam iha ca-amutra vardhate) || M9.323a/ dattvaa) dhanaM tu viprebhyaH sarvadaNDasamutthitam | M9.323c/ putre raajyaM samaasRjya) kurviita) praayaNaM raNe || [M.samaasaadya ] M9.324a/ evaM caran) sadaa yukto raajadharmeSu paarthivaH | M9.324c/ hiteSu ca-eva lokasya sarvaan bhRtyaan niyojayet) || [M.hiteSu ca-eva lokebhyaH ] M9.325a/ eSo 'a.khilaH karmavidhir ukto raajJaH sanaatanaH | M9.325c/ imaM karmavidhiM vidyaat) kramazo vaizya.zuudrayoH || M9.326a/ vaizyas tu kRta.saMskaaraH kRtvaa) daaraparigraham | M9.326c/ vaartaayaaM nityayuktaH syaat) pazuunaaM ca-eva rakSaNe || M9.327a/ prajaapatir hi vaizyaaya sRSTvaa) paridade) pazuun | M9.327c/ braahmaNaaya ca raajJe ca sarvaaH paridade) prajaaH || M9.328a/ na ca vaizyasya kaamaH syaan) na rakSeyaM) pazuun iti | M9.328c/ vaizye ca-icchati na-anyena rakSitavyaaH) kathaM cana || M9.329a/ maNi.muktaa.pravaalaanaaM lohaanaaM taantavasya ca | M9.329c/ gandhaanaaM ca rasaanaaM ca vidyaad) argha.bala.abalam || M9.330a/ biijaanaam uptivid-ca syaat) kSetradoSa.guNasya ca | M9.330c/ maanayogaM ca jaaniiyaat) tulaayogaaMz ca sarvazaH | M9.331a/ saara.asaaraM ca bhaaNDaanaaM dezaanaaM ca guNa.aguNaan | M9.331c/ laabha.alaabhaM ca paNyaanaaM pazuunaaM parivardhanam || M9.332a/ bhRtyaanaaM ca bhRtiM vidyaad) bhaaSaaz ca vividhaa nRNaaM | M9.332c/ dravyaaNaaM sthaana.yogaaMz ca kraya.vikrayam eva ca || M9.333a/ dharmeNa ca dravyavRddhaav aatiSThed) yatnam uttamam | M9.333c/ dadyaac) ca sarvabhuutaanaam annam eva prayatnataH || M9.334a/ vipraaNaaM vedaviduSaaM gRhasthaanaaM yazasvinaam | M9.334c/ zuzruuSaa-eva tu zuudrasya dharmo naizreyasaH paraH || [K: param] M9.335a/ zucir utkRSTazuzruuSur mRdu.vaag an.ahaMkRtaH | M9.335c/ braahmaNaadi.aazrayo nityam utkRSTaaM jaatim aznute) || [M.braahmaNa.apaazrayo] M9.336a/ eSo 'anaapadi varNaanaam uktaH) karmavidhiH zubhaH | M9.336c/ aapady api hi yas teSaaM kramazas tan nibodhata) || M10.01a/ adhiiyiiraMs) trayo varNaaH svakarmasthaa dvijaatayaH | M10.01c/ prabruuyaad) braahmaNas tv eSaaM na-itaraav iti nizcayaH || M10.02a/ sarveSaaM braahmaNo vidyaad) vRttyupaayaan yathaavidhi | M10.02c/ prabruuyaad) itarebhyaz ca svayaM ca-eva tathaa bhavet) || M10.03a/ vaizeSyaat prakRtizraiSThyaat- niyamasya ca dhaaraNaat | M10.03c/ saMskaarasya vizeSaac ca varNaanaaM braahmaNaH prabhuH || M10.04a/ braahmaNaH kSatriyo vaizyas trayo varNaa dvijaatayaH | M10.04c/ caturtha ekajaatis tu zuudro na-asti) tu paJcamaH || M10.05a/ sarvavarNeSu tulyaasu patniiSv akSata.yoniSu | M10.05c/ aanulomyena saMbhuutaa jaatyaa jJeyaas) ta eva te || M10.06a/ striiSv anantarajaataasu dvijair utpaaditaan) sutaan | M10.06c/ sadRzaan eva taan aahur) maatRdoSavigarhitaan || M10.07a/ anantaraasu jaataanaaM vidhir eSa sanaatanaH | M10.07c/ dvi.ekaantaraasu jaataanaaM dharmyaM vidyaad imaM vidhim || M10.08a/ braahmaNaad vaizyakanyaayaam ambaSTho naama jaayate) | M10.08c/ niSaadaH zuudrakanyaayaaM yaH paarazava ucyate) || M10.09a/ kSatriyaat- zuudrakanyaayaaM kruuraacaaravihaaravaan | M10.09c/ kSatra.zuudra.vapur jantur ugro naama prajaayate) || M10.10a/ viprasya triSu varNeSu nRpater varNayor dvayoH | M10.10c/ vaizyasya varNe ca-ekasmin SaD ete 'apasadaaH smRtaaH || M10.11a/ kSatriyaad viprakanyaayaaM suuto bhavati) jaatitaH | M10.11c/ vaizyaan maagadha.vaidehau raaja.vipra.aGganaasutau || M10.12a/ zuudraad aayogavaH kSattaa caNDaalaz ca-adhamo nRNaam | M10.12c/ vaizya.raajanya.vipraasu jaayante) varNasaMkaraaH || M10.13a/ ekaantare tv aanulomyaad ambaSTha.ugrau yathaa smRtau | M10.13c/ kSattR.vaidehakau tadvat praatilomye 'api janmani || M10.14a/ putraa ye 'anantarastriijaaH krameNa-uktaa) dvijanmanaam | M10.14c/ taan anantara.naamnas tu maatRdoSaat pracakSate) || M10.15a/ braahmaNaad ugrakanyaayaam aavRto naama jaayate) | M10.15c/ aabhiiro 'ambaSThakanyaayaam aayogavyaaM tu dhigvaNaH || M10.16a/ aayogavaz ca kSattaa ca caNDaalaz ca-adhamo nRNaam | M10.16c/ praatilomyena jaayante) zuudraad apasadaas trayaH || M10.17a/ vaizyaan maagadha.vaidehau kSatriyaat suuta eva tu | M10.17c/ pratiipam ete jaayante) pare 'apy apasadaas trayaH || M10.18a/ jaato niSaadaat-zuudraayaaM jaatyaa bhavati) pukkasaH | M10.18c/ zuudraaj jaato niSaadyaaM tu sa vai kukkuTakaH smRtaH || M10.19a/ kSattur jaatas tathaa-ugraayaaM zvapaaka iti kiirtyate) | M10.19c/ vaidehakena tv ambaSThyaam utpanno veNa ucyate) || M10.20a/ dvijaatayaH savarNaasu janayanty) a.vrataaMs tu yaan | M10.20c/ taan saavitriiparibhraSTaan vraatyaan iti vinirdizet) || M10.21a/ vraatyaat tu jaayate) vipraat paapa.aatmaa bhuurjakaNTakaH| [M.bhRjjakaNTakaH ] M10.21c/ aavantya.vaaTadhaanau ca puSpadhaH zaikha eva ca || M10.22a/ jhallo mallaz ca raajanyaad vraatyaat-nicchivir eva ca | [M.vraatyaat-licchavir eva ca] M10.22c/ naTaz ca karaNaz ca-eva khaso draviDa eva ca || M10.23a/ vaizyaat tu jaayate) vraatyaat sudhanvaa-aacaarya eva ca | M10.23c/ kaaruSaz ca vijanmaa ca maitraH saatvata eva ca || M10.24a/ vyabhicaareNa varNaanaam avedyaavedanena ca | M10.24c/ svakarmaNaaM ca tyaagena jaayante) varNasaMkaraaH || M10.25a/ saMkiirNa.yonayo ye tu pratiloma.anuloma.jaaH | M10.25c/ anyonyavyatiSaktaaz ca taan pravakSyaamy) azeSataH || M10.26a/ suuto vaidehakaz ca-eva caNDaalaz ca naraadhamaH | M10.26c/ maagadhaH tathaa-aayogava eva ca kSatrajaatiz ca || [M.kSattRjaatiz ca] M10.27a/ ete SaT sadRzaan varNaaJ janayanti) svayoniSu | M10.27c/ maatRjaatyaaM prasuuyante) pravaaraasu ca yoniSu || [M.maatRjaatyaaH ] M10.28a/ yathaa trayaaNaaM varNaanaaM dvayor aatmaa-asya jaayate) | M10.28c/ aanantaryaat svayonyaaM tu tathaa baahyeSv api kramaat || [M.kramaH] M10.29a/ te ca-api baahyaan subahuuMs tato 'apy adhikaduuSitaan | M10.29c/ parasparasya daareSu janayanti) vigarhitaan || M10.30a/ yathaa-eva zuudro braahmaNyaaM baahyaM jantuM prasuuyate) | M10.30c/ tathaa baahyataraM baahyaz caaturvarNye prasuuyate) || M10.31a/ pratikuulaM vartamaanaa) baahyaa baahyataraan punaH | M10.31c/ hiinaa hiinaan prasuuyante) varNaan paJcadaza-eva tu || M10.32a/ prasaadhana.upacaarajJam adaasaM daasajiivanam | [M.daasyajiivinam ] M10.32c/ sairindhraM vaaguraa.vRttiM suute) dasyur ayogave || [M. sairandhraM ] M10.33a/ maitreyakaM tu vaideho maadhuukaM saMprasuuyate) | M10.33c/ nRRn prazaMsaty) ajasraM yo ghaNTaataaDo 'aruNa.udaye || M10.34a/ niSaado maargavaM suute) daasaM naukarmajiivinam | M10.34c/ kaivartam iti yaM praahur) aaryaavartanivaasinaH || M10.35a/ mRtavastrabhRtsv naariiSu garhita.anna.azanaasu ca |[M.anaaryaaSu] M10.35c/ bhavanty) aayogaviiSv ete jaatihiinaaH pRthak trayaH || M10.36a/ kaaraavaro niSaadaat tu carmakaaraH prasuuyate) | [M.carmakaaraM ] M10.36c/ vaidehikaad andhra.medau bahirgraama.pratizrayau || M10.37a/ caNDaalaat paaNDusopaakas tvaksaaravyavahaaravaan | M10.37c/ aahiNDiko niSaadena vaidehyaam eva jaayate) || M10.38a/ caNDaalena tu sopaako muulavyasanavRttimaan | M10.38c/ pukkasyaaM jaayate) paapaH sadaa sajjanagarhitaH || [M.pulkasyaaM ] M10.39a/ niSaadastrii tu caNDaalaat putram antyaavasaayinam | M10.39c/ zmazaana.gocaraM suute) baahyaanaam api garhitam || M10.40a/ saMkare jaatayas tv etaaH pitR.maatR.pradarzitaaH | M10.40c/ prachannaa vaa prakaazaa vaa veditavyaaH svakarmabhiH || M10.41a/ svajaatija.anantarajaaH SaT sutaa dvijadharmiNaH | M10.41c/ zuudraaNaaM tu sa.dharmaaNaH sarve 'apadhvaMsajaaH smRtaaH) || M10.42a/ tapo.biija.prabhaavais tu te gacchanti) yuge yuge | M10.42c/ utkarSaM ca-apakarSaM ca manuSyeSv iha janmataH || M10.43a/ zanakais tu kriyaalopaad imaaH kSatriya.jaatayaH | M10.43c/ vRSalatvaM gataa) loke braahmaNaadarzanena ca || [M.braahmaNaatikrameNa ca] M10.44a/ pauNDrakaaz cauDra.draviDaaH kaambojaa yavanaaH zakaaH | [M.puNDrakaaz coDa.draviDaaH] M10.44c/ paaradaa.pahlavaaz ciinaaH kiraataa daradaaH khazaaH || M10.45a/ mukha.baahu.uuru.pad.jaanaaM yaa loke jaatayo bahiH | M10.45c/ mleccha.vaacaz ca-aarya.vaacaH sarve te dasyavaH smRtaaH) || M10.46a/ ye dvijaanaam apasadaa ye ca-apadhvaMsajaaH smRtaaH) | M10.46c/ te ninditair vartayeyur) dvijaanaam eva karmabhiH || M10.47a/ suutaanaam azva.saarathyam ambaSThaanaaM cikitsanam | M10.47c/ vaidehakaanaaM striikaaryaM maagadhaanaaM vaNikpathaH || M10.48a/ matsyaghaato niSaadaanaaM tvaSTis tv aayogavasya ca | M10.48c/ meda.andhra.cuJcu.madguunaam aaraNyapazuhiMsanam || M10.49a/ kSattR.ugra.pukkasaanaaM tu bilaukovadha.bandhanam | M10.49c/ dhigvaNaanaaM carmakaaryaM veNaanaaM bhaaNDavaadanam || M10.50a/ caityadruma.zmazaaneSu zaileSu-upavaneSu ca | M10.50c/ vaseyur) ete vijJaataa vartayantaH) svakarmabhiH || M10.51a/ caNDaala.zvapacaanaaM tu bahir graamaat pratizrayaH | M10.51c/ apapaatraaz ca kartavyaa) dhanam eSaaM zva.gardabham || M10.52a/ vaasaaMsi mRtacailaani bhinnabhaaNDeSu bhojanam | M10.52c/ kaarSNaayasam alaGkaaraH parivrajyaa ca nityazaH || M10.53a/ na taiH samayam anvicchet) puruSo dharmam aacaran) | M10.53c/ vyavahaaro mithas teSaaM vivaahaH sadRzaiH saha || M10.54a/ annam eSaaM paraadhiinaM deyaM syaad) bhinnabhaajane | M10.54c/ raatrau na vicareyus) te graameSu nagareSu ca || M10.55a/ divaa careyuH) kaaryaarthaM cihnitaa raajazaasanaiH | M10.55c/ a.baandhavaM zavaM ca-eva nirhareyur) iti sthitiH || M10.56a/ vadhyaaMz ca hanyuH) satataM yathaazaastraM nRpaajJayaa | M10.56c/ vadhyavaasaaMsi gRhNiiyuH) zayyaaz ca-aabharaNaani ca || M10.57a/ varNaapetam avijJaataM naraM