aSTaaGgasaGgrahaH


cikitsitasthaanam/

AS.Ci.1.1/ athaato jvaracikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.1.2/ aamaazayastho hatvaagniM saamo maargaan pidhaaya yat/
vidadhaati jvaraM doSastasmaat kurviita laGghanam//
AS.Ci.1.3/ praagruupeSu jvaraadau vaa balaM yatnena paalayan/
balaadhiSThaanamaarogyamaarogyaarthaH kriyaakramaH//
AS.Ci.1.4/ laGghanaiH kSapite doSe diipte+agnau laaghave sati/
svaasthyaM kSuttRG ruciH paktirbalemaajazca jaayate//
AS.Ci.1.5/ tatrotkRSTe samutkliSTe kaphapraaye cale male/
sahRllaasaprasekaannadveSakaasaviSuucike//
AS.Ci.1.6/ sadyobhuktasya saJjaate jvare saame vizeSataH/
vamanaM vamanaarhasya zastaM kuryaattadanyathaa//
AS.Ci.1.7/ zvaasaatiisaarasanmohahRdrogaviSamajvaraan//
AS.Ci.1.8/ pippaliibhiryutaaM gaalaaM kaliGgairmadhukena vaa/
piitvoSNatoyena vamenmadhbambu lavaNaambu vaa//
AS.Ci.1.9/ paTolanimbakarkoTavetrapatrajalaani vaa/
peyaaM maNDaM rasaM cekSormadyaM kalpoditaani vaa//
AS.Ci.1.10/ vamanaani prayuJjiita balakaalavibhaagavit/
kRte+akRte vaa vamane jvarii kuryaadvizoSaNam//
AS.Ci.1.11/ doSaaNaaM samudiirNaanaaM paacanaaya zamaaya ca/
aamena bhasmanevaagnau channe+annaM na vipacyate//
AS.Ci.1.12/ tasmaadaadoSapacanaajjvaritaanupavaasayet/
tRSNagalpaalpamuSNaambu pibedvaatakaphajvare//
AS.Ci.1.13/ tat kaphaM vilayaM niitvaa tRSNaamaazu nivartayet/
udiirya caagniM srotaaMsi mRduukRtya vizodhayet//
AS.Ci.1.14/ liinapittaanilasvedazakRnmuutraanulomanam/
nidraajaaGyaaruciharaM praaNaanaamavalambanam//
AS.Ci.1.15/ vipariitamataH ziitaM doSasaGghaatavardhanam//
AS.Ci.1.16/ uSNamevaMguNatve+api yuJjyaannaikaantapittale/
udriktapitte davathudaahamohaatisaariNi//
AS.Ci.1.17/ viSamadyotthite griiSme kSatakSiiNe+asrapittini/
ghanacandanazuNThyambuparpaToziirasaadhitam//
AS.Ci.1.18/ ziitaM tebhyo hitaM toyaM paacanaM tRDjvaraapaham/
uuSmaa pittaadRte naasti jvaro naastyuuSmaNaa vinaa//
AS.Ci.1.19/ tasmaat pittaviruddhaani tyajet pittaadhike+adhikam/
snaanaabhyaGgapradehaaMzca parizeSaM ca laGghanam//
AS.Ci.1.20/ ajiirNa iva zuulaghnaM saame tiivraruji jvare/
na pibedauSadhaM taddhi bhuuya evaamamaavahet//
AS.Ci.1.21/ aamaabhibhuutakoSThasya ksiiraM viSamaheriva/
sodardapiinasazvaase jaGghaaparvaasthizuulini/
vaatazleSmaatmake svedaH prazastaH sa pravartayet//
AS.Ci.1.22/ svedamuutrazakRdvaataan kuryaadagnezca paaTavam/
snehoktamaacaaravidhiM sarvatazcaanupaalayet//
AS.Ci.1.23/ laGghanaM svedanaM kaalo yavaagvastiktako rasaH/
malaanaaM paacanaani syuryathaavasthaM krameNa vaa//
AS.Ci.1.24/ zuddhavaatakSayaagantujiirNajvariSu laGghanam/
neSyate teSu hi hitaM zamanaM yanna karzanam//
AS.Ci.1.25/ tatrasaamajvaraakRtyaa jaaniiyaadavizoSitam/
dvidhidhopakramajJaanamavekSeta ca laGghane//
AS.Ci.1.26/ yuktaM laGghitaliggaistu taM peyaabhirupaacaret/
yathaasvauSadhasiddhaabhirmaNDapuurvaabhiraaditaH//
AS.Ci.1.27/ SaDahaM vaa mRdutvaM vaa jvaro yaavadavaapnuyaat/
tasyaagnirdiipyate taabhiH samidbhiriva paavakaH//
AS.Ci.1.28/ taazca bheSajasaMyogaallaghutvaaccaagnidiipanaaH/
vaatamuutrapuriiSaaNaaM doSaaNaaM caanulomakaaH//
AS.Ci.1.29/ svedanaaya dravoSNatvaanmRdutvaattRTprazaantaye/
aahaarabhaavaat praaNaaya saratvaallaaghavaaya ca//
AS.Ci.1.30/ jvaraghnaa jvarasaatmyatvaat tasmaat peyaabhiraaditaH/
upakramejjvaraan sarvaanRte madyasamutthitaat//
AS.Ci.1.31/ praaglaajapeyaaM sujaraaM sazuNThiidhaanyapippaliim/
sasaindhavaaM tathaamlaarthii taaM pibet sahadaaDimaam//
AS.Ci.1.32/ sRSTaviDbahupitto vaa sazuNThiimaakSikaaM himaam/
bastipaarzvaziraHzuulii vyaaghriigokSurasaadhitaam//
AS.Ci.1.33/ pRzni parNiibalaabilvanaagarotpaladhaanyakaiH/
siddhaaM jvaraatisaaryamlaaM peyaaM diipanapaacaniim//
AS.Ci.1.34/ hrasvenapaJcamuulena hikkaarukzvaasakaasavaan/
paJcamuulena mahataa kaphaarto yavasaadhitaam//
AS.Ci.1.35/ vibaddhavarcaaH sayavaaM pippalyaamalakaiH kRtaam/
yavaaguuM sarpiSaa bhRSTaaM maladoSaanulomaniim//
AS.Ci.1.36/ cavikaapippaliimuuladraakSaamalakanaagaraiH/
koSThe vibaddhe saruji pibettu parikartini//
AS.Ci.1.37/ kolavRkSaamlakalaziidhaavaniizriiphalaiH kRtaam/
asvedanidrastRSNaartaH sitaamalakanaagaraiH//
AS.Ci.1.38/ sitaabadaramRdviikaasaarivaamustacandanaiH/
tRSNaacchardipariidaahajvaraghniiM kSaudrasaMyutaam//
AS.Ci.1.39/ kuryaat peyauSadhaireva rasayuuSaadikaanapi/
madyodbhave madyanitye pittasthaanagate kaphe//
AS.Ci.1.40/ griiSme tayorvaadhikayostRTchardidaahapiiDite/
uurdhvaM pravRtte rakte ca peyaaM necchanti teSu tu//
AS.Ci.1.41/ draakSaadaaDimakaazmaryapathyaa piiluparuuSakaiH/
samadhuukaiH sabadaraiH sakSaudraan sasitopalaan//
AS.Ci.1.42/ jvaraghnaistoyamRditairadbhirvaa laajatarpaNaan/
pibet susuukSmarajasastato jiirNe tu tarpaNe//
AS.Ci.1.43/ yavaagvaaM vaudanaM kSudvaanazniiyaadbhRSTataNDulam/
dakalaavaNikairyuuSaiH rasairvaa mudgalaavajaiH//
AS.Ci.1.44/ ityayaM SaDaho neyo balaM doSaM ca rakSataa/
tataH pakveSu doSeSu laGghanaadyaiH prazasyate//
AS.Ci.1.45/ kaSaayo doSazeSasya paacanaH zamano+athavaa/
tiktaH pitte vizeSeNa prayojyaH kaTukaH kaphe//
AS.Ci.1.46/ pittazleSmaharatve+api kaSaayaH sa na zasyate/
navajvare malastambhaat kaSaayo viSamajvaraan//
AS.Ci.1.47/ kurute+arucihRllaasahidhmaadhmaanaadikaanapi/
na cyavante na pacyante kaSaayastambhitaa malaaH//
AS.Ci.1.48/ tiryaggataa vimaargaa vaa vardhayantyapi ca jvaram/
baddhaamakaphavaatatvaacchuulaanaahaadikaanapi//
AS.Ci.1.49/ saptaahaadauSadhaM keMcidaahuranye dazaahataH/
kecillaghvannabhuktasya yojyamaamolbaNe na tu//
AS.Ci.1.50/ tiivrajvarapariitasya doSavegodaye yataH/
doSe+athavaatinicite tandraastaimityakaariNi//
AS.Ci.1.51/ apacyamaanaM bhaiSajyaM bhuuyo jvalayati jvaram/
yadaa jvaro mRdurdeho laghuH pracalitaa malaaH//
AS.Ci.1.52/ acirajvaritasyaapi yojayedbheSajaM tadaa/
mustayaa parpaTaM yuktaM zuNThyaa dusparzayaapi vaa//
AS.Ci.1.53/ paakyaM ziitakaSaayaM vaa paaThoziiraM savaalakam/
pibettadvacca bhuunimbaguDuuciimustanaagaram//
AS.Ci.1.54/ yathaayogamime yojyaaH kaSaayaa doSapaacanaaH/
jvaraarocakatRSNaasyavairasyaapaktinaazanaaH//
AS.Ci.1.55/ paaThendrayavabhuunimbamustaparpaTakaamRtaaH/
jayantyaamamatiisaaraM jvaraM ca samahauSadhaaH//
AS.Ci.1.56/ duraalabhaamRtaamustaanaagaraM vaataje jvare/
athavaa pippaliimuulaguDuuciivizvabheSajam//
AS.Ci.1.57/ kaniiyaH paJcamuulaM ca pitte kSaudrasamanvitaaH/
kaliGgamustakaTukaa mustaaparpaTakaM tathaa//
AS.Ci.1.58/ sadhanvayaasabhuunimbaM vatsakaadyo gaNaH kaphe/
athavaa vRSagaaGgeyii zRGgevaraduraalabhaaH//
AS.Ci.1.59/ rugvibandhaanilazleSmayukte diipanapaacanam/
abhayaapippaliimuulazamyaakakaTukaaghanam//
AS.Ci.1.60/ kaliGgakaaH paTolasya patraM kaTukarohiNii/
paTolaM saarivaa mustaa paaThaa kaTukarohiNii//
AS.Ci.1.61/ paTolanimbatriphalaamRdviikaamustavatsakaaH/
kiraatatiktamamRtaa candanaaM vizvabheSajam//
AS.Ci.1.62/ dhaatrii mustaamRtaakSaudramardhazlokasamaapanaaH/
paJcaite santataadiinaaM paJcaanaaM zamanaa mataaH//
AS.Ci.1.63/ paTolendrayavaariSTabhadramustaamRtaadvayam/
saarivaadvitayaM paaThaa traayantii kaTurohiNii//
AS.Ci.1.64/ paTolaariSTamRdviikaazamyaakatriphalaavRSam/
candanoziiradhaanyaabdaguDuuciivizvabheSajam//
AS.Ci.1.65/ devadaarusthiraazuNThiivaasaadhaatriihariitakiiH/
paJca paJca jvaraan ghnanti yogaa madhusitotkaTaaH//
AS.Ci.1.66/ saguDaaH saarivaadraakSaazataahvaakaNareNukaaH/
kaazmaryasaarivaadraakSaatraayamaaNaamRtaaguDaaH//
AS.Ci.1.67/ zatapuSpaavacaakuSThadevadaaruhareNukaaH/
zarkaraamadhusaMyuktaaH samaaMsiimustadhaanyakaaH//
AS.Ci.1.68/ kRSNaapunarnavaadraakSaazataahvaaguDasaarivaaH/
zaaliparNiibalaadraakSaasaarivaacchinnasambhavaaH//
AS.Ci.1.69/ aaragvadho balaa raasnaa kaazmaryaM madhukaM guDaH/
zataavariicchinnaruhaasvaraso vaa guDaanvitaH//
AS.Ci.1.70/ sakRSNaajiirakasitaanaagarazcaamRtaarasaH/
vaatajvaraM jayanyuuzu kevalo vaamRtaarasaH//
AS.Ci.1.71/ bhaarGgiisaralagaaGgeyiidaarukuSThailavaalukam/
koSNaM ghRtaguDopetaM pibedvaa vaataje jvare//
AS.Ci.1.72/ paTolaadiguDuucyaadii suutroktau pittaje jvare/
aJjanaadiH sakaazmaryaH saarivaadiH sazarkaraH//
AS.Ci.1.73/ sitaamadhukakaazmaryaziitozaariparuuSakam/
guDuuciisaarivaaloddhrakamalotpalazarkaraaH//
AS.Ci.1.74/ draakSaabhayaatiktaghanazamyaakaphalaparpaTam/
zyaamaaparpaTaduHsparzaatiktaatiktasitaavRSaaH//
AS.Ci.1.75/ zarkaraatiktakaTukaatraayamaaNaabibhiitakam/
guDuucyaamalakairyuktaH kevalo vaapi parpaTaH//
AS.Ci.1.76/ kaSaayo vaa himastiktaadraakSaamadhukanimbajaH/
pittajvaraghnii kaTukaa zlakSNaapiSTaa sazarkaraa//
AS.Ci.1.77/ kaphaje+ativiSoziirapaTolamaricakSapaaH/
samuurvendrayavadviipikuSThanimbavacaaguDaaH//
AS.Ci.1.78/ saptacchadaamRtaanimbasphuurjaataM maakSikaanvitam/
nizaatrikaTukaM tiktaanaagapuSpakaliGgakaaH//
AS.Ci.1.79/ saarivaativiSaakuSThaduHsparzaamustagugguluH/
paruuSaM triphalaa tiktaa biijaM vRSakajaM ghanam//
AS.Ci.1.80/ naagaratriphalaamustaamuurvaapaaThaaH samaakSikaaH/
saMsargasannipaateSu mizraanetaan vikalpayet//
AS.Ci.1.81/ gokaNTakabalaadarbhaaH sasitaa vaatapittaje/
draakSaamalakabhuunimbaaH saguDuuciizaThiiguDaaH//
AS.Ci.1.82/ traayantii saarivaadraakSaa kaazmaryacchinnajaaguDaaH/
draakSaamasuuratraayantiiguDuuciisaarivaabalaaH//
AS.Ci.1.83/ draakSaamadhuukamadhukaloddhrakaazmaryasaarivaaH/
mustaamalakaddriiberapadmakesarapadmakam//
AS.Ci.1.84/ mRNaalacandanoziiraniilotpalaparuuSakam/
phaaNTo himo vaa draakSaadirjaatiikusumavaasitaH//
AS.Ci.1.85/ yukto madhusitaalaajairjayatyanilapittajam/
jvaraM madaatyayaM chardi muurchaaM daahaM zramaM bhramam/
uurdhvagaM raktapittaM ca pipaasaaM kaamalaamapi//
AS.Ci.1.86/ kaphavaate vacaatiktaapaaThaaragvadhavatsakaaH//
AS.Ci.1.87/ pippaliicuurNayukto vaa kvaathazchinnodbhavodbhavaH/
vyaaghriizuNThyamRtaakvaathaH pippaliicuurNasaMyutaH//
AS.Ci.1.88/ vaatazleSmajvarazvaasakaasapiinasazuulajit/
pathyaa kustumbariimustaazuNThiikattRNaparpaTam//
AS.Ci.1.89/ sakaTphalavacaabhaarGgiidevaahvaM madhuhiGgumat/
kaphavaatajvaraSThiivakukSihRtpaarzvavedanaaH//
AS.Ci.1.90/ kaNThaamayaasyazvayathukaasazvaasaanniyacchati//
AS.Ci.1.91/ aaragvadhaadiH sakSaudraH kaphapittajvaraM jayet/
tathaa tiktaavRSoziiratraayantiitriphalaamRtaaH/
paTolaativiSaanimbamuurvaadhanvayavaasaakaaH//
AS.Ci.1.92/ vRSapuSpacchadarasaH zarkaraamaakSikaanvitaH/
pittazleSmajvaraM hanti saasRkpittaM sakaamalam//
AS.Ci.1.93/ anantaavizvabhaiSajyakaTukaatoyatoyadaaH/
jvaratRDbhramasammohadhuumakaamlakanaazanaaH//
AS.Ci.1.94/ sannipaatajvare vyaaghniidevadaarunizaadvayam/
paTolapatranimbatvak triphalaakaTukaayutam//
AS.Ci.1.95/ mustaaparpaTakaM pathyaa mRdviikaa kaTurohiNii/
traayantiikaNatanmuuladraakSaapathyaamadhuulikaaH//
AS.Ci.1.96/ triphaloziiraSaDgranthaayaSTiimadhubalaaghanaaH/
naagaraM pauSkaraM muulaM guDuucii kaNTakaarikaa//
AS.Ci.1.97/ sakaasazvaasapaarzvaartau vaatazleSmottare jvare/
madhuukapuSpamRdviikaa traayamaaNaa paruuSakam//
AS.Ci.1.98/ soziiratiktaatriphalaakaazmaryaM kalpayeddhimam/
kaSaayaM taM piban kaale jvaraan sarvaanapohati//
AS.Ci.1.99/ jaatyaamalakamustaani tadvaddhanvayavaasakam/
baddhaviT kaTukaadraakSaatraayantiitriphalaaguDaan//
AS.Ci.1.100/ jiirNauSadho+annaM peyaadyamaacarecchleSmavaanna tu/
peyaa kaphaM vardhayati paGkaM paaMsuSu vRSTivat//
AS.Ci.1.101/ zleSmaabhiSyaNNadehaanaamataH praagapi yojayet/
yuuSaan kulatthacaNakakalaayaadikRtaan laghuun/
ruukSaaMstiktarasopetaan hRdyaan rucikaraan paTuun//
AS.Ci.1.102/ raktaadyaaH zaalayo jiirNaaH SaSTikaazca jvare hitaaH/
zleSmottare viitatuSaastathaa vaaTyakRtaa yavaaH//
AS.Ci.1.103/ odanastaiH sruto dvistriH prayoktavyo yathaayatham/
doSaduuSyaadibalato jvaraghnakvaathasaadhitaH//
AS.Ci.1.104/ mudgaadyairlaghubhiryuuSaaH kulatthaizca jvaraapahaaH/
kaaravellakakarkoTabaalamuulakaparpaTaiH/
vaartaakanimbakusumapaTolaphalapallavaiH//
AS.Ci.1.105/ atyantalaghubhirmaaMsairjaaGgalaizca hitaa rasaaH/
vyaaghriiparuuSatarkaariidraakSaamalakadaaDimaiH//
AS.Ci.1.106/ saMskRtaaH pippaliizuNThiidhaanyajiirakasaindhavaiH/
sitaamadhubhyaaM praayeNa saMyutaa vaa kRtaakRtaaH//
AS.Ci.1.107/ anamlatakrasiddhaani rucyaani vyaJjanaani ca/
acchaanyanalasampannaanyanupaane+api yojayet/
taani kvathitaziitaM ca vaari madyaM ca saatmyataH//
AS.Ci.1.108/ kaSaayapaanapathyaannairdazaaha iti laGghate/
sarpirdadyaat kaphe mande vaatapittottare jvare/
pakveSu doSeSvamRtaM tadviSopamamanyathaa//
AS.Ci.1.109/ dazaahe syaadatiite+api jvaropadravavRddhikRt/
laGghanaadikramaM tatra kuryaadaa kaphasaGkSayaat//
AS.Ci.1.110/ sajvaraM jvaramuktaM vaa dinaante bhojayellaghu/
zleSmakSayavivRddhoSmaa balavaananalastadaa//
AS.Ci.1.111/ yathocite+athavaa kaale doSasaatmyaanurodhataH/
praagalpavahnirbhuJjaano na hyajiirNena piiDyate//
iti prathamo+adhyaayaH//

atha dvitiiyo+adhyaayaH/
AS.Ci.2.1/ athaato jiirNajvaracikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.2.2/ dehadhaatvabalatvena jvaro jiirNo+anuvartate//
AS.Ci.2.3/ ruukSaM hi tejo jvarakRttejasaa ruukSitasya ca/
vamanasvedakaalaambukaSaayalaghubhojanaiH//
AS.Ci.2.4/ yaH syaadatibalo dhaatuH sahacaarii sadaagatiH/
tasya saMzamanaM sarpirdiiptasyevaambu vezmanaH//
AS.Ci.2.5/ vaatapittajitaamagnyaM saMskaaramanurudhyate/
sutaraaM taddhyato dadyaadyathaasvauSadhasaadhitam//
AS.Ci.2.6/ vipariitaM jvaroSmaaNaM jayet pittaM ca zaityataH/
snehaadvaataM ghRtaM tulyaM yogasaMskaarataH kapham//
AS.Ci.2.7/ puurve kaSaayaaH saghRtaaH sarve yojyaa yathaamalam/
triphalaapicumandatvaGmadhukaM bRhatiidvayam/
samasuuradalaM kvaathaH saghRto jvarakaasahaa//
AS.Ci.2.8/ nidigdhikaataamalaphiitraayamaaNaakaliGgakaiH/
kRSNaaMzumatyativiSaakaTukaasevyacandanaiH//
AS.Ci.2.9/ dhaatriibilvaghanadraakSaasaarivaabhizca saadhitam/
hanti sadyo ghRtaM jiirNajvaraM kaasaM haliimakam/
aruciM viSamaM vahniM yakSmaaNaM ca navotthitam//
AS.Ci.2.10/ vaasaaguDuuciitriphalaatraayamaaNaayavaasakaat/
kvaathe kSiire ca vipacet jvaraghnaM kalkitairghRtam/
pippaliimustamRdviikaacandanotpalanaagairaH//
AS.Ci.2.11/ balaaduraalabhaamustaatraayatiinimbaparpaTam/
paJcamuuladvayaM yacca kvaathayitvaa ghRtaM pacet/
sakSiiraM kalkitairdraakSaamedaamalakapauSkaraiH//
AS.Ci.2.12/ zaThiitaamalakiiyuktaistacca jvaraharaM param/
kSayakaasaziraHpaarzvahRcchuulaaMsaabhitaapanut//
AS.Ci.2.13/ kulatthakolatriphalaadazamuulayavaan pacet/
dvipalaan saliladroNe puute piSTvaaksakaan kSipet//
AS.Ci.2.14/ paJcakolakasaptaahvavayasthaanimbatumburuun/
zaThiipuSkaramuulaarkamuulaprativiSaavacaaH//
AS.Ci.2.15/ kiraatatiktakaM mustaM karkaTaakhyaaM duraalabhaam/
naktamaalamubhe paaThe kaTukaazigrutejaniiH//
AS.Ci.2.16/ somavalkadvirajaniikaNTakiikaNTakaarikaaH/
paTolahiGgugojihvaakebukaM madanaajjhaTaa//
AS.Ci.2.17/ lavaNaani palaaMzaani kSaaraanardhapalonmitaan/
prasthaM caajyasya tatsiddhaM diipanaM kaphavaatajit//
AS.Ci.2.18/ hRtpliihagrahaNiigulmakaasazvaasaarzasaaM hitam/
diirghajvaraabhibhuutaanaaM jvariNaamamRtopamam//
AS.Ci.2.19/ maJjiSThaativiSaapathyaavacaanaagararohiNiiH/
devadaaru haridraaM ca droNe+apaaM paalikaan pacet/
kvaathe+asmin saadhayet piSTairghRtaprasthaM picuunmitaiH//
AS.Ci.2.20/ zRGgaverakaNaahiGgudvikSaarapaTupaJcakaiH/
tatkaphaavRtasarvotthajvariNaamamRtopamam//
AS.Ci.2.21/ vardhmahidhmaarucizvaasakaasapaaNDuvikaariNaam/
galagraha (granthi) pramehaarzaH pliihaapasmaarazophinaam/
udaavartapariitaanaaM mandaagnikRmikoSThinaam//
AS.Ci.2.22/ guDuucyaa rasakalkaabhyaaM triphalaayaa vRSasya ca/
mRdviikaayaa balaayaazca siddhaaH snehaa jvaracchidaH//
AS.Ci.2.23/ jiirNe ghRte ca bhuJjiita mudumaaMsarasaudanam/
balaM hyalaM doSaharaM paraM tacca balapradam//
AS.Ci.2.24/ kaphapittaharaa mudgakaaravellaadijaa rasaaH/
praayeNa tasmaanna hitaa jiirNe vaatottare jvare/
zuulodaavartaviSTambhajananaa jvaravardhanaaH//
AS.Ci.2.25/ na zaamyatyevamapi cejjvaraH kurviita zodhanam/
zodhanaarhasya vamanaM praaguktaM tasya yojayet/
aamaazayagate doSe balinaH paalayan balam//
AS.Ci.2.26/ santarpaNotthe vamanaM pippaliilavaNaambunaa/
zarkaraamaakSikaambhobhirdaahatRSNolbaNe jvare//
AS.Ci.2.27/ pakve tu zithile doSe jvare vaa viSamadyaje/
modakaM triphalaazyaamaatrivRtpippalikesaraiH//
AS.Ci.2.28/ sasitaamadhubhirdadyaadvyoSaadyaM vaa virecanam/
draakSaadhaatriirasaM tadvatsadraakSaaM vaa hariitakiim/
rasamaamalakaanaaM vaa ghRtabhRSTaM jvaraapaham//
AS.Ci.2.29/ lihyaadvaa trivRtazcuurNaM kRSNaatriphalayostathaa/
sarpirmadhubhyaaM triphalaaM pibedraaksaarasena vaa//
AS.Ci.2.30/ aaragvadhaM vaa payasaa mRdviikaanaaM rasena vaa/
triphalaaM traayamaaNaaM vaa payasaa jvaritaH pibet//
AS.Ci.2.31/ saghRtaM triphalaakvaathaM sarpiSaa vaa vinaa zRtam/
payo+anupaanamuSNaM vaa mRdviikaasvarasaM pibet/
viriktaanaaM ca saMsargii maNDapuurvaa yathaakramam//
AS.Ci.2.32/ cyavamaanaM jvarotkliSTamupekSeta malaM sadaa/
pakvo+api hi vikurviita doSaH koSThe kRtaaspadaH//
AS.Ci.2.33/ atipravartamaanaM vaa paacayan saGgrahaM nayet//
AS.Ci.2.34/ aamasaGgrahaNe doSaa doSopakrama iiritaaH//
AS.Ci.2.35/ paayayeddoSaharaNaM mohaadaamajvare tu yaH/
prasuptaM kRSNasarpaM sa karaagreNa paraamRzet//
AS.Ci.2.36/ jvarakSiiNasya na hitaM vamanaM na virecanam/
kaamaM tu payasaa tasya niruuhairvaa harenmalaan//
AS.Ci.2.37/ kSiirocitasya prakSiiNazleSmaNo daahatRGvataH/
kSiiraM pittaanilaartasya pathyamapyatisaariNaH//
AS.Ci.2.38/ tadvapurlaMghanottaptaM pluSTaM vanamivaagninaa/
divyaambu jiivayettasya jvaraM caazu niyacchati//
AS.Ci.2.39/ saMskRtaM ziitamuSNaM vaa tasmaaddhaaroSNameva vaa/
vibhajya kaale yuJjiita jvariNaM hantyato+anyathaa//
AS.Ci.2.40/ payaH sazuNThiikharjuuramRdviikaazarkaraaghRtam/
zRtaziitaM madhuyutaM tRDdaahajvaranaazanam//
AS.Ci.2.41/ tadvaddraakSaabalaayaSTiisaaribaakaNacandanaiH/
caturguNenaambhasaa vaa pippalyaa vaa zRtaM pibet//
AS.Ci.2.42/ kaasaacchvaasaacchirazzuulaan paarzvazuulaaccirajvaraat/
mucyate jvaritaH piitvaa paJcamuuliizRtaM payaH//
AS.Ci.2.43/ zRtamareNDamuulena baalavilvena vaa jvaraat/
dhaaroSNaM vaa payaH piitvaa vibaddhaanilavarcasaH/
saraktapicchaatisRteH satRTzuulapravaahikaat//
AS.Ci.2.44/ siddhaM zuNThiibalaavyaaghniigokaNTakaguDaiH payaH/
zophamuutrazakRdvaatavibandhajvarakaasajit//
AS.Ci.2.45/ vRzciivabilvavarSaabhuusaadhitaM jvarazophanut/
ziMzipaasaarasiddhaM ca kSiiramaazu jvaraapaham//
AS.Ci.2.46/ niruuhastu balaM vahniM vijvaratvaM mudaM rucim/
doSe yuktaH karotyaazu pakve pakvaazayaM gate//
AS.Ci.2.47/ pittaM vaa kaphapittaM vaa pakvaazayagataM haret/
sraMsanaM triinapi malaan bastiH pakvaazayaazrayaan//
AS.Ci.2.48/ prakSiiNakaphapittasya trikapRSThakaTiigrahe/
diiptaagnerbaddhazakRtaH prayuJjiitaanuvaasanam//
AS.Ci.2.49/ paTolanimbacchadanakaTukaacaturaGgulaiH/
sthiraabalaagokSurakamadanoziiravaalakaiH//
AS.Ci.2.50/ payasyardhodake kvaathaM kSiirazeSaM vimizritam/
kalkitairmustamadanakRSNaamadhukavatsakaiH/
bastiM madhughRtaabhyaaM ca piiDayejjvaranaazanam//
AS.Ci.2.51/ catasraH parNiniiryaSTiiphaloziiranRpadrumaan/
kvaathayet kalkayedyaSTiizataahvaaphaliniiphalam/
mustaM ca bastiH saguDakSaudrasarpirjvaraapahaH//
AS.Ci.2.52/ traayamaaNaamRtaayaSTiimadanaaMzumatiidvayaiH/
sabalaacandanavRSairjaaGgalaizca mRgadvijaiH//
AS.Ci.2.53/ kvaathe kRte kSipet piSTvaa phalayaSTiikaNaaghanam/
sa sadyo jvarahaa bastiH saajyakSaudro+alpasaindhavaH//
AS.Ci.2.54/ aamraadiinaaM tvacaM zaGkhaM candanaM madhukotpalam/
svarNagaurikamaaJjiSThaamRNaalaaJjanapadmakam//
AS.Ci.2.55/ kSiireNa kalkitaM bastiM ziitaM samadhuzarkaram/
daahajvaraharaM dadyaatsiddhaM taizcaanuvaasanam//
AS.Ci.2.56/ jiivantiiM madanaM medaaM pippaliiM madhukaM vacaam/
RddhiM raasnaaM bilvaM zatapuSpaaM zataavariim//
AS.Ci.2.57/ piSTvaa kSiiraM jalaM sarpistailaM caikatra saadhitam/
jvare+anuvaasanaM kuryaattathaa snehaM yathaamalam//
AS.Ci.2.58/ candanaagarukaazmaryapaTolamadanotpalaiH/
paTolaariSTamadanaguDuuciimadhukairapi/
ye ca siddhiSu vakSyante bastayo jvaranaazanaaH//
AS.Ci.2.59/ ziroruggauravazleSmaharamindriyabodhanam/
jiirNajvare rucikaraM dadyaannasyaM virecanam/
snaihikaM zuunyaziraso daahaarte pittanaazanam//
AS.Ci.2.60/ dhuumagaNDuuSakavalaan yathaadoSaM ca kalpayet/
pratizyaayaasyavairasyaziraH kaNThaamayaapahaan//
AS.Ci.2.61/ arucau maatuluGgasya kesaraM saajyasaindhavam/
dhaatriidraakSaasitaanaaM vaa kalkamaasyena dhaarayet//
AS.Ci.2.62/ yathopazayasaMsparzaan ziitoSNadravyakalpitaan/
abhyaGgaalepasekaadiin jvare jiirNe tvagaazrite/
kuryaadaJjanadhuupaaMzca tathaivaagantuje+api taan//
AS.Ci.2.63/ daahe sahasradhautena sarpiSaabhyaGgamaacaret//
AS.Ci.2.64/ suutroktaizca gaNaistaistairmadhuraamlakaSaayakaiH/
duurvaadibhirvaa pittaghnaiH zodhanaadigaNoditaiH//
AS.Ci.2.65/ ziitaviiryairhimasparzaiH kvaathakalkiikRtaiH pacet/
tailaM sakSiiramabhyaGgaatsadyo daahajvaraapaham//
AS.Ci.2.66/ candanaM madhukaM kaalaa draakSaa madhurasaa nizaa/
tatsiddhaM puurvavattailaM daahajvaraharaM param//
AS.Ci.2.67/ ziro gaatraM ca taireva naatipiSTaiH pralepayet/
tatkvaathena pariiSekamavagaahaM ca yojayet/
tathaaranaalasalilakSiirazuktaghRtaadibhiH//
AS.Ci.2.68/ kapitthamaatuluGgaamlavidaariilodhradaaDimaiH/
badariipallavotthena phenenaariSTakasya vaa//
AS.Ci.2.69/ karpuurapadmakoziirakaaliiyaambukucandanaiH/
tuGgapriyaGguzaivaalakamalotpalakardamaiH//
AS.Ci.2.70/ vetraagralodhrapuNDraahvairaaranaalena kalkitaiH/
lepaa vyastaiH samastairvaa daahaghnaa varNakaariNaH//
AS.Ci.2.71/ dhaatriitvakpatranaladazaGkhavyaaghranakhotpalaiH/
candanaaJjanamustaizca savRkSaamlaamlavetasaiH//
AS.Ci.2.72/ sajiivakaiH samadhukaiH sapalaazaiH sadaaDimaiH/
biijapuurarasakSaudrazuktayuktaiH pralepitaiH//
AS.Ci.2.73/ zirasyaGge ca tRTchardidaahamohazirorujaH/
nazyanti gaNDaaH piTakaaH pralaapazca jvaraartijaH//
AS.Ci.2.74/ gauraamalakakalkazca saamlaH saajyazca tadguNaH/
madhuukamadhukodiicyaniilotpalamadhuulikaaH//
AS.Ci.2.75/ jayanti madhusarpirbhyaaM liiDhaa daahajvarabhramaan/
kaasaasRkpittaviisarpazvaasahidhmaavamiirapi//
AS.Ci.2.76/ vaamyaM ca vaamayedaazu ziitena madhuvaariNaa/
yo varNitaH pittaharo doSopakramaNe kramaH/
taM ca ziilayataH ziighraM sadaaho nazyati jvaraH//
AS.Ci.2.77/ vallakiimadhuraM giitaM candrikaa harmyamastakam/
haranti daahaM haaraazca haricandanaziitalaaH//
AS.Ci.2.78/ daahaM mandaaniloddhuutaaH kulyaaH salilamaalinaH/
calatpravaalaaGgulibhistarjayanti mahaadrumaaH//
AS.Ci.2.79/ vaacaH zizuunaamavyaktaa yoSito madanaaturaaH/
daahaM nirbhatsayantyaazu sajjanaanaaM ca suunRtaaH//
AS.Ci.2.80/ rucibhedaanurodhena naanaazaktisamanvitaH/
daahaziitajvaraharaH kaantaakaantaaGgasaGgamaH/
daahaziitavyupazame taastato+apanayet punaH//
AS.Ci.2.81/ viiryoSNairuSNasaMsparzaistagaraagarukuGkumaiH/
kuSThasthauNeyazaileyasaralaamaradaarubhiH//
AS.Ci.2.82/ nakharaasnaapuravacaacaNDalaudvayacorakaiH/
pRthviikaazigrusurasahiMsraadhyaamakasarSapaiH//
AS.Ci.2.83/ dazamuulamRtairaNDadvayapattuurarohiSaiH/
tamaalapatrapuutiikasallakiidhaanyadiipyakaiH//
AS.Ci.2.84/ misimaaSakulatthaagniprakiiryaanaakuliidvayaiH/
anyaizca tadvidhairdravyaiH ziite tailaM jvare pacet//
AS.Ci.2.85/ kvathitaiH kalphitairyuktaiH suraasauviirakaadibhiH/
tenaabhyajyaat sukhoSNena taiH supiSTaizca lepayet//
AS.Ci.2.86/ kavoSNaistaiH pariiSekamavagaahaM ca yojayet/
kevalairapi tadvacca zuktagomuutramastubhiH//
AS.Ci.2.87/ kuGkumaagarukastuuriinakhailaasuradaarubhiH/
zaileyacaNDaatvaGmustaraasnaakapivacaamayaiH//
AS.Ci.2.88/ pRthak pradehaaH sarvairvaa ziitaghnaa dRDhakalkitaaH/
yavacuurNaM ghRtaabhyaktaM pacet kSiire caturguNe//
AS.Ci.2.89/ darviipralepanaM lepaM jvaraartasya prayojayet/
aaragvadhaadivargaM ca paanaabhyaJjanalepane//
AS.Ci.2.90/ dhuupaanagarujaanye ca vakSyante viSamajvare/
agnyanagnikRtaan svedaan svedi bheSajabhojanam//
AS.Ci.2.91/ saMsargabalayoge ca vaatazleSmanibarhaNam/
garbhabhuuvezmazayanaM kuthakambalarallakaan//
AS.Ci.2.92/ nirdhuumadiiptairaGgaarairhasantiizca hasantikaaH/
madyaM satryuuSaNaM takraM kulatthavriihikodravaan//
AS.Ci.2.93/ saMziilayedvepathumaan yaccaanyadapi pittalam/
ajaajyaaH saguDaM kalkaM saguDaM vaamRtaarasam//
AS.Ci.2.94/ rasaM vaartaakaphalajaM pibedvaa madhusaMyutam/
madhukaagarukauntiinaaM kalko vyaaghranakhasya ca//
AS.Ci.2.95/ madyena piitaH sakSaudrastiivraziitajvaraapahaH/
dayitaaH stanazaalinyaH piinaa vibhramabhuuSaNaaH//
AS.Ci.2.96/ yauvanaasavamattaazca tamaaliGgeyuraGganaaH/
viitaziitaM ca vijJaaya taastato+apanayet punaH//
AS.Ci.2.97/ aanaahe kaalavit kuryaat kriyaamalasakoditaam/
pippaliipippaliimuulayavaaniicitrasaadhitaam//
AS.Ci.2.98/ yavaaguuM paayayeccainamanilasyaanulomaniim/
sopadravo+api cedevaM jvaraH ziito na zaamyati//
AS.Ci.2.99/ atyudiirNe+anilakaphe svasthaane pittadhaamni vaa/
takraanupaanaM trapusaM bhakSayitvaanalaM bhajet//
AS.Ci.2.100/ aa ssvedasambhavaattiSThet praavRtastadvadaatape/
tato vimRditasnaato yuktaazii syaadgate jvaro//
AS.Ci.2.101/ zamaM tau pittavRdhyaiva prapadyete svadhaama ca/
nivartate tataH ziighraM vaatazleSmodbhavo jvaraH//
AS.Ci.2.102/ svarjjikaakuSThamaJjiSThaalaakSaamuurvaanizauSadhaiH/
satakraM saadhitaM tailamabhyaGgaaddaahaziitajit//
AS.Ci.2.103/ vamanaizca virekaizca bastibhizca yathaakramam/
jvaraanupacareddhiimaan kaphapittaanilodbhavaan//
AS.Ci.2.104/ saMsRSTaiH sannipatitairekaanekolbaNaiH samaiH/
jvaraan doSakramaapekSii yathoktairauSadhairjayet//
AS.Ci.2.105/ vardhanenaikadosasya kSapaNenocchritasya vaa/
kaphasthaanaanupuurvyaa vaa sannipaatajvaraM jayet//
AS.Ci.2.106/ nidraanivaaraNopaayaH sanyaasaabhihito hitaH/
sannipaate vizeSeNa daaruNo+ayamupadravaH//
AS.Ci.2.107/ sannipaatajvarasyaante karNamuule sudaaruNaH/
zophaH saJjaayate tena kazcideva vimucyate//
AS.Ci.2.108/ raktaavasecanaiH ziighraM sarpiSpaanaizca taM jayet/
pradehaiH kaphapittaghnairnaavanaiH kavalagrahaiH//
AS.Ci.2.109/ ziitoSNasnigdharuukSaadyairjvaro yasya na zaamyati/
zaakhaanusaarii tasyaazu muJcedbaahvaaHkramaatsiraam//
AS.Ci.2.110/ ayameva vidhiH kaaryo viSame+api yathaayatham/
jvare vibhajya vaataadiinyazcaanantaramucyate//
AS.Ci.2.111/ paTolakaTukaamustaapraaNadaamadhukaiH kRtaaH/
tricatuSpaJcazaH kvaathaa viSamajvaranaazanaaH//
AS.Ci.2.112/ yojayettriphalaaM pathyaa guDuuciiM pippaliiM pRthak/
taistairvidhaanaiH saguDaM bhallaatakamathaapi vaa//
AS.Ci.2.113/ laGghanaM bRMhaNaM vaapi jvaraagamanavaasare/
praataH satailaM lazunaM praagbhaktaM vaa tathaa ghRtam//
AS.Ci.2.114/ jiirNaM tadvaddadhi payastakraM sarpizca SaTpalam/
kalyaaNakaM paJcagavyaM tiktaakhyaM vRSasaadhitam//
AS.Ci.2.115/ paJcagavyasya mahato vidhinaa paJcamaahiSam/
paJcaajaM caturauSTraM ca siddhaM siddhaM ghRtaM tathaa//
AS.Ci.2.116/ kaTurohiNimaJjiSThaavRSagranthikacitrakaiH/
paaThaasvaguptaadvinizaiH paJcagavyasya paJcasu//
AS.Ci.2.117/ prastheSu saMyutaiH sevyaM viSamajvarajit param/
vaaksvarasmRtimedhaagnibalaarogyavRSatvakRt//
AS.Ci.2.118/ kolaagnimanthatriphalaakvaathe dadhnaa ghRtaM pacet/
tilvakaavaapametacca viSamajvaranaazanam//
AS.Ci.2.119/ zRtakSiiraghRtakSaudrasitaakRSNaaH svajaahataaH/
viSamajvarahRdrogakSatakaasakSayaapahaaH//
AS.Ci.2.120/ suraaM tiikSNaM ca yanmadyMa zikhitittiridakSajam/
maaMsaM medhyoSNaviiryaM ca sahaannena prakaamataH//
AS.Ci.2.121/ sevitvaa tadahaH svapyaadathavaa punarullikhet/
sarpiSo mahatiiM maatraaM piitvaa vaa chardayet punaH//
AS.Ci.2.122/ niiliniimajagandhaaM ca trivRtaaM kaTurohiNiim/
pibejjvarasyaagamane snehasvedopapaaditaH//
AS.Ci.2.123/ aasthaapanaM vaa tadahardadyaatsvinnasya yaapanam/
payasaa vRpadaMzasya zakRdvaa tadahaH pibet//
AS.Ci.2.124/ mastunaa vaa vRSazakRt surayaa vaatha saindhavam/
manohvaa saindhavaM kRSNaa tailena nayanaaJjanam//
AS.Ci.2.125/ yojyaa hiGgusamaa vyaaghriivasaa nasye sasaindhavaa/
puraaNasarpiH saMhasya vasaa tadvat sasaindhavaa//
AS.Ci.2.126/ palaGkaSaa nimbapatraM vacaa kuSThaM hariitakii/
sarSapaaH sayavaaH sarpirdhuupo viDvaa biDaalajaa//
AS.Ci.2.127/ puradhyaamavacaasarjanimbaarkaagarudaarubhiH/
dhuupo jvareSu sarveSu kaaryo+ayamaparaajitaH//
AS.Ci.2.128/ sahadevaavacaabhadraanaakuliibhiHprayojayet/
dhuupanodvartanaalepaan sarvajvaranibarhaNaan//
AS.Ci.2.129/ dhuumanasyaaJjanottaasaa ye coktaazcittavaikRte/
davaazrayaM ca bhaiSajyaM jvaraan sarvaanapohati/
vizeSaadviSamaan praayaste hyaagantvanubandhajaaH//
AS.Ci.2.130/ yathaasvaM ca siraaM vidhyedazaantau viSamajvare//
AS.Ci.2.131/ rasasaMsthe tu sarvasmin kuryaadvamanalaGghane/
sekasaMzamanaaleparaktamokSaanasRksthite//
AS.Ci.2.132/ tiikSNaan virekaan maaMsasthe medoghnaM medasi sthite/
asthisthe vaatazamanamabhyaGgasvedamardanam/
jvare vaataartizamanaM vizeSaadbastikarma ca//
AS.Ci.2.133/ kevalaanilaviisarpavisphoTaabhihatajvare/
sarpiSpaanahimaalepasekamaaMsarasaazanam//
AS.Ci.2.134/ kuryaadyathaasvamuktaM ca raktamokSaadisaadhanam/
grahotthe bhuutavidyoktaM maNimantraadisaadhanam/
auSadhiigandhaje pittazamanaM viSajidriSe//
AS.Ci.2.135/ iSTairarthairmanojJaizca yathaadosazamena ca/
hitaahitavivekaizca jvaraM krodhaadijaM jayet//
AS.Ci.2.136/ krodhajo yaati kaamena zaantiM krodhena kaamajaH/
bhayazokodbhavau taabhyaaM bhiizokaabhyaaM tathetarau/
zaapaatharvaNamantrotthe vidhirdaivavyapaazrayaH//
AS.Ci.2.137/ te jvaraaH kevalaaHpuurva vyaapyante+anantaraM malaiH/
tasmaaddoSaanusaareNa teSvaahaaraadi kalpayet/
na hi jvaro+anubadhnaati maarutaadyairvinaakRtaH//
AS.Ci.2.138/ kathaastrivargasaMyuktaa ruGnidraadivinodiniiH/
zastaa vicitraaH zRNuyaanna pretavyaadhitaazrayaaH//
AS.Ci.2.139/ jvarakaalasmRtiM caasya haaribhirviSayairharet/
tyajedaabalalaabhaacca vyaayaamasnaanamaithunam//
AS.Ci.2.140/ gurvasaatmyaM vidaahyannaM yaccaanyajjvarakaaraNam/
na vijvaro+api sahasaa sarvaanniino bhavet tathaa//
AS.Ci.2.141/ sadyaH praaNaharo yasmaattasmaattasya vizeSataH/
tasyaaM tasyaamavasthaayaaM kuryaattattadhiSagjitam//
AS.Ci.2.142/ manobhiraamaa viSayaa vacanaM hlaadi dakSiNam/
karuNaardraM manaH zuddhaM sarvajvaraniSuudanam//
AS.Ci.2.143/ maataraM pitaraM devaan vaidyaan vipraan haraM harim/
puujayecchiilayeddaanadamasatyadayaarjavaan/
dhaarayecca sadaa mantramaNiratnamahauSadhiiH//
AS.Ci.2.144/ aaryaavalokitaM parNazabariimaparaajitaam/
praNamedaaryataaraaM ca sarvajvaranivRttaye//
AS.Ci.2.145/ japaMstathaa gatoSNiiSaM sarvavyaadhicikitsitam/
aagantudoSasahajaiH sarvarogairvimucyate//
iti dvitiiyo+adhyaayaH//