kaluSayonijam | M10.57c/ aarya.ruupam iva-anaaryaM karmabhiH svair vibhaavayet) || M10.58a/ anaaryataa niSThurataa kruurataa niSkriyaatmataa | M10.58c/ puruSaM vyaJjayanti)-iha loke kaluSayonijam || M10.59a/ pitryaM vaa bhajate) ziilaM maatur vaa-ubhayam eva vaa | M10.59c/ na kathaM cana duryoniH prakRtiM svaaM niyacchati) || M10.60a/ kule mukhye 'api jaatasya yasya syaad) yonisaMkaraH | M10.60c/ saMzrayaty) eva tat.ziilaM naro 'alpam api vaa bahu || M10.61a/ yatra tv ete paridhvaMsaaj jaayante) varNaduuSakaaH | M10.61c/ raaSTrikaiH saha tad raaSTraM kSipram eva vinazyati) || [M.raaSTriyaiH ] M10.62a/ braahmaNaarthe gavaarthe vaa dehatyaago 'an.upaskRtaH | M10.62c/ strii.baalaabhyupapattau ca baahyaanaaM siddhikaaraNam || [M.strii.baalaabhyavapattau ca ] M10.63a/ ahiMsaa satyam asteyaM zaucam indriyanigrahaH | M10.63c/ etaM saamaasikaM dharmaM caaturvarNye 'abraviin) manuH || M10.64a/ zuudraayaaM braahmaNaaj jaataH zreyasaa cet prajaayate) | M10.64c/ azreyaan zreyasiiM jaatiM gacchaty) aa saptamaad yugaat || M10.65a/ zuudro braahmaNataam eti) braahmaNaz ca-eti) zuudrataam | M10.65c/ kSatriyaaj jaatam evaM tu vidyaad) vaizyaat tathaa-eva ca || M10.66a/ anaaryaayaaM samutpanno braahmaNaat tu yadRcchayaa | M10.66c/ braahmaNyaam apy anaaryaat tu zreyastvaM kva-iti ced bhavet)|| [M.kasya cid bhavet) ] M10.67a/ jaato naaryaam anaaryaayaam aaryaad aaryo bhaved) guNaiH | M10.67c/ jaato 'apy anaaryaad aaryaayaam anaarya iti nizcayaH || M10.68a/ taav ubhaav apy asaMskaaryaav iti dharmo vyavasthitaH | M10.68c/ vaiguNyaaj janmanaH puurva uttaraH pratilomataH || [M.janmataH ] M10.69a/ subiijaM ca-eva sukSetre jaataM saMpadyate) yathaa | M10.69c/ tathaa-aaryaaj jaata aaryaayaaM sarvaM saMskaaram arhati) || M10.70a/ biijam eke prazaMsanti) kSetram anye maniiSiNaH | M10.70c/ biija.kSetre tathaa-eva-anye tatra-iyaM tu vyavasthitiH || M10.71a/ akSetre biijam utsRSTam antaraa-eva vinazyati) | M10.71c/ a.biijakam api kSetraM kevalaM sthaNDilaM bhavet) | M10.72a/ yasmaad biijaprabhaaveNa tiryagjaa RSayo 'abhavan) | M10.72c/ puujitaaz ca prazastaaz ca tasmaad biijaM prazasyate || [M.viziSyate)] M10.73a/ anaaryam aarya.karmaaNam aaryaM ca-anaaryakarmiNam | M10.73c/ saMpradhaarya)-abraviid) dhaataa na samau na-asamaav iti || M10.74a/ braahmaNaa brahmayonisthaa ye svakarmaNy avasthitaaH) | M10.74c/ te samyag upajiiveyuH) SaT karmaaNi yathaakramam || M10.75a/ adhyaapanam adhyayanaM yajanaM yaajanaM tathaa | M10.75c/ daanaM pratigrahaz ca-eva SaT karmaaNy agrajanmanaH || M10.76a/ SaNNaaM tu karmaNaam asya triiNi karmaaNi jiivikaa | M10.76c/ yaajana.adhyaapane ca-eva vizuddhaac ca pratigrahaH || M10.77a/ trayo dharmaa nivartante) braahmaNaat kSatriyaM prati | M10.77c/ adhyaapanaM yaajanaM ca tRtiiyaz ca pratigrahaH || M10.78a/ vaizyaM prati tathaa-eva-ete nivarterann) iti sthitiH | M10.78c/ na tau prati hi taan dharmaan manur aaha) prajaapatiH || [M. prati hitaan dharmaan ] M10.79a/ zastra.astrabhRttvaM kSatrasya vaNik.pazu.kRSir viSaH | M10.79c/ aajiivanaarthaM dharmas tu daanam adhyayanaM yajiH || M10.80a/ vedaabhyaaso braahmaNasya kSatriyasya ca rakSaNam | M10.80c/ vaartaakarma-eva vaizyasya viziSTaani svakarmasu || M10.81a/ a.jiivaMs) tu yathaa.uktena braahmaNaH svena karmaNaa | M10.81c/ jiivet) kSatriyadharmeNa sa hy asya praty anantaraH || M10.82a/ ubhaabhyaam apy a.jiivaMs tu kathaM syaad) iti ced bhavet) | M10.82c/ kRSi.gorakSam aasthaaya) jiived) vaizyasya jiivikaam || M10.83a/ vaizyavRttyaa-api jiivaMs) tu braahmaNaH ksatriyo 'api vaa | M10.83c/ hiMsaa.praayaaM paraadhiinaaM kRSiM yatnena varjayet) || M10.84a/ kRSiM saadhu-iti manyante) saa vRttiH sadvigarhitaaH | M10.84c/ bhuumiM bhuumizayaaMz ca-eva hanti) kaaSTham ayo.mukham || M10.85a/ idaM tu vRttivaikalyaat tyajato) dharmanaipuNaM | M10.85c/ viz.paNyam uddhRta.uddhaaraM vikreyaM) vittavardhanam || M10.86a/ sarvaan rasaan apoheta) kRtaannaM ca tilaiH saha | M10.86c/ azmano lavaNaM ca-eva pazavo ye ca maanuSaaH || M10.87a/ sarvaM ca taantavaM raktaM zaaNa.kSauma.aavikaani ca | M10.87c/ api cet syur) araktaani phala.muule tathaa-oSadhiiH || M10.88a/ apaH zastraM viSaM maaMsaM somaM gandhaaMz ca sarvazaH | M10.88c/ kSiiraM kSaudraM dadhi ghRtaM tailaM madhu guDaM kuzaan || M10.89a/ aaraNyaaMz ca pazuun sarvaan daMSTriNaz ca vayaaMsi ca | M10.89c/ madyaM niiliM ca laakSaaM ca sarvaaMz ca-eka.zaphaaMs tathaa || [M.niiliiM ] M10.90a/ kaamam utpaadya) kRSyaaM tu svayam eva kRSiivalaH | M10.90c/ vikriiNiita) tilaan-zuudraan dharmaartham acirasthitaan || [M.tilaan-zuddhaan] M10.91a/ bhojana.abhyaJjanaad daanaad yad anyat kurute) tilaiH | M10.91c/ kRmibhuutaH zvaviSThaayaaM pitRbhiH saha majjati) || M10.92a/ sadyaH patati) maaMsena laakSayaa lavaNena ca | M10.92c/ tryaheNa zuudro bhavati) braahmaNaH kSiiravikrayaat || M10.93a/ itareSaaM tu paNyaanaaM vikrayaad iha kaamataH | M10.93c/ braahmaNaH saptaraatreNa vaizyabhaavaM niyacchati) || M10.94a/ rasaa rasair nimaatavyaa) na tv eva lavaNaM rasaiH | M10.94c/ kRtaannaM ca kRtaannena tilaa dhaanyena tatsamaaH || M10.95a/ jiived) etena raajanyaH sarveNa-apy anayaM gataH | M10.95c/ na tv eva jyaayaMsiiM vRttim abhimanyeta) karhi cit || M10.96a/ yo lobhaad adhamo jaatyaa jiived) utkRSTa.karmabhiH | M10.96c/ taM raajaa nirdhanaM kRtvaa) kSipram eva pravaasayet) || M10.97a/ varaM svadharmo viguNo na paarakyaH svanuSThitaH | [M.viguNaH paradharmaat svadhiSThitaat ] M10.97c/ paradharmeNa jiivan) hi sadyaH patati) jaatitaH || M10.98a/ vaizyo 'a.jiivan) svadharmeNa zuudravRttyaa-api vartayet) | M10.98c/ an.aacarann) a.kaaryaaNi nivarteta) ca zaktimaan || M10.99a/ a.zaknuvaMs tu zuzruuSaaM zuudraH kartuM) dvijanmanaam | M10.99c/ putra.daaraatyayaM praapto jiivet) kaaruka.karmabhiH || M10.100a/ yaiH karmabhiH pracaritaiH zuzruuSyante) dvijaatayaH | M10.100c/ taani kaaruka.karmaaNi zilpaani vividhaani ca || M10.101a/ vaizyavRttim an.aatiSThan) braahmaNaH sve pathi sthitaH | M10.101c/ avRttikarSitaH siidann) imaM dharmaM samaacaret) || M10.102a/ sarvataH pratigRhNiiyaad) braahmaNas tv anayaM gataH | M10.102c/ pavitraM duSyati)-ity etad dharmato na-upapadyate) || M10.103a/ na-adhyaapanaad yaajanaad vaa garhitaad vaa pratigrahaat | M10.103c/ doSo bhavati) vipraaNaaM jvalana.ambu.samaa hi te || M10.104a/ jiivitaatyayam aapanno yo 'annam atti) tatas tataH | M10.104c/ aakaazam iva paGkena na sa paapena lipyate) || M10.105a/ ajiigartaH sutaM hantum upaasarpad) bubhukSitaH | M10.105c/ na ca-aalipyata) paapena kSutpratiikaaram aacaran) || M10.106a/ zvamaaMsam icchan) aarto 'attuM dharma.adharmavicakSaNaH | M10.106c/ praaNaanaaM parirakSaarthaM vaamadevo na liptavaan) || M10.107a/ bharadvaajaH kSudhaartas tu sa.putro vijane vane | M10.107c/ bahviir gaaH pratijagraaha) vRdhos takSNo mahaatapaaH || M10.108a/ kSudhaartaz ca-attum abhyaagaad) vizvaamitraH zvajaaghaniim | M10.108c/ caNDaalahastaad aadaaya) dharma.adharmavicakSaNaH || M10.109a/ pratigrahaad yaajanaad vaa tathaa-eva-adhyaapanaad api | M10.109c/ pratigrahaH pratyavaraH pretya viprasya garhitaH || M10.110a/ yaajana.adhyaapane nityaM kriyete) saMskRta.aatmanaam | M10.110c/ pratigrahas tu kriyate) zuudraad apy antya.janmanaH || M10.111a/ japa.homair apaity) eno yaajana.adhyaapanaiH kRtam | M10.111c/ pratigrahanimittaM tu tyaagena tapasaa-eva ca || M10.112a/ zila.uJcham apy aadadiita) vipro 'a.jiivan) yatas tataH | M10.112c/ pratigrahaat- zilaH zreyaaMs tato 'apy uJchaH prazasyate) || M10.113a/ siidadbhiH kupyam icchadbhir dhane vaa pRthiviipatiH | [M.dhanaM vaa ] M10.113c/ yaacyaH syaat) snaatakair viprair aditsaMs tyaagam arhati) || M10.114a/ akRtaM ca kRtaat kSetraad gaur ajaavikam eva ca | M10.114c/ hiraNyaM dhaanyam annaM ca puurvaM puurvam adoSavat || M10.115a/ sapta vittaagamaa dharmyaa daayo laabhaH krayo jayaH | M10.115c/ prayogaH karmayogaz ca satpratigraha eva ca || M10.116a/ vidyaa zilpaM bhRtiH sevaa gorakSyaM vipaNiH kRSiH | M10.116c/ dhRtir bhaikSaM kusiidaM ca daza jiivanahetavaH || M10.117a/ braahmaNaH kSatriyo vaa-api vRddhiM na-eva prayojayet) | M10.117c/ kaamaM tu khalu dharmaarthaM dadyaat) paapiiyase 'alpikaam || M10.118a/ caturtham aadadaano) 'api kSatriyo bhaagam aapadi | M10.118c/ prajaa rakSan) paraM zaktyaa kilbiSaat pratimucyate) || M10.119a/ svadharmo vijayas tasya na-aahave syaat paraaG.mukhaH | M10.119c/ zastreNa vaizyaan rakSitvaa) dharmyam aahaarayed) balim || [M.vaizyaad rakSitvaa ] M10.120a/ dhaanye 'aSTamaM vizaaM zulkaM viMzaM kaarSaapaNa.avaram | M10.120c/ karma.upakaraNaaH zuudraaH kaaravaH zilpinas tathaa || M10.121a/ zuudras tu vRttim aakaaGkSan) kSatram aaraadhayed) yadi | [M.aaraadhayed iti ] M10.121c/ dhaninaM vaa-apy upaaraadhya) vaizyaM zuudro jijiiviSet) || M10.122a/ svargaartham ubhayaarthaM vaa vipraan aaraadhayet) tu saH | M10.122c/ jaatabraahmaNa.zabdasya saa hy asya kRtakRtyataa || M10.123a/ viprasevaa-eva zuudrasya viziSTaM karma kiirtyate) | M10.123c/ yad ato 'anyadd hi kurute) tad bhavaty) asya niSphalam || M10.124a/ prakalpyaa tasya tair vRttiH svakuTumbaad yathaarhataH | M10.124c/ zaktiM ca-avekSya) daakSyaM ca bhRtyaanaaM ca parigraham || M10.125a/ ucchiSTam annaM daatavyaM jiirNaani vasanaani ca | M10.125c/ pulaakaaz ca-eva dhaanyaanaaM jiirNaaz ca-eva paricchadaaH || M10.126a/ na zuudre paatakaM kiM cin na ca saMskaaram arhati) | M10.126c/ na-asya-adhikaaro dharme 'asti) na dharmaat pratiSedhanam || M10.127a/ dharma.ipsavas tu dharmajJaaH sataaM vRttam anuSThitaaH) | [M.sataaM dharmam ] M10.127c/ mantravarjyaM na duSyanti) prazaMsaaM praapnuvanti) ca || [M.mantravarjaM ] M10.128a/ yathaa yathaa hi sadvRttam aatiSThaty) anasuuyakaH | M10.128c/ tathaa tathaa-imaM ca-amuM ca lokaM praapnoty) aninditaH || M10.129a/ zaktena-api hi zuudreNa na kaaryo) dhanasaMcayaH | M10.129c/ zuudro hi dhanam aasaadya) braahmaNaan eva baadhate) || M10.130a/ ete caturNaaM varNaanaam aapaddharmaaH prakiirtitaaH) | M10.130c/ yaan samyag anutiSThanto) vrajanti) paramaM gatim || M10.131a/ eSa dharmavidhiH kRtsnaz caaturvarNyasya kiirtitaH) | M10.131c/ ataH paraM pravakSyaami) praayazcittavidhiM zubham || M11.01a/ saantaanikaM yakSyamaaNam adhvagaM saarvavedasam | M11.01c/ guru.arthaM pitR.maatR.arthaM svaadhyaayaarthy upataapinaH || M11.02a/ na vai taan snaatakaan vidyaad) braahmaNaan dharmabhikSukaan | M11.02c/ niHsvebhyo deyam) etebhyo daanaM vidyaavizeSataH || M11.03a/ etebhyo hi dvijaagryebhyo deyam annaM sa.dakSiNam | M11.03c/ itarebhyo bahirvedi kRtaannaM deyam ucyate) || M11.04a/ sarvaratnaani raajaa tu yathaarhaM pratipaadayet) | M11.04c/ braahmaNaan vedaviduSo yajJaarthaM ca-eva dakSiNaam || M11.05a/ kRta.daaro 'aparaan daaraan bhikSitvaa) yo 'adhigacchati) | M11.05c/ rati.maatraM phalaM tasya dravyadaatus tu saMtatiH || M11.06a/ dhanaani tu yathaazakti vipreSu pratipaadayet) / [not in M] M11.06c/ vedavitsu vivikteSu pretya svargaM samaznute) // [not in M] M11.07a[06Ma]/ yasya traivaarSikaM bhaktaM paryaaptaM bhRtyavRttaye | M11.07c[06Mc]/ adhikaM vaa-api vidyeta) sa somaM paatum arhati) || M11.08a[07Ma]/ ataH svalpiiyasi dravye yaH somaM pibati) dvijaH | M11.08c[07Mc]/ sa piitasoma.puurvo 'api na tasya-aapnoti) tatphalam || M11.09a[08Ma]/ zaktaH parajane daataa svajane duHkhajiivini | M11.09c[08Mc]/ madhv.aapaato viSa.aasvaadaH sa dharma.pratiruupakaH || M11.10a[09Ma]/ bhRtyaanaam uparodhena yat karoty) aurdhvadehikam | M11.10c[09Mc]/ tad bhavaty) asukha.udarkaM jiivataz ca mRtasya ca || M11.11a[10Ma]/ yajJaz cet pratiruddhaH syaad) ekena-aGgena yajvanaH | M11.11c[10Mc]/ braahmaNasya vizeSena dhaarmike sati) raajani || M11.12a[11Ma]/ yo vaizyaH syaad) bahupazur hiina.kratur asomapaH | M11.12c[11Mc]/ kuTumbaat tasya tad dravyam aahared) yajJasiddhaye || M11.13a[12Ma]/ aaharet) triiNi vaa dve vaa kaamaM zuudrasya vezmanaH | M11.13c[12Mc]/ na hi zuudrasya yajJeSu kaz cid asti) parigrahaH || M11.14a[13Ma]/ yo 'anaahita.agniH zatagur a.yajvaa ca sahasraguH | [K:ayajJaz ] M11.14c[13Mc]/ tayor api kuTumbaabhyaam aahared) a.vicaarayan || M11.15a[14Ma]/ aadaana.nityaac ca-aadaatur aahared) a.prayacchataH) | M11.15c[14Mc]/ tathaa yazo 'asya prathate dharmaz ca-eva pravardhate) || M11.16a[15Ma]/ tathaaa-eva saptame bhakte bhaktaani SaD an.aznataa | M11.16c[15Mc]/ azvastanavidhaanena hartavyaM) hiina.karmaNaH || M11.17a[16Ma]/ khalaat kSetraad agaaraad vaa yato vaa-apy upalabhyate) | M11.17c[16Mc]/ aakhyaatavyaM) tu tat tasmai pRcchate) yadi pRcchati) || M11.18a[17Ma]/ braahmaNasvaM na hartavyaM) kSatriyeNa kadaa cana | M11.18c[17Mc]/ dasyu.niSkriyayos tu svam a.jiivan hartum arhati) || M11.19a[18Ma]/ yo 'asaadhubhyo 'artham aadaaya) saadhubhyaH saMprayacchati) | M11.19c[18Mc]/ sa kRtvaa) plavam aatmaanaM saMtaarayati) taav ubhau || M11.20a[19Ma]/ yad dhanaM yajJaziilaanaaM devasvaM tad vidur) budhaaH | M11.20c[19Mc]/ a.yajvanaaM tu yad vittam aasurasvaM tad ucyate) || M11.21a[20Ma]/ na tasmin dhaarayed) daNDaM dhaarmikaH pRthiviipatiH | M11.21c[20Mc]/ kSatriyasya hi baalizyaad braahmaNaH siidati) kSudhaa || M11.22a[21Ma]/ tasya bhRtyajanaM jJaatvaa) svakuTumbaan mahiipatiH | M11.22c[21Mc]/ zruta.ziile ca vijJaaya) vRttiM dharmyaaM prakalpayet) || M11.23a[22Ma]/ kalpayitvaa)-asya vRttiM ca rakSed) enaM samantataH | M11.23c[22Mc]/ raajaa hi dharmaSaDbhaagaM tasmaat praapnoti) rakSitaat || M11.24a[23Ma]/ na yajJaarthaM dhanaM zuudraad vipro bhikSeta) karhi cit | M11.24c[23Mc]/ yajamaano hi bhikSitvaa) caNDaalaH pretya jaayate) || M11.25a[24Ma]/ yaajJaartham arthaM bhikSitvaa) yo na sarvaM prayacchati) | M11.25c[24Mc]/ sa yaati) bhaasataaM vipraH kaakataaM vaa zataM samaaH || M11.26a[25Ma]/ devasvaM braahmaNasvaM vaa lobhena-upahinasti) yaH | M11.26c[25Mc]/ sa paapa.aatmaa pare loke gRdhra.ucchiSTena jiivati) || M11.27a[26Ma]/ iSTiM vaizvaanariiM nityaM nirvaped) abdaparyaye | M11.27c[26Mc]/ kLptaanaaM pazu.somaanaaM niSkRtyartham asaMbhave || M11.28a[27Ma]/ aapatkalpena yo dharmaM kurute) 'anaapadi dvijaH | M11.28c[27Mc]/ sa na-aapnoti) phalaM tasya paratra-iti vicaaritam || M11.29a[28Ma]/ vizvaiz ca devaiH saadhyaiz ca braahmaNaiz ca maharSibhiH | M11.29c[28Mc]/ aapatsu maraNaad bhiitair vidheH pratinidhiH kRtaH) || M11.30a[29Ma]/ prabhuH prathamakalpasya yo 'anukalpena vartate) | M11.30c[29Mc]/ na saaMparaayikaM tasya dur.mater vidyate) phalam || M11.31a[30Ma]/ na braahmaNo vedayeta) kiM cid raajani dharmavit | M11.31c[30Mc]/ svaviiryeNa-eva taan-ziSyaan maanavaan apakaariNaH || M11.32a[31Ma]/ svaviiryaad raajaviiryaac ca svaviiryaM balavattaram | M11.32c[31Mc]/ tasmaat svena-eva viiryeNa nigRhNiiyaad) ariin dvijaH || M11.33a[32Ma]/ zrutiir atharvaaGgirasiiH kuryaad) ity a.vicaarayan | M11.33c[32Mc]/ vaakzastraM vai braahmaNasya tena hanyaad) ariin dvijaH || M11.34a[33Ma]/ kSatriyo baahuviiryeNa tared) aapadam aatmanaH | M11.34c[33Mc]/ dhanena vaizya.zuudrau tu japa.homair dvijottamaH || M11.35a[34Ma]/ vidhaataa zaasitaa vaktaa maitro braahmaNa ucyate) | M11.35c[34Mc]/ tasmai na-akuzalaM bruuyaan) na zuSkaaM giram iirayet) || M11.36a[35Ma]/ na vai kanyaa na yuvatir na-alpa.vidyo na baalizaH | M11.36c[35Mc]/ hotaa syaad agnihotrasya na-aarto na-asaMskRtas tathaa || M11.37a[36Ma]/ narake hi patanty) ete juhvantaH sa ca yasya tat | [M.juhvataH ] M11.37c[36Mc]/ tasmaad vaitaanakuzalo hotaa syaad) vedapaaragaH || M11.38a[37Ma]/ praajaapatyam a.dattvaa)-azvam agnyaadheyasya dakSiNaam | M11.38c[37Mc]/ anaahitaagnir bhavati) braahmaNo vibhave sati || M11.39a[38Ma]/ puNyaany anyaani kurviita) zraddadhaano) jita.indriyaH | M11.39c[38Mc]/ na tv alpa.dakSiNair yajJair yajeta-iha kathaM cana || M11.40a[39Ma]/ indriyaaNi yazaH svargam aayuH kiirtiM prajaaH pazuun | M11.40c[39Mc]/ hanty) alpa.dakSiNo yajJas tasmaan na-alpa.dhano yajet || M11.41a[40Ma]/ agnihotry apavidhya)-agniin braahmaNaH kaamakaarataH | M11.41c[40Mc]/ caandraayaNaM caren) maasaM viirahatyaasamaM hi tat || M11.42a[41Ma]/ ye zuudraad adhigamya)-artham agnihotram upaasate) | M11.42c[41Mc]/ Rtvijas te hi zuudraaNaaM brahmavaadiSu garhitaaH || M11.43a[42Ma]/ teSaaM satatam ajJaanaaM vRSalaagnyupasevinaam | M11.43c[42Mc]/ padaa mastakam aakramya) daataa durgaaNi saMtaret) || M11.44a[43Ma]/ a.kurvan) vihitaM karma ninditaM ca samaacaran) | M11.44c[43Mc]/ prasaktaz) ca-indriyaartheSu praayazcittiiyate) naraH || [M.prasajjan) indriyaartheSu] M11.45a[44Ma]/ akaamataH kRte paape praayazcittaM vidur) budhaaH | M11.45c[44Mc]/ kaamakaarakRte 'apy aahur) eke zrutinidarzanaat || M11.46a[45Ma]/ akaamataH kRtaM paapaM vedaabhyaasena zudhyati) | M11.46c[45Mc]/ kaamatas tu kRtaM mohaat praayazcittaiH pRthagvidhaiH || M11.47a[46Ma]/ praayazcittiiyataaM praapya) daivaat puurvakRtena vaa | M11.47c[46Mc]/ na saMsargaM vrajet) sadbhiH praayazcitte 'akRte dvijaH || M11.48a[47Ma]/ iha duzcaritaiH ke cit ke cit puurvakRtais tathaa | M11.48c[47Mc]/ praapnuvanti) dur.aatmaano naraa ruupaviparyayam || M11.49a[48Ma]/ suvarNacauraH kaunakhyaM suraapaH zyaavadantataam | M11.49c[48Mc]/ brahmahaa kSayarogitvaM dauzcarmyaM gurutalpagaH || M11.50a[49Ma]/ pizunaH pautinaasikyaM suucakaH puutivaktrataam | M11.50c[49Mc]/ dhaanyacauro 'aGgahiinatvam aatiraikyaM tu mizrakaH || M11.51a[50Ma]/ annahartaa-aamayaavitvaM maukyaM vaagapahaarakaH | M11.51c[50Mc]/ vastraapahaarakaH zvaitryaM paGgutaam azvahaarakaH || M11.52a[51Ma]/ evaM karmavizeSeNa jaayante) sadvigarhitaaH | M11.52c[51Mc]/ jaDa.muuka.andha.badhiraa vikRta.aakRtayas tathaa || M11.53a[52Ma]/ caritavyam ato nityaM praayazcittaM vizuddhaye | M11.53c[52Mc]/ nindyair hi lakSaNair yuktaa jaayante) 'aniSkRta.enasaH || M11.54a[53Ma]/ brahmahatyaa suraapaanaM steyaM gurvaGganaagamaH | M11.54c[53Mc]/ mahaanti paatakaany aahuH) saMsargaz ca-api taiH saha || M11.55a[54Ma]/ anRtaM ca samutkarSe raajagaami ca paizunam | M11.55c[54Mc]/ guroz caaliika.nirbandhaH samaani brahmahatyayaa || M11.56a[55Ma]/ brahma.ujjhataa vedanindaa kauTasaakSyaM suhRdvadhaH | M11.56c[55Mc]/ garhita.anaadyayor jagdhiH suraapaanasamaani SaT || M11.57a[56Ma]/ nikSepasya-apaharaNaM nara.azva.rajatasya ca | M11.57c[56Mc]/ bhuumi.vajra.maNiinaaM ca rukmasteyasamaM smRtam || M11.58a[57Ma]/ retaHsekaH svayoniiSu kumaariiSv antyajaasu ca | M11.58c[57Mc]/ sakhyuH putrasya ca striiSu gurutalpasamaM viduH || M11.59a[58Ma]/ govadho 'ayaajya.saMyaajyaM paaradaarya.aatmavikrayaH | M11.59c[58Mc]/ guru.maatR.pitR.tyaagaH svaadhyaaya.agnyoH sutasya ca || M11.60a[59Ma]/ parivittitaa-anuje 'anuuDhe parivedanam eva ca | M11.60c[59Mc]/ tayor daanaM ca kanyaayaas tayor eva ca yaajanam || M11.61a[60Ma]/ kanyaayaa duuSaNaM ca-eva vaardhuSyaM vratalopanam | M11.61c[60Mc]/ taDaaga.aaraama.daaraaNaam apatyasya ca vikrayaH || M11.62a[61Ma]/ vraatyataa baandhavatyaago bhRtyaadhyaapanam