atha tRtiiyo+adhyaayaH/
AS.Ci.3.1/ athaato raktapittacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.3.2/ uurdhvagaM balino+avegamekadoSaanugaM navam/
raktapittaM sukhe kaale saadhayennirupadravam//
AS.Ci.3.3/ adhogaM yaapayedraktaM yacca doSadvayaanugam/
zaantaM zaantaM punaH kupyanmaargaanmaargaantaraJca yat//
AS.Ci.3.4/ atipravRttaM mandaagnostridoSaM dvipathaM tyajet/
jJaatvaa nidaanamayanaM malaavanubalau balam//
AS.Ci.3.5/ dezakaalaadyavasthaaM ca raktapitte prayojayet/
laGghanaM bRMhaNaM caadau zodhanaM zamanaM tathaa//
AS.Ci.3.6/ santarpaNotthaM balino bahudoSasya saadhayet/
uurdhvabhaagaM virekeNa vamanena tvadhogatam/
zamanairbRMhaNaizcaanyallaGghyabRMhyaanavekSya ca//
AS.Ci.3.7/ uurdhvaM pravRtte zamanau rasau tiktakaSaayakau/
upavaasazca niHzuNThiiSaDaGgodakapaayinaH//
AS.Ci.3.8/ adhoge raktapitte tu bRMhaNo madhuro rasaH/
uurdhvage tarpaNaM yojyaM peyaa puurvamadhogate//
AS.Ci.3.9/ aznato balino+azuddhaM na dhaaryaM taddhi rogakRt/
dhaarayedanyathaa ziighramagnivacchiighrakaari tat//
AS.Ci.3.10/ trivRtaatriphalaadhaatriitraayantyaaragvadhaabhayaaH/
gavaakSiikSurasakSiiradraakSaakSaudrasitotkaTaaH/
yathaasvaM kalpavihitaa virekaarthaM prayojayet//
AS.Ci.3.11/ trivRcchyaamaakaSaayeNa kalkena ca sazarkaram/
saadhayedvidhivallehaM lihyaat paaNitalaM tataH//
AS.Ci.3.12/ triphalaa trivRtaa zyaamaa pippalii zarkaraa madhu/
modakaH sannipaatordhvaraktapittajvaraapahaH//
AS.Ci.3.13/ trivRtsamasitaa tadvat pippaliipaadasaMyutaa/
vamanaM phalasaMyuktaM tarpaNaM sasitaamadhu//
AS.Ci.3.14/ sasitaM vaa jalaM kSaudrayuktaM vaa madhukodakam/
phalendrayavagaaGgeyiimadhukaM vaa samaakSikam//
AS.Ci.3.15/ kSiiraM vaa rasamikSorvaa zuddhasyaanantaro vidhiH/
yathaasvaM manthapeyaadiH prayojyo rakSataa balam//
AS.Ci.3.16/ mantho jvarokto draakSaadiH pittaghnairvaa phalaH kRtaH/
madhukharjuuramRdviikaaparuuSakasitaambhasaa//
AS.Ci.3.17/ mantho vaa paJcasaareNa saghRtairlaajasaktubhiH/
daaDimaamalakaamlo vaa mandaagnyamlaabhilaaSiNaH//
AS.Ci.3.18/ kamalotpalakiJjalkapRzniparNiipriyaGgukaaH/
uziiraM zaabaraM lodhraM zRGgaveraM kucandanam//
AS.Ci.3.19/ hriiberaM dhaatakiipuspaM bilvamadhyaM duraalabhaa/
ardhaardhairvihitaaH peyaa vakSyante paadayaugikaaH//
AS.Ci.3.20/ bhuunimbasevyajaladaazcandanaambupriyaGgavaH/
zaaliparNyaa yutaa mudgaaH pRzniparNyaa masuurakaaH//
AS.Ci.3.21/ tuvaryo vaatibalayaa balayaa vaa hareNavaH/
tatkaSaaye hitaaH peyaa maaMsapeyaastathaa rasaaH//
AS.Ci.3.22/ anamlaaH kiJcidamlaa vaa saghRtakSaudrazarkaraaH/
zuukazimbiibhavaM dhaanyaM zaakaM maaMsaM ca zasyate//
AS.Ci.3.23/ annasvaruupavijJaane yaduktaM laghu ziitalam/
puurvoktamambu paaniiyaM paJcamuulena vaa zRtam//
AS.Ci.3.24/ laghunaa zRtaziitaM vaa madhvambho vaa phalaambu vaa/
padmakaadyaJjanaadiM ca saarivaadiM ca kalpayet//
AS.Ci.3.25/ annapaane gaNaM tadvaddazakaM daahanaazanam/
kaphaanuge yuuSazaakaM maarutaanugate rasaH//
AS.Ci.3.26/ abhiiroraGkurairlaavaaH sahamudgaaH paTolajaiH/
makuSThaadhanvayaasotthairasrapitte paraM mataaH//
AS.Ci.3.27/ zazaH savaastukaH zasto vibandhe tittiriH punaH/
udumbarasya niryuuhe saadhito maarute+adhike//
AS.Ci.3.28/ plakSasya barhiNastadvannyagrodhasya ca kukkuTaH/
bisotpalamRNaalaanaaM vartakakrakarau hitau//
AS.Ci.3.29/ vartikaambhojanaalaanaamazvatthasya kapiJjalaH/
yatkiJcidraktapittasya nidaanaM tacca varjayet//
AS.Ci.3.30/ vaasaarasena phaliniimRllodhraaJjanamaakSikam/
pittaasRk zamayet piitaM niryaaso vaaTaruuSakaat//
AS.Ci.3.31/ zarkaraamadhusaMyuktaH kevalo vaa zRto+api vaa/
vRSaH sadyo jayatyasraM sa hyasya paramauSadham//
AS.Ci.3.32/ vaasaarasena bhuunimbakaTukaazarkaraaH pibet/
tenaiva vaa kSaudrayutaM padmakesarapadmakam//
AS.Ci.3.33/ salodhranaagakusumazaaDvalotpalavaastukam/
lihyaadvaa madhusarpirbhyaaM gavaazvazakRto rasam//
AS.Ci.3.34/ pathyaarajanyahiMsraa vaa palaaNDuM tadvadeva vaa/
phaliniilodhrakhadirazaalmakovidaarajam//
AS.Ci.3.35/ ziriiSazelukakubhiisinduvaaraatimuktajam/
palaazayuuthikaazigrumadhuukaasanajanma ca//
AS.Ci.3.36/ madhunaa cuurNitaM puSpamekatra pRthageva vaa/
puSpairebhirvipakvaM ca sakSaudraM maahiSaM ghRtam//
AS.Ci.3.37/ lihyaat kSaudreNa pathyaaM vaa kiJjalkaM kamalasya vaa/
laajaaH zRGgaaTakaM mustaM kharjuuraM kRSNamRttikaam//
AS.Ci.3.38/ kSiirivRkSaaGkuraan draakSaaM tavakSiiriiM sitopalaam/
gairikaM madhukaM lodhraM zaGkhaM zambuukamaJjanam//
AS.Ci.3.39/ taNDuuliiyakamuulaM vaa biijaM vaa vaastukodbhavam/
paTolamaalatiinimbacandanadvayapadmakam//
AS.Ci.3.40/ lodhro vRSastaNDuliiyaH kRSNaa mRnmadayantikaa/
zataavarii gopakanyaakaakolyau madhuyaSTikaa//
AS.Ci.3.41/ raktapittaharaaH kvaathaastrayaH samadhuzarkaraaH/
sakSaudraM grathite rakte lihyaat paaraavataacchakRt//
AS.Ci.3.42/ atinisrutarakto vaa kSaudreNa rudhiraM pibet/
jaaGgalaM bhakSayedvaajaM maasaM pittayutaM yakRt//
AS.Ci.3.43/ lodhrakaaliiyakoziiraphaliniizaGkhagairikam/
paTolapatraM dusparzaa samaGgaa saarivaalataa//
AS.Ci.3.44/ tvagjambuvetasaazvatthahayaahvodumbaraarjunaat/
kiraatatiktakramukamustakaTphalapadmakam//
AS.Ci.3.45/ prapauNDariikaddriiberakamalotpalaparpaTam/
candanena pRthagyuktaM samastaM vaa sazarkaram//
AS.Ci.3.46/ phaaNTiikRtaM zRtaM ziitaM cuurNaM vaa taNDulaambhasaa/
piitamaazu jayatyasraM tRDdaahatamakaanapi//
AS.Ci.3.47/ candanoziirajaladalaajamudgakaNaayavaiH/
balaajale paryuSitaiH kaSaayo raktapittahaa//
AS.Ci.3.48/ prasaadazcandanaambhojasevyamRdbhRSTaloSTajaH/
suziitaH sasitaakSaudraH zoNitaatipravRttijit//
AS.Ci.3.49/ tadvadacchaH sitaalodhramadhukoziiracandanaat/
mRcchyaamaasaarivaamustaadhaatakiiyaSTikaanvitaat//
AS.Ci.3.50/ vaiDuuryamuktaamRcchaGkhagairikaamalakodakam/
madhuudakaM rasaM cekSoH piben jayati zoNitam//
AS.Ci.3.51/ aapothya vaa nave kumbhe plaavayedikSugaNDikaaH/
sthitaM tat guptamaakaaze raatriM praataH srutaM jalam//
AS.Ci.3.52/ madhumadvikacaambhojakRtottaMsaM ca tadguNam/
trapusiimuulakalkaM vaa sakSaudraM taNDulaambunaa//
AS.Ci.3.53/ pibet karaJjabiijaM vaa tenakSaudrasitaayutam/
lodhracandanayaSTyaahvaM tena yaSTyaahvameva vaa//
AS.Ci.3.54/ niilotpalaM sitaa yaSTii madhukaM padmakesaram/
chinnodbhavaa ca ziito+ayaM kaSaayo raktapittajit//
AS.Ci.3.55/ ye ca pittajvare proktaaH kaSaayaastaaMzca yojayet/
kaSaayairvividhairebhirdopte+agnau vijite kaphe//
AS.Ci.3.56/ raktapittaM na cecchaamyettatra vaatolbaNe payaH/
yuJjyaajchaagaM zRtaM tadvat gavyaM paJcaguNe+ambhasi//
AS.Ci.3.57/ paJcamuulena laghunaa zRtaM vaa sasitaamadhu/
jiivakarSabhakadraakSaabalaagokSuranaagaraiH//
AS.Ci.3.58/ pRthak pRthak zRtaM ziitaM saghRtaM sitayaathavaa/
kSiireNa vamaniipuSpaM madhukaM madhuzarkaraam//
AS.Ci.3.59/ gokaNTakaabhiiruzRtaM parNiniibhistathaa payaH/
hantyaazu raktaM sarujaM vizeSaanmuutramaargagam//
AS.Ci.3.60/ viNmaargage vizeSeNa hitaM mocarasena tu/
vaTaprarohaiH zuGgairvaa zuNThyudiicyotpalairapi//
AS.Ci.3.61/ raktaatisaaradurnaamacikitsaaM caatra kalpayet/
piitvaa kaSaayaan payasaa bhuJjiita payasaiva tu/
kaSaayayogairebhirvaa vipakvaM paayayet ghRtam//
AS.Ci.3.62/ samuulamastakaM kSuNNaM vRSamaSTaguNe+ambhasi/
paktvaaSTaaMzaavazeSeNa ghRtaM tena vipaacayet//
AS.Ci.3.63/ tatpuSpagarbhaM tacchiitaM sakSaudraM pittazoNitam/
pittagulmajvarazvaasakaasahRdrogakaamalaaH//
AS.Ci.3.64/ timirabhramaviisarpasvarasaadaaMzca naazayet/
palaazavRntasvarase tadgarbhaM ca ghRtaM pacet//
AS.Ci.3.65/ sakSaudraM tacca raktaghnaM tadvadvatsakasaadhitam/
lodhrotpalasamaGgaabhistathaiva traayamaaNayaa//
AS.Ci.3.66/ laajagodhuumamadhukasitaacuurNaM payodravam/
ghRtenotkarikaaM kRtvaa khaadet pittaasravaariNiim//
AS.Ci.3.67/ rakte sapicche sakaphe graathite kaNThamaargage/
lihyaanmaakSikasarpirbhyaaM kSaaramutpalanaalajam//
AS.Ci.3.68/ mRNaalaambhojakiJjamlkazyaamaasanamadhuukajam/
tadvat pRthak pRthak kSaaraM ghRtaM kSiireNa saadhayet//
AS.Ci.3.69/ piSTairabhiirukaakoliimedaavRkSaamladaaDimaiH/
phalapuurakamuulena vidaaryaa madhukena ca//
AS.Ci.3.70/ tadvibandhajvaraanaahazuulakaasaasrapittajit/
paJcabhiH paJcamuulaizca siddhamaadyaistadarthakRt//
AS.Ci.3.71/ gudaagame vizeSeNa zoNite bastiriSyate/
madhukaaJjanamaaJjiSThaamRNaalotpalagairikaiH//
AS.Ci.3.72/ suvarNalodhrakaaliiyasamaGgaambujacandanaiH/
saugandhikasitaazaGkhaiH piSTairmadhughRtaanvitaiH//
AS.Ci.3.73/ kSiireNaasthaapayedenaM snaataM ca ziziraambhasaa/
kSiireNaivaazayecchaaliistato madhukasarpiSaa//
AS.Ci.3.74/ kaale+anuvaasayedevamatisaare+api dustare/
jiirNe+asRkprabale kuryaadvireke caatiyogini//
AS.Ci.3.75/ vidaaryaadigaNeneSTaM zRtaM vaasthaapane payaH/
sakSaudrazarkaraasarpiH sarpizcaivaanuvaasane//
AS.Ci.3.76/ muutraazayasthaM zamayedraktamuttarabastibhiH/
iidRzaireva tadvacca pradare+api vidhiH smRtaH//
AS.Ci.3.77/ chedabhedaadibhizcaatipravRtte zuddhazoNite/
vizeSaat pradarasyoktaM yonirogeSu caiSadham//
AS.Ci.3.78/ ghraaNage rudhire zuddhe naavanaM caanuSecayet/
kaSaayayogaan puurvektaan kSiirekSvaadirasaaplutaan//
AS.Ci.3.79/ kSiiraadiin sasitaM toyaM kevalaM vaa hitaM jalam/
raso daaDimapuSpaaNaamaamraasthnaH zaaDvalasya ca//
AS.Ci.3.80/ kalpayecchiitavargaM ca pradehaabhyaJjanaadiSu/
yacca pittajvare proktaM bahirantazca bheSajam/
raktapitte hitaM tacca kSatakSiiNe hitaM ca yat//
iti tRtiiyo+adhyaayaH//