eva ca | M11.62c[61Mc]/ bhRtyaa ca-adhyayanaadaanam apaNyaanaaM ca vikrayaH || [M.bhRtaac ca-adhyayanaadaanam] M11.63a[62Ma]/ sarvaakaareSv adhiikaaro mahaayantrapravartanam | M11.63c[62Mc]/ hiMsaa-oSadhiinaaM stri.aajiivo 'abhicaaro muulakarma ca || M11.64a[63Ma]/ indhanaartham azuSkaaNaaM drumaaNaam avapaatanam | M11.64c[63Mc]/ aatmaarthaM ca kriyaarambho ninditaannaadanaM tathaa || M11.65a[64Ma]/ anaahitaagnitaa steyam RNaanaam anapakriyaa | M11.65c[64Mc]/ asat.zaaStraadhigamanaM kauziilavyasya ca kriyaa || M11.66a[65Ma]/ dhaanya.kupya.pazusteyaM madyapastriiniSevaNam | M11.66c[65Mc]/ strii.zuudra.viz.kSatravadho naastikyaM ca-upapaatakam || M11.67a[66Ma]/ braahmaNasya rujaH kRtvaa ghraatir aghreya.madyayoH | [M.rujaHkRtyaM] M11.67c[66Mc]/ jaihmyaM ca maithunaM puMsi jaatibhraMzakaraM smRtam || M11.68a[67Ma]/ khara.azva.uSTra.mRga.ibhaanaam aja.aavikavadhas tathaa | M11.68c[67Mc]/ saMkariikaraNaM jJeyaM miina.ahi.mahiSasya ca || M11.69a[68Ma]/ ninditebhyo dhanaadaanaM vaaNijyaM zuudrasevanam | M11.69c[68Mc]/ apaatriikaraNaM jJeyam asatyasya ca bhaaSaNam || M11.70a[69Ma]/ kRmi.kiiTa.vayo.hatyaa madyaanugatabhojanam | M11.70c[69Mc]/ phala.edhaH.kusuma.steyam adhairyaM ca malaavaham || M11.71a[70Ma]/ etaany enaaMsi sarvaaNi yathaa.uktaani pRthak pRthak | M11.71c[70Mc]/ yair yair vratair apohyante) taani samyaG nibodhata) || M11.72a[71Ma]/ brahmahaa dvaadaza samaaH kuTiiM kRtvaa) vane vaset) | M11.72c[71Mc]/ bhaikSaazy aatmavizuddhyarthaM kRtvaa) zavaziro dhvajam || M11.73a[72Ma]/ lakSyaM zastrabhRtaaM vaa syaad) viduSaam icchayaa-aatmanaH | M11.73c[72Mc]/ praasyed) aatmaanam agnau vaa samiddhe trir avaak.ziraaH || M11.74a[73Ma]/ yajeta) vaa-azvamedhena svarjitaa gosavena vaa | M11.74c[73Mc]/ abhijid.vizvajidbhyaaM vaa trivRtaa-agniSTutaa-api vaa || M11.75a[74Ma]/ japan vaa-anyatamaM vedaM yojanaanaaM zataM vrajet) | M11.75c[74Mc]/ brahmahatyaapanodaaya mitabhuj- niyata.indriyaH || M11.76a[75Ma]/ sarvasvaM vedaviduSe braahmaNaaya-upapaadayet) | M11.76c[75Mc]/ dhanaM hi jiivanaaya-alaM gRhaM vaa sa.paricchadam || M11.77a[76Ma]/ haviSyabhug vaa-anusaret) pratisrotaH sarasvatiim | M11.77c[76Mc]/ japed) vaa niyata.aahaaras trir vai vedasya saMhitaam || M11.78a[77Ma]/ kRta.vaapano nivased) graamaante govraje 'api vaa | M11.78c[77Mc]/ aazrame vRkSamuule vaa go.braahmaNahite rataH || M11.79a[78Ma]/ braahmaNaarthe gavaarthe vaa sadyaH praaNaan parityajet) |[M.saMyak praaNaan] M11.79c[78Mc]/ mucyate brahmahatyaayaa goptaa gor braahmaNasya ca || M11.80a[79Ma]/ trivaaraM pratiroddhaa vaa sarvasvam avajitya) vaa | [M.tryavaraM] M11.80c[79Mc]/ viprasya tannimitte vaa praaNaalaabhe vimucyate) || [M.praaNaalaabhe 'api mucyate) ] M11.81a[80Ma]/ evaM dRDha.vrato nityaM brahmacaarii samaahitaH | M11.81c[80Mc]/ samaapte dvaadaze varSe brahmahatyaam vyapohati) || M11.82a[81Ma]/ ziSTvaa) vaa bhuumidevaanaaM naradevasamaagame | M11.82c[81Mc]/ svam eno 'avabhRthasnaato hayamedhe vimucyate) || M11.83a[82Ma]/ dharmasya braahmaNo muulam agraM raajanya ucyate) | M11.83c[82Mc]/ tasmaat samaagame teSaam eno vikhyaapya) zudhyati || M11.84a[83Ma]/ brahmaNaH saMbhavena-eva devaanaam api daivatam | M11.84c[83Mc]/ pramaaNaM ca-eva lokasya brahmaatra-eva hi kaaraNam || M11.85a[84Ma]/ teSaaM vedavido bruuyus) trayo 'apy enaH suniSkRtim | M11.85c[84Mc]/ saa teSaaM paavanaaya syaat) pavitraa viduSaaM hi vaak || [M.pavitraM ] M11.86a[85Ma]/ ato 'anyatamam aasthaaya) vidhiM vipraH samaahitaH | M11.86c[85Mc]/ brahmahatyaakRtaM paapaM vyapohaty) aatmavattayaa || M11.87a[86Ma]/ hatvaa) garbham avijJaatam etad eva vrataM caret) | M11.87c[86Mc]/ raajanya.vaizyau ca-iijaanaav aatreyiim eva ca striyam || M11.88a[87Ma]/ uktvaa) ca-eva-anRtaM saakSye pratirudhya) guruM tathaa | [M.pratirabhya ] M11.88c[87Mc]/ apahRtya) ca niHkSepaM kRtvaa) ca strii.suhRt.vadham || [M.nikSepaM ] M11.89a[88Ma]/ iyaM vizuddhir uditaa pramaapya)-akaamato dvijam | M11.89c[88Mc]/ kaamato braahmaNavadhe niSkRtir na vidhiiyate) || M11.90a[89Ma]/ suraaM piitvaa) dvijo mohaad agni.varNaaM suraaM pibet) | M11.90c[89Mc]/ tayaa sa kaaye nirdagdhe mucyate) kilbiSaat tataH || M11.91a[90Ma]/ gomuutram agni.varNaM vaa pibed) udakam eva vaa | M11.91c[90Mc]/ payo ghRtaM vaa-aa maraNaad gozakRdrasam eva vaa || M11.92a[91Ma]/ kaNaan vaa bhakSayed) abdaM piNyaakaM vaa sakRt-nizi | M11.92c[91Mc]/ suraapaanaapanuttyarthaM vaalavaasaa jaTii dhvajii || M11.93a[92Ma]/ suraa vai malam annaanaaM paapmaa ca malam ucyate) | M11.93c[92Mc]/ tasmaad braahmaNa.raajanyau vaizyaz ca na suraaM pibet) || M11.94a[93Ma]/ gauDii paiSTii ca maadhvii ca vijJeyaa trividhaa suraa | M11.94c[93Mc]/ yathaa-eva-ekaa tathaa sarvaa na paatavyaa) dvijottamaiH || M11.95a[94Ma]/ yakSa.rakSaH.pizaaca.annaM madyaM maaMsaM suraasavam | M11.95c[94Mc]/ tad braahmaNena na-attavyaM devaanaam aznataa haviH || M11.96a[95Ma]/ amedhye vaa paten) matto vaidikaM vaa-apy udaaharet) | M11.96c[95Mc]/ akaaryam anyat kuryaad) vaa braahmaNo madamohitaH || M11.97a[96Ma]/ yasya kaayagataM brahma madyena-aaplaavyate) sakRt | M11.97c[96Mc]/ tasya vyapaiti) braahmaNyaM zuudratvaM ca sa gacchati) || M11.98a[97Ma]/ eSaa vicitraabhihitaa suraapaanasya niSkRtiH | M11.98c[97Mc]/ ata uurdhvaM pravakSyaami) suvarNasteyaniSkRtim || M11.99a[98Ma]/ suvarNasteyakRd vipro raajaanam abhigamya) tu | M11.99c[98Mc]/ svakarma khyaapayan bruuyaat)-maaM bhavaan anuzaastv) iti || M11.100a[99Ma]/ gRhiitvaa) musalaM raajaa sakRdd hanyaat) tu taM svayam || M11.100c[99Mc]/ vadhena zudhyati) steno braahmaNas tapasaa-eva tu || M11.101a[100Ma]/ tapasaapanunutsus tu suvarNasteyajaM malam | M11.101c[100Mc]/ ciiravaasaa dvijo 'araNye cared) brahmahaNo vratam || M11.102a[101Ma]/ etair vratair apoheta) paapaM steyakRtaM dvijaH | M11.102c[101Mc]/ gurustriigamanii-iyaM tu vratair ebhir apaanudet) || M11.103a[102Ma]/ gurutalpy abhibhaaSya)-enas tapte svapyaad) ayomaye | [M.talpe svapyaad ] M11.103c[102Mc]/ suurmiiM jvalantiiM svaazliSyen mRtyunaa sa vizudhyati) || [M.vaa-aazliSyen ] M11.104a[103Ma]/ svayaM vaa ziSNa.vRSaNaav utkRtya)-aadhaaya) ca-aJjalau | M11.104c[103Mc]/ nairRtiiM dizam aatiSThed) aa nipaataad ajihmagaH || M11.105a[104Ma]/ khaTvaaGgii ciira.vaasaa vaa zmazrulo vijane vane | M11.105c[104Mc]/ praajaapatyaM caret) kRcchram abdam ekaM samaahitaH || M11.106a[105Ma]/ caandraayaNaM vaa triin maasaan abhyasyen) niyata.indriyaH | M11.106c[105Mc]/ haviSyeNa yavaagvaa vaa gurutalpaapanuttaye || M11.107a[106Ma]/ etair vratair apoheyur) mahaapaatakino malam | M11.107c[106Mc]/ upapaatakinas tv evam ebhir naanaavidhair vrataiH || M11.108a[107Ma]/ upapaatakasaMyukto goghno maasaM yavaan pibet) | M11.108c[107Mc]/ kRta.vaapo vased) goSThe carmaNaa tena saMvRtaH || M11.109a[108Ma]/ caturthakaalam azniiyaad) a.kSaara.lavaNaM mitam | M11.109c[108Mc]/ gomuutreNa-aacaret) snaanaM dvau maasau niyata.indriyaH || M11.110a[109Ma]/ divaa-anugacched) gaas taas tu tiSThann) uurdhvaM rajaH pibet) | M11.110c[109Mc]/ zuzruuSitvaa) namaskRtya) raatrau viiraasanaM vaset) || [M.viiraasano] M11.111a[110Ma]/ tiSThantiiSv anutiSThet) tu vrajantiiSv apy anuvrajet) | M11.111c[110Mc]/ aasiinaasu tathaa-aasiino niyato viita.matsaraH || M11.112a[111Ma]/ aaturaam abhizastaaM vaa caura.vyaaghraadibhir bhayaiH | M11.112c[111Mc]/ patitaaM paGkalagnaM vaa sarva.upaayair vimocayet) || [K:sarvapraaNair] M11.113a[112Ma]/ uSNe varSati ziite vaa maarute vaati vaa bhRzam | M11.113c[112Mc]/ na kurviita)-aatmanas traaNaM gor a.kRtvaa) tu zaktitaH || M11.114a[113Ma]/ aatmano yadi vaa-anyeSaaM gRhe kSetre 'atha vaa khale | M11.114c[113Mc]/ bhakSayantiiM na kathayet) pibantaM ca-eva vatsakam || M11.115a[114Ma]/ anena vidhinaa yas tu goghno gaam anugacchati) | M11.115c[114Mc]/ sa gohatyaakRtaM paapaM tribhir maasair vyapohati) || M11.116a[115Ma]/ vRSabha.ekaadazaa gaaz ca dadyaat) sucarita.vrataH | M11.116c[115Mc]/ a.vidyamaane sarvasvaM vedavidbhyo nivedayet) || M11.117a[116Ma]/ etad eva vrataM kuryur upapaatakino dvijaaH | M11.117c[116Mc]/ avakiirNivarjyaM zuddhyarthaM caandraayaNam atha-api vaa || [M.avakiirNivarjaM ] M11.118a[117Ma]/ avakiirNii tu kaaNena gardabhena catuSpathe | M11.118c[117Mc]/ paakayajJavidhaanena yajeta) nirRtiM nizi || M11.119a[118Ma]/ hutvaa)-agnau vidhivadd homaan antataz ca sama-ity Rcaa | M11.119c[118Mc]/ vaata.indra.guru.vahniinaaM juhuyaat) sarpiSaa-aahutiiH || M11.120a[119Ma]/ kaamato retasaH sekaM vratasthasya dvijanmanaH | M11.120c[119Mc]/ atikramaM vratasya-aahur) dharmajJaa brahmavaadinaH || M11.121a[120Ma]/ maarutaM puruhuutaM ca guruM paavakam eva ca | M11.121c[120Mc]/ caturo vratino 'abhyeti) braahmaM tejo 'avakiirNinaH || M11.122a[121Ma]/ etasminn enasi praapte vasitvaa) gardabhaajinam | M11.122c[121Mc]/ saptaagaaraaMz cared) bhaikSaM svakarma parikiirtayan) || M11.123a[122Ma]/ tebhyo labdhena bhaikSeNa vartayann) ekakaalikam | M11.123c[122Mc]/ upaspRzaMs) triSavaNaM tv abdena sa vizudhyati) || [M.triSavaNam abdena ] M11.124a[123Ma]/ jaatibhraMzakaraM karma kRtvaa)-anyatamam icchayaa | M11.124c[123Mc]/ caret) saaMtapanaM kRcchraM praajaapatyam anicchayaa || M11.125a[124Ma]/ saMkara.apaatrakRtyaasu maasaM zodhanam aindavam | [M.aindavaH] M11.125c[124Mc]/ maliniikaraNiiyeSu taptaH syaad) yaavakais tryaham || M11.126a[125Ma]/ turiiyo brahmahatyaayaaH kSatriyasya vadhe smRtaH) | M11.126c[125Mc]/ vaizye 'aSTamaaMzo vRttasthe zuudre jJeyas tu SoDazaH || M11.127a[126Ma]/ akaamatas tu raajanyaM vinipaatya) dvijottamaH | M11.127c[126Mc]/ vRSabha.ekasahasraa gaa dadyaat) sucarita.vrataH || M11.128a[127Ma]/ tryabdaM cared) vaa niyato jaTii brahmahaNo vratam | M11.128c[127Mc]/ vasan) duuratare graamaad vRkSamuula.niketanaH || M11.129a[128Ma]/ etad eva cared) abdaM praayazcittaM dvijottamaH | M11.129c[128Mc]/ pramaapya) vaizyaM vRttasthaM dadyaac ca-ekazataM || [M.dadyaad) vaa-ekazataM gavaam] M11.130a[129Ma]/ etad eva vrataM kRtsnaM SaNmaasaan-zuudrahaa caret )| M11.130c[129Mc]/ vRSabha.ekaadazaa vaa-api dadyaad) vipraaya gaaH sitaaH || M11.131a[130Ma]/ maarjaara.nakulau hatvaa) caaSaM maNDuukam eva ca | M11.131c[130Mc]/ zva.godhaa.uluuka.kaakaaMz ca zuudrahatyaavrataM caret) || M11.132a[131Ma]/ payaH pibet) triraatraM vaa yojanaM vaa-adhvano vrajet) | M11.132c[131Mc]/ upaspRzet) sravantyaaM vaa suuktaM vaa-ab.daivataM japet) || M11.133a[132Ma]/ abhriM kaarSNaayasiiM dadyaat) sarpaM hatvaa) dvijottamaH | M11.133c[132Mc]/ palaalabhaarakaM SaNDhe saisakaM ca-ekamaaSakam || M11.134a[133Ma]/ ghRtakumbhaM varaahe tu tiladroNaM tu tittirau | M11.134c[133Mc]/ zuke dvihaayanaM vatsaM krauJcaM hatvaa) trihaayanam || M11.135a[134Ma]/ hatvaa) haMsaM balaakaaM ca bakaM barhiNam eva ca | M11.135c[134Mc]/ vaanaraM zyena.bhaasau ca sparzayed) braahmaNaaya gaam || M11.136a[135Ma]/ vaaso dadyaadd) hayaM hatvaa) paJca niilaan vRSaan gajam | M11.136c[135Mc]/ aja.meSaav anaDvaahaM kharaM hatvaa)-ekahaayanam || M11.137a[136Ma]/ kravyaadaaMs tu mRgaan hatvaa) dhenuM dadyaat) payasviniim | M11.137c[136Mc]/ akravyaadaan vatsatariim uSTraM hatvaa) tu kRSNalam || M11.138a[137Ma]/ jiina.kaarmuka.basta.aviin pRthag dadyaad) vizuddhaye | M11.138c[137Mc]/ caturNaam api varNaanaaM naariir hatvaa)-an.avasthitaaH || M11.139a[138Ma]/ daanena vadhanirNekaM sarpaadiinaam a.zaknuvan | M11.139c[138Mc]/ ekaikazaz caret) kRcchraM dvijaH paapaapanuttaye || M11.140a[139Ma]/ asthimataaM tu sattvaanaaM sahasrasya pramaapaNe | M11.140c[139Mc]/ puurNe ca-anasy an.asthnaaM tu zuudrahatyaavrataM caret) || M11.141a[140Ma]/ kiM cid eva tu vipraaya dadyaad) asthimataaM vadhe | M11.141c[140Mc]/ an.asthnaaM ca-eva hiMsaayaaM praaNaayaamena zudhyati) || M11.142a[141Ma]/ phaladaanaaM tu vRkSaaNaaM chedane japyam Rc.zatam | M11.142c[141Mc]/ gulma.vallii.lataanaaM ca puSpitaanaaM ca viirudhaam || M11.143a[142Ma]/ annaadyajaanaaM sattvaanaaM rasajaanaaM ca sarvazaH | M11.143c[142Mc]/ phala.puSpa.udbhavaanaaM ca ghRtapraazo vizodhanam || M11.144a[143Ma]/ kRStajaanaam oSadhiinaaM jaataanaaM ca svayaM vane | M11.144c[143Mc]/ vRthaalambhe 'anugacched) gaaM dinam ekaM payo.vrataH || M11.145a[144Ma]/ etair vratair apohyaM syaad) eno hiMsaa.samudbhavam | M11.145c[144Mc]/ jJaana.ajJaanakRtaM kRtsnaM zRNuta)-anaadyabhakSaNe || M11.146a[145Ma]/ ajJaanaad vaaruNiiM piitvaa) saMskaareNa-eva zudhyati) | M11.146c[145Mc]/ matipuurvam anirdezyaM praaNaantikam iti sthitiH || M11.147a[146Ma]/ apaH suraabhaajanasthaa madyabhaaNDasthitaas tathaa | M11.147c[146Mc]/ paJcaraatraM pibet) piitvaa) zaGkhapuSpiizRtaM payaH || M11.148a[147Ma]/ spRSTva) dattvaa) ca madiraaM vidhivat pratigRhya) ca | M11.148c[147Mc]/ zuudra.ucchiSTaaz ca piitvaa)-apaH kuzavaari pibet) tryaham || M11.149a[148Ma]/ braahmaNas tu suraapasya gandham aaghraaya) somapaH | M11.149c[148Mc]/ praaNaan apsu trir aayamya) ghRtaM praazya) vizudhyati) || M11.150a[149Ma]/ ajJaanaat praazya viS.muutraM suraasaMspRSTam eva ca | M11.150c[149Mc]/ punaH saMskaaram arhanti) trayo varNaa dvijaatayaH || M11.151a[150Ma]/ vapanaM mekhalaa daNDo bhaikSacaryaa vrataani ca | [M.bhaikSyacaryaa ] M11.151c[150Mc]/ nivartante) dvijaatiinaaM punaHsaMskaarakarmaNi || M11.152a[151Ma]/ abhojyaanaaM tu bhuktvaa)-annaM strii.zuudra.ucchiSTam eva ca | M11.152[151Mc]/ jagdhvaa) maaMsam abhakSyaM ca saptaraatraM yavaan pibet) || M11.153a[152Ma]/ zuktaani ca kaSaayaaMz ca piitvaa) medhyaany api dvijaH | M11.153c[152Mc]/ taavad bhavaty) a.prayato yaavat tan na vrajaty) adhaH || M11.154a[153Ma]/ viDvaraaha.khara.uStraaNaaM gomaayoH kapi.kaakayoH | M11.154c[153Mc]/ praazya) muutra.puriiSaaNi dvijaz caandraayaNaM caret) || M11.155a[154Ma]/ zuSkaaNi bhuktvaa) maaMsaani bhaumaani kavakaani ca | M11.155c[154Mc]/ ajJaataM ca-eva suunaastham etad eva vrataM caret) || M11.156a[155Ma]/ kravyaada.suukara.uSTraaNaaM kukkuTaanaaM ca bhakSaNe | M11.156c[155Mc]/ nara.kaaka.kharaaNaaM ca taptakRcchraM vizodhanam || M11.157a[156Ma]/ maasikaannaM tu yo 'azniiyaad) asamaavartako dvijaH | M11.157c[156Mc]/ sa triiNy ahaany upavased) ekaahaM ca-udake vaset) || M11.158a[157Ma]/ brahmacaarii tu yo 'azniiyaan) madhu maaMsaM kathaM cana | [M.vratacaarii tu ] M11.158c[157Mc]/ sa kRtvaa) praakRtaM kRcchraM vratazeSaM samaapayet) || M11.159a[158Ma]/ biDaala.kaaka.aakhu.ucchiSTaM jagdhvaa) zva.nakulasya ca | M11.159c[158Mc]/ keza.kiiTaavapannaM ca pibed) brahmasuvarcalaam || M11.160a[159Ma]/ abhojyam annaM na-attavyam) aatmanaH zuddhim icchataa | M11.160c[159Mc]/ ajJaanabhuktaM tu-uttaaryaM) zodhyaM) vaa-apy aazu zodhanaiH || M11.161a[160Ma]/ eSo 'anaadya.adanasya-ukto vrataanaaM vividho vidhiH | M11.161c[160Mc]/ steyadoSaapahartRRNaaM vrataanaaM zruuyataaM) vidhiH || M11.162a[161Ma]/ dhaanya.anna.dhanacauryaaNi kRtvaa) kaamaad dvijottamaH | M11.162c[161Mc]/ svajaatiiyagRhaad eva kRcchraabdena vizudhyati) || M11.163a[162Ma]/ manuSyaaNaaM tu haraNe striiNaaM kSetra.gRhasya ca | M11.163c[162Mc]/ kuupa.vaapiijalaanaaM ca zuddhiz caandraayaNaM smRtam) || M11.164a[163Ma]/ dravyaaNaam alpa.saaraaNaaM steyaM kRtvaa-anyavezmataH | [M.kRtvaa)-anyavezmani] M11.164c[163Mc]/ caret saaMtapanaM kRcchraM tan niryaaty) aatmazuddhaye || M11.165a[164Ma]/ bhakSya.bhojyaapaharaNe yaana.zayyaa.aasanasya ca | M11.165c[164Mc]/ puSpa.muula.phalaanaaM ca paJcagavyaM vizodhanam || M11.166a[165Ma]/ tRNa.kaaSTha.drumaaNaaM ca zuSkaannasya guDasya ca | M11.166c[165Mc]/ cela.carma.aamiSaaNaaM ca triraatraM syaad) abhojanam || [M.caila.carma.aamikSaaNaaM ] M11.167a[166Ma]/ maNi.muktaa.pravaalaanaaM taamrasya rajatasya ca | M11.167c[166Mc]/ ayaH.kaaMsya.upalaanaaM ca dvaadazaahaM kaNaannataa || M11.168a[167Ma]/ kaarpaasa.kiiTaja.uurNaanaaM dvizapha.ekazaphasya ca | [M.dvezapha.ekakhurasya ca] M11.168c[167Mc]/ pakSi.gandha.oSadhiinaaM ca rajjvaaz ca-eva tryahaM payaH || M11.169a[168Ma]/ etair vratair apoheta) paapaM steyakRtaM dvijaH | M11.169c[168Mc]/ agamyaagamaniiyaM tu vratair ebhir apaanudet) || M11.170a[169Ma]/ gurutalpavrataM kuryaad) retaH siktvaa) svayoniSu | M11.170c[169Mc]/ sakhyuH putrasya ca striiSu kumaariiSv antyajaasu ca || M11.171a[170Ma]/ paitRsvaseyiiM bhaginiiM svasriiyaaM maatur eva ca | M11.171c[170Mc]/ maatuz ca bhraatus tanayaaM gatvaa caandraayaNaM caret) || [bhraatur aaptasya gatvaa)] M11.172a[171Ma]/ etaas tisras tu bhaaryaarthe na-upayacchet tu buddhimaan | M11.172c[171Mc]/ jJaatitvena-an.upeyaas taaH patati) hy upayann) adhaH || M11.173a[172Ma]/ amaanuSiiSuu puruSa udakyaayaam ayoniSu | M11.173c[172Mc]/ retaH siktvaa) jale ca-eva kRcchraM saaMtapanaM caret) || M11.174a[173Ma]/ maithunaM tu samaasevya) puMsi yoSiti vaa dvijaH | M11.174c[173Mc]/ go.yaane 'apsu divaa ca-eva sa.vaasaaH snaanam aacaret) || M11.175a[174Ma]/ caNDaala.antyastriyo gatvaa) bhuktvaa) ca pratigRhya) ca | M11.175c[174Mc]/ pataty) ajJaanato vipro jJaanaat saamyaM tu gacchati) || M11.176a[175Ma]/ vipraduSTaaM striyaM bhartaa nirundhyaad) ekavezmani | M11.176c[175Mc]/ yat puMsaH paradaareSu tac ca-enaaM caarayed) vratam || M11.177a[176Ma]/ saa cet punaH praduSyet) tu sadRzena-upamantritaa | [K:sadRzena-upayantritaa?] M11.177c[176Mc]/ kRcchraM caandraayaNaM ca-eva tad asyaaH paavanaM smRtam || M11.178a[177Ma]/ yat karoty) ekaraatreNa vRSaliisevanaad dvijaH | M11.178c[177Mc]/ tad bhaikSabhuj-japan) nityaM tribhir varSair vyapohati) || M11.179a[178Ma]/ eSaa paapakRtaam uktaa caturNaam api niSkRtiH | M11.179c[178Mc]/ patitaiH saMprayuktaanaam imaaH zRNuta) niSkRtiiH || M11.180a[179Ma]/ saMvatsareNa patati) patitena saha-aacaran) | M11.180c[179Mc]/ yaajana.adhyaapanaad yaunaat-na tu yaana.aasana.azanaat || M11.181a[180Ma]/ yo yena patitena-eSaaM saMsargaM yaati) maanavaH | M11.181c[180Mc]/ sa tasya-eva vrataM kuryaat) tatsaMsargavizuddhaye || M11.182a[181Ma]/ patitasya-udakaM kaaryaM sapiNDair baandhavair bahiH | M11.182c[181Mc]/ nindite 'ahani saayaahne jJaati.Rtvij.gurusaMnidhau || M11.183a[182Ma]/ daasii ghaTam apaaM puurNaM paryasyet) pretavat padaa | M11.183c[182Mc]/ ahoraatram upaasiirann) azaucaM baandhavaiH saha || M11.184a[183Ma]/ nivarteraMz) ca tasmaat tu saMbhaaSaNa.sahaasane | M11.184c[183Mc]/ daayaadyasya pradaanaM ca yaatraa ca-eva hi laukikii || M11.185a[184Ma]/ jyeSThataa ca nivarteta) jyeSThaavaapyaM ca yad dhanam | [M.yad vasu ] M11.185c[184Mc]/ jyeSThaaMzaM praapnuyaac) ca-asya yaviiyaan guNato 'adhikaH || M11.186a[185Ma]/ praayazcitte tu carite puurNakumbham apaaM navam | M11.186c[185Mc]/ tena-eva saardhaM praasyeyuH) snaatvaa) puNye jalaazaye || M11.187a[186Ma]/ sa tv apsu taM ghaTaM praasya) pravizya) bhavanaM svakam | M11.187c[186Mc]/ sarvaaNi jJaatikaaryaaNi yathaapuurvaM samaacaret) || M11.188a[187Ma]/ etad eva vidhiM kuryaad) yoSitsu patitaasv api | [M.etam eva vidhiM] M11.188c[187Mc]/ vastra.anna.paanaM deyaM