caturtho+adhyaayaH/
AS.Ci.4.1/ athaataH kaasacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti hasmaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.4.2/ kevalaanilajaM kaasaM snehairaadaavupaacaret/
vaataghnasiddhaiH snigdhaizca peyaayuuSarasaadibhiH//
AS.Ci.4.3/ lehairdhuumaistatahaabhyaGgasvedasekaavagaahanaiH/
bastibhirbaddhaviDvaataM sapittaM tvaurdhvabhaktikaiH//
AS.Ci.4.4/ guDuuciikaNTakaariibhyaaM pRthak triMzatpalaadrase/
prasthaH siddho ghRtaadvaatakaasanudvahnidiipanaH//
AS.Ci.4.5/ kSaararaasnaavacaahiGgupaaThaayaSTyaahvadhaanyakaiH/
dvizaaNaiH sarpiSaH prasthaM paJcakolayutaiH pacet//
AS.Ci.4.6/ dazamuulasya niryuuhe piitaM maNDaanupaayinaa/
sakaasazvaasahRtpaarzvagrahaNiirogagulmanut//
AS.Ci.4.7/ kaazmaryatriphalaavyoSazaThiidraakSaaparuuSakam/
dve paaThe devadaarvRddhisvaguptaagnikagokSuram//
AS.Ci.4.8/ vyaaghniitaamalakiimedaakaakanaasaazataavariiH/
vidaarii ca ghRtaprasthaH karSaaMzaistairvipaacitaH//
AS.Ci.4.9/ kSiireNa ca jayatyaazu jvarakaasahaliimakaan/
gulmaaruciyakRtpliihazirohRtpaarzvavedanaaH//
AS.Ci.4.10/ kaamalaarzonilaaSThiilaakSatazophakSayaaMzca saH/
droNe+apaaM saadhayedraasnaadazamuulazataavariiH/
palonmitaa dvikuDavaM kulatthaM badaraM yavam//
AS.Ci.4.11/ tulaardhaM caajamaaMsasya tena saadhyaM ghRtaaDhakam/
samakSiiraM palaaMzaizca jiivaniiyaiH samiikSya tat//
AS.Ci.4.12/ prayuktaM vaatarogeSu paananaavanabastibhiH/
paJcakaasaan ziraHkampaM yonivaGkSaNavedanaam/
sarvaaGgaikaaGgarogaaMzca sapliihordhvaanilaan jayet//
AS.Ci.4.13/ vidaaryaadigaNakvaathakalkasiddhaM ca kaasajit/
azokabiijakSavakajantughnaaJjanapadmakaiH//
AS.Ci.4.14/ sabiDaizca ghRtaM siddhaM taccuurNaM vaa ghRtaaplutam/
lihyaat payazcaanupibedaajaM kaasaabhipiiDitaH//
AS.Ci.4.15/ viDaGgaM naagaraM raasnaaM pippalii hiGgu saindhavam/
bhaaGgarkSiirazca taccuurNaM pibedvaa ghRtamaatrayaa/
sakaphe+anilaje kaase zvaasahidhmaahataagniSu//
AS.Ci.4.16/ duraalabhaaM zRGgaveraM zaThiiM raasnaaM sitopalaam/
lihyaat karkaTazRGgiiM ca kaase tailena vaataje//
AS.Ci.4.17/ dusparzaaM pippaliiM mustaM bhaarGgiiM karkaTakiiM zaThiim/
puraaNaguDatailaabhyaaM cuurNitaanyavalehayet//
AS.Ci.4.18/ tadvat sakRSNaaM zuNThiiM ca sabhaarGgiiM tadvadeva ca/
pibet kRSNaaM ca koSNena salilena sasaindhavaam//
AS.Ci.4.19/ mustunaa sasitaaM zuNThiiM dadhnaa vaa kaNareNukaaH/
pibet badaramajJo vaa madiraadadhimastubhiH/
athavaa pippaliikalkaM ghRtabhRSTaM sasaindhavam//
AS.Ci.4.20/ kaasii sapiinaso dhuumaM snaihikaM vidhinaa pibet/
hidhmaazvaasoktadhuumaaMzca kSiiramaaMsarasaazanaH//
AS.Ci.4.21/ graamyaanuupaudakaiH zaaliyavagodhuumaSaSTikaan/
rasairmaaSaatmaguptaanaaM yuuSairvaa bhojayeddhitaan//
AS.Ci.4.22/ yavaaniipippaliibilvamadhyanaagaracitrakaiH/
raasnaajaajiipRthakparNiipalaazazaaThipauSkaraiH//
AS.Ci.4.23/ siddhaaM snigdhaamlalavaNaaM peyaamanilaje pibet/
kaTiihRtpaarzvakoSThaartizvaasahidhmaapraNaaziniim//
AS.Ci.4.24/ dazamuularase tadvat paJcakolaguDaanvitaam/
pibet samatilaaM peyaaM kSaireyiiM vaa sasaindhavaam/
maatsyakaukkuTavaaraahairmaaMsairvaa saajyasaindhavaam//
AS.Ci.4.25/ vaastuko vaayasiizaakaM kaasaghnaH suniSaNNakaH/
kaNTakaaryaaH phalaM patraM baalaM zuSkaM ca muulakam//
AS.Ci.4.26/ snehaastailaadayo bhakSyaaH kSiirekSurasagauDikaaH/
dadhimastvaaranaalaamlaphalaambumadiraaH pibet//
AS.Ci.4.27/ pittakaase tu sakaphe vamanaM sarpiSaa hitam/
tathaa madanakaazmaryamadhukakvathitairjalaiH/
phalayaSTyaahvakalkairvaa vidaariikSurasaaplutaiH//
AS.Ci.4.28/ pittakaase tanukaphe trivRtaaM madhurairyutaam/
yuJjyaadvirekaaya yutaaM ghanazleSmaNi tiktakaiH//
AS.Ci.4.29/ hRtadoSo himaM snigdhaM svaadu saMsarjanaM bhajet/
ghane kaphe tu ziziraM ruukSaM tiktopasaMhitam//
AS.Ci.4.30/ pippaliimustayaSTyaahvadraakSaamuurvaamahauSadham/
laakaamRtaaphaladraakSaatvakkSiiriipippaliisitaaH//
AS.Ci.4.31/ dusparzaakarkaTiizuNThiizaThiidraakSaasitaabalaaH/
nidigdhikaamuulaphalaM vaTabiijaM rasaaJjanam//
AS.Ci.4.32/ kharjuuraM pippalii vaaMzii zvadaMSTraa ceti paJca te/
ghRtakSaudrayutaa lehaaH zlokaardhaiH pittakaasinaam/
payo+anupaanaaM zRGgiiM vaa lihyaatsaajyasitaamadhu//
AS.Ci.4.33/ lehaH paitte sitaadhaatriikSaudradraakSaahimotpalaiH/
sakaphe saabdamaricaH saghRtaH saanile hitaH//
AS.Ci.4.34/ mRdviikaardhazataM triMzat pippaliiH zarkaraapalam/
lehayenmadhunaa gorvaa kSiirapasya zakRdrasam//
AS.Ci.4.35/ tvagelaavyoSamRdviikaapippaliimuulapauSkaraiH/
laajamustazaThiiraasnaadhaatriiphalabibhiitakaiH/
zarkaraakSaudrasarpirbhirleho hRdrogakaasahaa//
AS.Ci.4.36/ pippalyaamalakadraakSaalaajalaakSaasitopalaaH/
saJcuurNya paktvaa payasaa lihyaat kSaudraaSTabhaagikaaH//
AS.Ci.4.37/ vidaariikSumRNaalaanaaM rasaan kSiiraM sitopalaam/
pibet kSaudreNa saMyojya pittakaasamapohati//
AS.Ci.4.38/ madhurairjaaGgalarasairyavazyaamaakakodravaaH/
mudgaadiyuuSaiH zaakaizca tiktakairmaatrayaa hitaaH//
AS.Ci.4.39/ ghanazleSmaNi lehaazca tiktakaa madhusaMyutaaH/
zaalayaH syustanukaphe SaSTikaazca rasaadibhiH/
zarkaraambho+anupaanaarthaM draakSekSusvarasaH payaH//
AS.Ci.4.40/ kaakoliibRhatiimedaadvayaiH savRSanaagaraiH/
pittakaase rasakSiirapeyaayuuSaan prakalpayet//
AS.Ci.4.41/ draakSaaM kaNaaM paJcamuulaM tRNaakhyaM ca pacejjale/
tena kSiiraM zRtaM ziitaM pibet samadhuzarkaram//
AS.Ci.4.42/ saadhitaaM tena peyaaM vaa suziitaaM madhunaanvitaam/
zaThiiddriiberabRhatiizarkaraavizvabheSajam/
piSTvaa rasaM pibet puutaM vastreNa ghRtamuurchitam//
AS.Ci.4.43/ mahiSyajaaviigokSiiradhaatriiphalarasaiH samaiH/
sarpiH siddhaM pibet tadvanmadhureNa gaNena vaa//
AS.Ci.4.44/ kvaathiikRtenekSurase kSiirayuktena saadhitam/
sazarkaraM pibet praatarlihyaadvaa maakSikaanvitam//
AS.Ci.4.45/ kSiirivRkSaaDkurakvaathe pakvaM kSiirasamaM ghRtam/
paayayet pittakaasaartaM madhunaa vaavalehayet//
AS.Ci.4.46/ medaaM vidaariiM kaakoliiM svayaMguptaaphalaM balaam/
zarkaraaM jiivakaM mudgamaaSaparNyau duraalabhaam//
AS.Ci.4.47/ kalkiikRtya pacet sarpiH kSiireNaaSTaguNena tat/
paanabhojanaleheSu prayuktaM pittakaasajit//
AS.Ci.4.48/ lihyaadvaa cuurNameteSaaM kaSaayamathavaa pibet/
kaphakaasii pibedaadau surakaaSThaat pradiipitaat//
AS.Ci.4.49/ snehaM parisrutaM vyoSayavakSaaraavacuurNitam/
snigdhaM virecayeduurdhvamadho muurdhni ca yuktitaH//
AS.Ci.4.50/ tiikSNairvirekairbalinaM saMsargiiM caasya yojayet/
yavamudgakulatthaannairuSNaruukSaiH kaTuutkaTaiH//
AS.Ci.4.51/ kaasamardakavaartaakavyaaghniikSaarakaNaanvitaiH/
dhaanvabailarasaiHsnehaustilasarSapanimbajaiH//
AS.Ci.4.52/ dazamuulaambu gharmaambu madya madhvambu vaa pibet/
muulaiH pauSkarazamyaakapaTolairanvitaM nizaam//
AS.Ci.4.53/ pibedvaari sahakSaudraM kaaleSvannasya vaa triSu/
pippaliipippaliimuulaM zRGgaveraM bibhiitakam//
AS.Ci.4.54/ devadaarvabhayaa mustaM pippaliivizvabheSajam/
guDuucii pippaliibhaaGrgiizRGgiikarkaTakasya ca//
AS.Ci.4.55/ vyoSadaaruciDaGgaani triphalaazarkaraabalaaH/
nidigdhikaayaa muulatvaGmaricaiH saha yojitaa//
AS.Ci.4.56/ zikhikukkuTapiJchaanaaM maSii kSaaro yavodbhavaH/
vizaalaa pippaliimuulaM trivRtaa ca madhudravaaH//
AS.Ci.4.57/ kaphakaasaharaa lehaaH sapta zlokaardhayojitaaH/
madhunaa maricaM lihyaanmadhunaiva ca joGgakam//
AS.Ci.4.58/ pRthagrasaaMzca madhunaa vyaaghriivaartaakabhRGgajaan/
kaasaghnasyaazvazakRtaH surasasyaasitasya ca//
AS.Ci.4.59/ devadaaruzaThiiraasnaakarkaTaakhyaaduraalabhaaH/
pippalii naagaraM mustaM pathyaadhaatriisitopalaaH//
AS.Ci.4.60/ madhutailayutaavetau lehau vaataanuge kaphe/
viDaGgaM saindhavaM hiGgu kuSThaM vyoSaM manaHzilaam//
AS.Ci.4.61/ kaase zvaase ca hidhmaayaaM lihyaat kSaudraghRtaaplutam/
guDakSaaroSaNakaNaadaaDimaM zvaasakaasajit/
kramaatpaladvayaardhaakSakarSaardhaakSapalonmitam//
AS.Ci.4.62/ dve pale daaDimaadaSTAu guDaadvyoSaat palatrayam/
rocanaM diipanaM svaryaM piinasazvaasakaasajit//
AS.Ci.4.63/ paaThaazuNThiizaThiimuurvaagavaakSiipippaliighanam/
piSTvaa gharmaambunaa hiGgusaindhavaabhyaaM yutaM pibet/
tadvanmustaazaThiizuNThiinaagaraativiSabhayaaH//
AS.Ci.4.64/ pibejjvaroktaM pathyaadi sazRGgiikaM ca paacanam/
athavaa diipyakatrivRdvizaalaaghanapauSkaram//
AS.Ci.4.65/ sakaNaM kvathitaM muutre kaphakaasii jale+api vaa/
tailabhRSTaM ca vaidehiikalkaakSaM sasitopalam//
AS.Ci.4.66/ paayayet kaphakaasaghnaM kulatthasalilaaplutam/
sauvarcalaabhayaadhaatriipippaliikSaaranaagaram//
AS.Ci.4.67/ cuurNitaM sarpiSaa vaatakaphakaasaharaM pibet/
dazamuulaaDhake prasthaM ghRtasyaakSasamaiH pacet//
AS.Ci.4.68/ puSkaraahvazaThiivilvasurasavyoSahiGgubhiH/
peyaanupaanaM tat sarvavaatazleSmaamayaapaham//
AS.Ci.4.69/ nirguNDiipatraniryaasasaadhitaM kaasajidghRtam/
ghRtaM rase viDaGgaanaaM vyoSagarbhaM ca saadhitam//
AS.Ci.4.70/ punarnavsitaaTikaasurasakaasamardaamRtaa/
paTolabRhatiiphaNijjakarasaiH payaHsaMyutaiH/
ghRtaM trikaTunaa ca siddhamupayujya saJjaayate/
na kaasaviSamajvarakSayagudaaGkurebhyo bhayam//
AS.Ci.4.71/ samuulaphalapatraayaaH kaNTakaaryaa rasaaDhake/
ghRtaprasthaM balaavyoSaviDaGgazaThidaaDimaiH//
AS.Ci.4.72/ sauvarcalayavakSaaramuulaamalakapauSkaraiH/
vRzciivabRhatiipathyaayavaaniicitrakardhibhiH//
AS.Ci.4.73/ mRdviikaacavyavarSaabhuuduraalambhaamlavetasaiH/
zRGgiitaamalakiibhaarGgiiraasnaagokSurakaiH pacet//
AS.Ci.4.74/ kalkaistat sarvakaaseSu zvaasahidhmaasu ceSyate//
AS.Ci.4.75/ kaNTakaaryaastulaaM kSuNNaaM paktvaa droNe+ambhasaH pacet/
tenaaDhakena kvaathasya ghRtaprasyaM picuunmitaiH//
AS.Ci.4.76/ raasnaadusparzaSaGgranthaapippaliidvayacitrakaiH/
sauvarcalayavakSaarakRSNaamuulaizca tajjayet//
AS.Ci.4.77/ kaasazvaasakaphaSThiivahidhmaarocakapiinasaan/
pacedvyaaghniitulaaM kSuNNaaM vahe+apaamaaDhakasthite//
AS.Ci.4.78/ kSipet puute tu saJcuurNya vyoSaraasnaamRtaagnikaan/
zRGgiirbhaarGgiighanagranthidhanvayaasaan palaardhakaan//
AS.Ci.4.79/ sarpiSaH SoDazapalaM catvaariMzatpalaani ca/
matsyaNDikaayaaH zuddhaayaaH punazca tadadhizrayet//
AS.Ci.4.80/ darviilepini ziite ca pRthak dvikuDavaM kSipet/
pippaliinaaM tavakSiiryaa maakSikasyaanavasya ca//
AS.Ci.4.81/ leho+ayaM gulmahRdrogadurnaamazvaasakaasajit/
triphalaapippaliipaaThaasaarivaabRhatiidvayam/
maricaM padmakaM mustamuziiraM caakSasammitam//
AS.Ci.4.82/ paktvaa jalaaDhake paadazeSe kSiirapalaaSTakam/
datvaa guDasya ca palaM pacedaadarvilepanaat//
AS.Ci.4.83/ lehaH kapholbaNaM kaasaM sarvameva niyacchati/
saadhitaM kSiiramebhirvaa tilakSaudrayutaM pibet//
AS.Ci.4.84/ zamanaM ca pibeddhuumaM zodhanaM bahale kaphe//
AS.Ci.4.85/ manaHzilaalamadhukamaaMsiimuste+aGgudiitvacaH/
dhuumaM kaasaghnavidhinaa piitvaa kSiiraM pibedanu//
AS.Ci.4.86/ niSThyuutaante guDayutaM koSNaM dhuumo nihanti saH/
vaatazleSmottaraan kaasaanacireNa cirantanaan//
AS.Ci.4.87/ prapauNDariikaM madhukaM zaarGgeSTaalaM manaHzilaam/
maricaM pippaliiM draakSaamelaaM surasamaJjariim//
AS.Ci.4.88/ kRtvaa vartiM pibeddhuumaM kSaumacailaanuvartinii/
ghRtaaktaamanu ca kSiiraM pibet tadvat guDaambu vaa//
AS.Ci.4.89/ nepaaliitaalamaricalaakSaaJjanakuTannaTaiH/
uziirarohiSaphaladraamiliivaMzalekhanaiH//
AS.Ci.4.90/ puurvakalpena dhuumo+ayaM saanupaano vidhiiyate/
kaarpaasaasthyazvagandhaa ca dhuumaH kaasavinaazanaH/
kozaatakiiphalaanmadhyaiH pibedvaa samanaHzilaiH//
AS.Ci.4.91/ tamakaH kaphakaase tu syaaccet pittaanubandhajaH/
pittakaasakriyaaM tatra yathaavasthaM prayojayat//
AS.Ci.4.92/ kaphaanubandhe pavane kuryaat kaphaharaaM kriyaam/
pittaanubamdhayorvaatakaphayoH pittanaaziniim//
AS.Ci.4.93/ vaatazleSmaatmake zuSke snigdhamaardre viruukSaNam/
kaase karma sapitte tu kaphaje tiktasaMyutam//
iti caturtho+adhyaayaH//

atha paJcamo+adhyaayaH/
AS.Ci.5.1/ athaataH kSatakSayakaasacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.5.2/ urasyantaHkSate sadyo laakSaaM kSaudrayutaaM pibet/
kSiiraNe zaaliin jiirNe+adyaat kSiireNaiva sazarkaraan//
AS.Ci.5.3/ paarzvabastisarukcaalpapittaagnistaaM suraayutaam/
bhinnaviT tu samustaativiSaapaaThaaM savatsakaam//
AS.Ci.5.4/ laakSaaM sarpirmadhuucchiSTaM jiivaniiyagaNaM sitaam/
tvakkSiiriiM samitaM kSiire paktvaa diiptaanalaH pibet//
AS.Ci.5.5/ ikSvaalikaabisagranthipadmakesaracandranaiH/
zRtaM payo madhuyutaM sandhaanaarthaM pibet kSatii//
AS.Ci.5.6/ yavaanaaM cuurNamaamaanaaM kSiirasiddhaM ghRtaanvitam/
jvaradaahe sitaakSaudrasaktuun vaa payasaa pibet//
AS.Ci.5.7/ kaasavaaMstu pibetsarpirmadhurauSadhasaadhitam/
guDodakaM vaa kvathitaM sakSaudramaricaM himam//
AS.Ci.5.8/ cuurNamaamalakaanaaM vaa kSiire pakvaM ghRtaanvitam/
rasaayanavidhaanena pippaliirvaa prayojayet//
AS.Ci.5.9/ kaasii parvaasthizuulii ca lihyaatsaghRtamaakSikaaH/
madhuukamadhukadraakSaatvakkSiiriipippaliibalaaH//
AS.Ci.5.10/ trijaatamardhakarSaaMzaM pippalyardhapalaM sitaa/
draakSaa madhuukaM kharjuuraM palaaMzaM zlakSNacuurNitam//
AS.Ci.5.11/ madhunaa guTikaa ghnanti taa vRSyaaH pittazoNitam/
kaasazvaasaarucicchaardimuurchaahidhmaamadabhramaan//
AS.Ci.5.12/ kSatakSayasvarabhraMzapliihazoSaaDhyamaarutaan/
raktaniSThiivahRtpaarzvarukpipaasaajvaraanapi//
AS.Ci.5.13/ rakte+ativRddhe cchaagaM vaa jaaGgalaM vaa pibedasRk/
varSaabhuuzarkaraaraktazaalitaNDulajaM rajaH//
AS.Ci.5.14/ raktaSThiivii pibet siddhaM draakSaarasapayoghRtaiH/
madhuukamadhukakSiirasiddhaM vaa taNDuliiyakam//
AS.Ci.5.15/ yathaasvaM maargavisRte rakte kuryaacca bheSajam/
pippaliimadhukaM piSTaM kaarSikaM sasitopalam//
AS.Ci.5.16/ praasthikaM gavyamaajaM ca kSiiramikSurasaM tathaa/
yavagodhuumamRdviikaacuurNamaamalakaadrasaH//
AS.Ci.5.17/ tailaM ca prasRtaaMzaani tat sarvaM mRdunaagninaa/
pacelleho ghRtakSaudrayutaH sa kSatakaasanut//
AS.Ci.5.18/ zvaasahRdrogakaasaghno hito vRddhaalparetasaam/
muuDhavaatastvajaamedaH suraabhRSTaM sasaindhavam//
AS.Ci.5.19/ kSaamaH kSiiNaH kSatorasko mandanidro+agnidiiptimaan/
zatakSiirasareNaadyaat saghRtakSaudrazarkaram//
AS.Ci.5.20/ zarkaraayavagodhuumaM jiivakarSabhakau madhu/
ghRtakSiiraanupaanaM vaa lihyaat kSiiNaH kSatii kRzaH//
AS.Ci.5.21/ kravyaatpizitaniryuuhaM ghRtabhRSTaM pibecca saH/
pippaliikSaudrasaMyuktaM maaMsazoNitavardhanam//
AS.Ci.5.22/ nyagrodhodumbaraazvatthaplakSasaalapriyaGgubhiH/
taalamastakajamvuutvakpriyaalaizca sapadmakaiH//
AS.Ci.5.23/ saazvakarNaiH zRtaat kSiiraadadyaajjaatena sarpiSaa/
zaalyodanaM kSatoraskaH kSiiNazukrabalendriyaH//
AS.Ci.5.24/ vaatapittaardite+abhyaGgo gaatrabhede ghRtairmataH/
tailaizcaanilarogaghnaiH piiDite maatarizvanaa//
AS.Ci.5.25/ hRtpaarzvaartiSu paanaM syaat jiivaniiyasya sarpiSaH/
kuryaadvaa vaatarogaghnaM pittaraktavirodhi yat//
AS.Ci.5.26/ yaSTyaahvanaagabalayoH kvaathe kSiirasamaM ghRtam/
payasyaapippaliivaaMziikalkasiddhaM kSate hitam//
AS.Ci.5.27/ ghRtaM vaaSTaguNe kSiire kolalaakSarasaanvitam/
kalkaiH kaTvaGgadaarviitvagvatsakatvakdalairghRtam//
AS.Ci.5.28/ jiivaniiyo gaNaH zuNThii varii viiraapunarnavau/
balaabhaarGgiisvaguptardhizaThiitaamalakiikaNaaH//
AS.Ci.5.29/ zRGgaaTakaM payasyaa ca paJcamuulaM ca yalladhu/
draakSaakSoDaadi ca phalaM madhurasnigdhabRMhaNam//
AS.Ci.5.30/ taiH pacet sarpiSaH prasthaM kaarSaaMzaiH zlakSNakalkitaiH/
kSiiradhaatriividaariikSucchaagamaaMsarasaanvitam//
AS.Ci.5.31/ prasthaardhaM madhunaH ziite zarkaraardhatulaarajaH/
palaardhikaM ca maricatvagelaapatrakesaram//
AS.Ci.5.32/ viniiya cuurNitaM tasmaallihmaanmaatraaM yathaanalam/
amRtapraazamityetannaraaNaamamRtaM ghRtam//
AS.Ci.5.33/ sudhaamRtarasaM praazyaM kSiiramaaMsarasaazinaa/
naSTazukrakSatakSiiNadurbalavyaadhikarzitaan//
AS.Ci.5.34/ striiprasaktaan kRzaan varNasvarahiinaaMzca bRMhayet/
kaasahidhmaajvarazvaasadaahatRSNaasrapittanut/
putradaM chardimuurchaahRdyonimuutraamayaapaham//
AS.Ci.5.35/ zvadaMSTroziiramaJjiSThaabalaakaazmaryakattRNam/
darbhamuulaM pRthakparNiiM palaazarSabhakau sthiraam//
AS.Ci.5.36/ paalikaani pacetteSaaM rase kSiiracaturguNe/
kalkaiH svaguptaajiivantiimedarSabhakajiivakaiH//
AS.Ci.5.37/ zataavaryRddhimRdviikaazarkaraazraavaNiibisaiH/
prasthaH siddho ghRtaadvaatapittahRdrogazuulanut//
AS.Ci.5.38/ muutrakRcchrapramehaarzaH kaasazoSakSayaapahaH/
dhanuHstriimadyabhaaraadhvakhinnaanaaM balamaaMsadaH//
AS.Ci.5.39/ madhukaaSTapaladraakSaaprasthakvaathe paced ghRtam/
pippalyaSTapale kalke prasthaM siddhe ca ziitale//
AS.Ci.5.40/ pRthagaSTapalaM kSaudrazarkaraabhyaaM ca mizrayet/
samasaktu kSatakSiiNaraktagulmeSu taddhitam//
AS.Ci.5.41/ dhaatriiphalavidaariikSujiivaniiyarasaat ghRtaat/
gavyaajayozca payasoH prasthaM prasthaM vipaacayet//
AS.Ci.5.42/ siddhaziite sitaakSaudradviprasthaM vinayettataH/
yakSmaapasmaarapittaasRkkaasamehakSayaapaham/
vayaHsthaapanamaayuSyaM maaMsazukrabalapradam//
AS.Ci.5.43/ ghRtaM tu pitte+abhyadhike lihyaadvyate+adhike pibet/
liiDhaM nirvaapayet pittamalpatvaaddhanti naanalam/
aakraamatyanilaM piitamuuSmaaNaM niruNaaddhi ca//
AS.Ci.5.44/ kSaamakSiiNakRzaaGgaanaametaanyeva ghRtaani tu/
tvakkSiiriipippaliilaajacuurNaiH styaanaani yojayet//
AS.Ci.5.45/ sarpirguDaan samadhvaMzaan kRtvaa dadyaat payonu ca/
retoviiryaM balaM puSTiM tairaazutaramaapnuyaat//
AS.Ci.5.46/ balaa vidaarii hrasvaM ca paJcamuulaM punarnavam/
paJcaanaaM kSiirivRkSaaNaaM zuGgaa muSTyaMzakaastathaa//
AS.Ci.5.47/ eSaaM kaSaaye dvikSiire vidaaryaajarasaaMzake/
jiivaniiyaiH pacet piSTairakSamaatrirghRtaaDhakam//
AS.Ci.5.48/ sitaapalaani puute ca ziite dvaatriMzadaavapet/
godhuumapippaliivaaMziicuurNaM zRGgaaTakasya ca//
AS.Ci.5.49/ samaakSikaM kauDavikaM tatsarvaM khajamuurcchitam/
styaanaM sarpirguDaan kRtvaa bhuurjapatreNa veSTayet//
AS.Ci.5.50/ taan jagdhvaa paalikaan kSiiraM madyaMtvanupibet kaphe/
zoSe kaase kSate kSiiNe zramastriibhaarakarzite//
AS.Ci.5.51/ raktaniSThiivane taape piinase corasi sthite/
zastaaH paarzvaziraHzuule bhede ca svaravarNayoH//
AS.Ci.5.52/ sarzakaraazRte kSiiraghRtatailaaDhakatraye/
cuurNiikRtaaH kSipet pakvasaandre dazapalaaH pRthak//
AS.Ci.5.53/ draakSaatmaguptaavarSaabhuusamaGgaabhiirupippaliiH/
tadvadvidaaryaamalake prasthaardhaM vizvabheSajam//
AS.Ci.5.54/ kSaamaH kSiiNaH kSataH zuSyaMstaankhaadet paalikairguDaiH/
tathaa sadyo rasaadiinaaM vRdhyaa puSTiM samaznute//
AS.Ci.5.55/ gokSiiraardhaaDhakaM sarpiH prasthamikSurasaaDhakam/
rasaadvidaaryaaH kuDavaM rasaat prasthaM ca taittiraat//
AS.Ci.5.56/ dadyaat sidhyati tasmiMstu piSTaanikSurasairimaan/
madhuukaSuSpaM kuDavaM kuDavaM ca priyaalataH//
AS.Ci.5.57/ paladvayaM tavakSiiryaaH kharjuuraaNi ca viMzatiH/
pRthagvibhiitakaanmajJaH pippalyaazca caturthikaam//
AS.Ci.5.58/ triMzatpalaani khaNDaacca madhukaat paaNimaanikaam/
tathaardhapalikaanyatra jiivaniiyaani daapayet//
AS.Ci.5.59/ siddhe dvikuDavaM kSaudraacchiite datvaa ca modakaan/
kaarayenmaricaajaajiipalacuurNaavacuurNitaan//
AS.Ci.5.60/ vaataasRkpittarogeSu kSatakaasakSayeSu ca/
kSiiNaujaHsvarazukreSu yonidoSeSu saMsrave/
mRtaprajaasu vandhyaasu hitaM garbhasya ca srutau//
AS.Ci.5.61/ viitatvagaasthikuuSmaaNDatulaaM svinnaaM punaH pacet//
AS.Ci.5.62/ ghaTTayan sarpiSaH prasthe kSaudravarNe+atra ca kSipet/
svaNDaacchataM kaNaazuNThyordvipalaM jiirakaadapi//
AS.Ci.5.63/ trijaatadhaanyamaricaM pRthagardhapalaaMzakam/
avataaritaziite ca datvaa kSaudraM ghRtaardhikam//
AS.Ci.5.64/ svajenaamathya ca sthaapyaM tannihantyupayojitam/
kaasahidhmaajvarazvaasaraktapittakSatakSayaan//
AS.Ci.5.65/ uraHsandhaanajananaM medhaasmRtibalapradam/
azvibhyaaMnnirmitaM hRdyaM kuuSmaaNDakarasaayanam//
AS.Ci.5.66/ pivennaagabalaamuulasyaardhakarSaabhivardhitam/
palaM kSiirayutaM maasaM kSiiravRttiranannabhuk//
AS.Ci.5.67/ eSa prayogaH puSTyaayurbalavarNakaraH param/
maNDuukaparNyaaH kalpo+ayaM yaSTyaa vittauSadhasya ca//
AS.Ci.5.68/ paadazeSaM jaladroNe pacennaagabalaatulaam/
tena kvaathena tulyaaMzaM ghRtaM kSiiraM ca saadhayet//
AS.Ci.5.69/ palaardhikaizcaatibalaabalaayaSTiipunarnavaiH/
prapauNDariikakaazmaryapriyaalakapikacchubhiH//
AS.Ci.5.70/ azvagandhaasitaabhiirumedaayugmatrikaNTakaiH/
kaakoliikSiirakaakoliikSiirazuklaadvijiirakaiH//
AS.Ci.5.71/ mRNaalabisakharjuurazRGgaaTakakazerukaiH/
etannaagabalaasarpiH pittaraktaM kSatakSayam//
AS.Ci.5.72/ jayettRDbhramadaahaaMzca balapuSTikaraM param/
varNyamaayuSyamojasyaM valiipalitanaazanam/
upayujya tu SaNmaasaad vRddho+api taruNaayate//
AS.Ci.5.73/ zarkaraa pippaliicuurNaiH sarpiSaa maakSikeNa ca/
saMyutaM vaa zRtaM kSiiraM pibet kaasajvaraapaham//
AS.Ci.5.74/ phalaamlaM sarpiSaa bhRSTaM vidaariikSurase kRtam/
striiSu kSiiNaH pibedyuuSaM jiivanaM bRMhaNaM param//
AS.Ci.5.75/ saktuunaaM vastrapuutaanaaM manthaM kSaudraghRtaavitam/
yavaannasaatmyo diiptaagniH kSatakSiiNaH pibennaraH//
AS.Ci.5.76/ jiivaniiyopasiddhaM vaa jaaGgalaM ghRtabharjitam/
rasaM prayojayet kSiiNe vyaJjanaarthaM sazarkaram//
AS.Ci.5.77/ gomahiSyazvanaagaajaiH kSiirairmaaMsasaistathaa/
yavaannaM bhojayedyuuSaiH phalaamlairvaa ghRtaaplutaiH//
AS.Ci.5.78/ diipte+agnau vidhireSa syaanmande diipanapaacanaH/
yakSmoktaH kSatinaaM zasto graahii zakRti tu drave//
AS.Ci.5.79/ dazamuulaM svayaMguptaaM zaMkhapuSpiiM zaThiiM balaam/
hastipippalyapaamaargapippaliimuulacitrakaan//
AS.Ci.5.80/ bhaarGgii puSkaramuulaM ca dvipalaaMzaanyavaaDhakam/
hariitakiizataM caikaM jalapaJcaaDhake pacet//
AS.Ci.5.81/ yavasvede kaSaayaM taM puutaM taccaabhayaazatam/
pacedguDatulaaM datvaa kuDavaM ca pRthagghRtaat//
AS.Ci.5.82/ tailaat sapippaliicuurNaat siddhaziite ca maakSikaat/
lehaaddve caabhaye nityamataH khaadedrasaayanaat//
AS.Ci.5.83/ tadvaliipalitaM hanyaadvarNaayurbalavardhanam/
paJcakaasaan kSayaM zvaasaM sahidhmaM viSamajvaram//
AS.Ci.5.84/ mehagulmagrahaNyarzohRdrogarucipiinasaan/
agastyavihitaM dhanyamidaM zreSThaM rasaayanam//
AS.Ci.5.85/ dazamuulaM balaaM muurvaaM haridre pippaliidvayam/
paaThaazvagandhaapaamaargasvaguptaativiSaamRtaaH//
AS.Ci.5.86/ baalabilvaM trivRddantiimuulaM patraM ca citrakaat/
payasyaaM kuTajaM hiMsraaM puSpaM saaraM ca biijakaat//
AS.Ci.5.87/ bolasthavirabhallaatavikaGkatazataavariiH/
puutiikaraJjazamyaakacandralekhaasahaacaram//
AS.Ci.5.88/ saubhaaJjanakanimbatvagikSuraM ca palaaMzakam/
pathyaasahasraM sazataM yavaanaaM caaDhakadvayam//
AS.Ci.5.89/ pacedaSTaguNe toye yavasvede+avataarayet/
puute kSipet sapathye ca tatra jiirNaguDaattulaam//
AS.Ci.5.90/ tailaajyadhaatriirasataH prasthaM prasthaM tataH punaH/
adhizrayenmRdaavagnau darviilepe+avataarya ca//
AS.Ci.5.91/ ziite prasthadvayaM kSaudraat pippaliikuDavaM kSipet/
cuurNiikRtaattrijaataacca tripalaM nikhanettataH//
AS.Ci.5.92/ dhaanye puraaNakumbhasthaM maasaM khaadecca puurvavat/
rasaayanaM vasiSThoktametat puurvaguNaadhikam/
svasthaanaaM niSpariihaaraM sarvartuSu ca zasyate//
AS.Ci.5.93/ paalikaM saindhavaM zuNThii dve ca sauvarcalaat pale/
kuDavaaMzaani vRkSaamlaM daaDimaM patramaarjakaat//
AS.Ci.5.94/ ekaikaa maricaajaajyordhaanyakaadve caturthike/
zarkaraayaaH palaanyatra daza dve ca pradaapayet//
AS.Ci.5.95/ kRtvaa cuurNamato maatraamannapaaneSu daapayet/
rucyaM taddiipanaM balyaM paarzvaartizvaasakaasanut//
AS.Ci.5.96/ ekaaM SoDazikaaM dhaanyaad dve dve caajaajidiipyakaat/
taabhyaaM daaDimavRkSaamle dvirdvissauvarcalaat pale//
AS.Ci.5.97/ zuNThyaaH karSaM dadhitthasya madhyaat paJcapalaani ca/
taccuuNa SoDazapalaiH zarkaraayaa vimizrayet//
AS.Ci.5.98/ SaaDavoyaM pradeyaH syaadannapaaneSu puurvavat/
vidhizca yakSmapittaasravihitaH zasyate kSate//
AS.Ci.5.99/ nivRtte kSatadoSe tu kaphe vRddha uraH ziraH/
daalyete kaasino yasya sa naa dhuumaanimaanpibet//
AS.Ci.5.100/ dvimedaadvibalaayaSTiikalkaiH kSaume subhaavite/
vartiM kRtvaa pibeddhuumaM jiivaniiyaghRtaanupaH//
AS.Ci.5.101/ manaHzilaa balaa saajagandhaa tvakkSiirinaagaraiH/
tadvadevaanupaanaM tu zarkarekSuguDodakam//
AS.Ci.5.102/ piSTvaa manaHzilaaM tulyaamaardrayaa vaTazuGgayaa/
sasarpiSkaM pibeddhuumaM tittiripratibhojanaH//
AS.Ci.5.103/ kSayaje bRMhaNaM puurvaM kuryaadagnezca vardhanam/
bahudoSaaya sasnehaM mRdu dadyaadvirecanam//
AS.Ci.5.104/ zamyaakena trivRtayaa mRdviikaarasayuktayaa/
tilvakasya kaSaayeNa vidaariisvarasena ca/
sarpiH siddhaM pibedyuktyaa kSiiNadeho vizodhanam//
AS.Ci.5.105/ pitte kaphe dhaatuSu ca kSiiNeSu kSayakaasavaan/
ghRtaM karkaTakiikSiiradvibalaasaadhitaM pibet//
AS.Ci.5.106/ vidaariibhiH kadambairvaa taalasasyaizca saadhitam/
ghRtaM payazca muutrasya vaivarNye kRcchranirgame//
AS.Ci.5.107/ zuune savedane meDhre paayau sazroNivaGkSaNe/
ghRtamaNDena laghunaanuvaasyo mizrakeNa vaa//
AS.Ci.5.108/ jaaGgalaiH pratibhuktasya vartakaadyaa bilezayaaH/
kramazaH prasahaastadvat prayojyaaH pizitaazinaH//
AS.Ci.5.109/ auSNyaat pramaathibhaavaacca srotobhyazcyaavayanti te/
kaphaM zuddhaizca taiH puSTiM kuryaat samyagvahan rasaH//
AS.Ci.5.110/ cavikaatriphalaabhaarGgiidazamuulaiH sacitrakaiH/
kulatthapippaliimuulapaaThaakolayavairjale//
AS.Ci.5.111/ zRtairnaagaradusparzaapippaliizaThipauSkaraiH/
piSTaiH karkaTazRGgyaa ca samaiH sarpirvipaacayet//
AS.Ci.5.112/ siddhe+asmiMzcuurNitau kSaarau dvau paJca lavaNaani ca/
datvaa yuktyaa pibenmaatraaM kSayakaasanipiiDitaH//
AS.Ci.5.113/ kaasamardaabhayaamustaapaaThaakaTphalanaagaraiH/
pippalyaa kaTurohiNyaa kaazmaryaa surasena ca//
AS.Ci.5.114/ akSamaatrairghRtaprasthaM kSiiradraakSaarasaaDhake/
pacecchoSajvarapliihasarvakaasaharaM zivam//
AS.Ci.5.115/ vRSavyaaghriiguDuuciinaaM patramuulaphalaaGkuraat/
rasakalkairghRtaM pakvaM hanti kaasajvaraaruciiH//
AS.Ci.5.116/ dviguNe daaDimarase siddhaM vaa vyoSasaMyutam/
pibeduparibhaktasya yavakSaarayutaM naraH//
AS.Ci.5.117/ pippaliinuDasiddhaM vaa chaagakSiirayutaM ghRtam/
etaanyagnivivRdhyarthaM sarpiiSi kSayakaasinaam/
syurdoSabaddhakaNThoraHsrotasaaM ca vizuddhaye//
AS.Ci.5.118/ zvaavidaaM suucayo dagdhaaH saghRtakSaudrazarkaraaH/
zvaasakaasaharaa barhipaadau vaa kSaudrasarpiSaa//
AS.Ci.5.119/ eraNDapatrakSaaraM vaa vyoSatailaguDaanvitam/
lehayet kSaaramevaM vaa surasairaNDapatrajam//
AS.Ci.5.120/ lihyaattryuuSaNacuurNaM vaa puraaNaguDasarpiSaa/
citrakatriphalaajaajii karkaTaakhyaa kaTutrikam/
draakSaaM ca kSaudrasarpirbhyaaM lihyaadadyaadguDena vaa//
AS.Ci.5.121/ paaThaamadhukajiivantiitvakkSiiriitriphalaaghanam/
zaThiidvibRhatiidraakSaapippalyelaavitunnakam//
AS.Ci.5.122/ saarivaapuSkarajaTaakarkaTaakhyaarasaaJjanam/
punarnavaaloharajastraayamaaNaayavaanikaa//
AS.Ci.5.123/ Rddhistaamalakii bhaarGgii viDaGgaM dhanvayaasakam/
kSaaracitrakacavyaamlavetasavyoSadaaru ca/
sarvakaasaan jayelliiDhaM taccuurNaM madhusarpiSaa//
AS.Ci.5.124/ padmakaM triphalaa vyoSaM viDaGgaM devadaaru ca/
balaaraasnaa ca taccuurNaM samastasamazarkaram//
AS.Ci.5.125/ svaadenmadhughRtaabhyaaM vaa lihyaat kaasaharaM param/
tadvanmaaricacuurNaM vaa saghRtakSaudrazarkaram//
AS.Ci.5.126/ pathyaazuNThiighanagudairguTikaaM dhaarayenmukhe/
sarveSu kaasazvaaseSu kevalaM vaa bibhiitakam//
AS.Ci.5.127/ kalke tilvakapatraaNaaM ghRtabhRSTe sazarkare/
peyotkaaryathavaa ccharditRTkaasaamaatisaarajit//
AS.Ci.5.128/ gaurasarSapagaNDiiraviDaGgavyoSacitrakaan/
saabhayaan saadhayettoye yavaaguustena caambhasaa//
AS.Ci.5.129/ sasarpirlavaNaa kaase hidhmaazvaase sapiinase/
paaNDvaamaye kSaye zophe karNazuule ca zasyate//
AS.Ci.5.130/ kaNTakaariirase siddho mudgayuuSaH susaMskRtaH/
sagauraamalakaH saamlaH sarvakaasabhiSagjitam//
AS.Ci.5.131/ vaataghnauSadhaniHkvaathe kSiiraM yuuSaan  rasaanapi/
vaiSkiraan praatudaan bailaan daapayet kSayakaasine//
AS.Ci.5.132/ kSatakaase ca ye dhuumaaH saanupaanaa nidarzitaaH/
kSayakaase+api te yojyaa vakSyate yacca yakSmaNi//
AS.Ci.5.133/ bRMhaNaM diipanaM caagneH srotasaaM ca vizodhanam/
vyatyaasaat kSayakaasibhyo balyaM sarvaM prazasyate//
AS.Ci.5.134/ sannipaatodbhavo ghoraH kSayakaaso yatastataH/
yathaadoSabalaM tasya sannipaatahitaM hitam//
iti paJcamo+adhyaayaH//