tu vaseyuz) ca gRhaantike || M11.189a[188Ma]/ enasvibhir a.nirNiktair na-arthaM kiM cit saha-aacaret) | M11.189c[188Mc]/ kRtanirNejanaaMz ca-eva na jugupseta) karhi cit || [M.kRtanirNejanaaMz ca-etaan ] M11.190a[189Ma]/ baalaghnaaMz ca kRtaghnaaMz ca vizuddhaan api dharmataH | M11.190c[189Mc]/ zaraNaagatahantRRMz ca striihantRRMz ca na saMvaset) || M11.191a[190Ma]/ yeSaaM dvijaanaaM saavitrii na-anuucyeta) yathaavidhi | M11.191c[190Mc]/ taaMz caarayitvaa) triin kRcchraan yathaavidhi-upanaayayet) || M11.192a[191Ma]/ praayazcittaM cikiirSanti) vikarmasthaas tu ye dvijaaH | M11.192c[191Mc]/ brahmaNaa ca parityaktaas teSaam apy etad aadizet) || M11.193a[192Ma]/ yad garhitena-arjayanti) karmaNaa braahmaNaa dhanam | M11.193c[192Mc]/ tasya-utsargeNa zudhyanti) japyena tapasaa-eva ca || M11.194a[193Ma]/ japitvaa) triiNi saavitryaaH sahasraaNi samaahitaH | M11.194c[193Mc]/ maasaM goSThe payaH piitvaa) mucyate) 'asatpratigrahaat || M11.195a[194Ma]/ upavaasakRzaM taM tu govrajaat punar aagatam | M11.195c[194Mc]/ praNataM prati pRccheyuH) saamyaM saumya-icchasi)-iti kim || M11.196a[195Ma]/ satyam uktvaa) tu vipreSu vikired) yavasaM gavaam | M11.196c[195Mc]/ gobhiH pravartite tiirthe kuryus) tasya parigraham || M11.197a[196Ma]/ vraatyaanaaM yaajanaM kRtvaa) pareSaam antyakarma ca | M11.197c[196Mc]/ abhicaaram ahiinaM ca tribhiH kRcchrair vyapohati) || M11.198a[197Ma]/ zaraNaagataM parityajya) vedaM viplaavya) ca dvijaH | M11.198c[197Mc]/ saMvatsaraM yavaahaaras tat paapam apasedhati) || M11.199a[198Ma]/ zva.zRgaala.kharair daSTo graamyaiH kravyaadbhir eva ca | M11.199c[198Mc]/ nara.azva.uSTra.varaahaiz ca praaNaayaamena zudhyati ) || M11.200a[199Ma]/ SaSThaannakaalataa maasaM saMhitaajapa eva vaa | M11.200c[199Mc]/ homaaz ca sakalaa nityam apaaGktyaanaaM vizodhanam || [M.homaaz ca zaakalaa ] M11.201a[200Ma]/ uSTrayaanaM samaaruhya) kharayaanaM tu kaamataH | M11.201c[200Mc]/ snaatvaa) tu vipro dig.vaasaaH praaNaayaamena zudhyati) || M11.202a[201Ma]/ vinaa-adbhir apsu vaa-apy aartaH zaariiraM saMniSevya) ca | M11.202c[201Mc]/ sa.cailo bahir aaplutya) gaam aalabhya) vizudhyati) || M11.203a[202Ma]/ veda.uditaanaaM nityaanaaM karmaNaaM samatikrame | M11.203c[202Mc]/ snaatakavratalope ca praayazcittam abhojanam || M11.204a[203Ma]/ huGkaaraM braahmaNasya-uktvaa tvamkaaraM ca gariiyasaH | M11.204c[203Mc]/ snaatvaa)-an.aznann) ahaH zeSam abhivaadya) prasaadayet) || M11.205a[204Ma]/ taaDayitvaa) tRNena-api kaNThe vaa-aabadhya) vaasasaa | M11.205c[204Mc]/ vivaade vaa vinirjitya) praNipatya) prasaadayet) || M11.206a[205Ma]/ avaguurya) tv abdazataM sahasram abhihatya) ca | M11.206c[205Mc]/ jighaaMsayaa braahmaNasya narakaM pratipadyate) || M11.207a[206Ma]/ zoNitaM yaavataH paaMsuun saMgRhNaati) mahiitale | M11.207c[206Mc]/ taavanty abdasahasraaNi tatkartaa narake vaset) || [M.narake vrajet ] M11.208a[207Ma]/ avaguurya) caret) kRcchram atikRcchraM nipaatane | M11.208c[207Mc]/ kRcchra.atikRcchrau kurviita) viprasya-utpaadya) zoNitam || M11.209a[208Ma]/ anuktaniSkRtiinaaM tu paapaanaam apanuttaye | M11.209c[208Mc]/ zaktiM ca-avekSya) paapaM ca praayazcittaM prakalpayet) || M11.210a[209Ma]/ yair abhyupaayair enaaMsi maanavo vyapakarSati) | M11.210c[209Mc]/ taan vo 'abhyupaayaan vakSyaami) deva.RSi.pitRsevitaan || M11.211a[210Ma]/ tryahaM praatas tryahaM saayaM tryaham adyaad) ayaacitam | M11.211c[210Mc]/ tryahaM paraM ca na-azniiyaat) praajaapatyaM caran) dvijaH || M11.212a[211Ma]/ gomuutraM gomayaM kSiiraM dadhi sarpiH kuza.udakam | M11.212c[211Mc]/ ekaraatra.upavaasaz ca kRcchraM saaMtapanaM smRtam || M11.213a[212Ma]/ ekaikaM graasam azniiyaat) tryahaaNi triiNi puurvavat | M11.213c[212Mc]/ tryahaM ca-upavased) antyam atikRcchraM caran) dvijaH || M11.214a[213Ma]/ taptakRcchraM caran) vipro jala.kSiira.ghRta.anilaan | M11.214c[213Mc]/ prati.tryahaM pibed) uSNaan sakRtsnaayii samaahitaH || M11.215a[214Ma]/ yata.aatmano 'apramattasya dvaadazaaham abhojanam | M11.215c[214Mc]/ paraako naama kRcchro 'ayaM sarvapaapa.apanodanaH || M11.216a[215Ma]/ ekaikaM hraasayet) piNDaM kRSNe zukle ca vardhayet) | M11.216c[215Mc]/ upaspRzaMs) triSavaNam etat-caaNdraayaNaM smRtam || M11.217a[216Ma]/ etam eva vidhiM kRtsnam aacared) yavamadhyame | M11.217c[216Mc]/ zuklapakSaadiniyataz caraMz) caandraayaNaM vratam || M11.218a[217Ma]/ aSTaav aSTau samazniiyaat) piNDaan madhyaMdine sthite | M11.218c[217Mc]/ niyata.aatmaa haviSyaazii yaticaandraayaNaM caran) || M11.219a[218Ma]/ caturaH praatar azniiyaat) piNDaan vipraH samaahitaH | M11.219c[218Mc]/ caturo 'astam ite suurye zizucaandraayaNaM smRtam || M11.220a[219Ma]/ yathaa kathaM cit piNDaanaaM tisro 'aziitiiH samaahitaH | M11.220c[219Mc]/ maasena-aznan) haviSyasya candrasya-eti) salokataam || M11.221a[220Ma]/ etad rudraas tathaa-aadityaa vasavaz ca-aacaran) vratam | M11.221c[220Mc]/ sarvaakuzalamokSaaya marutaz ca maharSibhiH || M11.222a[221Ma]/ mahaavyaahRtibhir homaH kartavyaH svayam anvaham | M11.222c[221Mc]/ ahiMsaa satyam akrodham aarjavaM ca samaacaret) || M11.223a[222Ma]/ trir ahnas trir nizaayaaM ca sa.vaasaa jalam aavizet) | M11.223c[222Mc]/ strii.zuudra.patitaaMz ca-eva na-abhibhaaSeta) karhi cit || M11.224a[223Ma]/ sthaana.aasanaabhyaaM vihared) azakto 'adhaH zayiita) vaa | M11.224c[223Mc]/ brahmacaarii vratii ca syaad) guru.deva.dvija.arcakaH || M11.225a[224Ma]/ saavitriiM ca japen) nityaM pavitraaNi ca zaktitaH | M11.225c[224Mc]/ sarveSv eva vrateSv evaM praayazcittaartham aadRtaH || M11.226a[225Ma]/ etair dvijaatayaH zodhyaa vratair aaviSkRta.enasaH | M11.226c[225Mc]/ anaaviSkRta.paapaaMs tu mantrair homaiz ca zodhayet) || M11.227a[226Ma]/ khyaapanena.anutaapena tapasaa-adhyayanena ca | M11.227c[226Mc]/ paapakRt-mucyate) paapaat tathaa daanena ca-aapadi || M11.228a[227Ma]/ yathaa yathaa naro 'adharmaM svayaM kRtvaa)-anubhaaSate) | M11.228c[227Mc]/ tathaa tathaa tvacaa-iva-ahis tena-adharmeNa mucyate) || M11.229a[228Ma]/ yathaa yathaa manas tasya duSkRtaM karma garhati) | M11.229c[228Mc]/ tathaa tathaa zariiraM tat tena-adharmeNa mucyate) || M11.230a[229Ma]/ kRtvaa) paapaM hi saMtapya) tasmaat paapaat pramucyate) | M11.230c[229Mc]/ na-evaM kuryaaM) punar iti nivRttyaa puuyate) tu saH || M11.231a[230Ma]/ evaM saMcintya) manasaa pretya karmaphala.udayam | M11.231c[230Mc]/ mano.vaac.muurtibhir nityaM zubhaM karma samaacaret) || M11.232a[231Ma]/ ajJaanaad yadi vaa jJaanaat kRtvaa) karma vigarhitam | M11.232c[231Mc]/ tasmaad vimuktim anvicchan) dvitiiyaM na samaacaret) || M11.233a[232Ma]/ yasmin karmaNy asya kRte manasaH syaad) alaaghavam | M11.233c[232Mc]/ tasmiMs taavat tapaH kuryaad) yaavat tuSTikaraM bhavet) || M11.234a[233Ma]/ tapomuulam idaM sarvaM daiva.maanuSakaM sukham | M11.234c[233Mc]/ tapomadhyaM budhaiH proktaM tapo.'antaM vedadarzibhiH || M11.235a[234Ma]/ braahmaNasya tapo jJaanaM tapaH kSatrasya rakSaNam | M11.235c[234Mc]/ vaizyasya tu tapo vaartaa tapaH zuudrasya sevanam || M11.236a[235Ma]/ RSayaH saMyata.aatmaanaH phala.muula.anila.azanaaH | M11.236c[235Mc]/ tapasaa-eva prapazyanti) trailokyaM sa.caraacaram || M11.237a[236Ma]/ auSadhaany agado vidyaa daivii ca vividhaa sthitiH | M11.237c[236Mc]/ tapasaa-eva prasidhyanti) tapas teSaaM hi saadhanam || M11.238a[237Ma]/ yad dustaraM yad duraapaM yad durgaM yac ca duSkaram | M11.238c[237Mc]/ sarvaM tu tapasaa saadhyaM tapo hi duratikramam || [M.sarvaM tat tapasaa ] M11.239a[238Ma]/ mahaapaatakinaz ca-eva zeSaaz ca-akaaryakaariNaH | M11.239c[238Mc]/ tapasaa-eva sutaptena mucyante) kilbiSaat tataH || M11.240a[239Ma]/ kiitaaz ca-ahi.pataMgaaz ca pazavaz ca vayaaMsi ca | M11.240c[239Mc]/ sthaavaraaNi ca bhuutaani divaM yaanti) tapobalaat || M11.241a[240Ma]/ yat kiM cid enaH kurvanti) mano.vaac.muurtibhir janaaH | [M.mano.vaac.karmabhir ] M11.241c[240Mc]/ tat sarvaM nirdahanty) aazu tapasaa-eva tapo.dhanaaH || M11.242a[241Ma]/ tapasaa-eva vizuddhasya braahmaNasya diva.okasaH | M11.242c[241Mc]/ ijyaaz ca pratigRhNanti) kaamaan saMvardhayanti) ca || M11.243a[242Ma]/ prajaapatir idaM zaastraM tapasaa-eva-asRjat) prabhuH | M11.243c[242Mc]/ tathaa-eva vedaan RSayas tapasaa pratipedire) || M11.244a[243Ma]/ ity etat tapaso devaa mahaabhaagyaM pracakSate) | [M.yad etat tapaso] M11.244c[243Mc]/ sarvasya-asya prapazyantas) tapasaH puNyam uttamam || [M.puNyaM udbhavam ] M11.245a[244Ma]/ vedaabhyaaso 'anvahaM zaktyaa mahaayajJakriyaa kSamaa | M11.245c[244Mc]/ naazayanty) aazu paapaani mahaapaatakajaany api || M11.246a[245Ma]/ yathaa-edhas tejasaa vahniH praaptaM nirdahati) kSaNaat | M11.246c[245Mc]/ tathaa jJaanaagninaa paapaM sarvaM dahati) vedavit || M11.247a[246Ma]/ ity etad enasaam uktaM praayazcittaM yathaavidhi | M11.247c[246Mc]/ ata uurdhvaM rahasya-anaaM praayazcittaM nibodhata) || M11.248a[247Ma]/ sa.vyaahRti.praNavakaaH praaNaayaamaas tu SoDaza | M11.248c[247Mc]/ api bhruuNahanaM maasaat punanty) ahar ahaH kRtaaH || M11.249a[248Ma]/ kautsaM japtvaa)-apa ity etad vasiSThaM ca prati-ity Rcam | M11.249c[248Mc]/ maahitraM zuddhavatyaz ca suraapo 'api vizudhyati) || M11.250a[249Ma]/ sakRt-japtvaa)-aasyavaamiiyaM zivasaMkalpam eva ca | M11.250c[249Mc]/ apahRtya) suvarNaM tu kSaNaad bhavati) nir.malaH || M11.251a[250Ma]/ haviSpaantiiyam abhyasya) na tamaM ha iti-iti ca | M11.251c[250Mc]/ japitvaa) pauruSaM suuktaM mucyate) gurutalpagaH | M11.252a[251Ma]/ enasaaM sthuula.suukSmaaNaaM cikiirSann) apanodanam | M11.252c[251Mc]/ ava-ity RcaM japed) abdaM yat kiM ca-idam iti-iti vaa || M11.253a[252Ma]/ pratigRhya-apratigraahyaM bhuktvaa) ca-annaM vigarhitam | M11.253c[252Mc]/ japaMs) taratsamandiiyaM puuyate) maanavas tryahaat || M11.254a[253Ma]/ somaaraudram tu bahv.enaaH maasam abhyasya zudhyati) | [M.samaam abhyasya)] M11.254c[253Mc]/ sravantyaam aacaran) snaanam aryamNaam iti ca tRcam || M11.255a[254Ma]/ abdaardham indram ity etad enasvii saptakaM japet) | M11.255c[254Mc]/ aprazastaM tu kRtvaa)-apsu maasam aasiita) bhaikSabhuk || M11.256a[255Ma]/ mantraiH zaakalahomiiyair abdaM hutvaa) ghRtaM dvijaH | M11.256c[255Mc]/ sugurv apy apahanty) eno japtvaa) vaa nama ity Rcam || M11.257a[256Ma]/ mahaapaatakasaMyukto 'anugacched) gaaH samaahitaH | M11.257c[256Mc]/ abhyasya)-abdaM paavamaaniir bhaikSa.aahaaro vizudhyati) || M11.258a[257Ma]/ araNye vaa trir abhyasya) prayato vedasaMhitaam | M11.258c[257Mc]/ mucyate) paatakaiH sarvaiH paraakaiH zodhitas tribhiH || M11.259a[258Ma]/ tryahaM tu-upavased) yuktas trir ahno 'abhyupayann) apaH | M11.259c[258Mc]/ mucyate paatakaiH sarvais trir japitvaa-aghamarSaNam || M11.260a[259Ma]/ yathaa-azvamedhaH kraturaaj-sarvapaapaapa.nodanaH | M11.260c[259Mc]/ tathaa-aghamarSaNaM suuktaM sarvapaapaapa.nodanam || M11.261a[260Ma]/ hatvaa) lokaan api-imaaMs triin aznann) api yatas tataH | M11.261c[260Mc]/ RgvedaM dhaarayan) vipro na-enaH praapnoti) kiM cana || M11.262a[261Ma]/ RksaMhitaaM trir abhyasya) yajuSaaM vaa samaahitaH | M11.262c[261Mc]/ saamnaaM vaa sa.rahasyaanaaM sarvapaapaiH pramucyate) || M11.263a[262Ma]/ yathaa mahaahradaM praapya) kSiptaM loSTaM vinazyati) | M11.263c[262Mc]/ tathaa duzcaritaM sarvaM vede trivRti majjati) || M11.264a[263Ma]/ Rco yajuuMSi ca-anyaani saamaani vividhaani ca | M11.264c[263Mc]/ eSa jJeyas trivRdvedo yo veda)-enaM sa vedavit || M11.265a[264Ma]/ aadyaM yat tryakSaraM brahma trayii yasmin pratiSThitaa) | M11.265c[264Mc]/ sa guhyo 'anyas trivRdvedo yas taM veda) sa vedavit || M12.01a/ caaturvarNyasya kRtsno 'ayam ukto dharmas tvayaa-anaghaH | M12.01c/ karmaNaaM phalanirvRttiM zaMsa) nas tattvataH paraam || M12.02a/ sa taan uvaaca) dharma.aatmaa maharSiin maanavo bhRguH | M12.02c/ asya sarvasya zRNuta) karmayogasya nirNayam || M12.03a/ zubha.azubha.phalaM karma mano.vaac.deha.saMbhavam | M12.03c/ karmajaa gatayo nRRNaam uttama.adhama.madhyamaH || M12.04a/ tasya-iha trividhasya-api tryadhiSThaanasya dehinaH | M12.04c/ dazalakSaNayuktasya mano vidyaat) pravartakam || M12.05a/ paradravyeSv abhidhyaanaM manasaa-aniSTacintanam | M12.05c/ vitathaabhinivezaz ca trividhaM karma maanasam || M12.06a/ paaruSyam anRtaM ca-eva paizunyaM ca-api sarvazaH | M12.06c/ asaMbaddhapralaapaz ca vaac.mayaM syaac) caturvidham || M12.07a/ adattaanaam upaadaanaM hiMsaa ca-eva-avidhaanataH | M12.07c/ paradaara.upasevaa ca zaariiraM trividhaM smRtam || M12.08a/ maanasaM manasaa-eva-ayam upabhuGkte) zubha.azubham | M12.08c/ vaacaa vaacaa kRtaM karma kaayena-eva ca kaayikam || M12.09a/ zariirajaiH karmadoSair yaati) sthaavarataaM naraH | M12.09c/ vaacikaiH pakSi.mRgataaM maanasair antyajaatitaam || M12.10a/ vaagdaNDo 'atha manodaNDaH kaayadaNDas tathaa-eva ca | M12.10c/ yasya-ete nihitaa buddhau tridaNDii-iti sa ucyate) || M12.11a/ tridaNDam etan nikSipya) sarvabhuuteSu maanavaH | M12.11c/ kaama.krodhau tu saMyamya) tataH siddhiM niyacchati) || [M.kaama.krodhau susaMyamya) tataH siddhiM nigacchati] M12.12a/ yo 'asya-aatmanaH kaarayitaa taM kSetrajJaM pracakSate) | M12.12c/ yaH karoti) tu karmaaNi sa bhuutaatmaa)-ucyate) budhaiH || M12.13a/ jiivasaMjJo 'antaraatmaa-anyaH sahajaH sarvadehinaam | M12.13c/ yena vedayate) sarvaM sukhaM duHkhaM ca janmasu || M12.14a/ taav ubhau bhuutasaMpRktau mahaan kSetrajJa eva ca | M12.14c/ uccaavaceSu bhuuteSu sthitaM taM vyaapya) tiSThataH) || M12.15a/ a.saMkhyaa muurtayas tasya niSpatanti) zariirataH | M12.15c/ uccaavacaani bhuutaani satataM ceSTayanti) yaaH || M12.16a/ paJcabhya eva maatraabhyaH pretya duSkRtinaaM nRNaam | [M.paJcabhya eva bhuutebhyaH ] M12.16c/ zariiraM yaatanaarthiiyam anyad utpadyate) dhruvam || M12.17a/ tena-anubhuuya) taa yaamiiH zariireNa-iha yaatanaaH | M12.17c/ taasv eva bhuutamaatraasu praliiyante) vibhaagazaH || M12.18a/ so 'anubhuuya)-asukha.udarkaan doSaan viSayasaGgajaan | M12.18c/ vyapeta.kalmaSo 'abhyeti) taav eva-ubhau mahaa.ojasau || M12.19a/ tau dharmaM pazyatas) tasya paapaM ca-atandritau saha | M12.19c/ yaabhyaaM praapnoti) saMpRktaH pretya-iha ca sukha.asukham || M12.20a/ yady aacarati dharmaM sa praayazo 'adharmam alpazaH | [M.yatha-aacarati)] M12.20c/ tair eva ca-aavRto) bhuutaiH svarge sukham upaaznute) || M12.21a/ yadi tu praayazo 'adharmaM sevate) dharmam alpazaH | M12.21c/ tair bhuutaiH sa parityakto) yaamiiH praapnoti) yaatanaaH || M12.22a/ yaamiis taa yaatanaaH praapya) sa jiivo viita.kalmaSaH | M12.22c/ taany eva paJca bhuutaani punar apyeti) bhaagazaH || M12.23a/ etaa dRSTvaa)-asya jiivasya gatiiH svena-eva cetasaa | M12.23c/ dharmato 'adharmataz ca-eva dharme dadhyaat) sadaa manaH || M12.24a/ sattvaM rajas tamas-ca-eva triin vidyaad) aatmano guNaan | M12.24c/ yair vyaapya)-imaan sthito bhaavaan mahaan sarvaan azeSataH || M12.25a/ yo yadaa-eSaaM guNo dehe saakalyena-atiricyate) | M12.25c/ sa tadaa tadguNapraayaM taM karoti) zariiriNam || M12.26a/ sattvaM jJaanaM tamo 'ajJaanaM raaga.dveSau rajaH smRtam | M12.26c/ etad vyaaptimad eteSaaM sarvabhuutaazritaM vapuH || M12.27a/ tatra yat priitisaMyuktaM kiM cid aatmani lakSayet) | M12.27c/ prazaantam iva zuddhaabhaM sattvaM tad upadhaarayet) || M12.28a/ yat tu duHkhasamaayuktam apriitikaram aatmanaH | M12.28c/ tad rajo pratiipaM vidyaat) satataM haari dehinaam || [M.hartR ] M12.29a/ yat tu syaan) mohasaMyuktam avyaktaM viSayaatmakam | M12.29c/ apratarkyam avijJeyaM tamas tad upadhaarayet) || M12.30a/ trayaaNaam api ca-eteSaaM guNaanaaM yaH phala.udayaH | M12.30c/ agryo madhyo jaghanyaz ca taM pravakSyaamy) azeSataH || M12.31a/ vedaabhyaasas tapo jJaanaM zaucam indriyanigrahaH | M12.31c/ dharmakriyaa-aatmacintaa ca saattvikaM guNalakSaNam || M12.32a/ aarambharucitaa-adhairyam asatkaarya.parigrahaH | M12.32c/ viSaya.upasevaa ca-ajasraM raajasaM guNalakSaNam || M12.33a/ lobhaH svapno 'adhRtiH krauryaM naastikyaM bhinnavRttitaa | M12.33c/ yaaciSNutaa pramaadaz ca taamasaM guNalakSaNam || M12.34a/ trayaaNaam api ca-eteSaaM guNaanaaM triSu tiSThataam) | M12.34c/ idaM saamaasikaM jJeyaM kramazo guNalakSaNam || M12.35a/ yat karma kRtvaa) kurvaMz ca kariSyaMz ca-eva lajjati) | M12.35c/ taj jJeyaM viduSaa sarvaM taamasaM guNalakSaNam || M12.36a/ yena-asmin karmanaa loke khyaatim icchati) puSkalaam | M12.36c/ na ca zocaty asaMpattau tad vijJeyaM tu raajasam || M12.37a/ yat sarveNa-icchati jJaatuM yan na lajjati) ca-aacaran) | M12.37c/ yena tuSyati) ca-aatmaa-asya tat sattvaguNalakSaNam || M12.38a/ tamaso lakSaNaM kaamo rajasas tv artha ucyate | M12.38c/ sattvasya lakSaNaM dharmaH zraiSThyam eSaaM yathaa.uttaram || M12.39a/ yena yas tu guNena-eSaaM saMsaraan pratipadyate) | [M.yena yaaMs tu ] M12.39c/ taan samaasena vakSyaami) sarvasya-asya yathaakramam || M12.40a/ devatvaM saattvikaa yaanti) manuSyatvaM ca raajasaaH | M12.40c/ tiryaktvaM taamasaa nityam ity eSaa trividhaa gatiH || M12.41a/ trividhaa trividhaa-eSaa tu vijJeyaa gauNikii gatiH | M12.41c/ adhamaa madhyama.agryaa ca karma.vidyaa.vizeSataH || M12.42a/ sthaavaraaH kRmi.kiiTaaz ca matsyaaH sarpaaH sa.kacchapaaH | M12.42c/ pazavaz ca mRgaaz ca-eva jaghanyaa taamasii gatiH || M12.43a/ hastinaz ca turaGgaaz ca zuudraa mlecchaaz ca garhitaaH | M12.43c/ siMhaa vyaaghraa varaahaaz ca madhyamaa taamasii gatiH || M12.44a/ caaraNaaz ca suparNaaz ca puruSaaz ca-eva daambhikaaH | M12.44c/ rakSaaMsi ca pizaacaaz ca taamasiiSu-uttamaa gatiH || M12.45a/ jhallaa mallaa naTaaz ca-eva puruSaaH zastra.vRttayaH | M12.45c/ dyuuta.paana.prasaktaaz ca jaghanyaa raajasii gatiH || M12.46a/ raajaanaH kSatriyaaz ca-eva raajJaaM ca-eva purohitaaH | M12.46c/ vaada.yuddha.pradhaanaaz ca madhyamaa raajasii gatiH || M12.47a/ gandharvaa guhyakaa yakSaa vibudhaanucaraaz ca ye | M12.47c/ tathaa-eva-apsarasaH sarvaa raajasiiSu-uttamaa gatiH || M12.48a/ taapasaa yatayo vipraa ye ca vaimaanikaa gaNaaH | M12.48c/ nakSatraaNi ca daityaaz ca prathamaa saattvikii gatiH || M12.49a/ yajvaana RSayo devaa vedaa jyotiiMSi vatsaraaH | M12.49c/ pitaraz ca-eva saadhyaaz ca dvitiiyaa saattvikii gatiH || M12.50a/ brahmaa vizvasRjo dharmo mahaan avyaktam eva ca | M12.50c/ uttamaaM saattvikiim etaaM gatim aahur) maniiSiNaH || M12.51a/ eSa sarvaH samuddiSTas) tri.prakaarasya karmaNaH |[M.triH.prakaarasya] M12.51c/ trividhas trividhaH kRtsnaH saMsaaraH saarvabhautikaH || M12.52a/ indriyaaNaaM prasaGgena dharmasya-asevanena ca | M12.52c/ paapaan saMyaanti) saMsaaraan avidvaaMso naraadhamaaH || M12.53a/ yaaM yaaM yoniM tu jiivo 'ayaM yena yena-iha karmaNaa | M12.53c/ kramazo yaati) loke 'asmiMs tat tat sarvaM nibodhata) || M12.54a/ bahuun varSagaNaan ghoraan narakaan praapya) tatkSayaat | M12.54c/ saMsaaraan pratipadyante) mahaapaatakinas tv imaan || M12.55a/ zva.suukara.khara.uSTraaNaaM go.'aja.avi.mRga.pakSiNaaM | M12.55c/ caNDaala.pukkasaanaaM ca brahmahaa yonim Rcchati) || M12.56a/ kRmi.kiiTa.pataGgaanaaM viS.bhujaaM ca-eva