atha SaSTho+adhyaayaH/
AS.Ci.6.1/ athaataH zvaasahidhmaacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.6.2/ zvaasahidhmaa yatastulyahetvaadyaaH saadhanaM tataH/
tulyameva tadaartaM ca puurvaM svedairupaacaret//
AS.Ci.6.3/ snigdhairlavaNatailaaktaM srotassu grathitaH kaphaH/
tairliino+api viliinosya koSThaM praaptaH sunirharaH//
AS.Ci.6.4/ bhavet kheSu mRdutvaM ca maarute caanulomataa/
svinnaM ca bhojayedannaM snigdhamaanuupajai rasaiH//
AS.Ci.6.5/ dadhyuttareNa vaa dadyaattato+asmai vamanaM mRdu/
vizeSaat kaasavamathuhRdgrahasvarasaadine//
AS.Ci.6.6/ pippaliisaindhavakSaudrayuktaM vaataavirodhi yat/
nirhRte sukhamaaproti sakaphe duSTavigrahe//
AS.Ci.6.7/ srotaHsu ca vizuddheSu caratyavihato+anilaH/
dhmaanodaavartatamake maatuluGgaamlavetasaiH//
AS.Ci.6.8/ hiGgupiilubiDayuktamannaM syaadanulomanam/
sasaidhavaM phalaamlaM vaa koSNaM dadyaadvirecanam//
AS.Ci.6.9/ ete hi kaphasaMruddhagatipraaNaprakopajaaH/
tasmaattanmaargazudhyarthamuurdhvaadhaH zodhanaM hitam//
AS.Ci.6.10/ udiiryate bhRzataraM maargarodhaadvahajjalam/
yathaa tathaanilastasya maargamasmaadvizodhayet//
AS.Ci.6.11/ azaantau kRtasaMzuddherdhuumairliinaM malaM haret/
haridraapatrameraNmuulaM laakSaaM manaHzilaam//
AS.Ci.6.12/ sadevadaarvalaM maaMsiiM piSTvaa vartiM prakalpayet/
taaM ghRtaaktaaM pibeddhuumaM yavaan vaa ghRtasaMyutaan//
AS.Ci.6.13/ madhuucchiSTaM sarjarasaM ghRtaM vaa guruvaaguru/
candanaMvaajazRGgaM vaa baalaanvaa snaava vaa gavaam//
AS.Ci.6.14/ RSyagodhakuraGgaiNacarmazRGgakhuraaNi vaa/
gugguluM vaa manohvaaM vaa saalaniryaasameva vaa//
AS.Ci.6.15/ sallakiiM gugguluM lohaM padmakaM ca ghRtaaplutam//
AS.Ci.6.16/ avazyaM svedaniiyaanaamasvedyaanaamapi kSaNam/
svedayet sasitaakSiirasukhoSNasnehasecanaiH//
AS.Ci.6.17/ utkaarikopanaahaizca svedaadhyaayoktabheSajaiH/
uraH kaNThaM ca mRdubhiH saame tvaamavidhiM caret//
AS.Ci.6.18/ atiyogoddhataM vaataM dRSTvaa pavananaazanaiH/
snigdhai rasaadyairnaatyuSNairabhyaGgaizca zamaM nayet//
AS.Ci.6.19/ anutkliSTakaphaasvinnadurbalaanaaM hi zodhanaat/
vaayurlabdhaaspado marma saMzoSyaazu haredasuun//
AS.Ci.6.20/ kaSaayalehasnehaadyaisteSaaM saMzamayedataH/
kSiiNakSataatisaaraasRkpittadaahaanubandhajaan//
AS.Ci.6.21/ madhurasnigdhaziitaadyairhidhmaazvaasaanupaacaret/
kulatthadazamuulaanaaM kvaathe syurjaaGgalaa rasaaH/
yuuSaazca zigruvaartaakakaasaghnavRSamuulakaiH//
AS.Ci.6.22/ pallavairnimbakulakabRhatiimaatuluGgajaiH/
vyaaghriiduraalabhaazRGgiibilvamadhyatrikaNTakaiH//
AS.Ci.6.23/ saamRtaagnikulatthaizca yuuSaH syaat kvathitairjalai/
tadvadraasnaabRhatyaadibalaamudgaiH sacitrakaiH//
AS.Ci.6.24/ peyaa ca citrakaajaajiizRGgiisauvarcalairhitaa/
dazamuulena vaa kaasazvaasahidhmaarujaapahaa//
AS.Ci.6.25/ dazamuulazaThiiraasnaabhaarGgiibilvardhipauSkaraiH/
kuliirazRGgiicapalaataamalakyamRtauSadhaiH//
AS.Ci.6.26/ pibet kaSaayaM jiirNe+asmin peyaaM tairevasaadhitaam/
zaaliSaSTikagodhuumayavamudgakulatthabhuk//
AS.Ci.6.27/ kaasahRdgrahapaarzvaartihidhmaazvaasaprazaantaye/
saktuunvaarkaaGkurakSiirabhaavitaanaaM samaakSikaan/
yavaanaaM dazamuulaadiniHkvaathalulitaan pibet//
AS.Ci.6.28/ anne ca yojayet kSaarahiGvaajyabiDadaaDimaan/
sapauSkarazaThiivyoSamaatuluGgaamlavetasaan//
AS.Ci.6.29/ dazamuulasya vaa kvaathamathavaa devadaaruNaH/
pibedvaa vaaruNiimaNDaM hidhmaazvaasii pipaasitaH//
AS.Ci.6.30/ pippaliipippaliimuulapathyaajantughnacitrakaiH/
kalkitairlepite ruuDhe nikSipet ghRtabhaajane//
AS.Ci.6.31/ takraM maasasthitaM taddhi diipanaM zvaasakaasajit/
paaThaaM madhurasaaM daaru saralaM ca nizi sthitam//
AS.Ci.6.32/ suraamaNDe+alpalavaNaM pibet prasRtasammitam/
ziriiSakundakadaliikusumaM pippaliiyutam//
AS.Ci.6.33/ taNDulaambuplutaM hidhmaazvaasakaasaharaM param/
aaranaalena piSTvaa vaa maatuluGgarasaanvitaan//
AS.Ci.6.34/ hiGgusauvarcalakaNaakolamudgaan jalena vaa/
koSNena bhaarGgiiM zuNThiiM ca kSaaraM vaa maricaanvitam//
AS.Ci.6.35/ svakvaathapiSTaaM lulitaaM baaSpikaaM paayayeta vaa/
svarasaM saptaparNasya puSpaaNaaM vaa ziriiSataH//
AS.Ci.6.36/ hidhvaazvaase madhukaNaayuktaM pittakaphaanuge/
utkaarikaa tugaakRSNaamadhuuliiguDanaagaraiH//
AS.Ci.6.37/ pittaanubandhe yoktavyaa pavane tvanubandhini/
zvaaviTchazaamiSakaNaaghRtazalyakazoNitaiH//
AS.Ci.6.38/ suvarcalaarasavyoSasarpirbhiH sahitaM payaH/
anuzaalyodanaM peyaM vaatapitte+anubandhini//
AS.Ci.6.39/ caturguNaambusiddhaM vaa chaagaM saguDanaagaram/
pippaliimuulamadhukaguDagozvazakRdrasaan/
hidhmaabhiSyandakaasaghnaan lihyaanmadhughRtaanvitaan//
AS.Ci.6.40/ gogajaazvavaraahoSTrakharameSaajaviDrasaan//
AS.Ci.6.41/ samadhvaikaikazo lihyaadbahuzleSmaathavaa pibet/
catuSpaaccarmaromasthikhurazRGgodbhavaaM maSiim//
AS.Ci.6.42/ tathaiva vaajigandhaayaa lihyaacchvaasii kapholbaNaH/
kSaaraM vaa triphalaapaaThaabRhatiiphalamuulajam//
AS.Ci.6.43/ muktaapravaalavaiDuuryazaGkhasaugandhikaaJjanam/
masaaragallasphaTikakaacailaalavaNadvayam//
AS.Ci.6.44/ apaamaargaphalaM taamramayo ruupyaM zaNaat phalam/
jyotiirasena tallihyaadayo vaikaM madhudravam//
AS.Ci.6.45/ zaThiipauSkaradhaatriirvaa pauSkaraM vaa kaNaanvitam/
gairikaaJjanakRSNaa vaa svarasaM vaa kapitthajam//
AS.Ci.6.46/ rasena vaa kapitthasya dhaatriisaindhavapippaliiH/
ghRtakSaudreNa vaa pathyaa viDaGgoSaNapippaliiH//
AS.Ci.6.47/ lihyaadvaa pippaliidraakSaapathyaazRGgiiduraalabhaaH/
ghRtamaakSikatailairvaa tryuuSaNaM kSaarasaMyutam/
pippaliikSaudrayuktau vaa rasau dhaatriikapitthayoH//
AS.Ci.6.48/ sitopalaatvaamalakii draakSaa gozvazakRdrasam/
kolalaajamadhudraakSaapippaliinaagaraaNi vaa//
AS.Ci.6.49/ guDatailanizaadraakSaakaNaaraasnoSaNaani vaa/
pibedrasaambumadyaadyairlehauSadharajaaMsi vaa//
AS.Ci.6.50/ jiivantiimustasurasatvagelaadvayapauSkaram/
caNDaataamalakiilohabhaarGgiinaagaravaalakam//
AS.Ci.6.51/ karkaTaakhyaazaThiikRSNaanaagakesaracorakam/
upayuktaM yathaakaamaM cuurNaM dviguNazarkaram//
AS.Ci.6.52/ paarzvarugjvarakaasaghnaM hidhmaazvaasaharaM param/
jiivantii corakaH zRGgii pauSkaraM surasaH zaThii//
AS.Ci.6.53/ pippaliitvagbiDakSaarazuNThiihiGvamlavetasam/
elaataamalakiibhaarGgiivRkSaamlaM ceti cuurNitam//
AS.Ci.6.54/ rasena maatuluGgasya madyena haviSaathavaa/
liiDhaM prayuktamanne vaa kevalaM copayojitam//
AS.Ci.6.55/ hidhmaazvaasavibandhaarzaHkaasahRtpaarzvazuulanut/
zaThiitaamalakiibhaarGgiicaNDaavaalakapauSkaram//
AS.Ci.6.56/ zarkaraaSTaguNaM cuurNaM hidhmaazvaasaharaM param/
tulyaM guDaM naagaraM ca bhakSayennaavayeta vaa//
AS.Ci.6.57/ lazunasya palaaNDorvaa muulaM gRJjanakasya vaa/
candanaadvaa rasaM dadyaannaariikSiireNa naavanam//
AS.Ci.6.58/ sazarkaraaM pippalii vaa madhukaM vaa madhudravam/
stanyena makSikaaviSThaamalaktakarasena vaa//
AS.Ci.6.59/ sasaindhavaM ghRtaacchaM vaa siddhaM stanyena vaa ghRtam/
kalkitairmadhuradravyaistat pibennaavayeta vaa//
AS.Ci.6.60/ sakRduSNaM sakRcchiitaM vyatyaasaat sasitaM madhu/
tadvat payastahaasiddhamadhobhaagauSadhairghRtam//
AS.Ci.6.61/ kaNaasauvarcalakSaaravayasthaahiDgucorakaiH/
sakaayasthairghRtaM mastu dazamuularase pacet//
AS.Ci.6.62/ tat pibejjiivaniiyairvaa lihyaat samadhu saadhitam/
tejovatyabhayaa kuSThaM pippalii kaTurohiNii//
AS.Ci.6.63/ puukiikaM pauSkaraM muulaM palaazazcitrakaH zaThii/
paTudvayaM taamalakii jiivantii bailvapezikaa//
AS.Ci.6.64/ vacaapatraM ca taaliisaM karSaaMzaistairviMpaacayet/
hiGgupaadairghRtaprasthaM piitamaazu nihanti tat//
AS.Ci.6.65/ zvaasaanilaarzograhaNiihidhmaahRtpaarzvavedanaaH/
siddhaM vaa puramaJjiSThaalaakSaasarjarasaiH pibet//
AS.Ci.6.66/ sapadmakamanohvaalairghRtaprasthaM picuunmitaiH/
vatsakaadipratiivaapaM siddhaM vaa prathame gaNe//
AS.Ci.6.67/ sapaJcalavaNaM sarpiH zvaasakaasaanapohati/
hiMsraaviDaGgapuutiikatrikaTutriphalaagnikaiH//
AS.Ci.6.68/ kolamaatrairghRtaprasthaM paacayet salilaaDhake/
kSiiraprasthadvayopetaM tat kaasazvaasapiinasaan//
AS.Ci.6.69/ arzaaMsyarocakaM gulmaM kSayaM hidhmaaM ca naazayet/
saindhavaardhaaMzayuktaM vaa puraaNaM paayayedghRtam/
dhaanvantaraM vRSaghRtaM daadhikaM tryuuSaNaadi vaa//
AS.Ci.6.70/ ziitaambusekaH sahasaa traasavikSepabhiizucaH/
harSerSyocchvaasarodhaazca hitaM kiiTaizca daMzanam//
AS.Ci.6.71/ yat kiJcit kaphavaataghnamuSNaM vaataanulomanam/
tat sevyaM praayazo yacca sutaraaM maarutaapaham//
AS.Ci.6.72/ vaatakRdvaa kaphaharaM kaphakRdvaanilaapaham/
kaaryaM naikaantikaM taabhyaaM praayaH zreyo+anilaapaham//
AS.Ci.6.73/ sarveSaaM bRMhaNe hyalpaH zakyazca praayazo bhavet/
naatyarthaM zamane+apaayo bhRzozakyazca karzane//
AS.Ci.6.74/ zamanairbRMhaNaizcaato bhuuyiSThaM taanupaacaret/
kaasazvaasakSayacchardihidhmaazcaanyonyabheSajaiH//
iti SaSTho+adhyaayaH//

atha saptamo+adhyaayaH/
AS.Ci.7.1/ athaato raajayakSmacikitsitaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.7.2/ balino bahudoSasya snigdhasvinnasya zodhanam/
uurdhvaadho yakSmiNaH kuryaat sasnehaM yanna karzanam//
AS.Ci.7.3/ payasaa phalayuktena madhureNa rasena vaa/
sarpiSmatyaa yavaagvaa vaa vamanadravyasiddhayaa//
AS.Ci.7.4/ vamedvirecanaM dadyaattrivRczyaamaanRpadrumaan//
zarkaraamadhusarpirbhiH payasaa tarpaNena vaa/
draakSaavidaariikaazmaryamaaMsaanaaM vaa rasairyutaan//
AS.Ci.7.5/ zuddhakoSThasya yuJjiita vidhiM bRMhaNadiipanam/
hRdyaani caannapaanaani vaataghnaani laghuuni ca//
AS.Ci.7.6/ zaaliSaSTikagodhuumayavamudgaM samaasthitam/
laghumacyutaviiryaM ca sujaraM balakRcca yat//
AS.Ci.7.7/ aajaM kSiiraM ghRtaM maaMsaM kravyaanmaaMsaM ca zoSajit/
kaakoluukavRkadviipigavaazvanakuloragam//
AS.Ci.7.8/ gRdhrabhaasakharoSTraM ca hitaM chadmopasaMhitam/
jJaataM jugupsitaM taddhi chardiSe na balaujase//
AS.Ci.7.9/ mRgaadyaaH pittakaphayoH pavane prasahaadayaH/
vezavaariikRtaaH pathyaa rasaadiSu ca kalpitaaH//
AS.Ci.7.10/ bhRSTaaH sarSapatailena sarpiSaa vaa yathaayatham/
rasikaa mRdavaH snigdhaaH paTudravyaabhisaMskRtaaH//
AS.Ci.7.11/ hitaa maudgakakaulatthaastadvadyuuSaazca saadhitaaH/
sapippaliikaM sayavaM sakulatthaM sanaagaram//
AS.Ci.7.12/ sadaaDimaM saamalakaM snigdhamaajaM rasaM pibet/
tena SaDvinivartante vikaaraaH piinasaadayaH//
AS.Ci.7.13/ koladaaDimaniryaasapiSTayaasthivihiinayaa/
draakSayaa svacchadhaanyaambuplutaaloDitakalkayaa//
AS.Ci.7.14/ kaaryaH sauvarcalavyoSapatrailaadiipyakaanvitaH/
samaakSikaH sakarpuuraH salavaGkaH sakesaraH//
AS.Ci.7.15/ candrakaanto yathaarthaakhyaH zoSahaagnirucipradaH/
zuktaamladhaatriisvarasairdraakSaayaaH kalkitaM palam//
AS.Ci.7.16/ guDaSaTpalasaMyuktaM yuktaM zlakSNaizca kaarSikaiH/
vRkSaamladhaanyadramiliiraajikaadaaDimoSaNaiH//
AS.Ci.7.17/ palena naagapuSpasya kiJcit sauvarcalena ca/
sasevyapatratvaktoyaH surasaarasamuurchitaH//
AS.Ci.7.18/ bhuuribhuustRNako raagaH kaNThyo rucyaH samaakSikaH/
pibecca sutaraaM madyaM jiirNaM srotovizodhanam//
AS.Ci.7.19/ pittaadiSu vizeSeNa madhvariSTaacchavaaruNiiH/
siddhaM vaa paJcamuulena taamalakyaathavaa jalam//
AS.Ci.7.20/ parNiniibhizcatasRbhirdhaanyanaagarakeNa vaa/
kalpayeccaanukuulosya tenaannaM zuci yatnavaan//
AS.Ci.7.21/ dazamuulena payasaa siddhaM maaMsarasena  vaa/
balaagarbhaM ghRtaM yojyaM kravyaamaaMsarasena vaa//
AS.Ci.7.22/ sakSaudraM payasaa siddhaM sarpirdazaguNena vaa/
jiivantiiM madhukaM draakSaaM phalaani kuTajasya ca//
AS.Ci.7.23/ puSkaraahvaM zaThiiM kRSNaaM vyaaghriiM gokSurakaM balaam/
niilitpalaM taamalakiiM traayamaaNaaM duraalabhaam/
kalkiikRtya ghRtaM pakvaM rogaraajaharaM param//
AS.Ci.7.24/ duraalabhaaM gokSurakaM catastraH parNiniirbalaam/
bhaagaan palonmitaan kRtvaa palaM parpaTakasya ca//
AS.Ci.7.25/ paceddazaguNe toye dazabhaagaavazeSite/
puute tasmin ghRtaprasthaM kSiiradviguNitaM pacet//
AS.Ci.7.26/ garbhaM datvaa zaThiikRSNaabhuunimbotpalasaarivaaH/
traayantiiM pauSkaraM muulaM sahapatraphalaaM phalam//
AS.Ci.7.27/ kuTajaacca jayettaddhi ziraHpaarzvaaMsavedanaam/
tRSNaaM chardimatiisaaraM kaasadaahabhramajvaraan//
AS.Ci.7.28/ ghRtaM kharjuuramRdviikaamadhukaiH saparuusakaiH/
sapippaliikaM vaisvaryakaasazvaasajvaraapaham//
AS.Ci.7.29/ dazamuulazRtaat kSiiraat sarpiryadudiyaannavam/
sapippaliikaM sakSaudraM tat paraM svarabodhanam//
AS.Ci.7.30/ ziraHpaarzvaasazuulaghnaM kaasazvaasajvaraapaham/
paJcabhiH paJcamuulairvaa zRtaadyadudiyaat ghRtam//
AS.Ci.7.31/ paJcaanaaM paJcamuulaanaaM rase kSiiracaturguNe/
siddhaM sarpirjayatyetadyakSmaNaH saptakaM balam//
AS.Ci.7.32/ paJcakolayavakSaaraSaTpalena pacet ghRtam/
prasthonmitaM tulyapayaH srotasaaM tadvizodhanam//
AS.Ci.7.33/ gulmajvarodarapliihagrahaNiipaaNDupiinasaan/
kaasazvaasaagnisadanazvayathuurdhvaanilaan jayet//
AS.Ci.7.34/ raasnaabalaagokSurakasthiraavarSaabhuvaariNi/
jiivantiipippaliigarbhaM sakSiiraM zoSajidghRtam/
azvagandhaazRtaat kSiiraat ghRtaM ca sasitaapayaH//
AS.Ci.7.35/ saadhaaraNaamiSatulaaM toyadroNadvaye pacet/
tenaaSTabhaagazeSeNa jiivaniiyaiH palonmitaiH//
AS.Ci.7.36/ saadhayet sarpiSaH prasthaM vaatapittaamayaapaham/
maaMsasarpiridaM piitaM yuktaM maaMsarasena vaa/
kaasazvaasasvarabhraMzazoSahRtpaarzvazuulajit//
AS.Ci.7.37/ yaSTiibalaaguDuucyalpapaJcamuulatulaaM pacet/
zuurpe+apaamaSTabhaagasthe tatra paatraM pacet ghRtaat//
AS.Ci.7.38/ dhaatriividaariikSurasatripaatre payaso+armaNe/
supiSTairjiivaniiyaizca paaraazaramidaM ghRtam/
sasainyaM raajayakSmaaNamunmuulayati ziilitam//
AS.Ci.7.39/ muurvaaharidraakhadirakvaathaM sarpiH zakRdrasam/
gogajaajaavihayajaM payastulyaan daza dravaan//
AS.Ci.7.40/ svaaduskandhaM trikaTukaM kalkitaM devadaaru ca/
pacettaccaazu zoSaghnaM tadvadvaasaavariighRtam//
AS.Ci.7.41/ dvipaJcamuulavaraNayavabilvapunarnavaaH/
karaJjabolasthavirakulasthabadaraagnikaaH//
AS.Ci.7.42/ garbhaM datvaa snuhiikSiiraM zukaakhyaacavyasaindhavam/
hariitakiiM ca tacchoSazophamehodaraapaham//
AS.Ci.7.43/ yavaagvaa vaa pibenmaatraaM lihyaadvaa madhunaanvitaam/
siddhaanaaM sarpiSaameSaaM dadyaadannena vaa saha//
AS.Ci.7.44/ elaajamodatriphalaasauraaSTriivyoSacitrakaan/
saaraanariSTagaayatriisaalabiijakasambhavaan//
AS.Ci.7.45/ bhallaatakaM viDaGgaM ca pRthagaSTapalonmitam/
salile SoDazaguNe SoDazaaMzasthitaM pacet//
AS.Ci.7.46/ punastena ghRtaprasthaM siddhe caasmin palaani SaT/
tavakSiiryaaH kSipettriMzat sitaayaa dviguNaM madhu//
AS.Ci.7.47/ ghRtaattrijaataattripalaM tato liiDhaM khajaahatam/
payonupaanaM tat praahNe rasaayanamayantraNam//
AS.Ci.7.48/ medhyaM cakSuSyamaayuSyaM diipanaM hanti caaciraat/
mehagulmakSayavyaadhipaaNDurogabhagandaraan/
ye ca sarpirguDaaH proktaaH kSate yojyaaH kSaye+api te//
AS.Ci.7.49/ kharjuurapippaliidraakSaapathyaazRGgiiduraalabhaaH/
triphalaapippaliimustaazRGgaaTaguDazarkaraaH//
AS.Ci.7.50/ viiraazaThiipuSkaraakhyaasurasaazarkaraaguDaaH/
naagaraM citrako laajaaH pippalyaamalakaM guDaH//
AS.Ci.7.51/ viDaGgasaarazcavikaa tryuuSaNaM ca vicuurNitam/
ardhazlokaiH smRtaa lehaaH paJcaite madhusarpiSaa/
svaryaaH kaasakSayazvaasapaarzvarukkaphanaazanaH//
AS.Ci.7.52/ tvagelaapippaliikSiiriizarkaraa dviguNaaH kramaat/
cuurNitaa bhakSayellihyaat puurvavadvaa tathaaguNaaH//
AS.Ci.7.53/ tilamaaSaazvagandhaa vaa maakSikaajaghRtadutaaH/
puurvokteSveva rogeSu vaatapraayeSu puujitaaH//
AS.Ci.7.54/ svarasaadacikitsitam/
vizeSaat svarasaade+asya nasyadhuumaadi yojayet/
tatraapi vaataje koSNaM pibedauttarabhaktikam//
AS.Ci.7.55/ kaasamardakavaartaakiimaarkavasvarasairghRtam/
saadhitaM kaasajit svaryaM siddhamaartagalena vaa//
AS.Ci.7.56/ badariipatrakalkaM vaa ghRtabhRSTaM sasaindhavam/
tailaM vaa madhukadraakSaapippaliikRminutphalaiH//
AS.Ci.7.57/ haMsapaadyaazca muulena pakvaM nasto niSecayet/
sukhodakaanupaanaM ca sasarpiSkaM guDaudanam/
azniiyaat paayasaM caivaM snigdhaM svedaM ca yojayet//
AS.Ci.7.58/ pittodbhave pibet sarpiH zRtaziitapayonupaH/
kSiirivRkSaaGkurakvaathakalkasiddhaM samaakSikam//
AS.Ci.7.59/ azniiyaacca sasarpiSkaM yaSTiimadhukapaayasam/
balaavidaarigandhaabhyaaM vidaaryaa madhukena ca//
AS.Ci.7.60/ siddhaM salavaNaM sarpirnasyaM svaryamanuttamam/
prapauNDariikaM madhukaM pippalii bRhatii balaa//
AS.Ci.7.61/ saadhitaM kSiirasarpizca tat svavryaM naavanaM param/
lihyaanmadhurakaaNaaM ca cuurNaM madhughRtaanvitam//
AS.Ci.7.62/ variiM balaaM payasyaaM vaa kaakoliimadhuke tathaa/
evamasyaanupazame lalaaTe vyadhayet siraam//
AS.Ci.7.63/ pibet kaTuuni muutreNa kaphaje ruukSabhojanaH/
kaTkaphalaamalakavyoSaM lihyaattailamadhuplutam//
AS.Ci.7.64/ vyoSakSaaraagnicavikaabhaarGgiipathyaamadhuuni vaa/
yavairyavaaguuM yamake kaNaadhaatriikRtaaM pibet/
bhutkvaadyaatpippaliiM zuNThiiM tiikSNaM vaa vamanaM bhajet//
AS.Ci.7.65/ zarkaraakSaudramizraaNi zRtaani madhuraiH saha/
pibet payaaMsi yasyoccairvadato vihataH svaraH//
AS.Ci.7.66/ arocakacikitsitam/
vicitramannamarucau hitairupahitaM hitam/
bahirantarmRjaaM cittanirvaaNaM hRdyamauSadham//
AS.Ci.7.67/ dvau kaalau dantapavanaM bhakSayenmukhadhaavanaiH/
kaSaayaiH kSaalayedaasyaM dhuumaM praayaugikaM pibet//
AS.Ci.7.68/ taaliisapatravaTakaaH sakarpuurasitopalaaH/
zazaaGkakiraNaakhyaazca bhakSyaa rucikaraaH param//
AS.Ci.7.69/ vaataadarocake tatra pibeccuurNaM prasannayaa/
hareNukRSNaakRmijiddraakSaasaindhavanaagaraat//
AS.Ci.7.70/ elaabhaarGgiiyavakSaarahiGguyuktaad ghRtena vaa/
chardayedvaa vacaambhobhiH pittaacca guDavaaribhiH//
AS.Ci.7.71/ lihyaadvaa zarkaraasarpirlavaNottamamaakSikam/
kaphaadvamennimbajalairdiipyakaaragvadhodakam//
AS.Ci.7.72/ paanaM samadhvariSTaazca tiikSNaaH samadhumaadhavaaH/
pibeccuurNaM ca puurvoktaM hareNvaadyuSNavaariNaa//
AS.Ci.7.73/ trikaTutriphalaaraatriiyavakSaaraM madhuplutam/
praataraahaarakaale ca yuJjiita mukhadhaavanam//
AS.Ci.7.74/ biDaM sauvarcalaM kuSThamajaajii maricaM sitaa/
dhaatryelaapadmakoziirapippaliicandanotpalam//
AS.Ci.7.75/ lodhraM tejovatii pathyaa yavakSaaraM kaTutrayam/
aardradaaDimaniryaasaH sajaajiisitazarkaraH//
AS.Ci.7.76/ satailamaakSikaa yuktaazcatvaaraH kavalagrahaaH/
caturo+arocakaan hanyurekadoSasamastajaan//
AS.Ci.7.77/ kaaravyajaajiimaricadraakSavRkSaamladaaDimam/
sauvarcalaguDakSaudraM sarvaarocakanaazanam//
AS.Ci.7.78/ elaatvaGnaagakusumatiikSNakRSNaamahauSadham/
bhaagavRddhaM kramaaccuurNaM nihanti samazarkaram//
AS.Ci.7.79/ prasekaarucihRtpaarzvakaasazvaasagalaamayaan/
yavaaniitintiNiikaamlavetasauSadhadaaDimam//
AS.Ci.7.80/ kRtvaa kolaM ca karSaaMzaM sitaayaazca catuSpalam/
dhaanyasauvarcalaajaajiivaraaGgaM caardhakaarSikam//
AS.Ci.7.81/ pippaliinaaM zataM caikaM dve zate maricasya ca/
cuurNametat paraM rucyaM hRdyaM graahi hinasti ca/
vibandhakaasahRtpaarzvapliihaarzograhaNiigadaan//
AS.Ci.7.82/ taalisapatraM maricaM naagaraM pippalii zubhaa/
yathottaraM bhaagavRddhaastvagele caardhabhaagike//
AS.Ci.7.83/ tadrucyaM diipanaM cuurNaM kaNaaSTaguNazarkaram/
kaasazvaasaarucicchardipliihahRtpaarzvazuulajit//
AS.Ci.7.84/ paaNDujvaraatisaaraghnaM muuDhavaataanulomanam/
taaliisapatracavikaamaricaanaaM palaM palam//
AS.Ci.7.85/ kRSNaatanmuulayordve dve pale zuNThiipalatrayam/
caturjaatamuziiraM ca karSaaMzaM zlakSNacuurNitam//
AS.Ci.7.86/ tatra triMzat palaM datvaa kvathitaadamalaadguDaat/
kurviita modakaanakSasammitaaMste+api tadguNaaH//
AS.Ci.7.87/ prasekacikitsitam/
arkaamRtaakSaarajalezarvariimuSitairyavaiH/
praseke kalpitaan saktuun bhakSyaaMzcaadyaad balii vamet//
AS.Ci.7.88/ kaTutiktaistathaa zuulyaM bhakSayejjaaGgalaM palam/
zuSkaaMzca bhakSyaan sulaghuuMzcaNakaadirasaanupaH//
AS.Ci.7.89/ zleSmaNo+atiprasekena vaayuH zleSmaaNamasyati/
kaphaprasekaM taM vidyaat snigdhoSNaireva nirjayet//
AS.Ci.7.90/ piinase+api kramamimaM vamathau ca prayojayet/
vizeSaatpiinase+abhyaGgaan snehaan svedaaMzca ziilayet//
AS.Ci.7.91/ snigdhaanutkaarikaapiNDaiH ziraHpaarzvagalaadiSu/
lavaNaamlakaTuuSNaaMzca rasaan snehopasaMhitaan//
AS.Ci.7.92/ ziro+aMsapaarzvazuuleSu yathaadoSavidhiM caret/
audakaanuupapizitairupanaahaaH susaMskRtaaH//
AS.Ci.7.93/ zasyante sacatusnehaaH ziraHpaarzvaaMsazuulinaam/
lepazca natayaSTyaahvazataahvaakuSThacandanaiH//
AS.Ci.7.94/ balaaraasnaatilaaH sarpirmadhukaM niilamutpalam/
palaGkaSaa devadaaru candanaM madhukaM ghRtam//
AS.Ci.7.95/ kRSNagandhaa balaa viiraa vidaarii sapunarnavaa/
abhiiruyaSTiimadhukaM payasyaa kattRNaM ghRtam//
AS.Ci.7.96/ ityardhayogaizcatvaaraH pradehaaH parikiirtitaaH/
zastaaH saMsRSTadoSaaNaaM ziraHpaarzvaasazuulinaam//
AS.Ci.7.97/ naavanaM dhuumapaanaani snehaazcauttarabhaktikaaH/
tailaanyabhyaGgayogiini bastikarma tathaaparam/
zRGgaadyairvaa yathaadoSaM duSTameSaaM haredasRk/
pradehaH saghRtaizceSTaH padmakoziiracandanaiH//
AS.Ci.7.98/ duurvaamadhukamaJjiSThaakesarairvaaghRtaaplutaiH/
candanaadyena tailena zatadhautena sarpiSaa/
abhyaGgaH payasaasekaH zastazcamadhukaambunaa//
AS.Ci.7.99/ praayeNopahataagnitvaat sapicchamatisaaryate/
tasyaatisaaragrahaNiivihitaM hitamauSadham/
sanaagaraanindrayavaan paayayettaNDulaambanaa//
AS.Ci.7.100/ jiirNeSu teSu peyaaM ca caaGgeriitakradaaDimaH/
paaThaanimbayavaaniinaaM cuurNaM takreNa vaa pibet//
AS.Ci.7.101/ surayaa vaaplutaaM paaThaaM sanaagaraduraalabhaam/
jambvaamrabilvamadhyaM vaa sakapitthaM sanaagaram//
AS.Ci.7.102/ peyaamaNDena yogaizca paaThaadyaiH kaarayet tribhiH/
sasuupyadhaanyaan sasnehaan saalmaan salavaNaan khalaan/
vetasaarjunajambuunaaM mRNaaliikRSNagandhayoH//
AS.Ci.7.103/ zraapaNyaa maatuluGgasya dhaatakyaa daaDimasya ca/
caaGgeryaa madayantyaazca yuuthikaayaazca pallavaiH//
AS.Ci.7.104/ kaalaviddugdhikaayaazca cukrikaayaazca yojayet/
khalaandadhisaropetaansasarpiSkaansadaaDimaan/
rocanaan diipanaan dadyaadatiisaaraharaan param//
AS.Ci.7.105/ puriiSaM yatnato rakSecchuSyato raajayakSmiNaH/
sarvadhaatukSayaartasya balaM tasya hi viDbalam//
AS.Ci.7.106/ jvaraadiSvapi kurviita vikaareSu yathaamayam/
bahvaamayasamuuho hi yakSmaataH so+atiduHsahaH//
AS.Ci.7.107/ ajaaM vaa paryupaasiita SaNmaasaanuTaje vasan/
tatpayomuutraviDvRttipariSekapragharSaNaH/
taabhiH parivRtaH svapyaattacchakRdreNusaGkare//
AS.Ci.7.108/ etadrasaayanaM zreSThaM rogaraajasya naazanam/
ajaazakRdrasakSiiradadhimuutraiH zRtaM ghRtam//
AS.Ci.7.109/ sapaJcapaTu paJcaajaM kSayii kSiiraanupaH pibet/
maaMsamevaaznato yuktyaa maardviikaM pibato+anu ca//
AS.Ci.7.110/ avidhaaritavegasya lakSmaa na labhate+antaram/
suraaM samaNDaaM maardviikamariSTaan ziidhumaadhavaan//
AS.Ci.7.111/ yathaarhamanupaanaarthaM pibenmaaMsaani bhakSayan/
srotovibandhamokSaarthaM balaujaHpuSTaye ca tat//
AS.Ci.7.112/ snehakSiiraambukoSTheSu svabhyaktamavagaahayet/
uttiirNaM mizrakasnehaiH punaraktaM sukhaiH karaiH/
mRdniiyaat sukhamaariinaM sukhaM codvartayet param//
AS.Ci.7.113/ jiivantiiM zataviiryaaM ca vikasaaM sapunarnavaam/
azvagandhaamapaamaargaM tarkaariiM madhukaM balam//
AS.Ci.7.114/ vidaariiM sarSapaan kuSThaM taNDulaanatasiiphalam/
maaSaaMstilaaMzca kiNvaM ca sarvamekatra cuurNayet//
AS.Ci.7.115/ yavacuurNaM triguNitaM dadhnaa yuktaM samaakSikam/
etadudvartanaM kaaryaM puSTivarNabalapradam//
AS.Ci.7.116/ gaurasarSapakalkena snaaniiyauSadhibhizca saH/
snaayaadRtusukhaistoyairjiivaniiyopasaadhitaiH//
AS.Ci.7.117/ gandhamaalyaadikaaM bhuuSaamalakSmiinaazaniiM bhajet/
suhRdaaM darzanaM giitavaaditrotsavasaMzrutiiH//
AS.Ci.7.118/ bastayaH kSiirasarpiiMSi madyaM maaMsaM suziilataa/
daivavyapaazrayaM tadvadatharvoktaM ca puujitam//
AS.Ci.7.119/ iSTyaa yayaa ca candrasya raajayakSmaa puraa jitaH/
purohitaH prayuJjiita vedoktaaM taaM jitaatmanaH//
//iti saptamo+adhyaayaH//