pakSiNaam | M12.56c/ hiMsraaNaaM ca-eva sattvaanaaM suraapo braahmaNo vrajet) || M12.57a/ luutaa.ahi.saraTaanaaM ca tirazcaaM ca-ambucaariNaam | M12.57c/ hiMsraaNaaM ca pizaacaanaaM steno vipraH sahasrazaH || M12.58a/ tRNa.gulma.lataanaaM ca kravyaadaaM daMSTriNaam api | M12.58c/ kruurakarmakRtaaM ca-eva zatazo gurutalpagaH || M12.59a/ hiMsraa bhavanti) kravyaadaaH kRmayo 'amedhyabhakSiNaH | M12.59c/ parasparaadinaH stenaaH pretya-antyastriiniSeviNaH || M12.60a/ saMyogaM patitair gatvaa) parasya-eva ca yoSitam | M12.60c/ apahRtya) ca viprasvaM bhavati) brahmaraakSasaH || M12.61a/ maNi.muktaa.pravaalaani hRtvaa) lobhena maanavaH | M12.61c/ vividhaaNi ca ratnaani jaayate) hemakartRSu || M12.62a/ dhaanyaM hRtvaa) bhavaty) aakhuH kaaMsyaM haMso jalaM plavaH | M12.62c/ madhu daMzaH payaH kaako rasaM zvaa nakulo ghRtam || M12.63a/ maaMsaM gRdhro vapaaM madgus tailaM tailapakaH khagaH | M12.63c/ ciiriivaakas tu lavaNaM balaakaa zakunir dadhi || M12.64a/ kauzeyaM tittirir hRtvaa) kSaumaM hRtvaa) tu darduraH | M12.64c/ kaarpaasataantavaM krauJco godhaa gaaM vaaggudo guDam || M12.65a/ chucchundariH zubhaan gandhaan patrazaakaM tu barhiNaH | [M.chucchundariiH ] M12.65c/ zvaavit kRtaannaM vividham akRtaannaM tu zalyakaH || M12.66a/ bako bhavati) hRtvaa)-agniM gRhakaarii hy upaskaram | M12.66c/ raktaani hRtvaa) vaasaaMsi jaayate) jiivajiivakaH || M12.67a/ vRko mRga.ibhaM vyaaghro 'azvaM phala.muulaM tu markaTaH | M12.67c/ striim RkSaH stokako vaari yaanaany uSTraH pazuun ajaH || M12.68a/ yad vaa tad vaa paradravyam apahRtya) balaat- naraH | M12.68c/ avazyaM yaati) tiryaktvaM jagdhvaa) ca-eva-ahutaM haviH || M12.69a/ striyo 'apy etena kalpena hRtvaa) doSam avaapnuyuH) | M12.69c/ eteSaam eva jantuunaaM bhaaryaatvam upayaanti) taaH || M12.70a/ svebhyaH svebhyas tu karmabhyaz cyutaa) varNaa hy anaapadi | M12.70c/ paapaan saMsRtya) saMsaaraan preSyataaM yaanti) zatruSu ||[M.yaanti dasyuSu ] M12.71a/ vaantaazy ulkaamukhaH preto vipro dharmaat svakaac cyutaH) | M12.71c/ amedhya.kuNapaazii ca kSatriyaH kaTapuutanaH || [M.kuuTapuutanaH ] M12.72a/ maitraakSajyotikaH preto vaizyo bhavati) puuyabhuk | [M.maitraakSijyotikaH ] M12.72c/ cailaazakaz ca bhavati) zuudro dharmaat svakaac cyutaH) || M12.73a/ yathaa yathaa niSevante) viSayaan viSaya.aatmakaaH | M12.73c/ tathaa tathaa kuzalataa teSaaM teSu-upajaayate) || M12.74a/ te 'abhyaasaat karmaNaaM teSaaM paapaanaam alpa.buddhayaH | M12.74c/ saMpraapnuvanti) duHkhaani taasu taasv iha yoniSu || M12.75a/ taamisraadiSu ca-ugreSu narakeSu vivartanam | M12.75c/ asipatravanaadiini bandhana.chedanaani ca || M12.76a/ vividhaaz ca-eva saMpiiDaaH kaaka.uluukaiz ca bhakSaNam | M12.76c/ karambhavaalukaataapaan kumbhiipaakaaMz ca daaruNaan || M12.77a/ saMbhavaaMz ca viyoniiSu duHkha.praayaasu nityazaH | M12.77c/ ziita.aatapa.abhighaataaMz ca vividhaani bhayaani ca || M12.78a/ asakRd garbhavaaseSu vaasaM janma ca daaruNam | M12.78c/ bandhanaani ca kaaSThaani parapreSyatvam eva ca || [M.kaSTaani] M12.79a/ bandhu.priya.viyogaaMz ca saMvaasaM ca-eva durjanaiH | M12.79c/ dravyaarjanaM ca naazaM ca mitra.amitrasya ca-arjanam || M12.80a/ jaraaM ca-eva-a.pratiikaaraaM vyaadhibhiz ca-upapiiDanam | M12.80c/ klezaaMz ca vividhaaMs taaMs taan mRtyum eva ca dur.jayam || M12.81a/ yaadRzena tu bhaavena yad yat karma niSevate) | M12.81c/ taadRzena zariireNa tat tat phalam upaaznute) || M12.82a/ eSa sarvaH samuddiSTaH karmaNaaM vaH phala.udayaH | M12.82c/ naiHzreyasakaraM karma viprasya-idaM nibodhata) || M12.83a/ vedaabhyaasas tapo jJaanam indriyaaNaaM ca saMyamaH | M12.83c/ ahiMsaa gurusevaa ca niHzreyasakaraM param || M12.84a/ sarveSaam api ca-eteSaaM zubhaanaam iha karmaNaam | M12.84c/ kiM cit-zreyaskarataraM karma-uktaM puruSaM prati | M12.85a/ sarveSaam api ca-eteSaam aatmajJaanaM paraM smRtam | M12.85c/ tadd hy agryaM sarvavidyaanaaM praapyate) hy amRtaM tataH || M12.86a/ SaNNaam eSaaM tu sarveSaaM karmaNaaM pretya ca-iha ca | M12.86c/ zreyaskarataraM jJeyaM sarvadaa karma vaidikam || M12.87a/ vaidike karmayoge tu sarvaaNy etaany azeSataH | M12.87c/ antarbhavanti) kramazas tasmiMs tasmin kriyaavidhau || M12.88a/ sukhaabhyudayikaM ca-eva naiHzreyasikam eva ca | M12.88c/ pravRttaM ca nivRttaM ca dvividhaM karma vaidikam || M12.89a/ iha ca-amutra vaa kaamyaM pravRttaM karma kiirtyate) | M12.89c/ niS.kaamaM jJaatapuurvaM tu nivRttam upadizyate) || M12.90a/ pravRttaM karma saMsevyaM devaanaam eti) saamyataam | M12.90c/ nivRttaM sevamaanas) tu bhuutaany atyeti) paJca vai || M12.91a/ sarvabhuuteSu ca-aatmaanaM sarvabhuutaani ca-aatmani | M12.91c/ samaM pazyann) aatmayaajii svaaraajyam adhigacchati) || M12.92a/ yathaa.uktaany api karmaaNi parihaaya) dvijottamaH | M12.92c/ aatmajJaane zame ca syaad) vedaabhyaase ca yatnavaan || M12.93a/ etadd hi janmasaaphalyaM braahmaNasya vizeSataH | M12.93c/ praapya)-etat kRta.kRtyo hi dvijo bhavati) na-anyathaa || M12.94a/ pitR.deva.manuSyaaNaaM vedaz cakSuH sanaatanam | M12.94c/ azakyaM ca-aprameyaM ca vedazaastram iti sthitiH || M12.95a/ yaa vedabaahyaaH smRtayo yaaz ca kaaz ca kudRSTayaH | [M.zrutayo ] M12.95c/ sarvaas taa niS.phalaaH pretya tamo.niSThaa hi taaH smRtaaH || M12.96a/ utpadyante) cyavante) ca yaany ato 'anyaani kaani cit | [M.utpadyante) vinazyanti) ] M12.96c/ taany arvaakkaalikatayaa niS.phalaany anRtaani ca || M12.97a/ caaturvarNyaM trayo lokaaz catvaaraz ca-aazramaaH pRthak | M12.97c/ bhuutaM bhavyaM bhaviSyaM ca sarvaM vedaat prasidhyati) || [M.bhuutaM bhavad bhaviSyaM ca ] M12.98a/ zabdaH sparzaz ca ruupaM ca raso gandhaz ca paJcamaH | M12.98c/ vedaad eva prasuuyante) prasuutir guNa.karmataH || M12.99a/ bibharti) sarvabhuutaani vedazaastraM sanaatanam | M12.99c/ tasmaad etat paraM manye) yat-jantor asya saadhanam || M12.100a/ senaapatyaM ca raajyaM ca daNDanetRtvam eva ca | [M.sainaapatyaM ] M12.100c/ sarvalokaadhipatyaM ca vedazaastravid arhati) || M12.101a/ yathaa jaata.balo vahnir dahaty) aardraan api drumaan | M12.101c/ tathaa dahati) vedajJaH karmajaM doSam aatmanaH || M12.102a/ vedazaastraarthatattvajJo yatra tatra-aazrame vasan) | M12.102c/ iha-eva loke tiSThan) sa brahmabhuuyaaya kalpate) || M12.103a/ ajJebhyo granthinaH zreSThaa granthibhyo dhaariNo varaaH | M12.103c/ dhaaribhyo jJaaninaH zreSThaa jJaanibhyo vyavasaayinaH || M12.104a/ tapo vidyaa ca viprasya niHzreyasakaraM param | M12.104c/ tapasaa kilbiSaM hanti) vidyayaa-amRtam aznute) || M12.105a/ pratyakSaM ca-anumaanaM ca zaastraM ca vividhaa.aagamam | M12.105c/ trayaM suviditaM kaaryaM dharmazuddhim abhiipsataa || M12.106a/ aarSaM dharma.upadezaM ca vedazaastra.avirodhinaa | M12.106c/ yas tarkeNa-anusaMdhatte) sa dharmaM veda) na-itaraH || M12.107a/ naiHzreyasam idaM karma yathaa.uditam azeSataH | M12.107c/ maanavasya-asya zaastrasya rahasyam upadizyate) || [M.upadekSyate ] M12.108a/ an.aamnaateSu dharmeSu kathaM syaad) iti ced bhavet) | M12.108c/ yaM ziSTaa braahmaNaa bruuyuH) sa dharmaH syaad) azaGkitaH || M12.109a/ dharmeNa-adhigato yais tu vedaH sa.paribRMhaNaH | M12.109c/ te ziSTaa braahmaNaa jJeyaaH zruti.pratyakSahetavaH || M12.110a/ daza.avaraa vaa pariSadyaM dharmaM parikalpayet) | M12.110c/ try.avaraa vaa-api vRttasthaa taM dharmaM na vicaalayet) || M12.111a/ traividyo hetukas tarkii nairukto dharmapaaThakaH | M12.111c/ trayaz ca-aazramiNaH puurve pariSat syaad) daza.avaraa || M12.112a/ Rgvedavid yajurvid- ca saamavedavid eva ca | M12.112c/ try.avaraa pariSad- jJeyaa dharmasaMzayanirNaye || M12.113a/ eko 'api vedavid dharmaM yaM vyavasyed) dvijottamaH | M12.113c/ sa vijJeyaH paro dharmo na-ajJaanaam udito 'ayutaiH || M12.114a/ a.vrataanaam a.mantraaNaaM jaatimaatra.upajiivinaam | M12.114c/ sahasrazaH sametaanaaM pariSattvaM na vidyate) || M12.115a/ yaM vadanti) tamobhuutaa muurkhaa dharmam atadvidaH | M12.115c/ tatpaapaM zatadhaa bhuutvaa) tadvaktRRn anugacchati) || M12.116a/ etad vo 'abhihitaM sarvaM niHzreyasakaraM param | M12.116c/ asmaad apracyuto vipraH praapnoti) paramaaM gatim || M12.117a/ evaM sa bhagavaan devo lokaanaaM hitakaamyayaa | M12.117c/ dharmasya paramaM guhyaM mama-idaM sarvam uktavaan) || M12.118a/ sarvam aatmani saMpazyet) sat-ca-asat-ca samaahitaH | M12.118c/ sarvaM hy aatmani saMpazyan) na-adharme kurute) manaH || [M.matim ] M12.119a/ aatmaa-eva devataaH sarvaaH sarvam aatmany avasthitam | M12.119c/ aatmaa hi janayaty) eSaaM karmayogaM zariiriNaam || M12.120a/ khaM saMnivezayet) kheSu ceSTana.sparzane 'anilam | M12.120c/ pakti.dRSTyoH paraM tejaH snehe 'apo gaaM ca muurtiSu || M12.121a/ manasi-induM dizaH zrotre kraante viSNuM bale haram | M12.121c/ vaacy agniM mitram utsarge prajane ca prajaapatim || M12.122a/ prazaasitaaraM sarveSaam aNiiyaaMsam aNor api | M12.122c/ rukma.aabhaM svapnadhiigamyaM vidyaat) taM puruSaM param || M12.123a/ etam eke vadanty) agniM manum anye prajaapatim | M12.123c/ indram eke pare praaNam apare brahma zaazvatam || M12.124a/ eSa sarvaaNi bhuutaani paJcabhir vyaapya) muurtibhiH | M12.124c/ janma.vRddhi.kSayair nityaM saMsaarayati) cakravat || M12.125a/ evaM yaH sarvabhuuteSu pazyaty) aatmaanam aatmanaa | M12.125c/ sa sarvasamataam etya) brahma-abhyeti) paraM padam | M12.126a/ ity etan maanavaM zaastraM bhRguproktaM paThan) dvijaH | M12.126c/ bhavaty) aacaaravaan nityaM yathaa.iSTaaM praapnuyaad) gatim || [samaaptaM maanavaM dharmazaastram]