atha aSTamo+adhyaayaH/
AS.Ci.8.1/ athaataH chardrihRdrogatRSNaacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.8.2/ aamaazayotklezabhavaaH praayazchardyo hitaM tataH/
laGghanaM praagRte vaayoH vamanaM tatra yojayet//
AS.Ci.8.3/ balino bahudoSasya vamataH pratataM bahu/
tato virekaM kramazo hRdyaM madyaiH phalaambubhiH//
AS.Ci.8.4/ kSiirairvaa saha sa hyuurdhvaM gataM doSaM nayatyadhaH/
zamanaM cauSadhaM ruukSadurbalasya tadeva tu//
AS.Ci.8.5/ parizuSkaM priyaM saatmyamannaM laghu ca zasyate/
upavaasastathaa yuuSaa rasaaH kaambalikaaH khalaaH//
AS.Ci.8.6/ zaakaani lehaa bhojyaani raagaSaaDavapaanakaaH/
bhakSyaaH zuSkaa vicitraazca phalaani snaanagharSaNam//
AS.Ci.8.7/ gandhaaH sugandhayo gandhaphalapuSpaanna paanajaaH/
bhuktamaatrasya sahasaa mukhe ziitaambusecanam//
AS.Ci.8.8/ hanti maarutajaaM chaardiM sarpiH piitaM sasaindhavam/
kiJciduSNaM vizeSeNa sakaasahRdayadravaam//
AS.Ci.8.9/ vyoSatrilavaNaaDhyaM vaa siddhaM vaa daaDimaambunaa/
sazuNThiidadhidhaanyena piitaM tulyaambu vaa payaH//
AS.Ci.8.10/ vyaktasaindhavasarpirvaa phalaamlo vaiSkiro rasaH/
snigdhaM ca bhojanaM zuNThiidadhidaaDimasaadhitam/
koSNaM salavaNaM caatra hitaM snehavirecanam//
AS.Ci.8.11/ pittajaayaaM virekaatha draakSekSusvarasaistrivRt/
sarpirvaa tailvakaM yojyaM vRddhaM ca zleSmadhaamagam//
AS.Ci.8.12/ uurdhvameva haret pittaM svaadutiktairvizuddhimaan/
pibenmanthaM yavaaguuM vaa laajaiH samadhuzarkaraiH/
gudgajaaGgalajairadyaadvyaJjanaiH zaaliSaSTikam//
AS.Ci.8.13/ mRdbhRSTaloSTaprabhavaM suziitaM salilaM pibet/
mudgoziirakaNaadhaanyaiH saha vaa saMsthitaM nizaam/
draakSaarasaM rasaJcekSorguDuucyambu payo+api//
AS.Ci.8.14/ jambvaamrapallavoziiravaTaazvatthaaGkurodbhavaH/
kvaathaH kSaudrayutaH piitaH ziito vaa viniyacchati//
AS.Ci.8.15/ chardiM jvaramatiisaaraM muurchaaM tRSNaaM ca durjayaam/
dhaatriirasena ziitaM vaa pibenmudgadalaambu vaa//
AS.Ci.8.16/ kolamajjaasitaalaajamakSikaaviTkaNaaJjanam/
kolaasthimajjaasrotojalaajotpalarajaaMsi vaa//
AS.Ci.8.17/ lihyaat kSaudreNa pathyaaM vaa draakSaaM vaa badaraaNi vaa/
pibecchiitaambunaa zaalisvarNagairikajaM rajaH/
piSTaM vaa candanadraakSaamaaMsiisevyaambugairikam//
AS.Ci.8.18/ zaalitaNDulatoyena pibedvaa sasitaamadhu/
madhuukamadhukadraakSaakamalaamalakaambudam//
AS.Ci.8.19/ sasaarivaaparuuSaakSaM muurvaaM vaa maakSikaanvitaam/
madhukaM saatmaguptaM vaa ziitaM dhaatriirasena vaa//
AS.Ci.8.20/ kaphajaayaaM vamennimbakRSNaapiNDiitasarSapaiH/
yuktena koSNatoyena durbalaM copavaasayet//
AS.Ci.8.21/ aaragvadhaaderniryuuhaM ziitaM kSaudrayutaM pibet/
triphalaakaNacavyaadvaa peyaaM patraiH karaJjajaiH//
AS.Ci.8.22/ manthaanyavairvaa bahuzazchardighnauSadhabhaavitaiH/
kaphaghnamannaM hRdyaM ca raagaaH saarjakabhuustRNaaH//
AS.Ci.8.23/ liiDhaM manazzilaakRSNaamaricaM biijapuurakaat/
svarasena kapitthaacca sakSaudreNa vamiM jayet//
AS.Ci.8.24/ samustaaM madhunaa zRGgiiM kolaamlaM vaa sajaambavam/
tadvadviDaGgatriphalaakRmighnaparipelavam//
AS.Ci.8.25/ tadvadduraalabhaaM khaadet kapitthaM tryuuSaNena vaa/
anukuulopacaareNa yaati dviSTaarthajaa zamam//
AS.Ci.8.26/ kRmijaa kRmihRdrogagaditaizca bhiSagjitaiH/
yathaasvaM pariziSTaazca tatkRtaazca tathaamayaaH//
AS.Ci.8.27/ tvaramaaNo jayecchardiM prasaktaamanubandhiniim/
koSThaazrayamahaamarmapiiDaakarataraa hi saa//
AS.Ci.8.28/ nacaannena vinaa kaayastanmayo vartate+api ca/
dhaatukSayo+ativamathau samiiraNasamiiraNaat//
AS.Ci.8.29/ niyataM jaayate tasmaaddrutaM tatra prayojayet/
pracchardanaatiyogoktaM kramaM stambhanabRMhaNam//
AS.Ci.8.30/ sarpirguDaan rasaan kSiiraM ghRtaM kalyaaNajiivanam/
dhaanvantaraM tryuuSaNaM vaa doSadehaanurodhataH//
AS.Ci.8.31/ hRdrogacikitsitam/
hRdroge vaataje tailaM mastusauviiratakravat/
pibet sukhoSNaM sabiDaM gulmaanaahaartijicca tat//
AS.Ci.8.32/ talaM ca lavaNaiH siddhaM samuutraamlaM tathaaguNam/
bilvaM raasnaaM yavaan kolaM devadaaru punarnavam//
AS.Ci.8.33/ kulatthaan paJcamuulaM ca paktvaa tasmin jale pacet/
tailaM tannaavane paane bastau ca viniyojayet//
AS.Ci.8.34/ zuNThiivayasthaalavaNakaayasthaahiGgupauSkaraiH/
pathyayaa ca zRtaM paarzvahRdrujaagulmajidghRtam//
AS.Ci.8.35/ sauvarcalasya dvipale pathyaapaJcaazadanvite/
ghRtasya saadhitaH prasthaa hRdrogazvaasagulmanut//
AS.Ci.8.36/ daaDimaM kRSNalavaNaM hiGguzuNThyamlavetasam/
apatantrakahRdrogazvaasaghnaM cuurNamuttamam//
AS.Ci.8.37/ puSkaraahvazaThiizuNThiibiijapuurajaTaabhayaaH/
piitaaH kalkiikRtaaH kSaaraghRtaamlalavaNairyutaaH/
vikartikaazuulaharaa kvaathaH koSNazca tadguNaH//
AS.Ci.8.38/ yavaaniilavaNakSaaravacaajaajyauSadhaiH kRtaH/
sapiitadaarubiijaahvapalaazazaThipauSkaraiH//
AS.Ci.8.39/ paJcakolazaThiipathyaaguDabiijaahvapauSkaram/
vaaruNiikalkitaM bhRSTaM yamake lavaNaanvitam//
AS.Ci.8.40/ hRtpaarzvayonizuuleSu khaadet gulmodareSu ca/
snigdhaazceha hitaaH svedaaH saMskRtaani ghRtaani ca//
AS.Ci.8.41/ laghunaa paJcamuulena zuNThyaa vaa saadhitaM jalam/
vaaruNiidadhimaNDaM vaa dhaanyaamlaM vaa pibettRSi//
AS.Ci.8.42/ saayaamastambhazuulaame hRdi maarutaduuSite/
kriyaSaa sadravaayaamapamohe tu hitaa rasaaH//
AS.Ci.8.43/ snehaaDhyaastittirikrauJcazikhivartakadakSajaaH/
balaatailaM sahRdrogii pibedvaa sukumaarakam//
AS.Ci.8.44/ yaSTyaahvazatapaakaM vaa mahaasnehaM tathottamam/
raasnaajiivakajiivantiibalaavyaaghriipunarnavaiH//
AS.Ci.8.45/ bhaarGgiisthiraavacaavyoSairmahaasnehaM vipaacayet/
dadhipaadaM tathaamlaizca laabhataH sa niSevitaH/
tarpaNo bRMhaNo balyo vaatahRdroganaazanaH//
AS.Ci.8.46/ tryuuSaNatriphalaapaaThamadhuukaM madhukaM cuTii/
paJcamuulaM laghu bale mede RddiH zataavarii//
AS.Ci.8.47/ kaNDuukarii taamalakii jiivakaM caakSasaMmitaiH/
taiH pacet sarpiSaH prasthaM dadhnaH prasthena maahiSaat//
AS.Ci.8.48/ yuktaM siddhaM ca madhunaa tannihanti niSevitam/
hRtpaaNDugrahaNiidoSakaasazvaasahaliimakaan//
AS.Ci.8.49/ diipte+agnau sadravaayaame hRdroge vaatike hitam/
kSiiraM dadhi guDaH sarpiraudakaanuupamaamiSam//
AS.Ci.8.50/ ghRtaanyeva ca varjyaani hradrogeSu caturSvapi/
zeSeSu stambhajaaDyaamasaMyukte+api ca vaatike/
kaphaanubandhe tasmiMstu ruukSoSNaamaacaret kriyaam//
AS.Ci.8.51/ paitte draakSekSuniryaasasitaakSaadraparuuSakaiH/
yukto vireko hRdyaH syaat kramaH zuddhe ca pittahaa//
AS.Ci.8.52/ kSatapittajvaroktaM ca baahyaantaHparimaarjanam/
kaTviimadhukakalkaM ca pibet sasitamambhasaa//
AS.Ci.8.53/ zreyasiizarkaraadraakSaajiivakarSabhakotpalaiH/
balaakharjuurakaakoliimedaayugmaizca saadhitam//
AS.Ci.8.54/ sakSiiraM maahiSaM sarpiH pittahRdroganaazanam/
prapauNDariikamadhukabisagranthikazerukaaH//
AS.Ci.8.55/ sazuNThiizaivalaastaabhiH sakSiiraM vipacet ghRtam/
ziitaM samadhu tacceSTaM svaaduvargakRtaM ca yat/
bastiM ca dadyaat sakSaudraM tailaM madhukasaadhitam//
AS.Ci.8.56/ kaphodbhave vamet svinnaH picumandavacaambhasaa/
kulatthadhanvottharasatiikSNamadyayavaazanaH//
AS.Ci.8.57/ pibeccuurNaM vacaahiGgulavaNadvayanaagaraat/
sailaa yavaanakakaNaa yavakSaaraat sukhaambunaa//
AS.Ci.8.58/ phaladhaanyaamlakaulatthayuuSamuutraasavaistathaa/
puSkaraahvaabhayaazuNThiizaThiiraasnaavacaakaNaat/
kvaathaM tathaabhayaazuNThiimaadriipiitadrukaTphalaat//
AS.Ci.8.59/ kvaathe rauhiitakaazvatthakhadirodumbaraarjune/
sapalaazavaTe vyoSatrivRccuurNaanvite kRtaH//
AS.Ci.8.60/ sukhodakaanupaanaH syaallehaH kaphavikaarahaa/
zleSmagulmoditaajyaani kSaaraaMzca vividhaan pibet//
AS.Ci.8.61/ prayojayecchilaahraM vaa braahmaM caatra rasaayanam/
tathaamalakalehaM vaa praazaM vaagastyanirmitam//
AS.Ci.8.62/ syaacchuulaM yasya bhukte+ati jiiryatyalpaM jaraaM gate/
zaamyet sakuSThakRmijillavaNadvayatilvakaiH//
AS.Ci.8.63/ sadevadaarvativiSaizcuurNamuSNaambunaa pibet/
yasya jiirNe+adhikaM snehaiH sa virecyaH phalaiHpunaH//
AS.Ci.8.64/ jiiryatyanne tathaa muulaistiikSNaiH zuule sadaadhike/
praayo+anilo ruddhagatiH kupyatyaamaazaye yataH//
AS.Ci.8.65/ tasyaanulomanaM kaaryaM zuddhilaGghanapaacanaiH/
kRmighnamauSadhaM sarvaM kRmije hRdayaamaye//
AS.Ci.8.66/ tRSNaacikitsitam/
tRSNaasu vaatapittaghno vidhiH praayeNa zasyate/
sarvaasu ziito baahyaantastathaa zamanazodhanaH//
AS.Ci.8.67/ divyaambu ziitaM sakSaudraM tadvadbhaumaM ca tadguNam/
nirvaapitaM taptaloSTakapaalasikataadibhiH//
AS.Ci.8.68/ sazarkaraM vaa kvathitaM paJcamuulena vaa jalam/
darbhapuurveNa manthazca prazasto laajasaktubhiH//
AS.Ci.8.69/ vaaTyazcaamayavaiH ziitaH zarkaraamaakSikaanvitaH/
yavaaguuH zaalibhistadvat kodravaizca cirantanaiH//
AS.Ci.8.70/ ziitena ziitaviiryaizca dravyaiH siddhena bhojanam/
himaambupariSiktasya payasaa sasitaamadhu//
AS.Ci.8.71/ rasaizcaanamlalavaNairjaaGgalairghRtabharjitaiH/
mudgaadiinaaM tathaa yuuSairjiivaniiyarasaanvitaiH//
AS.Ci.8.72/ nasyaM kSiiraghRtaM siddhaM ziitairikSostathaa rasaH/
naariikSiireNa vaa ghRSTamuSTraasthi sasitaM hitam//
AS.Ci.8.73/ nirvaapaNaazca gaNDuuSaaH suutrasthaanoditaa hitaaH/
daahajvaroktaa lepaadyaa niriihatvaM manoratiH//
AS.Ci.8.74/ mahaasariddhradaadiinaaM darzanasmaraNaadi ca/
tRSNaayaaM pavanotthaayaaM saguDaM dadhi zasyate/
rasaazca bRMhaNaaH ziitaa vidaaryaadigaNaambu ca//
AS.Ci.8.75/ pittajaayaaM sitaayuktaH pakvodumbarajo rasaH/
tatkvaatho vaa himastadvatsaarivaadigaNaambu vaa//
AS.Ci.8.76/ tadvidhaizca gaNaH ziitakaSaayaan sasitaamadhuun/
madhurairauSadhaistadvat kSiirivRkSaizca kalpitaan//
AS.Ci.8.77/ biijapuurakamRdviikaavaTavetasapallavaan/
muulaani kuzakaazaanaaM yaSTyaahvaM ca jale zRtam//
AS.Ci.8.78/ apaakazarkaraacchinnaruhaaloddhraaJjanaambu vaa/
kaarpasiiphalakalkaM vaa sasitakSiirabhojanaH//
AS.Ci.8.79/ jvaroditaM vaa draakSaadipaJcasaaraambu vaa pibet//
AS.Ci.8.80/ kaphodbhavaayaaM vamanaM nimbaprasavavaariNaa/
bilvaaDhakiipaJcakoladarbhapaJcakasaadhitam//
AS.Ci.8.81/ jalaM pibedrajanyaa vaa siddhaM sakSaudrazarkaram/
mudgayuuSaM ca savyoSapaToliinimbapallavam/
yavaannaM tiikSNakavalanasyalehaaMzca ziilayet//
AS.Ci.8.82/ sarvairaamaacca taddhantrii kriyeSTaa vamanaM tathaa/
tryuuSaNaaruSkaravacaaphalaamloSNaambumastubhiH//
AS.Ci.8.83/ annaatyayaanmaNDamuSNaM himaM manthaM ca kaalavit/
tRSi zramaanmaaMsarasaM manthaM vaa sasitaM pibet//
AS.Ci.8.84/ aatapaat sasitaM manthaM yavakolajasaktubhiH/
sarvaaNyaGgaani limpecca tilapiNyaakakaaJjikaiH//
AS.Ci.8.85/ ziitasnaanaacca madyaambu pibettRDvaan guDaambu vaa/
madyaadardhajalaM madyaM snaato+amlalavaNairyutam//
AS.Ci.8.86/ snehatiikSNataraagnistu svabhaavaziziraM jalam/
snehaaduSNaambvajiirNaattu jiirNaanmaNDaM pipaasitaH//
AS.Ci.8.87/ pibet snigdhaannatRSito himaspardhi guDodakam/
gurvaadyannena tRSitaH piitvoSNaambu tadullikhet//
AS.Ci.8.88/ kSayajaayaaM kSayahitaM sarvaM bRMhaNamauSadham/
kRzadurbalaruukSaaNaaM kSiiraM chaago raso+athavaa/
kSiiraM ca sordhvavaataayaaM kSayakaasaharaiH zRtam//
AS.Ci.8.89/ rogopasargajaataayaaM dhaanyaambu sasitaamdhu/
paane prazastaM sarvaa ca kriyaa rogaadyapekSayaa//
AS.Ci.8.90/ tRSNak puurvaamayakSiiNo na labheta jalaM yadi/
maraNaM diirgharogaM vaa praapnuyaat tvaritaM tataH//
AS.Ci.8.91/ saatmyaannapaanabhauSajyaistRSNaaM tasya jayetpuraH/
tasyaaM jjitaayaamanyo+api vyaadhiH zakyazcikitsitum//
//iti aSTamo+adhyaayaH//

atha navamo+adhyaayaH/
AS.Ci.9.1/ athaato madaatyayacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.9.2/ yaM doSamadhikaM pazyettasyaadau pratikaarayet/
kaphasthaanaanupuurvyaa vaa tulyadoSe madaatyaye/
pittamaarutaparyantaH praayeNa hi madaatyayaH//
AS.Ci.9.3/ hiinamithyaatipiitena yo vyaadhirupajaayate/
samapiitena tenaiva sa madyenopazaamyati//
AS.Ci.9.4/ madyasya viSasaadRzyaadviSaM tuutkarSavRttibhiH/
tiikSNaadibhirguNairyogaadviSaantaramapekSate//
AS.Ci.9.5/ tiikSNoSNenaatimaatreNa piitenaamlavidaahinaa/
madyenaannarasakledo vidagdhaH kSaarataaM gataH//
AS.Ci.9.6/ yaan kuryaanmadatRNmohajvaraantardaahavibhramaan/
madyotkliSTena doSeNa ruddhaH srotassu maarutaH//
AS.Ci.9.7/ sutiivraa devanaa yaazca zirasyasthiSu sandhiSu/
jiirNaamamadyadoSasya prakaaGkSaalaaghave sati/
yaugikaM vidhivadyukaM madyameva nihanti taan//
AS.Ci.9.8/ kSaaro hi yaati maadhuryaM ziighramamlopasaMhitaH/
madyamamleSu ca zreSThaM doSaviSyandanaadalam//
AS.Ci.9.9/ tiikSNoSNaadyaiH puraaproktairdiipanaadyaistathaaguNaiH/
saatmyatvaacca tadevaasya dhaatusaamyakaraM param//
AS.Ci.9.10/ saptaahamaSTaraatraM vaa kuryaat paanaatyayauSadham/
jiiryatyetaavataa paanaM kaalena vipathaazritam//
AS.Ci.9.11/ paraM tato+anubadhnaati yo rogastasya bheSajam/
yathaayathaM prayuJjiita kRtapaanaatyayauSadham//
AS.Ci.9.12/ tatra vaatolbaNe madyaM dadyaat piSTakRtaM yutam/
biijapuurakavRkSaamlakoladaaDimadiipyakaiH//
AS.Ci.9.13/ yavaaniihapuSaajaajiivyoSatrilavaNaardrakaiH/
zuulyairmaaMsairharitakaiH snehavadbhizca saktubhiH//
AS.Ci.9.14/ uSNasnigdhaamlalavaNaa medyamaaMsarasaa hitaaH/
aamraamraatakapeziibhiH saMskRtaa raagaSaaDavaaH//
AS.Ci.9.15/ godhuumamaaSavikRtiirmRducitraa mukhapriyaaH/
aardikaardrakakulmaaSazuktamaaMsaadigarbhiNiiH//
AS.Ci.9.16/ surabhirlavaNaa ziitaa nigadaa vaacchavaaruNii/
svaraso daaDimaat kvaathaH paJcamuulaat kaniiyasaH//
AS.Ci.9.17/ zuNThiidhaanyaattathaa mastu zuktaambhocchaamlakaaJjikam/
abhyaGgodvartanasnaanamuSNaM praavaraNaM ghanam//
AS.Ci.9.18/ ghanazcaagarujo dhuupaH paGkazcaagarukuGkumaat/
kucoruzroNizaalinyo yauvanoSNaaGgayaSTayaH/
harSeNaaliGgane yuktaaH priyaaH saMvaahaneSu ca//
AS.Ci.9.19/ pittolbaNe bahujalaM zaarkaraM madhu vaa yutam/
rasairdaaDimakharjuurabhavyadraakSaaparuuSajaiH//
AS.Ci.9.20/ suziitaM sasitaasaktu yojyaM taadRk ca paanakam/
svaaduvargakasaayairvaa yuktaM madyaM samaakSikam//
AS.Ci.9.21/ zaaliSaSTikamazniiyaacchazaajaiNakapiJjalaiH/
satiinamudgaamalakapaToliidaaDimairapi//
AS.Ci.9.22/ kaphapittaM samutkliSTamullikhettRDvidaahavaan/
piitvaambu ziitaM madyaM vaa bhuuriikSurasasaMyutam//
AS.Ci.9.23/ draakSaarasaM vaa saMsargii tarpaNaadiH paraM hitaam/
tathaagnirdiipyate tasya doSazeSaannapaacakaH//
AS.Ci.9.24/ kaase saraktaniSThiive paarzvastanarujaasu ca/
tRSNaayaaM savidaahaayaaM sotkleze hRdayorasi//
AS.Ci.9.25/ guDuuciibhadramustaanaaM paTolasyaathavaa rasam/
sanaagaraM yojayeta tittiripratibhojanam//
AS.Ci.9.26/ tRSyate caatibalavadvaatapitte samuddhate/
dadyaaddraakSaarasaM paanaM ziitaM doSaanulomanam//
AS.Ci.9.27/ jiirNe+adyaanmadhuraamlena chaagamaaMsarasena ca/
tRSyalpazaH pibenmadyaM madaM rakSan bahuudakam//
AS.Ci.9.28/ mustadaaDimalaajaambu jalaM vaa parNiniizRtam/
paaTalyutpalakandairvaa svabhaavaadeva vaa himam//
AS.Ci.9.29/ madyaatipaanaadabdhaatau kSiiNe tejasi coddhate/
yaH zuSkagalataalvoSTho jihvaaM niSkRSya ceSTate//
AS.Ci.9.30/ paayayet kaamato+ambhastaM niziithapavanaahatam/
koladaaDimavRkSaamlacukriikaacutrikaarasaH/
paJcaamlako mukhaalepaH sadyastRSNaaM niyacchati//
AS.Ci.9.31/ tvacaM praaptazca paanoSmaa pittaraktaabhimuurchitaH/
daahaM prakurute ghoraM vihvalo yena muhyati//
AS.Ci.9.32/ tRSNaadaahapariitasya tasya daahajvaraapaham/
vidhiM yathoktaM yuJjiita baahyaantaH parimaarjanam//
AS.Ci.9.33/ prabhaatamaarutoddhuutaaH praaleyajalavarSiNaH/
smaryamaaNaa api ghnanti daahaM malayapaadapaaH//
AS.Ci.9.34/ muktaakalaapaaH zazirazmizubhraa mRNaalapadmotpalapatraramyaaH/
sekaavagaahaaH sajalaa jalaardraa vaataaH suziitaa maNayo mahaarhaaH//
AS.Ci.9.35/ aliJjaraaH padmapuTaapidhaanaaH pravaalavarNaa himavaaripuurNaaH/
parisravanto dRtayo mahaantaH putraaH priyaa darpaNamaNDalaani//
AS.Ci.9.36/ naaryazca netrotpalakarNapuuraa madhyaM vayaH kiJcidiva spRzantyaH/
mano+anukuulaa haricandanaardraastRDdaahamuurcchaadavathuun jayanti//
AS.Ci.9.37/ kareNukaabhiH parivaaritena vikSobhaNaM vaaraNayuuthapena/
aasphaalanaM ziikaravarSaNaM ca sindhoH smaran daahatRSoragamyaH//
AS.Ci.9.38/ sariddhradaanaaM himavaddariiNaaM candrodayaanaaM kamalaakaraaNaam/
manoramaanyaapi kathaapravRttaa daahaM ca tRSNaaM ca nihanti sadyaH//
AS.Ci.9.39/ laajotpaloziirakucandanaambu ziitaabhidhaanaM madhuzarkaraaDhyam/
madyodbhavaaM pittakRtaaM ca tRSNaaM sadaahazoSaaM vinihanti piitam//
AS.Ci.9.40/ priyaGgupatraplavalodhrasevyaddriiberakaaleyakanaagapuSpaiH/
ziitaambupiSTairnavakarparasthaistRDdaahahaa sarvazariiralepaH//
AS.Ci.9.41/ azaamyatyathavaa daahe rasaistRptasya jaaGgalaiH/
zaakhaazrayaaM yathaanyaayaM rohiNiiM vyadhayetsiraam//
AS.Ci.9.42/ jallekhanopavaasaabhyaaM vijayeta kapholbaNaM/
tRSito+ambu pibet siddhaM mustayaa parpaTena vaa//
AS.Ci.9.43/ sthiraazuNThiibalodiicyadusparzaanyatamena vaa/
siddhametacca sarveSu paanadoSeSu zasyate//
AS.Ci.9.44/ niraamaM kSudhitaM kaale paayayet bahumaakSikam/
zaarkaraM madhu vaa jiirNamariSTaM siidhumeva vaa/
ruukSatarpaNasaMyuktaM yavaaniinaagaraanvitam//
AS.Ci.9.45/ yuuSeNa yavagodhuumaM tanunaalpena bhojayet/
uSNaamlakaTutiktena kaulatthenaalpasarpiSaa//
AS.Ci.9.46/ zuSkamuulakajaizchaagai rasairvaa dhanvacaariNaam/
saamlavetasavRkSaamlapaToliivyoSadaaDimaiH//
AS.Ci.9.47/ prabhuutazuNThiimaricaharitaardrakapezikam/
biijapuurarasaadyamlaM bhRSTaM niirasavartitam//
AS.Ci.9.48/ kariirakaramardaadirociSNubahusaalanam/
pravyaktaaSTaaGgalavaNaM vikalpitanimardakam/
yathaagni bhakSayanmaaMsaM maadhavaM nigadaM pibet//
AS.Ci.9.49/ sitaasauvarcalaajaajiitintiNiikaamlavetasam/
tvagelaamaricaardhaaMzamaSTaaGgalavaNaM hitam/
srotovizudhyagnikaraM kaphapraaye madaatyaye//
AS.Ci.9.50/ kaTuskandhayutaaM zvetaaM mRdviikaaM niSkuliikRtaam/
rasena maatuluGgasya kalakayeddaaDimasya vaa/
tayaa kSaudrayuto raagaaH kRto rocanadiipanaH//
AS.Ci.9.51/ sauvarcalailaamaricadiipyakaajaaji cocavat/
kaarvyaaH kalpayedevaM zuuktaM matsyaNDikaanvitam//
AS.Ci.9.52/ dhaanyasauvarcalaajaajiikaaraviimaricaanvitaan/
saguDaan madhuyuktena vyaktaamlaan maricotkaTaan//
AS.Ci.9.53/ ruukSoSNodvartanodgharSasnaanabhojanalaGghanaiH/
sakaamaabhiH saha striibhiryuktyaa jaagaraNena ca/
madaatyayaH kaphapraayaH ziighraM samupazaamyati//
AS.Ci.9.54/ yadidaM karma nirdiSTaM pRthagdoSabalaM prati/
sannipaate dazavidhe taccheSe+api vikalpayet//
AS.Ci.9.55/ tvannaagapuSpamagadhaamaricaajaajidhaanyakaiH/
paruuSakamadhuukailaasuraahvaizca sitaanvitaiH//
AS.Ci.9.56/ sakapittharasaM hRdyaM paanakaM zazibodhitam/
madaatyayeSu sarveSu peyaM rucyagnidiipanam//
AS.Ci.9.57/ tadvaddaaDimamRdviikaakaNaakaazmaryadaarubhiH/
sabiijapuurakarasairbiDasauvarcalaanvitam//
AS.Ci.9.58/ phalairvaa vividhairamlaiH satrivRccuurNazarkaram/
kacchudaaraaGkuradraakSaavarSaabhuujiirakadvayam//
AS.Ci.9.59/ madhuukayaSTiitvakkRSNaakesaraM zlakSNacuurNitam/
pibedaaloDya dugdhena suukSmataantavagaalitam//
AS.Ci.9.60/ naakSobhya hi mano madyaM zariiramavihanya vaa/
kuryaanmadaatyayaM tasmaadiSyate harSaNii kriyaa//
AS.Ci.9.61/ sevyaaH sarvendriyasukhaa dharmakalpadrumaaGkuraaH/
viSayaatizayaaH paJca zaraaH kusumadhanvanaH//
AS.Ci.9.62/ saMzuddhizamanaadyeSu madadoSaH kRteSvapi/
na cecchaamyet kaphe kSiiNe jaate daurbalyalaaghave//
AS.Ci.9.63/ tasya madyavidagdhasya vaatapittaadhikasya ca/
griiSmopataptasya taroryathaa varSaM tathaa payaH//
AS.Ci.9.64/ madyakSiiNasya hi kSiiraM kSiiNamaazveva puSyati/
ojastulyaM guNaiH sarvairvipariitaM ca madyataH//
AS.Ci.9.65/ payasaa vihate roge bale jaate nivartayet/
kSiiraprayogaM madyaM ca krameNaalpaalpamaacaret//
AS.Ci.9.66/ na vikSayadhvaMsakotthaiH spRzyetopadravairyathaa/
tayostu syaat ghRtaM kSiiraM bastayo bRMhaNaaH zivaaH/
abhyaGgodvartanasnaanaanyannapaanaM ca vaatajit//
AS.Ci.9.67/ yuktamadyasya madyottho na vyaadhirupajaayate/
ato+asya vakSyate yogo yaH sukhaayaiva kevalam//
AS.Ci.9.68/ aazvinaM yaa mahattejo balaM saarasvataM ca yaa/
dadhaatyaindraM ca yaa viiryaM prabhaavaM vaiSNavaM ca yaa//
AS.Ci.9.69/ astraM makaraketoryaa puruSaartho balasya yaa/
sautraamaNyaaM dvijamukhe hutaaze huuyate ca yaa//
AS.Ci.9.70/ yaa sarvausadhisampuurNaanmathyamaanaatsuraasuraiH/
mahodadheH samudbhuutaa zriizazaaGkaamRtaiH saha//
AS.Ci.9.71/ madhumaadhavamaireyasiidhugauDaasavaadibhiH/
madazaaktimanujjhantii yaa ruupairbahubhiH sthitaa//
AS.Ci.9.72/ yaamaasvaadya vilaasinyo yathaarthaM naama bibhrati/
kulaaGganaapi yaaM piitvaa nayatyuddhatamaanasaa//
AS.Ci.9.73/ anaGgaaliGgitairaGgaiH kvaapi ceto munerapi/
taraGgabhaGgabhrukuTiitarjanairmaaniniimanaH//
AS.Ci.9.74/ ekaM prasaadya kurute yaa dvayorapi nirvRtim/
yathaakaamabhaTaavaaptiparihRSTaapsasrogaNe//
AS.Ci.9.75/ tRNavat puruSaa yuddhe yaamaasvaadya jahatyasuun/
yaaM ziilayitvaapi ciraM bahudhaa bahuvigrahaam//
AS.Ci.9.76/ nityaM harSaativegena tat puurvamiva sevate/
zokodvegaaratibhayairyaaM dRSTvaa naabhibhuuyate//
AS.Ci.9.77/ goSThiimahotsavodyaanaM na yasyaaH zobhate vinaa/
smRtvaa smRtvaa ca bahuzo viyuktaH zocate yayaa//
AS.Ci.9.78/ aprasannaapi yaa priityai prasannaa svarga eva yaa/
apiindraM manyate dussthaM hRdyasthitayaa yayaa//
AS.Ci.9.79/ anirdezyasukhaasvaadaa svasaMvedyaiva yaa param/
iti citraasvavasthaasu priyaamanukaroti yaa//
AS.Ci.9.80/ priyaatipriyataaM yaati yat priyasya vizeSataH/
yaa priitiryaa ratirvaagyaa yaa puSTiriti ca stutaa//
AS.Ci.9.81/ vedadaanavagandharvayakSaraakSasamaanuSaiH/
paanapravRttau satyaaM tu taaM suraaM vidhinaa pibet//
AS.Ci.9.82/ sambhavanti na te rogaa medonilakaphodbhavaaH/
vidhiyuktaadRte madyaadye na sidhyanti daaruNaaH//
AS.Ci.9.83/ asti dehasya saavasthaa yasyaaM paanaM nivaaryate/
anyatra madyaannigadaadvividhauSadhasambhRtaat//
AS.Ci.9.84/ aanuupaM jaaGgalaM maaMsaM vidhinaapyupakalpitam/
madyaM sahaayamapraapya samyak pariNamet katham//
AS.Ci.9.85/ sutiikSNamaarutavyaadhighaatino lazunasya ca/
madyamaaMsaviyuktasya prayoge syaat kiyaan guNaH//
AS.Ci.9.86/ niguuDhazalyaaharaNe zastrakSaaraagnikarmaNi/
piitamadyo viSahate sukhaM vaidyavikatthanaam//
AS.Ci.9.87/ analottejanaM rucyaM zokazramavinaazanam/
na caataH paramastyanyadaarogyabalapuSTikRt//
AS.Ci.9.88/ rakSataa jiivitaM tasmaat peyamaatmavataa sadaa/
aazritopaazritahitaM paramaM dharmasaadhanam//
AS.Ci.9.89/ sraataH praNamya suravipraguruunyathaasvaM vRttiM vidhaaya ca samastaparigrahasya/
aapaanabhuumimatha gandhajalaabhiSiktaamaahaaramaNDapasamiipagataaM zrayeta//
AS.Ci.9.90/ svaastRte+atha zayane kamaniiye mitrabhRtyaramaNiisamavetaH/
svaM yazaH kathakacaaraNasaGghairuddhataM nizamayannatilokam//
AS.Ci.9.91/ vilaasiniinaaM ca vilaasazobhi giitaM sanRttaM kalatuuryaghoSaiH/
kaaJciikalaapaizcalakiGkiNiikaiH kriiDaavihaGgaizca kRtaanunaadam//
AS.Ci.9.92/ maNikanakasamutthairaavareyairvicitraiH sajalavividhabhaaktikSaumavastraavRtaaGgaiH/
api munijanacittakSobhasampaadaniibhizcakitahariNalolaprekSaNiibhiH praiyaabhiH//
AS.Ci.9.93/ stananitambakRtaadatigauravaadalasamaakulamiizvarasaMzrayaat/
iti gataM dadhatiibhirasaMsthitaM taruNacittavilobhanakaarmaNam//
AS.Ci.9.94/ yauvanaasavamattaabhirvilaasaadhiSThitaatmaabhiH/
saJcaaryamaaNaM yugapattanvaGgiibhiritastataH//
AS.Ci.9.95/ taalavRntanaliniidalaanilaiH ziitaliikRtamatiiva ziitalaiH/
darzane+api vidadhadvazaanugaM svaaditaM kimuta cittajanmanaH//
AS.Ci.9.96/ cuutarasendumRgaiH kRtavaasaM mallikayojjvalayaa ca sanaatham/
sphaTikazuktigataM sataraGgaM kaantamanaGgamivodvahadaGgam//
AS.Ci.9.97/ taaliisaadyaM cuurNamelaadikaM vaa hRdyaM praazya praagvayassthaapanaM vaa/
tatpraarthibhyo bhuumibhaage sumRSTe toyonmizraM daapayitvaa tatazca//
AS.Ci.9.98/ dhRtimaan smRtimaan nityamanuunaadhikamaacaran/
ucitenopacaareNa sarvamevopalaalayan//
AS.Ci.9.99/ jitavikasitaasitasarojanayanasaGkraantivaardhitazriikam/
kaantaamukhamiva saurabhahRtamadhupagaNaM pibenmadyam//
AS.Ci.9.100/ piitvaivaM caSakatrayaM parijanaM sammaanya sarvaM tato/
gatvaahaarabhuvaM puraH subhiSajo bhuJjiita bhuuyo+atra ca/
maaMsaapuupaghRtaardrakaadiharitairyuktaM sasauvarcalairdvistrirvaa caalpameva vanitaasaMvalganaarthaM pibet//
AS.Ci.9.101/ rahasi dayitaamaGke kRtvaa bhujaantarapiiDanaat pulakitatanuM jaatasvedaaM sakampapayodharaam/
yadi sarabhasaM siidhorvaaraM na paayayate kRtii kimanubhavati klezapraayaM tadaa gRhatantrataam//
AS.Ci.9.102/ varatanuvaktrasaGgatisugandhitaraM sarakaM drutamiva padmaraagamaNimaasavaruupadharam/
bhavati ratizrameNa ca madaH pibato+alpamapi kSayamata ojasaH pariharan sa zayiita param//
AS.Ci.9.103/ itthaM yuktyaa pibanmadyaM na trivargaadvihiiyate/
asaarasaMsaarasukhaM paramaM caadhigacchati//
AS.Ci.9.104/ aizvaryasyopabhogo+ayaM spRhaNiiyaH surairapi/
anyathaa hi vipatsu syaat pazcaattaapendhanaM dhanam//
AS.Ci.9.105/ upabhogena rahito bhogavaaniti nindyate/
nirmito+atikadaryo+ayaM vidhinaa nidhipaalakaH//
AS.Ci.9.106/ tasmaadvyavasthayaa paanaM paanasya satataM hitam/
jitvaaviSayalubdhaanaamindriyaaNaaM svatantrataam//
AS.Ci.9.107/ vidhirvasumataameSa bhaviSyadvasavastu ye/
yathopapatti tairmadyaM paatavyaM maatrayaa hitam//
AS.Ci.9.108/ yaavaddRSTerna sambhraantiryaavanna kSobhyate manaH/
taavadeva virantavyaM madyaadaatmavataa sadaa//
AS.Ci.9.109/ abhyaGgodvartanasnaanavaasadhuupaanulepanaiH/
snigdhoSNairbhaavitazcaannaiH paanaM vaatottaraH pibet//
AS.Ci.9.110/ ziitopacaarairvividhairmaadhurasnigdhaziitalaiH/
paittiko bhaavitazcaannaiH pibanmadya na siidati//
AS.Ci.9.111/ upacaarairazizirairyavagodhuumabhuk pibet/
zlaiSmiko dhanvajairmaaMsairmadyaM maaricikaiH saha//
AS.Ci.9.112/ tatra vaate hitaM madyaM praayaH paiSTikagauDima/
pitte saambho madhu kaphe maardviikaariSTamaadhavam//
AS.Ci.9.113/ praak pibechlaiSmiko madyaM bhuktasyopari paittikaH//
vaatikastu pibenmadhye samadoSo yathecchati//
AS.Ci.9.114/ madeSu vaatapittaghnaM praayo muurchaasu ceSyate/
sarvatraapi vizeSeNa pittamevopalakSayet//
AS.Ci.9.115/ ziitaaH pradehaa maNayaH sekaa vyajanamaarutaaH/
sitaadraakSekSukharjuurakaazmaryasvarasaaH payaH//
AS.Ci.9.116/ siddhaa madhuravargeNa rasaa yuuSaaH sadaaDimaaH/
SaSTikaaH zaalayo mudgaa yavaaH sarpizca jiivanam//
AS.Ci.9.117/ kalyaaNakaM paJcagavyaM SaTpalaM payasaagnikam/
pippalyo vaa zilaahvaM vaa rasaayanavidhaanataH/
triphalaa vaa prayoktavyaa saghRtakSaudrazarkaraa//
AS.Ci.9.118/ prasaktavegeSu hitaM mukhanaasaavarodhanam/
pibedvaa maanuSiikSiiraM tena dadyaacca naavanam//
AS.Ci.9.119/ mRNaalabisakRSNaa vaa lihyaat kSaudreNa saabhayaaH/
duraalabhaaM vaa mustaaM vaa ziitena salilena vaa//
AS.Ci.9.120/ pibenmaricakolasthimajjoziiraahikesaram/
dhaatriiphalarase siddhaM pathyaakvaathena vaa ghRtam//
AS.Ci.9.121/ kuryaat kriyaaM jvaroktaaM ca yathaadoSabalodayam/
paJca karmaaNi zastaani tathaa raktaavasecanam//
AS.Ci.9.122/ satvasyaalambanaM jJaanamagRddhirviSayeSu ca//
AS.Ci.9.123/ madeSvatipravRddheSu muurchaayeSu ca yojayet/
tiikSNaM saMnyaasavihitaM viSaghnaM viSajeSu ca//
AS.Ci.9.124/ aazu prayojyaM saMnyaase sutiikSNaM nasyamaJjanam/
dhuumaM pradhamanaM todaH suuciibhizca nakhaantare//
AS.Ci.9.125/ kezaanaaM luJcanaM daaho dazanavRzcikaiH/
kaTvamlagaalanaM vaktre kapikacchvaavagharSaNam//
AS.Ci.9.126/ utthito labdhasaMjJazca lazunasvarasaM pibet/
khaadetsavyoSalavaNaM biijapuurakakesaram/
laghvannaM kaTutiikSNamadyaat srotovizuddhaye//
AS.Ci.9.127/ vismaapanaiH saMsmaraNaH priyazravaNadarzanaiH/
paTubhirgiitavaaditrazabdairvyaayaamaziilanaiH//
AS.Ci.9.128/ sraMsanollekhanairdhuumaiH zoNitasyaavasecanaiH/
upaacarettaM pratatamanubandhabhayaat punaH/
tasya saMrakSitavyaM ca manaH pralayahetutaH//
//iti navamo+adhyaayaH//

atha dazamo+adhyaayaH/
AS.Ci.10.1/ athaato+arzasa cikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.10.2/ atha khalu balavantamarzobhirupadrutaM yathaarhasnehopasnigdhasvinnamanilavedanaavRddhizamanaarthaM snigdhamuSNamalpamannaM dravapraayaM bhuktavantaM zuciM kRtasvastyayanaM bhuktaviNmuutramavyathaM same zucau vivikte deze saadhaaraNe vyabhre kaale zayyaayaaM same phalake vaa pratyaadityagudamanyasyotsaGge niSaNNapuurvakaayaM uttaanamunnatakaTiidezaM yantraNazaaTakena parikSiptagriivaasakthisandhimalajjaarhairaaptaparicaarakaiH suparigRhiitaM kRtvaa tato+asma ghRtaabhyaktagudaaya ghRtaabhyaktaM yantramRjvanusukhaM zanaiH paayau praNidadhyaat/
pravaahaNapraviSTaM caarzo+abhiviikSyapicuplotakayoranyatareNaavaguNThitayaa zalaakayotpiiDya yathoktavidhinaagnikSaaraabhyaamupaacaret samyaGnirvaapayecca//
AS.Ci.10.3/ mahaanti praaNavatazchitvaa dahet/
chatraakaaraaNyuurdhvavisRtaani kSaarasuutreNa badhvaa//
AS.Ci.10.4/ tato yantramapaniiyotthaapyaaturaM svabhyaktagudajaghanavaGkSaNaM yathaakaalamuSNodakakoSThe+avagaahayet/
tato nivaatamagaaraM pravezyaacaarikamupadizet//
AS.Ci.10.5/ saavazeSaM punardaahayet/
evaM saptaraatraatsaptaraatraadekaikamupakramet/
bahuSu tu praagdakSiNaM tato vaamaM vaamaat pRSThaagrajam/
ekaahaattu sarvaaNi dahato+atiyogokto deSaH/
tatra zuSkaaNyagninaa kSaareNa vaa saadhayet/
kSaareNaiva mRdunaardraaNi/
eSa sarvapradezeSvarzasaaM dahanavikalpaH/
tRtiiye tu gudavalau pratyaakhyaayopacarenna vetyeke//
AS.Ci.10.6/ atha samyagdagdhe vaataanulomyamannaabhiruciragnerdiiptirlaaghavamindriyaprasaado yathoktopadravanivRttirbalavarNopapattizca/
asamyagdaahe tu kSaaraagnikarmaNorvidhimiikSet//
AS.Ci.10.7/ bastivedanaayaaM kuSThazatapuSpaadevadaarusurabhipunarnavaagarukalkena naabheradhaH sarvamaalimpet/
muutrapuriiSapratiighaate varaNaalambusairaNDapunarnavaazvadaMSTraasurabhiisuSaviikaSaayaM sukhoSNaM svabhyaktapRSThakaTiivaGkSaNagudasya pariSeke+avaaahe vaa yojayet/
kSiiraM sasnehaM tailameva vaa/
dagdheSu caarzaHsu zakRcchaithilyaarthaM trivRdvaastukopodakaacuJjcuparNiizaakayuktamannamazniiyaat//
AS.Ci.10.8/ anilaanalarakSaNottejanaarthaM dehapuSTaye ca snehaadiin samyagaasevet/
saMzodhanaaH pralepaadyaaH kaSaayaastailayuktayaH/
vraNaadhikaaramaalocya yoktavyaa hatnaamasu//
AS.Ci.10.9/ athaanavacaaraNiiyazastrakSaaraagnervaatakapholbaNaani doSasampuurNatvaannirgataani sastambhakaNDuuzophazuulaani kSaaracitrakakuSThabilvamuulakasiddhena tailena vaa kRSNaahibiDaalauSTrajalaukaHsuukaravasaabhirvaabhyajya/
piNDena svedayeddravasvedena vaa/
dhuupayecca saghRtazamiipatraarkamuulamaanuSakezaahinirmokabiDaalacarmabhiH/
kuJjaravaraahavRSazakRtsaktusarjarasairvaa/
surasaabRhatiipippalyazvagandhaabhirvaa saghRtaabhiH/
ariSTazigrupatrakulatthavacaabhirvaa/
pradihyaacca snuhiikSiirayuktena haridraacuurNena/
gomuutrapiSTairvaa kukkuTazakRnnizaapippaliiguJjaamuulaiH/
gopittapiSTaabhirvaa dantiicitrakasuvarcikaabhiH/
sudhaakSiirapiSTairvaa guDakRSNaasaindhavakuSThaziriiSabiijaiH/
tadvacca gajaasthitutthabhallaatakalaaGgaliikuliirazRGgiivacaabhayaahiMgukuSThabilvazigrumuulakabiijanimbaazvamaarapatrapiilumuulaiH bastamuutrapiSTairvaa sudhaakaaNDaarkakSiiratumbaprasavakaraJjaiH/
pippalyaadibhirvaanuvaasanadravyaiH/
ebhirhi pradigdhaanya zaarMsi duSTamasRksaJcitaM picchaaM ca vimucya prazaamyanti/
ebhizca tailaanyabhyaGgaarthamupakalpayet//
AS.Ci.10.10/ tathaa kaasiisasaindhavaalapippaliikuSThazuNThiiviDaGgavidaariilaaGgaliikaraviiraardrakasvarNakSiiriidantiicitrakaalarkasuudhaapayobhistailaM caturguNamuutravipakvamapraduuSayat gudamabhyaGgaat kSaaravadarzaaMsi zaatayati/
tailaabhyaktaM vaa paayupradezaM pakveSTakaazakalaistiikSNakoTibhiragnivarNairmahiSiimuutranirvaapitairniSpiiDayan dvikaalaM saptadinaani svedayet/
anantaaM ca yathoktenaavagaaharena/
tato gate saptaraatre puutiikaraJjapallavakalkena sasaindhavena snuhii payasaa vartiM kRtvaa naatizuSkaaM gude vidadhyaat/
kRtaviNmuutraM caavagaahe sthaapayet/
praataH saayaM caiSa vidhiH pratyahamekaantaraM vaa yaavattriraatram/
tato devadaaliikSaarahariitakiiH ziilayet/
evamarzaaMsi ziiryante//
AS.Ci.10.11/ atha hariitakiipaakavidhiH/
sajaalamuulaM jiimuutakamantardhuumaM dahet tasyabhasmanorddhaaDhakaM gomuutrapaatradvayenaikaviMzatikRtvo gaalayet/
tatastena kSaaramuutreNa kuTajacitrakavyaadhighaatacuurNaprasRtatrayaanvitena pathyaazatadvayamaaghaniibhaavaat pacet/
avatiirNaM ca tamavalehaM vyoSarajaHprasRtayuktaM ghRtabhaavite bhaajane nidadhyaat/
sa lehaH saavalehavijayaadvayopayogamabhyasyamaano gudajajaTharajaghanavaGkSaNazuulagaraanaahagulmapaaNDurogaazmariizarkaraazvaasakaasaan niyacchati/
sadaa ca patrabhaGgodakena koSNenaambunaa vaa zaucamaacaret/
apravartamaanaM ca rudhiramucchuunakaThineSvarzaHsu jalaukaabhiH suuciikuurcena vaa pravartayet//
AS.Ci.10.12/ agnisaade gudazophazuulaartau ca hiGgvardhakarSaM sauvarcalayavakSaarendrayavapippaliinaaM pRthak karSaM muurvaardhapalaM paaThaapalaM zuNThiidvipalaM caikatra cuurNitamuSNaambusarpirmadyaadyairupayojyam/
trilavaNaadicuurNaM vaa/
hiGgvativiSaakuSThasvarjikaakSaarabiDalavaNaani vaa dviguNottaraaNi prathojayet/
praaNadaaM vaa takraanupaanaM saguDaam/
praataH praagbhaktaM vaa niranno vaa takramaharahastasmin jiirNe takre saayaM takrapeyaaM sasaindhavaaM pibet/
takreNaiva vaa laajasaktuunavalihyaat/
piiluuni vaa takraanupaanaani praataH pakSaM pakSaardhaM vaa prayojayet/
kaTukikaamuulakalkaM vaa praatastakreNa//
AS.Ci.10.13/ zuNThiicitrakapunarnavaakvaathasiddhaM vaa kSiiram/
gomuutraparisrute vaa bahukRtvo jiimuutakakSaara uSitaa hariitakiiH/
gomuutraardhadroNasiddhaM vaa kSaudravadabhayaazatam/
vaasiSThahariitajiirvaa/
bhallaatakaani vaa rasaayanopadezena punarnavaamalaMbusaaM vaa zophoktavidhinaa guDaardrakaM vaa//
AS.Ci.10.14/ sakutumanthaM vaa bhallaatakacuurNayuktaM naatilavaNaM takreNa/
takreNa vaaSaaDhakaartikamaargaziirSaaNaaM maasaanaamanyatamasmin puSyayoge samuddhRtaM citrakamathavaa mastuyuuSakSiiraghRtatailaadyanyatamena//
AS.Ci.10.15/ citrakamuulakvaathaM vaa lehataaM gataM samadhuguDaM takraazii ziilayet/
kalaze vaantazcitrakamuulatvakkalkaliptazuSke jaataM dadhi kaalazeyaM vaa paanabhojaneSu/
evaM bhaarGgyaasphotaguDuuciipaJcakoleSu takrakalpaH//
AS.Ci.10.16/ ghRtaghaTe vaa hapuSopakuJcikaadhaanakaajamodaajaajiizaThiikaaraviiyavaaniicitrakapippaliidvayapippaliimuulacuurNaasutaM jaataM takram/
takrameva vaatimandavahniH saptaahasasnehamamlamanamlaM vaa saannamanannaM vaa ziilayet//
AS.Ci.10.17/ tatastakrasiddhaani kramazo+arzoghnalaghudiipaniiyadravyadhaanyapizitazaakopakalpitaani peyaaayuuSarasavyaJjanaani/
takraM hi paramauSadhamanilakaphaartiinaaM vizeSaajjaTharaazritaanaam/
tatraapi vizeSeNa durnaamraam/
na hi tadvihataanyarzaaMsi punaH prarohanti/
bhuumaavapi tanniSicyamaanamaharahaH samuulamucchinatti tRNajaalamapsvapi ca zaivaalam/
tadvizodhiteSu punardehasrotaHsuupaciiyamaano+annarasaH puSTibalavarNaujasaamaazu vRddhaye sampadyate//
AS.Ci.10.18/ madyapazca seveta cavyacitrakaajaajiicuurNaanuviddhaM ziidhuM gauDaM vaa/
sauvarcalahapuSaanvitaaM vaa suraam//
AS.Ci.10.19/ abhayaapalaaSTakaM dviguNaamalakamindravaaruNiipalapaJcakaM ca dviguNakapitthamadhyaM loddhraviDaGgailavaalukapippaliimaricaani dvipalaaMzaani jarjaritaanyudakabhaare vipaacya paadazeSaM rasaM puutaziitaM guDatulaadvayena dhaatakiipalaaSTakena saMyojya ghRtabhaajane+ardhamaasasthaM praatarannakaale vopayuJjiita/
ayamabhayaariSTo+arzograhaNiipaaNDuhRdrogakaamalaayakSmaviSamajvarapliihagulmodarazvayathukuSThakRmigranthyarbudaghno+agnirucivarNakarazca//
AS.Ci.10.20/ dantiicitrakatriphalaadazamuulaani paalikaanyudakadroNe saadhayitvaa paadazeSe puutaziite tasmin guDatulaardhaM dhaatakiikuDavaM ca prakSipya ghRtabhaajane maasamuSito dantyariSTaH samaanaH puurveNa/
duraalabhaayaaH prasthamabhayaamalakavRSapaaThaacitrakadantiimahauSadhiinaaM pratyekaM dvipalamambhasaaM droNe puurvavat siddhaM puutaziitaM zarkaraatulayonmizraM madhughRtapriyaGgupippaliicavikaakalkalipteghRtakumbhe pakSaM nidhaapayet/
ayaM duraalabhaariSTaH samaanaH puurveNa//
AS.Ci.10.21/ navaamalakapalazataM pippaliinaagapuSpakuDavadvayaM paalikaani cavyacitrakakramukalodhrapaaThaamaricaviDaGgamaJjiSThailavaalukapippaliimuulaanyardhapalaaMzikaani daarviizataahvendraahvaasaarivaadvayamustakuSThaanyaikadhyaM ca jaladroNadvaye+ardhaavazeSaM saadhayet/
sa rasaH puutaziitaH samadraakSaasvarasaH sitaapalazatadvayena kSaudraardhaprasthena pRthak kaarSikeNa ca tvagelaalodhrakuTannaTaambusevyakramukakesaracuurNena yukto guDazarkaraadhuupite ghRtabhaaNDe prakSipya pakSamupekSito+ayamaamalakaariSTaH samaanaH puurveNa/
akaalavaliipalitakhalatizamanazca//
AS.Ci.10.22/ guggulupalacatuSTayamaamalakaprasthaM dhaatakiiprasthamabhayaazatamakSazataJca guDapalazatadvayaM paalikaani paJcakolaajamojacaturjaatakakaTphalamustamaricaani dazapalikaani ca khaNDadraakSaadaaDimaani sarvamaikadhyamambhasaaplaavyaaloDya ca puraaNe jatusRte droNakSame bhaajane nikSipya sthaapayet/
gandhavarNarasopapannaM caasavamabhisamiikSya taM kumbhamikSurasasya puurayet/
eSa SaNmaasasthito guggulvaasavaH samaanaH puurveNa//
AS.Ci.10.23/ amadyapo vaa pibecca zRtaziitamalpamudakaM zRtaM dhaanyanaagaraabhyaam/
laghunaa paJcamuulena vaa/
paJcakolakaajaajiikaaraviigajazauNDiibilvazalaaTupaaThaatumburudhaanyakairvaa//
AS.Ci.10.24/ ebhizca phalaamlaan yamakasnigdhaan peyaayuuSarasaadiin kuryaat/
ebhireva ghRtaM saadhayet/
pibedvaa mastu dhaanyaamlaM madhuzuktodakaM vaa//
AS.Ci.10.25/ puutiikaraJjatvakpalazatadvayaM zuSkamudakadroNe kvaathayet/
paadazeSe ca tasmin puutaziite guDapalaanyaziitiM vyoSaardhapasthacuurNaM ca datvaa yavapalle ghRtakumbhasthaM maasaM nidhaapayet/
etat karaJjazukramabhyasyamaanamalamanalajananamarzogulmaanaahapliihagarodaraghnaM ca/
piilutulaaM tulyaguDaaM mastunastakrasya vaa droNe+abhiSuNuyaat/
tatra paalikaanaamabhayaativiSaapaaThaamustakaTukaadevadaaruhiMsraajiirakaaruSkaracavyaajamodailaacitrakagajapippaliivyoSaviDaGgazataahvaahareNucirabilvatvakkuSThakuTajabiijatrivRtpippaliimuulopakuJcikaanaaM cuurNaM kSiptvaa puurvavannidhaapayet tadadhikaguNaM puurvasmaat//
AS.Ci.10.26/ sutakSitaanaamikSugaNDikaanaaM droNamudakadroNena ghRtabhaavite bhaajane+abhiSuNuyaat/
aavapeccaatra jarjariikRtaa yavaaniiyavaanakakustumbariipRthaviikaaH pRthak kuDavaaMzaastathaa dvipalonmitaastejovatiipaJcakolakaajaajiijiirakadvayakaaraviiH kSaudrakuDavaM ca prakSipya tato dazaraatreNa saJjaataat tasmaanmaatraaM sauvarcalaardrakabhuustRNaiH surabhiikRtaaM bhuJjaanaH pibet/
punaH punazcaatra paaniiyaM prakSipedikSugaNDikaadikaJca sambhaaram/
tat gaNDiiraakhyaM kaaJjikaM paraM rucikaramagnidiipanamarzograhaNiivikaarodaragarakRmigulmamadaatyayapaaNDurogaghnam//
AS.Ci.10.27/ ruukSakoSThazcaarzaso naagarakSaarakRSNaajaajiidhaanyakaaraviigarbhaM phalaamlaM saphaaNitaM sarpiH pibet/
gulmoktaani vaa ghRtaani/
kiMzukakSaarodakena vaa vipakvaM vyoSagarbham/
paaThaamaricapaJcakolakakSaarayavaaniikustumbaruhariitakiibilvaviDaGgasaindhavagarbhaM caturguNena dadhnaa vipakvaM sarpiH pravaahikaagudabhraMzapicchaasraavaanaahagulmapaayupaarzvavaGkSaNavedanaagrahaNiidoSahRdrogamuutrakRcchraghnam//
AS.Ci.10.28/ pippaliipaaThaanaagaragokSurakaaNaaM tripalikaanaaM niryuuhe gaNDiiramaricapaJcakolakaanyardhapalikaani kalkiikRtya SaDguNena dadhnaa catvaariMzat ghRtapalaani tulyacaaGgeriirasaani paacayet/tat sarpiH samaanaM puurveNa/
zophodaravaasakaasahidhmaaghnaM ca//
AS.Ci.10.29/ baddhavarcaaMsi caarzaaMsyudaavartavadupaacaret/
bhinnavarcaaMsi caarzaaMsyatiisaaravat/
atipravRttaraktaani raktapittaatisaaravat//
AS.Ci.10.30/ azuddhaM ca kaalabalaapekSii sravadrudhiramupekSeta/
ubhau ca tatraanubadhyete zleSmaanilo vaa/
tatra pittazleSmolbaNaM paacanadiipanadravyairupekSayaa ca saMzodhya zamayet/
pittaanilolbaNamantarbahiruurdhvamadhazca yathaagnisnehaiH/
kevalapittolbaNamuSNakaale vizeSatazca durbalasya stambhanaiH//
AS.Ci.10.31/ atha zleSmolbaNe kuTajatvagvizvabheSajakvaathaM pibet/
taNDulodakena vaa kuTajatvakphalaativiSaarasaaJjanaani sakSaudraaNi/
kuTajatvakpalazatamaardraM divyaambunaa kvaathayet/
muktarase ca puute tasmin paalikaan suzlakSNapiSTaan priyaGgusamaGgaamocarasaan kuTajabiijatripalaM ca prakSipya mRdvagninaa punaH saadhayedaadarviilepaat/
ayamavalehazchaagaliikSiireNa peyaamaNDena vaa sahaajakSiirabhujaH prayukto raktajaanyarzaaMsyatiisaaraM kaphapittaJcordhvamadho vaa pravRttamapaharati/
kuTajatvakpalazatamudakadroNe+aSTabhaagazeSaM saadhayet/
parisraavya tadudakaM kalkiikRtairvyoSarasaaJjanamocarasamustaadhaatakiiphalabilvazalaaTudaaDimazalaaTutvaksamaGgaalodhradvayaiH palaaMzaiH palaizca kuTajatvaco dazabhistathaa viMzatyaa ghRtasya guDasya ca triMzataa saMsRSTamadhizrayet/
athaavalehataaM gatamavataaritaM saptaahamardhamaasaM maasaM vaa dhaanyamadhye suguptaM nihitamupayuktamaazu sarvaarzograhaNiidoSazvaasakaasaanapohati//
AS.Ci.10.32/ mocarasasamaGgaatilalodhracandananiilotpalaani vaa chaagapayasaa pibet/
zuule tu bilvayavaaniinaagararasaaJjanaduraalabhaavatsakabiijaanaamanyatamenaapi yuktaM paaThaacuurNaM zRtena koSNenaaMbhasaa takreNa vaa/
zuule raktaatipravRttau ca lodhradhaatakiikuTajatvagindrayava kesaraniilotpalakalkasiddhaM sarpirdugdhikaanidigdhikaakalkasiddhaM vaa//
AS.Ci.10.33/ vaatolbaNe tu rakte balaatibalaabilvatriphalaahastipippaliinyagrodhakaraJjapatramadhukatindukotpalaiH kaarSikairghRtaprasthamajaakSiire dazaguNe pacet/
tat paraM raktaarzoghnam/
paaThaalodhrahriiberotpalacavyacandanasamaGgaativiSaabilvadhaatakiimadhukadevadaarudaarviitvaGmustaamaaMsiinaagarayavakSaaracitrakakalkena caaGgeriisvarasena ca saadhitaM sarpirdroSatrayaghnamarzo+atisaarapravaahikaabastyaanaahagudabhraMzapicchaasrutigrahaNiipaaNDvaamayajvaramuutrakRcchraarocakadurnaamazuuleSu yojyam/
balaadaarvyavaakpuSpiigokSurakapRzniparziinaamazvatthodumbaranyagrodhaplakSabadariivetasapravaalaanaaM ca dvipalonmitaanaaM kaSaayeNa jiivantiikaTukaapaJcakolendrayavadevadaaruzaalmaliipuSpaviiraacandanaaJjanakaTphalamustazyaamaasthiraativiSaasamaGgaavyaaghniimocarasabilvakamalotpalakiJjalkaanaaM caardhakarSonmitaanaaM kalkena caaGgeriisuniSaNNakasvarasaprasthaabhyaaM ca ghRtaprasthaM paacayet/
tat samaanaM puurveNa//
AS.Ci.10.34/ raktastambhanaaya ca ziitaabhyaGgapradehasekaavagaahaadiin prayuJjiita/
tadazaantau yathoditaani ghRtaani kavoSNaanyavapiiDakayojanayaa paayayet/
kavoSNaaneva ca ghRtaitalakSiirarasakaanathavaa snigdhoSNairmaaMsarasairbhojayitvaa ghRtamaNDena koSNenaanuvaasayet/
ziitaviiryadravyasiddhena vaa yathaasvaM snehena/
zaalmaliipuSpayavaasakuzakaazamuulanyagrodhodumbaraazvatthazRGgaan dvipalaazaan kSiiraprasthena triguNodakena saadhayitvaa kSiiraavazeSamavataarayet/
sa niryuuhaH zaalmaliiniryaasasamaGgaacandanotpalendrayavapriyaGgupadmakesarakalkagarbho ghRtakSaudrazarkaropetaH picchaabastirgudabhraMzapravaahikaaraktasrutijvaraghnaH//
AS.Ci.10.35/ apica
laajaiH peyaa piitaa cukriikaakesarotpalaiH siddhaa/
hantyaazu raktarogaM tathaa balaapRzniparNiibhyaam//
AS.Ci.10.36/ hriiberabilvanaagaraniryuuhe saadhitaaM sanavaniitaam/
vRkSaamladaaDimaamlaamamliikaamlaaM sakolaamlaam//
AS.Ci.10.37/ gRJjanakasurasasiddhaaM dadyaadyamakena bharjitaaM peyaam/
raktaatisaaragrahaNiipravaahikaazophanigrahaNiim//
AS.Ci.10.38/ kaazmaryaamalakaanaaM sakacchuraaNaaM khalaan phalaamlaaMzca/
gRJjanakazaalmaliinaaM dugdhiikaacukrikaaNaaM ca//
AS.Ci.10.39/ nyagrodhazRGgikaanaaM khalaaMstathaa kocidaarapuSpaaNaam/
dadhnaH sareNa siddhaan dadyaadrakte pravRtte+ati//
AS.Ci.10.40/ siddhaM palaaNDuzaakaM takreNopodakaaM sabadaraaM ca/
rudhirasrutau pradadyaanmasuurasuupaM satakraamlam//
AS.Ci.10.41/ payasaa zRtena yuuSaiH satiinamudgaaDhakiimasuuraaNaam/
bhojanamadyaadamlaiH zaalizyaamaakakodravajam//
AS.Ci.10.42/ zazahariNalaavamaaMsaiH sakapiJjalaiNeyakaiH susiddhaizca/
zaaliinadyaanmadhurairamlairiiSatsamaricairvaa//
AS.Ci.10.43/ dakSazikhitittirirasaurdvikakullopaakajaizca madhuraamlaiH/
adyaadrasairativaheSvarzaHsvanilolbaNazariiraH//
AS.Ci.10.44/ chagaliipayaH prayuktaM nihantiraktaM savaastukarasazca/
dhanvavihagamRgaaNaaM raso niramlaH kadamlo vaa//
AS.Ci.10.45/ rasakhalazaakayavaaguughRtayuktaH kevalo+athavaa jayati/
raktamativartamaanaM vaataM ca palaaNDurupayuktaH/
chaagaantaraadhitaruNaM sarudhiramupasaadhitaM bahupalaaNDu//
AS.Ci.10.46/ vyatyaasaanmadhuraamaM viTzoNitasaGkSaye yojyam/
navaniitatilaabhyaasaat kesaranavaniitazarkaraabhyaasaat/
dadhisaramathitaabhyaasaat gudajaaH zaamyanti raktavahaaH//
AS.Ci.10.47/ navaniitaghRtaM chaagaM sapayomaaMsaM saSaSTikaH zaaliH/
taruNazca suraamaNDastaruNiiva suraa jayatyasram//
AS.Ci.10.48/ praayeNa vaatabahulaanyarzaaMsi bhavantyatisrute rakte/
dRSTe+api hi kaphapitte tasmaadanilo+adhikaM jeyaH//
AS.Ci.10.49/ dRSTvaa zoNitapittaM prabalaM kaphavaataruupamalpaM ca/
ziitaaH kriyaaH prayojyaa yatheritaaH pittarogeSu//
AS.Ci.10.50/ udaavarte tu doSavilayanaaya ziitajvaraghnatailaabhyaktasvinnasya zyaamaatrivRtpippaliinikumbhaniiliniicuurNaM gomuutraparipiitaM dviguNalavaNaguDena karaaGguSThaakaaraaM vartiM kRtvaa ghRtaabhyaktagudasya gude vaataviNmuutraanulomanaarthaM nidadhyaat/
pippaliimadanaphalasarSapaagaaradhuumairvaa samuutraguDaiH/
tumbiikaraghaaTakaNaasiddhaarthakasaindhavajiimuutakairvaa/
eteSaameva vaa cuurNaM naaDyaa pradhamet/
tadvighaate tvaanulomikauSadhatailamuutraamlalavaNakSaarayuktaM sutiikSNamaasthaapanaM dadyaat//
AS.Ci.10.51/ triphalaatrikaTutrilavaNadantiicitrakabhallaatakaani jarjaritaani sasnehamuutraaNi zaraavadvayakoSThe mRtpralipte gomayaagninaa vipacet/
sa kalyaaNakaakhyaH kSaaraH kSiiramaaMsarasaazinaa ghRtena piito+annapaane vaa praNiito+arzogulmapaaNDuhRdrogodaavartagrahaNiimuutravibandhaazmariikRmizvayathuhidhmaazvaasakaasazuulaanaahapliihamehaapahaH/
vairecanikamuulaphalaani sahiMsraarkamuuladazamuulaguDaadviipidvipunarnavaani sarvaizca tulyaani paJcalavaNaani kSaaraH puurvavat kRtaH kaaGkaayanokto+adhikaguNaH puurvasmaat/
hiGgupaaThaatryuuSaNatriphalaakaTabhiibilvamadhyaayorajaH kaTukaapaJcakolakamustakuSThakSaaradvayamuSkakamadhukogragandhaaviDaGgamuurvaajamodendrayavaguDuuciidevadaaruuNi kaarSikaaNipRthak palaaMzaani paJcalavaNaanyaikadhyamaapothya ghRtatailakuDavena dadhikuDavena ca saMyojya kalyaaNakavidhinaa dagdho mahaakSaarastattulyaH/
sarvagaraviSanibarhaNazca/
praagbhaktaM vaa vitaret ghRtaguDayavakSaaraan//
AS.Ci.10.52/ daaDimarasaM vaa sayavaaniipaaThaamahauSadhalavaNaguDatakram/
yamakasnehabhRSTaan vaa saktuyuktaan karaJjaprasavaan/
dadhidaaDimaamlabadaratintiNiikamaatuluGgalavaNasuraaM yamakasaMskRtaam/
trivRddantiiguDacitrakacaaGgeriibaalamuulakaloNiikaasuvarcalopodakaacuJcuparNiiviiraavaastukapallavaaMstathaa dakSazikhizvaaviGgodhaamaarjaaroSTralopaakakuurmazalyakamaaMsaan maaMsarasaan yavapraayaM caannaM bhojanaarthe/
paanaarthe tu sapippaliicuurNaM gauDamacchasuraaM salavaNaanaasavaaMzca diipaniiyavaataharaanaaranaalamastu vaa saMskRtam//
AS.Ci.10.53/ anubandhe tu bhuuyo madiraamastumuutrayuktaM virekam/
sapippaliiM vaa ghRtabhRSTaaM saguDaaM hariitakiiM sakumbhanikumbhaaM vaa/
dvividhopakramaNiiyoditaan vaa tarpaNaprayogaan/
trivRccuurNaM vaa triphalaarasaanuviddham/
abhayaamalakaviDaGgaan vaa samatrivRtaan saguDaan maaNibhadrakaakhyaan/
mizrakasnehaM sukumaarakaM niiliniighRtaM vaa kalpoditaani vaa virecanaanyavacaarayet/
gudaazraye hi doSe+apahRte vyaadhayo+api tajjaaH prazaamyanti//
AS.Ci.10.54/ ruukSatayaa ca viDvaatavibndhena zuulodaavartasambhavaH tasmaattatraazutaraM snehanamanuvaasanaM vidadhyaat/
pippaliimadanabilvavacaamadhukazatapuSpaazaThiikuSThapuSkaramuuladviipidevadaarubhiH zlakSNapiSTairdviguNapayastailaM siddhamarzogudabhraMzayonizuulavaGkSaNaanaahagudazophotthaanapravaahikapicchaasraavorukaTiipRSThadaurbalyavaivarNyamuutrakRcchraniSuudanaM vaatamuutrazakRtpittazleSmaanulomakaraM ca/
vaataanulomye hi sati dhruvamanalo yaati diiptimarzaaMsi caataH saGkocamiti/
bhavanti caatra//
AS.Ci.10.55/ arzaaMsi zastrakSaaraagnilepaabhyaGgairupaacaret/
dRzyaanyadRzyaani punaH sadaantaHparimaarjanaiH//
AS.Ci.10.56/ alpakaalotthiteSvalpaliGgadoSeSu cauSadham/
naatyucchriteSu mRduSu kSaaro+asrasrutimatsu ca//
AS.Ci.10.57/ ucchriteSvalpamuuleSu zastaM zastraM kunaamasu/
yukteSu sthairyakaaThinyakaarkazyaiH zastrapaavakau//
AS.Ci.10.58/ yojyau mahatsu vaa kSaaraH paaTayitvaa vikuTya vaa/
suuciikuurcena tadvacca baDizaM teSu zastrakam//
AS.Ci.10.59/ atisthuulaatidiirghe tu yantrake marmaghaTTanam/
aNucchidre mahadruupamekadeze+avaziSyate//
AS.Ci.10.60/ aticchidre+adhikaM ruupaadavatiirNaM pravaahaNaat/
sthuulaantramati hiMsyaacca yathoktaM yojayedataH//
AS.Ci.10.61/ zuSkeSu bhallaatakamagryamuktaM bhaiSajyamaardreSu tu vatsakatvak/
sarveSu sarvartuSu kaalazeya marzaHsu balyaM ca malaapahaM ca//
AS.Ci.10.62/ bhittvaa vibandhaananulomanaaya yanmaarutasyaagnibalaaya yacca/
tadannapaanauSadhamarzasena sevyaM vivarjyaM vipariitamasmaat//
AS.Ci.10.63/ arzo+atisaaragrahaNiivikaaraaH praayeNa caanyonyanidaanabhuutaaH/
sanne+anale santi na santi diipte rakSedatasteSu vizeSato+agnim//
//iti dazamo+adhyaayaH//

atha ekaadazo+adhyaayaH/
AS.Ci.11.1/ athaato+atiisaaracikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.11.2/ praayeNaatisaaro hyagnimupahatya praagaamaadhiSThaano bhavati/
tasmaadanilajamapyaamapaacanaarthamaadau laGghanenopakrameta/
tatra zuulaanaahaprasekaartaM lavaNaambunoSNena vaamayet/
na tu saame puurvaM saGgraahi prayuJjiita vibaddhe vaa male/
stimitaadhmaatagurusarujakoSThaH praaNadaamuSNaambunopayuJjiita/
savyoSNaaM vaa dhaanyaamlakvathitaaM vaa/
anyadvaa sraMsanadiipanamauSadham//
AS.Ci.11.3/ apica
vizuddhasrotaso hyasya doSazeSe pravaahite/
sukhaM saGgrahaNaM kartuM paacanaiH stambhnena vaa//
AS.Ci.11.4/ madhyadoSastu vizoSayan maagadhiinaagaravacaabhuutiikadhanikaahariitakiinaaM kvaathaM pibet/
jalajaladabilvapezikaazuNThiidhaanyakaanaaM vaa/
ubhayamapi caitat pramathyaakhyam/
vacaadivargaM kvathitaM cuurNitaM vaa/
tadvadvacaabhayaaviDaGgapaaThaazuNThiibiDalavaNaani vaa/
mustapippaliindrayavapaaThaatejovatiirvaa/
viDaGgaabhayaakaNalavaNapaJcakaani vaa/
pippaliindrayavapaaThaazuNThiirvaa/
sarakte tu pravRtta aame gajapippaliiM madhuzarkaraamadhuraam//
AS.Ci.11.5/ alpadoSaM punarupavaasayet/
paanaM tvatisaariNombu vacaativiSaabhyaaM kvathitam/
zuNThyativiSaabhyaaM mustaparpaTakaabhyaaM naagaradhaanyakaabhyaaM vaa/
kSudvatastu laghupaJcamuulapaJcakolahastipippaliibalaabilvapaaThaahiGgudhaanyakajiirakazaThiigandhapalaazahapuSaayavaaniitintiNiikadaaDimabiDasaindhavairannapaanaM yavaagvaadi kalpayet//
AS.Ci.11.6/ bilvazalaaTuhariitakiipippaliimuulairmuuDhavaatasya/
aMzumatiidvayabalaabilvazalaaTubhiH pittolbaNasya/
pibecca tRSitaH paTapuutaM takram/
madhusuraadhaanyaamlayavaaguumaNDaanyatamaM vaa/
eSa kramo+anilakaphaghno diipanapaacano rocanaH saGgraahii balyazca//
AS.Ci.11.7/ pakvadoSo+api tu yo+atisaaryate bahuzo+anilena vibaddhaM sapicchaM saphenaM sazuulaparikartikaM saromaharSaM niSpuriiSaM ca taaM pravaahikaaM bimbisiimiti caacakSate/
tatrodaavartopadiSTaaMstenaiva vidhinaa saMskRtaaMzchaagapizitarasaan dadyaat//
AS.Ci.11.8/ yuuSaaMzca varcaHkSaye tRSyato yavamudgamaaSatilakRtaan/
samena vaa tilabaalabilvayoH kalkena dadhisarasnehayuktaM khalakam/
citrakazRGgaverapuutiikaraJjabilvaajamodairvaa takradaaDimatailaaDhyaM saindhavopetamajitaakhyam/
zaThiitintiNiikabiDadaaDimakSaarapaJcakolamaricatriphalaadhaatakiidhanikaapaaThaajamodaajaajiijiirakakapitthajambvaamraasthibhirvaa tulyabhaagaiH SaDguNabilvamadhyairguDamudgarasasnehadadhisiddho+aparaajitaakhyaH khalako diipanaH paacano rucyo graahii bimbisinaazanaH//
AS.Ci.11.9/ dadhisaraM vaa saguDadaaDimaM yamakabhRSTam/
yamakabhRSTaan vaa sazuNThiicuurNaan saktuun/
maaSaan vaa susiddhaan ghRtamaNDopasecnaan maricopadaMzaan/
chaagameSayorvaantaraadhirasaM daaDimaamlaM dhaanyanaagaropetaM snehavipakvaM vyaJjanaM paanaM ca/
tadvat suraaM yamakasnigdhaaM pibedvaa/
zuNThiibadaracuurNaM dadhighRtatailakSaudraphaaNitopetam//
AS.Ci.11.10/ hiGgudaaDimamahauSadhopakulyaacuurNaM vaa ghRtakSiiroSNaambumadyaanyatamena/
lihyaadvaa lodhrabilvazalaaTuguDaaMstrikaTukotkaTaaMstailena/
azvatthavaatapotakvaathasiddhaM vaa zaalyodanaM ghRtatailakSaudrayuktaM dadhnaa khajaahatadadhisaraanupaanamazniiyaat//
AS.Ci.11.11/ api ca
diipanaM rocanaM rucyaM dadhi vaataharaM param/
baddhaviDvaa haratyasmaat cirotthaamapi bimbisiim//
AS.Ci.11.12/ tRSNolbaNastu saraktapicchopavezii paanaannavirato dhaaroSNaM kSiiramaakaaGkSaM pibet/
zRtaM vaa gandharvahastamuulenaathavaa bilvazalaaTubhiH/
tadeva vaalpatRSNaH saguDatailam/
zRtena vaa payasaa maricakalkaM dviguNatilakalkayuktam/
kSiireNaiva vaa pippaliim/
vyoSasiddhena vaa payasaannaani bhuJjiita//
AS.Ci.11.13/ zuulaadhikye tu dazamuulakvathitena payasaa sakSaudreNaasthaapanaM dadyaat/
athavaa picchaabastimanuvaasanaM ca vaataghnaM vaa pittaghnaM vaa//
AS.Ci.11.14/ gudabhraMze zuule caamlabadaracaaGgeriirasadadhikSaaranaagarakalkena zRtamamlaM sarpirniraamamaaturaM paayayet/
maricapaJcakolaajaajiidhanikaabiDadaaDimagarbhaM vaa puurvavadamlam/
anuvaasayedvaa dazamuulasiddhena snehena/
pippalyaadinaa vaa//
AS.Ci.11.15/ gudaM caabhyaGgapuurvaM svedena mRdubhuutaM pravezayet/
sacchidreNa caasya carmaNaa goSphaNaabandhaM kuryaat/
muuSakamanaantraM kRtvaa mahaapaJcamuulakaSaayaM ca kSiire vipacet/
tena payasaa vaataharakalkapratiivaapaM tailaM paacayet tadabhyaJjanena paanena ca sukRcchramapi gudabhraMzaM saadhayati//
AS.Ci.11.16/ pittaatisaaramapi saamamaadau tiikSNavarjyairauSadhairvaataatisaaravat paacayet/
tRSNaayaaM sasaarivaabhuunimbaM jvaravihitamambhaH SaDaGgamavacaarayet/
upoSitasya caannakaale+abhiirudRsvapaJcamuulabalaadvayazuurparNyaadimRdumadhuratiktadiipanadravyaniryuuhayujktaan kaalavinmaNDapeyaasaktuyuuSarasaadiiniiSadamlaananamlaan vaa kavoSNaan suziitaan vaa sakSaudraan//
AS.Ci.11.17/ anubandhe tu muurvaativiSendrayavaharidraarasaaJjanaani kvathitaani pibet/
kevalaM vaa vRkSakabiijam/
paaThaaguDuuciikaTukaakiraatatiktaani vaa/
haridraadigaNaM vaa/
vatsakabiijaativiSaabilvaambumustaani vaa/
taNDulodakena vaativiSaavRkSakatvakphalaani sakSaudraaNi/
candanoziirazuNThiilodhraniilotpalaani vaa/
naagarotpaladhaatakiipuSpadaaDimatvaco vaa/
kamalotpalalodhramocarasasamaGgaatilaan vaa/
madhukazRGgaveradiirghavRntatvaco vaa/
madhuyuktaani zarkaraapadmakesaramustaapayasyaacandanaani vaa/
zaalmaliivRntakRtaM vaa ziitakaSaayaM madhumadhukopetam//
AS.Ci.11.18/ madhukapriyaGgukaTvaGgatvagdaaDimaaGkurakalkena vaa dadhiyutaaM yavaaguuM khalakaM vaa/
bilvakapitthajambbaamraasthibhirvaa/
madhuyuktaan vaa lodhraambaSThaapriyaGgvaadigaNaan kvaathaadiSu pRthak kalpitaan/
zyaamaadimahaakaSaayaM vaa//
AS.Ci.11.19/ zuulaartastu ruukSakoSTho ghRtaM sakSaaraM pibet/
kSiiraM vaa bRhatiibalaaMzumatiikacchuraamuulasiddhaM madhukakaTvaGgaajamodazarkaraavacuurNitaM satailakSaudram/
kSiirameva vaa dhaaroSNam//
AS.Ci.11.20/ balavaan vibaddhamalo virekaarthaM triphalaacuurNayuktaM vaa palaazaphalakvaathasiddhaM vaa payaH piitvaa paya eva kavoSNamanupibet/
evameva ca traayamaaNayaa zRtam/
tato nissRte zakRti puraaNe+atisaaraH zaantimeti//
AS.Ci.11.21/ srutadoSasya ca saMsarjanakaale zuulaM cedanuvarteta tato bilvamadhukazataahvaadvayagarbhaM sakSiiraM tailacaturguNaM sarpirvipaacyaanuvaasanaM dadyaat/
tataH samyakkRtaayaamapi saMsargyaamatiisaaraanubandhe picchaabastayo yojyaaH/
zaalmaliivRntaanyaardradarbhairveSTayitvaa kRSNamRdaavalipya gomayaagninaa svedayet/
zuSkaayaaM mRdi svinnaani jJaatvaa vRntaanyuluukhale samaapethya teSaaM muSTisammitaM piNDaM kSiiraprasthe vimardayet/
tatastena payasaa puutena saghRtatailena madhumadhukakalkayuktenaasthaapayet/
pratyaagate ca snaataH payasaa kacchuraazRtena jaaGgalarasairvaazniiyaat/
eSa picchaabastiH pittaraktaatisaaragrahaNiigulmazoSajvaraan virecanaasthaapanaatiyogaM ca zamayati//
AS.Ci.11.22/ cirotthitaM tvatiisaaramavedanaM pakvamapyazaamyantaM puTapaakairupaacaret/
aralukatvakkalkaM kaazmaryapatrapracchannaM puTapaakavidhinaa paacayet tadrasaM suziitaM madhuyutaM pibet/
vaTaaditvakprarohakalkamapyevaM kalpayet/
athavaa tittirimapaniitaantrapicchaM nyagrodhaadervalkalasya prarohaaNaaM vaa kalkena puurayitvaa puurvavat puTapaakaM kuryaat/
tataH tasmaadrasamaadaaya sitaakSaudrayuktaM paayayet anena sarve jaaGgalasatvaa vyaakhyaataaH//
AS.Ci.11.23/ yastu pittaatisaarii pittalaanyaaseveta tasya pittamativRddhaM raktaatisaaraM tRDdaahamohajvarazuulapaayupaakaaMzca karoti/
tatra kSiiramaajaM nyagrodhaadiprasavazRtaM sitaamadhuyuktamaahaare gudaprakSaalane ca vidadhyaat/
tadvidhaM vaa sarpiH sapayaskaM pibet/
kSiirotthaM vaa sarpiH kSiiraanupaanaM kapiJjalarasaazii kSiiraazii vaa lihyaat//
AS.Ci.11.24/ sallakiipriyaGgutinizazaalmaliiplakSatvaksaMsRSTaM siddhaM vaa sakSaudraM kSiiraM pibet/
yaSTiilodhrasaarivaabhirvaa zRtaM samadhusitam/
tadvat kRSNatilasamaGgotpalayaSTiimadhubhiH/
zazakapiJjalapaaraavatataNDuliiyakamudgakaazmaryabiijaadirasaaMzca seveta/
ghRtabhRSTaM vaa raktamaajaM maargaM vaa/
puurvoktaan vaa puTapaakaan madhukakRSNamRttikaazaGkhakalkaM vaa sarudhiraM pibet taNDulodakena/
tena vaa samaakSikaM phaliniikalkam/
athavaa sasitaakSaudraM candanam//
AS.Ci.11.25/ ete hi prayogaaH tRSNaadiprazamanaa raktaatiyogaghnaazca/
vaatottarastu zataavariighRtaM lihyaat/
sazarkaraM vaa navaniitam/
picchilasvarasasaadhitaM vaa sarpiH/
laakSaapippaliizRGgaverakaTukendrayavadaarviitvagbhirghRtaM siddhaM peyaamaNDena piitamatiisaaraM tridoSamapi vaarayati//
AS.Ci.11.26/ yadaa punarvaayunaa viT baddhaM sazoNitamalpaalpaM saphenaM kRcchraadupavezyate tadaa puurvoktaM picchaabastiM dadyaat/
madhurauSadhasiddhena ca sarpiSaanuvaasayet/
praayeNa hi durbalagudaa gudaazrayaamayino bhavanti/
vizeSatazcirakaalaatiisaariNaH/
atisaaraatipravRttau svasthaanabalavRddho vaayuH pittamanubalamavaapya durjayataro bhavati tasmaatteSaamabhiikSNamanuvaasanaM prayuJjiita/
gudadaahe punaH paTolamadhukamadhuukakSiirivRkSaadikaSaayeNa saghRtazarkaraakSaudreNa kSiireNa vaa gudaM tadaasannaaMzca pradezaan siJcet/
zatadhautaadibhirghRtaizca picuunabhyaGgaaMzca dadyaat/
paTolaadiinaameva ca kalkena saghRtena pradihyaat/
taccuurNaurdhaatakiilodhramaaSacuurNena ca paayudvaaramavacuurNayet/
evameva ca zuule vaataharatailapradehairupaacaret/
yaH punarevamapi pittalaanyaaseveta sa ziighraM gudavaliiSu pakvaasu vyaapadyate//
AS.Ci.11.27/ zleSmaatiisaaraM tu praageva nitaraamaamapaacanaarthaM laGghanena saadhayet/
anubandhe ca pibet kaSaayaM mustaabhayaazuNThiibilvazalaaTuunaam/
vacaaviDaGgabhuutiikadhanikaadevadaaruuNaaM vaa/
paaThaativiSaakuSThacavyakaTurohiNiinaaM vaa citrakapippaliidvayapippaliimuulaanaaM vaa/
sukhaambunaa vaa hiGgvaadyamalasakoktam/
pathyaasaindhavazuNThiicuurNaM va/
lihyaadvaa trikaTucuurNaM kSaudrazarkaropetam/
kapitthaM kSaudreNa vaa/
kaTphalaM vaa pippaliirvaa/
puurvavacca sarvaM vaatapittaamaraktasaMsargamapekSya yathaayathamupakalpayet/
sazuulapravaahikasya ca niraamasya vaate+adhike vacaabilvapippaliikuSThazataahvaakalkayuktaM salavaNaM picchaabastimanuvaasanaM ca koSNena bilvatailena bahuzovacaadigarbheNa vaa taileneti/
bhavati caatra//
AS.Ci.11.28/ svasthaane maaruto+avazyaM vardhate kaphasaGkSayaat/
sa vRddhaH sahasaa hanyaattasmaattaM tvarayaa jayet//
AS.Ci.11.29/ bhiizokaabhyaamapi marucchiighraM kupyatyatastayoH/
kaaryaa kriyaa vaataharaa harSaNaazvaasanaani ca//
AS.Ci.11.30/ yasyoccaaraadvinaa muutraM pavano vaa pravartate/
diiptaagnerlaghukoSThasya zaantastasyodaraamayaH//
AS.Ci.11.31/ aamasya paako malasaGgraho+anu na saGgrahe ruggudanaabhijanmaa/
vilaGghanairgraahibhiriiraNaghnaiH krameNa taistairvidhibhirvidheyaH//
AS.Ci.11.32/ na riktakoSThasya puriiSabandho na ruukSakukSeH suhitasya caati/
pittaasrato+anyatra na caatiziitairatyuSNatiikSNairna kadaacideva//
AS.Ci.11.33/ khalarasadaadhikaa yamakadaaDimasaarakRtaa/
dadhi saguDaM payo+asitatilaazca sujarjaritaaH/
salavaNamaarutaghnagaNasaadhitatailamalaM/
ghRtamapi vaa pravaahaNakRtaaM vijayeta rujaam//
//iti ekaadazo+adhyaayaH//

atha dvaadazo+adhyaayaH/
AS.Ci.12.1/ athaato grahaNiidoSacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.12.2/ grahaNiisamaazritaM doSamaadaaveva yathaasvamajiirNaanusaarato maatraaziitiiyoktavidhaanenopakrameta/
athaatiisaaravidhinaa ca/
aamapaacanaarthaM pibenmustaativiSaavizvabheSajakvaatham/
taccuurNaM vaa sukhodakena, tena vaa zuNThiim/
tadvadvacaadivargaM sasaindhavam/
vvaaruNiimaNDena vaa gulmavidhyuktaM trilavaNaadi cuurNam//
AS.Ci.12.3/ sapravaahe vaa varcasi cuurNiikRtaan biDalavaNayuktaan bilvamadhyanaagaracitrakaan daaDimaambhasaa sakaphe vaa/
atimaatra aamazuule+alasakoktaM hiGgvaadimuSNaambhasaa pibet/
chardizuulaanaahaanugranthiSu tu maricaajaajisauvarcalaabhayaaH/
sapittakaphe caame kaTukendrayavapaaThaapippaliimuulavacaabhayaanaagaraaNi kvathitaani cuurNitaani vaa//
AS.Ci.12.4/ bhojanakaale ca paJcakolaparigRhiitaM paTulaghudiipaniiyaM peyaadikamupakalpayet/
peyaaM vaa naagaraativiSaabhyaaM takradaaDimavRkSaamlaamlaam paane ca takramastvaara naalamadiraariSTaanatiisaaranirdiSTaM caambu/
yavaaniipathyaamalakamaricaani tripalikaani lavaNapaJcakaM ca palaaMzakamekatazcuurNayitvaa kaMse sadyomathitasyaasunuyaat/
tato vyaktaamlakaTukaM jaataM pibet/
eSa takraariSTaH paramagnidiipano+arzogulmajaTharazvayathukRmipramehaharaH//
AS.Ci.12.5/ api ca
grahaNiidoSiNaaM takraM diipanagraahi laaghavaat/
pathyaM madhurapaakitvaanna ca pittapraduuSaNam//
AS.Ci.12.6/ kaSaayoSNavikaazitvaadbhuukSatvaacca kaphe hitam/
vaate svaadvamlasaandratvaat sadyaskamavidaahi tat//
AS.Ci.12.7/ tasmaattakraprayogaa ye jaTharaaNaaM tathaarzasaam/
vihitaa grahaNiidoSe sarvazastaan prayojayet//
AS.Ci.12.8/ daaDimakapitthavRkSaamlaamliikaanaaM pRthak pRthak kuDavaM lavaNapaJcakakuDavaM tryuuSaNatripalaM zarkaraapalaaSTakaM caikadhyaM cuurNitamannapaane praNiitamajiirNaarucizvaasakaasapliihagulmagrahaNiihRtpaaNDurogaghnam/
paripakvaamaM ca maarutagrahaNiirogiNamagnisandhukSaNaarthaM sarpiH paayayet/
dvipaJcamuulapaJcakolasaralasuradaarusurabhigajapippaliizaNabiijayavakolakulatthaanmastunaaranaalena vaa paacayet/
tena paadaavazeSeNa paJcalavaNadvikSaaraamlabadarayuktaM sarpirvipakvamathavaa saindhavavyoSakSaaradvayapaJcamuulaabhayaaraasnaajaajiigranthikazaThiiviDaGgagarbhamaardrakamaatuluGgakolaamliikaadaaDimasvarasazuSkamuulakakvaathamastutakrazuktaprasannaasauviirakatuSodakaaranaalopetaM paramagnidiipanamagnighRtaakhyam//
AS.Ci.12.9/ athavaa cavyacitrakapaaThaatejovatiipippaliimuulaani kuDavonmitaani mustadvikuDavamaasphotajaatiinimbasaptacchadaazvamaarakakarkoTakapaTolapallavaanaaM ca muSTiM muSTimantarnakhamudakadroNe paktvaa paadaavazeSamavataarayet/
ardhapalonmitaaM caatra kalkitaaM dadyaadativiSaaM kRSNaasaarivaabhadraazca dvipalaaMzaM saindhavaM biDaM yavakSaaraM ca maagadhikaayaazcatuSpalaM paatraM ca ghRtasya etadagastyanirmitamalamanalajananam//
AS.Ci.12.10/ uddiipite tu kiJcidanale vibaddhamalamaasthaapayet/
tato jite maatarizvani srastadoSameraNDatailena tilvakasarpiSaa vaa kSaaravataa mizrakasnehena vaa virecayet/
kRtasaMsargakramaM ca baddhavarcasamanuvaasayedvaataharadiipaniiyaamladravyasiddhena tailena/
tataH punarapi laghvannabhojanaH sarpireva yathaagnibalamalpazo+avacaarayet/
agnighRtaM ca chardivibandhazuulazvaasakaasinaH sabiijapuurakarasam/
abhyaGgaarthaM ca tailamagnighRtauSadhaiH saadhayet/
anilakaphasaMsarge tu cuurNameSaamauSadhaanaamuSNodakena pibet//
AS.Ci.12.11/ pittaduSTaayaaM tu grahaNyaaM svasthaanagatamutkliSTaM dravamanaliinarvaapaNaM pittamaasthaapanena vamanena vaa nirharet/
tiktalaghudravyaizca kRtasaMsarjanasya doSazeSazamanaarthaM madhunaavalehyamuSNaambunaa vaa paatuM praNayet/
muurvaakiraatatatiktaparpaTakavacaacandanamustatrikaTukatraayamaaNaayavaaniikaliGgatvakphalakaTurohiNiidevadaarudaarviitvak padmakoziiraariSTapaTolapatraativiSaasauraaSTriitvagelaamadhu zigrubiijacuurNam/
ayaM hi grahaNiidoSazuulaatisaarapaaNDuhRdrogagulmajvarapramehakaamalaamukharogaarocakanibarhaNaH//
AS.Ci.12.12/ bhuunimbatrikaTukakaTukaamustendrayavaaH samaazcitrakabhaagau dvau kuTajatvagbhaagaazca SoDaza sarvamekatra cuurNitaM saguDaziitodakaM piitaM samaanaM puurveNa/
naagararasaaJjanaativiSaadhaatakiighanapaaThaakaliGgatvagbiijabilvakaTukaaH sakSaudraastaNDulaambupiitaaH pittagrahaNiivikaaraM raktaatisaaramarzaaMsi sapravaahikaM gudazuulaM ca vyapohanti/
tatazcaivaM zamitapittodrekasyaagneH sthiriikaraNaaya sarpiH puurvoktamuurvaadikvaathena saarivaasphotasaptaparNaaTaruuSakendrayavaviiraabhuunimbadhaanyanyagrodhaazvatthodumbaraplakSopakulyaaniilotpalagarbhasiddhaM paanaaya prayuJjiita kuSThoktaM vaa tiktakam//
AS.Ci.12.13/ zleSmaduSTaayaaM punargrahaNyaaM maagadhikaMsiddhaarthakalkatiikSNena madanaphalakaSaayeNa punaHpunarvaamayet/
abdhaaturhi pravRddhastejo nirvaapayati/
tataH kRtapeyaadikramasya lavaNakSaaraamlakaTukotkaTairyathoktairannapaanauSadhairanalamuttejayet/
maJjiSThaacitrakaaruSkarakRmighnamadhuukapuSpaaNi kramaad dvikuDavaardhaaDhakaaDhakaardhadroNadroNaaMzaanyapaaM droNatraye kvaathayet/
droNazeSazca puutaziitaH sa niryuuho madhudviprasthavaaMzcandanoziirasuukSmailaagaruruuSitaM jatusRtaM ghRtakumbhamadhyuSito maasamaasavaH/
sarvadoSaghno+agnijanano bRMhaNaH zoSakuSThakilaasapramehaanaahagulmapaaNDuhRdrogajicca//
AS.Ci.12.14/ madhuukapuSpaaNaaM svaraso+ardhaavazeSakvathitaH kSaudrapaadayuktaH sarvathaa samaanaH puurveNa/
anena draakSekSukaazmaryaphalasvarasaasavaa vyaakhyaataaH//
AS.Ci.12.15/ dazamuulaviiraarajaniitriphalaajiivakarSabhakaaNaaM pRthak pRthak paJcapalaan bhaagaanapaaM vahe paktvaa paadazeSe rase ziitiibhuute guDatulaadvayaM dadyaadardhakuDavaM ca maakSikaattatpramaaNaaMzca cuurNitaan mustapriyaGgumaJjiSThaamadhukaviDaGgaplavazaabaralodhraan eSo+ardhamaasasthito muulaasavo+ayaM samaanaH puurveNa/
mahaavRkSakaNDacatuSpalaM dviguNaarkakaaNDaM lavaNatrayatripalaM pakvavaartaakakuDavaM citrakamuulapaladvayaM caantardhuumaM dagdhvaa vaartaakarasena guTikaaH kuryaat/
taa bhojanottaraM bhakSitaa grahaNii durnaamaviSuucikaalasakakaasazvaasapiinasapliihapaaNDuzvayathumehaarocakagulmaharaaH//
AS.Ci.12.16/ dazamuulaarkamuuladantiitrivRccitrakaasphotapaaThaaraasnaasnuhiikaaNDaanaaM pRthagdazapalaan bhaagaan kapaalodare dagdhvaa kSaaramudakadroNaizcaturbhiH kvaathayet/
paadaavazeSaM ca puutaM punaHpaadaavazeSameva kvathitaavataaritaM guDapalazatonmizramadhizrayet/
ghaniibhavati ca tasmin suzlakSNarajasaaM vRzcikaaliidvayayaavazuukaanaaM triMzat palaanyaavapet/
triMzadeva vacaabhayaavyoSacitrakaaNaam/
dvipalaM ca pRthak pRthak hiGgvamlavetasayoH/
tato+akSamaatraa guTikaaH kRtvaa yathaabalamupayuktaaH samaanaaH puurvaabhiradhikaa vaa/
arzovihitaaMzca kSaaratakraariSTaan ghRtaanyannapaanaM ca seveta/
SaTpalaM bhallaatakaghRtaM dhaanvataraM ca/
sannipaate tu paJca karmaaNi kuryaadyathaavasthaM vaa grahaNiicikitsitamiti/
bhavati caatra//
AS.Ci.12.17/ praseke zlaiSmike+alpaagnerdiipanaM ruukSatiktakam/
yojyaM kRzasya vyatyaasaat snigdharuukSaM kaphodaye//
AS.Ci.12.18/ kSiiNakSaamazariirasya diipanaM snehasaMyutam/
diipanaM bahupittasya tiktaM madhurakairyutam//
AS.Ci.12.19/ sneho+amlalavaNairyukto bahuvaatasya zasyate/
snehameva paraM vidyaaddurbalaanaladiipanam//
AS.Ci.12.20/ naalaM snehasamiddhasya zamaayaannaM sugurvapi/
malamaamaM kaphe kSiiNe mandaagniryo+atisaaryate//
AS.Ci.12.21/ sa pibet sarpiSo maatraaM diipaniiyauSadhairyutaam/
prasanno maargamaapannaH svaM samaano+anilastayaa/
agneH samiipacaaritvaadaazu prakurute balam//
AS.Ci.12.22/ puriiSaM yastu kRcchreNa kaThinatvaadvimuJcati/
sa ghRtaM lavaNairyuktaM naro+annaavagrahaM pibet//
AS.Ci.12.23/ raukSyaanmande+anale sarpistalaM vaa diipanaiH pibet/
kSaaracuurNaasavaariSTaan mande snehaatipaanataH//
AS.Ci.12.24/ udaavartaattu yoktavyaa niruuhasnehabastayaH/
doSaativRdhyaa mande+agnau saMzuddho+annavidhiM caret//
AS.Ci.12.25/ vyaadhimuktasya mande+agnau sarpireva tu diipanam/
adhvopavaasakSaamatvairyavaagvaa paayayet ghRtam/
annaavapiiDitaM balyaM diipanaM bRMhaNaM ca tat//
AS.Ci.12.26/ diirghakaalaprasaGgaattu kSaamakSiiNakRzaan naraan/
prasahaanaaM rasaiH saamlairbhojayet pizitaazinaam//
AS.Ci.12.27/ laghuuSNakaTuzodhitvairdiipayantyaazu te+analam/
maaMsopacitamaaMsatvaat paraM ca balavardhanaaH//
AS.Ci.12.28/ snehaasavasuraariSTacuurNakvaathahitaazanaiH/
samyak prayuktairdehasya balamagnezca vardhate//
AS.Ci.12.29/ diipto yathaiva sthaasnuzca baahyo+agniH saaradaarubhiH/
sasnehairjaayate tadvadaahaaraiH koSThago+analaH//
AS.Ci.12.30/ naabhojanena kaayaagnirdiipyate naatibhojanaat/
yathaa nirindhano vahniralpo vaatiindhanaavRtaH//
AS.Ci.12.31/ yadaa kSiiNe kaphe pittaM sve sthaane pavanaanugam/
pravRddhaM vardhayatyagniM tadaasau saanilo+analaH//
AS.Ci.12.32/ paktvaannamaazu dhaatuuMzca sarvaanojazca saGkSipan/
maarayet syaat sa naa svastho bhukte jiirNe tu taamyati/
tRTkaasadaahamuurcchaadyaa vyaadhayo+atyagnisambhavaaH//
AS.Ci.12.33/ tamatyagniM gurusnigdhamandasaandrahimasthiraiH/
annapaanairnayecchaantiM diiptamagnimivaambubhiH//
AS.Ci.12.34/ muhurmuhurajiiNaapi bhojyaanyasyopahaarayet/
nirindhano+antaraM labdhvaa yathainaM na vipaadayet//
AS.Ci.12.35/ kRsaraaM paayasaM snigdhaM paiSTikaM guDavaikRtam/
azniiyaadaudakaanuupapizitaani bhRtaani ca//
AS.Ci.12.36/ matsyaan vizeSataH zlakSNaan sthiratoyacaraazca ye/
aavikaM subhRtaM maaMsamadyaadatyagnivaaraNam//
AS.Ci.12.37/ payaH sahamadhuucchiSTaM ghRtaM vaa tRSitaH pibet/
godhuumacuurNaM payasaa bahusarpiHplutaM pibet//
AS.Ci.12.38/ aanuuparasayuktaan vaa snehaaMstailavivarjitaan/
zyaamaatrivRdvipakvaM vaa payo dadyaadvirecanam//
AS.Ci.12.39/ asakRt pittaharaNaM payasaa pratibhojanam/
yatkiJcidguru medhyaM ca zleSmakaari ca bhojanam/
sarvaM tadatyagnihitaM bhuktvaa ca svapanaM divaa//
AS.Ci.12.40/ aahaaramagniH pacati doSaanaahaaravarjitaH/
dhaatuun kSiiNeSu doSeSu jiivitaM dhaatusaGkSaye//
AS.Ci.12.41/ agnimuulaM balaM puMsaaM balamuulaM hi jiivitam/
eSa saarazcikitsaayaa yadagneH parirakSaNam//
//iti dvaadazo+adhyaayaH//

atha trayodazo+adhyaayaH/
AS.Ci.13.1/ athaato muutraaghaatacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.13.2/ vaataanmuutrakRcchre vaataharatailaabhyaktagaatrasyaadhonaabheH sarvamaGgaM piNDena sekaavagaahaizca vaataghnaiH kumbhiisvedena ca svedayet//
AS.Ci.13.3/ dazamuulabalairaNDamuulapunarnavaazataavariivRzciivapattuurapaaSaaNabhedakakolakulatthayavakvaathena tatkalkena ca tailaM sarpiH suurakarkSavasaalavaNapaJcakopetaM siddhaM paanaaya dadyaat/
etaanyeva cauSadhaanyannapaane piNDopanaahasvedayozca tailaphalasnehaamlayuktaani kalpayet/
prasannaaM ca sauvarcalaaDhyaaM pibet//
AS.Ci.13.4/ pittaje ziitasekaavagaahapradehaan prayuJjiita/
tRNapaJcamuulazvadaMSTraabhiiruvidaariikazerukakvaathaM ziitaM samadhu zarkaraM pibet/
tadvacca kaaNDekSurakamuulam/
kamalotpalavidaariizRGgaaTakaani/
draakSaarasena vaa trapusakusumbhorvaarubiijavRSakakuGkumakalkaM sarvamuutraaghaataghnam/
madhukadaarvyurvaarubiijaani vaa taNDuladhaavanena/
samaakSikaaM vaa daarviimaamalakarasena/
mRdviikaakalkaM vaa paryuSitaambhasaa//
AS.Ci.13.5/ kaphaje yathaasvaM svedo vamanaM kaTutiikSNoSNakSaaramannapaanaM yavaannaM takraM ca/
pibecca madyena suukSmailaamaamalakarasena vaa madhuyutaaM vaa kadaliirasena kaiDaryakarasena vaa zitivaarakabiijaM vaa takreNa/
pravaalacuurNaM vaa taNDulaambunaa/
dhavakuTajakaraJjaamRtaakebukailaaragvadhasaptacchadakvaathaM vaa ziitaM sakSaudram/
tatsiddhaaM vaa yavaaguum/
kaNTakaarikaasvarasaM vaa samaakSikam/
vyoSailaagokSurakasaarasaasthiini vaa madhumuutrayuktaani/
paaTaliikSaaraM vaa bahukRtvaH parisrutaM tailayuktam/
tilapaaTaliipaaribhadrayaavazuukakSaarodakaanuviddhaaM vaa tvageloSakacuurNayuktaaM prasannaam/
tilaadiinaaM vaa pRthak kSaaraM guDopadaMzamazniiyaat/
tiikSNoSNadravyasiddhaM ca tailaM paanaabhyaGgaarthe//
AS.Ci.13.6/ sannipaataatmake vaataadiinaaM sthaanaanupuurvyaa yathaasannaM pratikurviita/
yatholbaNaM vaa sarveSu samasthiteSu vaa samasitaM yavakSaaraM bhakSayet/
api ca//
AS.Ci.13.7/ elaazmabhedakazilaajatupippaliinaaM cuurNaani taNDulajalaalulitaani pitvaa/
tadvadguDena sahitaanyupayujya maasamaasannamRtyurapi jiivati muutrakRcchrii//
AS.Ci.13.8/ elopakulyaamadhukaazmabhedakauntiizvadaMSTraavRSakorupuugaiH/
kvaathaM pibeccharkarayaavagaaDhaM kRcchre sadaahe saruje bibandhe//
AS.Ci.13.9/ hariitakiigokSuraraajavRkSapaaSaaNabhiddhanvayavaasakaanaam/
kvaathaM pibedazmajatupradhaanaM sarzakare saazmarimuutrakRcchre//
AS.Ci.13.10/ azmaryaamacirotthitaayaaM vaatabastyaadiSu ca yathaadoSamidamevaacaret//
AS.Ci.13.11/ paaSaaNabhedakavasukavasiraazmantakazataavariizvadaMSTraabRhatiidvayakapotavaGkaabalaatibalaakacchuroziiragundhuvRkSaadaniibhalluukavaraNayavakolakulatthazaakaphalakatakaphalakvaathe sarpiruuSakaadipratiivaapaM vipaacya piitamaazu vaataazmariiM bhinatti/
ebhireva ca dravyaiH kaSaayakSaaraannapaanaani kalpayet//
AS.Ci.13.12/ siMhiivyaaghniigokSurakekSurakorubuukamuulakalko+amadhureNa dadhnaa piitaH sapgaahaadazmariiM bhinatti/
zigrumuulakalkena dadhilavaNayamakasiddho yuuSaH//
AS.Ci.13.13/ viirataraadigundretkaTapattuuravaaraahiipaaThaapaaTaliiziriiSazaalimuulavidaariidvipunarnavakvaathe trapusakusumbhairvaarukarkarubiijamadhukazilaajatupratiivaapaM sarpirvipaacya piitamaazu pittaazmariiM bhinatti/
puurvavacca kaSaayaadiinebhiH kalpayet//
AS.Ci.13.14/ varaNaadibhadradaarvaadiguggulvelaadvayakuSThamaricacitrakamustaasurasaahvayaiH kalkiikRtaiH saadhitamuuSakaadipratiivaapaM sarpiH zleSmaazmariiM bhinatti/
iti samaanaM puurveNa//
AS.Ci.13.15/ mastunaa bahuzaH paaTaliibhasma gaalayitvaa bhasma visarjayet/
tatastanmastu gRhiitvaa kulatthaiH saha kvaathayet/
taM kvaathaM gokSurakamuulailaatrapusakuraNTakabiijapaaSaaNabhedakacuurNaM kSaudreNa liiDhvaanupibet/
tathaa ziighramevaazmarii bhidyate cyavate ca//
AS.Ci.13.16/ azmariibheSajaanaaM ghRtaaktaanaamantardhuumaM dagdhaanaaM kSaaraM graamyapazuzakRtkSaaraM ca gomuutreNa bahukRtvo gaalayitvaa tamacchamagnau saadhayet/
ghaniibhavati ca tasmiMstryuuSaNoSakaadicuurNaM dadyaaddarviipralepaM caavataarayet/
eSa kSiiraazinaH kSaaraavaleho+azmariiM bhinatti paatayati ca zarkaraam//
AS.Ci.13.17/ tilakadaliiyavaapaamaargapalaazakSaaro+avimuutreNa piitaH samaanaH puurveNa/
ketakapatrakvaathena hiGgukrauJcaasthikSaarayuktaH paaTaliikaraviirakSaarazca/
krauJcoSTragardabhaasthizvadaMSTraakadambamuulataalapatrikaajamodanaagaracuurNazca suraamaNDoSNodakaanyataraprayuktaH//
AS.Ci.13.18/ picukaaGkolazaakakatakendiivaraphalakvaathazca sukhoSNo guDayuktaH/
nRtyakuNDakabiijacuurNazca samaakSiko+avikSiirayuktaH//
AS.Ci.13.19/ kapotavaGkaamuulaM ca surayaa/
tatsiddhaM vaa payo+azmariivedanaartaH pibet/
siddhaM vaabhayaasthibhiH punarnavena vaa//
AS.Ci.13.20/ zeSeSvevaM muutraaghaateSvata eva cikitsaaM vibhajet//
AS.Ci.13.21/ drasvapaJcamuulena dviguNatrikaNTakena saadhitaM toyaM payo vaa kevalaM ghRtamizraM vaa pibet sarvamuutraaghaataghnam//
AS.Ci.13.22/ gokSurakakaNTakaarikaakRtaaM vaa saphaaNitaaM yavaaguum/
taamracuuDarasasiddhaaM vaa/
viirataraadikvaathena vaa/
tena vaa tadbhaavitaM zilaajatu/
vaajiraasabhaanyatarazakRdrasaM vaa/
duraalabhaasvarasaM vaa/
kakubhakaSaayaM vaa/
muurvaabhayaamustadevadaarumadhukakalkaM vaa/
vaaruNiikSiiroSNodakaanyatamena/
triphalaakalkaM vaa sasaindhavaM sukhaambhasaa/
kevalameva vaa bibhiitaka biijaM surayaa/
vihagapizitopadaMzaM vaa nigadamadiraamaNDaM maardviikamaasavaan vaa vividhaan pibet/
piitamadyazca ziighravegena vaajinaa rathena vaa yaayaat/
evamazmarii zarkaraa capracyavate/
sarveSu ca muutraaghaateSu vizeSato+azmariizarkaraasu viirataraadiH sarvathaa prayojyaH/
tilvakaghRtaM ca virekaartham/
bastikarma caabhiikSNaM vizeSeNottarabastiH//
AS.Ci.13.23/ tatra zyaamaadirardhaardhavihito gomuutrasiddho niruuhaH/
bilvaadimuulaizca suraasauviirakaadisiddhaistRNapaJcamuulazvadaMSTraazRtakSiiravaaMzca trapusairvaarukazataahvaabiijakarSabhakayavaaniikalkitaH/
piitadaarusiddhaM tailamanuvaasanam//
AS.Ci.13.24/ zataavariigokSurakabRhatiidvayapunarnavoziiramadhukadvisaarivaazreyasiilodhratRNapaJcamuulakaSaaye kSiiracaturguNaM balaavRkSakakharaahvopakuJcikaavatsakatrapusorvaarubiijazitivaarakamadhukaSaDgranthaazataahvaazmabhedamadanahapuSaakalkagarbhaM tailamuttarabastiH/
tadvizuddhasrotasaa ca punaH zukraazmaryaaM zukraazayazodhanaarthaM balatthena puMsaa vRSyaaNa maaMsaanaaM kukkuTamaaMsasya ca tRptenaanukuulaaH prakarSeNa priyaaH pramadaa yathaakaalamaasevyaa iti//
AS.Ci.13.25/ kriyaabhiraabhiH siddhaabhirnacecchaantistato bhiSak/
iti raajaanamaapRcchya zastraM saadhvavacaarayet//
AS.Ci.13.26/ akriyaayaaM dhruvo mRtyuH kriyaayaaM saMzayo bhavet/
nizcitasyaapi vaidyasya bahuzaH siddhakarmaNaH//
AS.Ci.13.27/ athaaturamupasnigdhamapakRSTadoSamiiSatkarzitamabhyakta svinnazariiramabhuktavantaM kRtamaGgalasvastivaacanamupakalpitasambhaaramaazvaasya tato balavantamaviklavamaajaanusame phalake praagupavezya puruSaM tasyotsaGge suniSaSNapuurvakaayamuttaanaM vastracuMbalopaviSTaM saGkucitajaanukuurparamitareNa puMsaa sahabaddhaM suutraiH zaaTakena vaa tato+asyasvabhyaktaM naabhipradezaM vaamapaarzve vimRdya muSTinaavapiiDayet/
adhonaabheryaavadazmaryadhaH pratipannaa tatastailaabhyakte kRttanakhe vaamahastapradeziniimadhyame paayau praNidhaayaanusevanyaasaadya ca prayatnabalaabhyaamazmariiM meDhragudayorantaramaaniiya nirvaliikamanaayatamaviSamaM ca bastiM sannivezya bhRzamutpiiDayedaGguliibhyaaM yaavat granthirivonnataM zalyaM bhavati/
tataH sevanyaaH savye paarzve sevaniiM yavamaatraM muktvaa nidadhyaacchastramazmariipramaaNena/
dakSiNato vaa kriyaasaukaryahetorityeke/
yathaa na vibhidyate vicuurNyate vaa tathaa prayateta/
taccuurNamalpamapyavasthitaM punaH parivRddhimeti/
tasmaat samagraamagravakreNaadadiita//
AS.Ci.13.28/ striiNaaM tu bastiH paarzvagato garbhaazayasannikRSTaH/
tasmaattaasaamutsaGgavadadhaH zastraM paatayet/
ato+anyathaa khalvaasaaM muutrasraavii vraNo bhavati puruSasya ca muutraprasekakSaNanaat/
azmariinimittamekato bhinno bastiH sidhyati/
kriyaabhyaasaacchaastravihitacchedaadiinaSpandaparivRddhatvaacca zalyasyeti/
na tu dvidhaa bhinnabastirazmariimaanamapi//
AS.Ci.13.29/ uddhRtazalyaM tuuSNodakadroNyaamavagaahya svedayet/
tathaa bastirasRjaa naapuuryate/
puurNe tu kSiirivRkSakaSaayaM puSpanetreNa vidadhyaat/
sa hi tathaa bastigatamazmariicuurNaM raktaM ca nirharati/
muutravizuddhyarthaM ca guDasauhityaM kaarayet//
AS.Ci.13.30/ utthaapya cainaM madhughRtaabhyaktavraNaM muutravizodhanadravyasiddhaamuSNaaM yavaaguuM saghRtaaM paayayedubhayakaalaM triraatram/
triraatraaduurdhvaM guDapragaaDena payasaa mRdumodanamalpaM bhojayedaadazaraatraat/
ata uurdhvaM phalaamlairjaaGgalarasaiH/
vraNaM ca kSiirivRkSakaSaayeNa prakSaalya lodhramadhukamaJjiSThaaprapauNDariikakalkena lepayet/
dvaadazaraatraM cainamapramattaH svedayet/
eteSveva ca haridraadiyukteSu tailaM vipakvaM vraNaabhyaJjanam/
saptaraatraacca svamaargamapratipadyamaane muutre yathoktamagninaa vraNaM dahet/
svamaargapratipanne cottarabastyaasthaapanaanuvaasanairmadhurapraayairupaacaret//
AS.Ci.13.31/ yadRcchayaa muutramaargapratipannaamantaraasaktaaM zukraazmariiM zarkaraaM vaa srotasaapaharet/
vidaarya vaa naaDiM baDizenoddharet/
ruuDhavraNazca varSamaGganaazca naganaagarathadrumaat naarohet/
naapsu plaveta bhuJjiita vaa guruuNi//
AS.Ci.13.32/ karmaNi tu muutravahazukravahamuSkasrotomuutraprasekasevaniiyonigudabastayo+aSTau parihartavyaaH/
tatra muutravahacchedaat muutrapuurNabastermaraNam/
zukravahacchedaanmaraNaM klaibyaM vaa/
muSkasrotasorupaghaataat dhvajabhaGgaH/
muutraprasekacchedaanmuutrasravaNam/
sevaniiyonicchedanaadrujaapraadurbhaavaH/
gudabastividdhasya sadyomaraNamuktaM praagiti//
AS.Ci.13.33/ bhavati caatra/
marmaaNyamuunyavijJaaya srotojaani zariiriNaam/
zastrapaaNirdhruvaM hanti saahasaat kevalo yathaa iti//
//iti tryodazo+adhyaayaH//

atha caturdazo+adhyaayaH/
AS.Ci.14.1/ athaataH pramehacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.14.2/ praayeNa hi pramehiNo+abhiSyaNNadehatvaadupahataagnerbhakSyaadipaJcavidhamapyannamupayuktaM muutraaya medase ca vipariNamate/
tasmaadasya tejodhaatuvRddhaye kledamedaH prazamanaaya ca balinaH saMzodhanaani prayuJjiita/
durbalasya tu saMzamanaani/
sarvasya ca baddhamuutraaNyamedaskaraaNyabRMhaNaanyagnidiipanaani balajananaani caannapaanaani/
balaM hi vidhinopacitamazeSaamayakSayaaya sampravartate//
AS.Ci.14.3/ atha saMzodhanaarhaM pramehiNamaadaveva bibhiitakasarSapeGgudiikaraJjanimbanikumbhaanyatamatailena trikaNTakaadinaa vaa yathaasvaM siddhena snehena priyaGvaadizRtena vaa haviSaa snehayitvaa kalpavihitaiH prayogairvaamayedvirecayecca//
AS.Ci.14.4/ tato jaatabalaM mustaamaradaarunaagaraprativaapena surasaadikaSaayeNaasthaapayet/
pittottaraM tu nyagrodhaadikaSaayeNa/
tatazca jaaGgalarasaiH krameNa santarpayet/
atyapatarpaNena hi pramehiNo vizeSeNa muutrakRcchrabastimeDhrazuulagulmaatikaarzyabhramaadiinaaM sambhavaH/
tato+anubandharakSaNaarthaM zamanaarhasya ca zamanaanyavacaarayet//
AS.Ci.14.5/ praataH sarvaprameheSu haridraaM madhunaa yuktaamaamalakarasena pibet/
athavaa saalasaptaparNakuTajakapitthakampillakabibhiitakarohitakakusumaani taccuurNaM vaa kSaudreNa lihyaat/
hariitakiicuurNaM vaa/
pibedvaa triphalaamustaadevadaaruharidraakvaatham/
asanacitrakatriphalaadaarviikaliGgakaanaaM vaa sakSaudram/
tadvad guDuucyaa vaa svarasamaamalakaanaaM vaa//
AS.Ci.14.6/ vizeSatastu kaphameheSu kaTphalamustaalodhraabhayaanaaM samaakSikaM kaSaayam/
tagaraviDaGgadviharidraaNaaM vaa/
candanaagarukuSThadevadaaruuNaaM vaa/
paaThaagnimanthacavikaatriphalaanaaM vaa/
pittaprameheSu tu lodhrasevyaarjunacandanaanaam/
nimbaamRtaamalakapaToliinaaM vaa/
ziriiSasarjaarjunakesaraaNaaM vaa/
phaliniikamalotpalakiMzukaanaaM vaa/
kuTajotpalakaTaGkaTeriiNaaM vaa//
AS.Ci.14.7/ teSvapi ca vizeSeNa pibedudakamehaadiSu kramaat kaSaayaM paarijaatasya vaijayantyaaH saptacchadasyaariSTasya nizaayaaH kakubhacandayozcitrakasya paaThaajoGgakayoH khadirasya triphalaaragvadhayozca madhuyutam/
pibecca sikataamehe hiGgupravaalakailaalavaNaani madyena muutreNa kSaarodakena vaa/
kSaaramehaadiSu triphalaayaa asanaadeH nyagrodhaadeH zamyaakasya candanamaJjiSThayoH guDuuciitindukaasthikaazmaryakharjuuraaNaaM ca madhuyuktam/
zoNitamehe madayantiipatrakalkaM ca sakSaudraM ziitaambunaa//
AS.Ci.14.8/ vaatayeSvapi yaapanaarthaM kaphapittolbaNeSu pibet kaSaayam/
tatra vasaamehe+agnimanthasya/
majjamehe+amRtacitrakayoH/
kuSThakuTajapaaThaakaTurohiNiikalkamizram hastamehe hastisuukarakharoSTraasthikSaaram/
madhumehe kadarakhadirapurakaSaayam//
AS.Ci.14.9/ kaphaanugateSu tu vasaadimeheSu yathaasvakaSaayeNa saadhitaani tailaani/
pittaanugateSu ca ghRtaani yamakaM vaa prayuJjiita//
AS.Ci.14.10/ etena zeSeSvapi meheSu snehavikalpa ukto veditavyaH//
AS.Ci.14.11/ tathaa kaSaayasampRktaiH snehaiH kaphapittamuutramedasaamanilasya copazamo bhavati//
AS.Ci.14.12/ trikaNTakaativiSaabhallaatakalodhravacaapicumandaghananizaajamodaarjunaazmantakapaTolasomavalkamaJjiSThaapadmakacandanaagarubhizca sneho vipakvaH sarvamehaghnaH//
AS.Ci.14.13/ dazamuulahariitakiidevadaarukaraJjadvayadvivarSaabhuudantiibhuukadambabhallaatakazaThiipuSkaramuulaarkamuulasnuhiimuulavaraNamuulapippaliimuulaani pratyekazo dazapalonmitaani yavakolakulatthaprasthatrayaM caaSTaguNe+ambhasi saadhayitvaa paadazeSaM kaSaayamavataarayet/
tena vacaaviDaGgakampillakabhallaatakabhaarGgiirohiSacavikaapippaliidvayatrivRnniculavizvabheSajapratiivaapaM ghRtaprasthaM vipacet/
etaddhaanvantaraM sarpiH sarvamehapiTakaakuSThaviSazophaarzogulmavidradhipliihajaTharazvaasakaasavardhmapaaNDurogavaatazoNitonmaadaapasmaaraharam//
AS.Ci.14.14/ aahaaraM ca yavavikRtipraayaM madhvaamalakopetamaahaarayet/
yathaayathaM pramehaghnauSadhaniryuuhaiH subahuzo yavaan bhaavayitvaa saktumanthaapuupadhaanaalaajavaaTyaadiin vividhaaMzca laghuun bhakSyaanupakalpayet/
tadvacca godhuumaan/
gavaazvakharajaTharasthitaizca yavairvaMzayavairvaa/
yavo hi baddhamuutro medaHpittakaphaharaH sthairyakarazca/
tathaa zaaliSaSTikatRNadhaanyaani mudgaadayastiktaani zaakaani jaaGgalaani ca pizitaani zuulyaani parizuSkaaNi pradigdhaani bhRSTacaNakopadaMzaani vividhaasavaanupaanaanyupayuJjiita//
AS.Ci.14.15/ lodhramuurvaazaThiiviDaGgatriphalaapuSkaramuulacaaturjaatakakramukacavikaayavaaniizyaamaabhaarGgiidvivizaalaabhuunimbatagaracitrakapippaliimuulakaTurohiNiikuSThapaaThendrayavaativiSaaplavanakhamaricaani karSaaMzaanyapaaM kalaze+adhizRtya turyazeSe rase puute jatuzRtapuraaNaghRtabhaajanasthe+ardhabhaagena madhu nidhaaya pakSamupekSito+ayaM lodhraasavaH sarvapramehakuSThakilaasasthaulyaarucakakRmipaaNDuzophaarzograhaNiidoSaannihanti//
AS.Ci.14.16/ dazamuuladantiitrivRcchyaamaazreyasiicitrakapunarnavasudhaadhavaikaiSikaagaNDiiraguDuuciinaaM pRthak paJcaviMzatipalaan bhaagaaMstriphalaaDhakaM ca saliladroNairdazabhiH paadazeSaM niryuuhamavataarayet/
tasmin puutaziite zucibhaajanasthe puraaNaguDatulaadvayaM gomuutraaDhakamayorajordhaaDhakaM maagadhikaaprasthaM kuTajaarjunakuSThakRmighnavacaacitrakapalaani ca dvaadaza pratiivaapaM datvaa maasaM sthaapayet/
eSa dazamuulaariSTaH samaanaH puurveNa//
AS.Ci.14.17/ asanaadidravyaaNi pRthak viMzatipalaanyambhasaaM ghaTaaSTakena kvaathayet/
caturthasthitaM ca parisrutaM suziitaM guDapalazatadvayena madhvardhaaDhakena zlakSNapiSTena ca pRthak palaaMzena vatsakaadinaa saMyojya sakSaudreNa pippaliicuurNenaantaHpralipte jatusRte ghRtakumbhe aavaapya yavaplle nidhaapayet/
tatra ca tanuuni khadiraaGgaaraprataptaani triiMzcaturo vaa maasaanayaM vivRto lohaariSTaH puurvasmaadadhikaguNaH/
ziighumadhumaadhavaanapi ca nigadaan pibet//
AS.Ci.14.18/ nivRttamadyastu saarodakaM darbhaambho madhukapitthatindukamaricaanuviddhaani paanakaani raagaSaaDavaaMzca saarSapikaanyanupaanaani ca tadvidhaani/
uSTraazvatarakharapuriiSacuurNaanuviddhaM caasmai dadyaadazanam//
AS.Ci.14.19/ mustaamRtaagaNDiiradviharidraadvisaarivaadvidarbhavarSaabhuutrikaNTakavyoSaphalgurohiSapallavazyaamaasuradaarukaalaaviDaGgapaaThaakampillakabhaarGgiinidigdhikaadantiicitrakakaTukairaNDamuulaani samaaMzaanyaikadhyaM cuurNayitvaa taccuurNaadayazcuurNaM dviguNaM zlakSNamaavaapya madyaanupaanaM madhunaavalihyaat pibedvaa sukhodakena triphalaambhasaa vaa/
tena mehapliihahaliimakapaaNDurogazvayathudurnaamagulmodaraaNi ziighramupazaamyanti/
dvividhopakramaNiiyoktaaMzcaatisthaulyaadigadayogaaMzca ziilayet/
pravRddhamedaaH pragaaDhavyaayaamodvartanasnaanavilepanaani ca ruukSaabhirauSadhiibhiH//
AS.Ci.14.20/ adhanastu chatrapaadatravirahito munivRttiryojanazatamadhikaM vaa gacchet/
zyaamaakaniivaaraamatindukakapitthaazmantakaphalamuulaahaaro vaa mRgaiH saha vaset/
gobhirvaa saha tanmuutrazakRdvRttiH paribhramet/
taDaagaani vaa khanet/
kRzaM tvaviruddhairbRMhayet//
AS.Ci.14.21/ zaraavikaadyaastu apakvaaH zophavadupaacaret/
pakvaazca vraNavat/
puurvaruupeSveva tu taasaaM paane vanaspatikaSaayaM bastamuutraM copadizanti/
tiikSNaM ca saMzodhanaM/
durvirecyaa hi mehino bhavanti medobhivyaaptadehatvaat/
tailaM ca vraNaropaNaarthamelaadau kurviita/
aaragvadhaadeH kaSaayamudvartane/
asanaadeH pariSecane/
vatsakaadeH paanabhojaneSu//
AS.Ci.14.22/ paaThaacitrakazaarGgeSTaakSudravRhatiisaarivaasomavalkasaptaparNaaragvadhakuTajamuulacuurNaM madhunaalihyaannavaayasaM vaa/
asanaadivargasya kaSaayaM paadazeSaM parigRhya parisraavya ca punaH priyaGgvaamalakalodhradantiikRSNaayastaamracuurNaavaapaM darviipralepinamavataarayet taM yathaabalamavalihyaat/
yathaasvaM ca pramehaghnauSadhaniryuuhairbhaavitazilaajatutulopayuktaa sarvamehaan sapiTakaanapakarSatiiti//
AS.Ci.14.23/ bhavati caatra
maagadhiimadhukaM ledhraM kuSThamelaahareNavaH/
samaGgaa dhaatakiipuSpaM saarivaa rajaniidvayam//
AS.Ci.14.24/ priyaGgavaH sarjarasaH padmakaM padmakesaram/
maatuluGgasya patraaNi madhuucchiSTaM sasaindhavam//
AS.Ci.14.25/ taistailaM siddhamabhyaGgaacchodhayedropayeta ca/
duSTaaruHpiTakaagaNDagaNDamaalaabhagandaraan//
AS.Ci.14.26/ piTakaaH saadhayecchiighnaM taa hyasuun ghnanti mehinaH/
anuzeSaanapi bhiSagyathaabalamupadravaan//
AS.Ci.14.27/ sarvajatvaanmahaamarmasaMzrayaadanuSaGgataM/
subahuupadravatvaacca prameho daaruNe gadaH//
//iti caturdazo+adhyaayaH//

atha paJcadazo+adhyaayaH/
AS.Ci.15.1/ athaato vidradhivRddhicikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.15.2/ sarvameva vidradhimaamaM zophavidhinaa yathaadoSamupaacaret/
pratataM ca zoNitamapaharet/
paakaabhimukhaM copanaahya pakvaM paaTayitvaa vraNavaccikitset//
AS.Ci.15.3/ aabhyantare tu vidradhau varaNaadikvaathamuuSakaadipratiivaapaM pibet/
aabhyaameva ca vargaabhyaaM virecanadravyaizca paanaay sarpiH prakalpayet/
aasthaapanamanuvaasanaM ca/
madhuzigrum ca paanabhojanalepaneSu/
zilaahvayaM vaa kalpavidhaanenopayuJjiita/
gugguluM vaa yathaadoSaM ca sarvazo gulmavadupakramet//
AS.Ci.15.4/ triphalaapicumandamadhukakaTukaapaTolaani zaaNaaMzaani/
trivRttraayamaaNayoH karSam/
masuurapalaM caikadhyamaSTaguNe+ambhasi saadhayitvaa puutaM rasaM ghRtamuurchitaM pibet/
tena vidradhigulmajvaradaahazuulatRSNaahRdrogabhramaaratimuurchaaraktapittakaamalaakuSThavisarpaaH prazaamyanti//
AS.Ci.15.5/ traayamaaNaaprasthakvaathe mustakaTukaataamalakiitraayamaaNaacandanaduraalabhaajiivantiiviirotpalaiH paalikairghRtaprasthaM kSiiraamalakarasaprasthadvayopetaM vipakvaM samaanaM puurveNa//
AS.Ci.15.6/ draakSaamadhuukakharjuuraabhiiruvidaariiparuuSakatriphalaakvaathe kSiirekSudhaatriisvarasasametamabhayaagarbhaM sarpirvipaacayet/
tacchiitaM madhuzarkaraapaadayuktaM samaanaM puurveNa/
bhRzaM ca zRGgaadibhiH zoNitamavasecayedyathaasannam/
baahumadhye vaa siraaM vyadhet/
pacyamaanaM ca koSThagataM bahirunnatamupanaahayet//
AS.Ci.15.7/ tatraiva ca piNDite zuule tatpaarzvapiiDanena labdhasuptau zastrakarmavidhinirdiSTaizca cihnaiH pakvamupalakSya bhittvaa vraNavat saadhayet//
AS.Ci.15.8/ aabhyantara eva ca pakvamuurdhvamadho vaa pravRttaM puuyamupadravaan parirakSan upekSeta dazaahamaatram//
AS.Ci.15.9/ asamyagvahati vaa klede tannirvaahaNaarthamamlasuraasavamaireyoSNodakaanyatamena varaNaadiM madhuzigruM vaa pibet/
tanmuulairvaa kRtaaM yavaaguuM yavakolakulatthayuuSeNa caazniiyaat/
uurdhvaM ca dazaahaattilvakaghRtena traayamaaNaa ghRtena vaa yathaabalaM zodhayet//
AS.Ci.15.10/ vizuddhazca tiktakamalpamalpaM sarpirmadhunopetamupayuJjiita/
yathaa ca nopaiti paakaM tathaa prayatitavyam/
ziighravidaahitvaattasya vidradhiriti saMjJaa/
pakve tu punardaivikii siddhiraazukaaritarazca sarvaamayebhyo vidradhiH/
sati ca pramehe pramehacikitsitamiikSeta//
AS.Ci.15.11/ stanavidradhimapi vraNavidhaanenopacaret/
pacyamaanaM yatheSTabhojanena paacayet/
na punarupanaahayet/
upanaddho hi stano mRdumaaMsatayaa ziighrameva pakvaH saGkothamavaapyaavadiiryeta/
pakvaM ca stanavidradhiM stanyavaahiniiH siraaH sacuucukaM ca kRSNamaNDalaM pariharan zastreNopakrameta/
sarvaasu caamavidagdhapakvavraNaavasthaasu stanaM nirduhiita/
dantaadividradhiinaamapi yathaasvameva vakSyate lakSaNaM saadhanaM ca//
//iti vidradhicikitsaa//
AS.Ci.15.12/ vRddhau tu maarutaje trivRtaa snigdhamaaturaM svinnaM ca mizrakasukumaarakatilvakairaNDakozaamraphalasnehaanaamanyatamena virecayet/
tato+anilaghnakvaathakalkairniruuhayet niruuDhaM ca maaMsarasenaazitaM yaSTiimadhukatailenaanuvaasayet/
svedapralepopanaahaaMzca prayuJjiita/
pakvaM ca bhitvaa vraNamiva cikitset//
AS.Ci.15.13/ pittavRddhiM pittazophavat/
pakvaM ca pittavraNavat//
AS.Ci.15.14/ kaphavRddhimapi kaphazophavat/
pibecca piitadaarukaSaayaM muutreNa/
kaphagranthivacca sarvaM vimlaapanavarjyamaacaret/
pakvaM ca paaTitaM zleSmavraNavat/
raktajaM pittavRddhivat/
pratataM caatra raktamapaharet//
AS.Ci.15.15/ medovRddhiM gavaadikariiSatuSakiNvasurasaadibhiruSNaruukSairmuutrayuktaiH svedayitvaa punastadvidhaireva sukhoSNaiH sotsedhaM lepayet/
tadvacchirovirekadravyairvaa/
svinnaM caivaM phalasevaniiM pariharan vRddhipatreNa vidaaryaapaniiyamedaH kaasiisasaindhavamaakSikaiH pratisaarya siivyet/
tataH sumanogranthimanaHzilailaabhallaatakaistailamabhyaGgaarthaM kuryaat/
aavraNasandhaanaacca snehasvedau//
AS.Ci.15.16/ muutravRddhiM snigdhaiH svedayitvaa vastrapaTTena veSTayet/
tato+adhastaat sevanyaa dakodaravadvriihimukhena bhitvaa naaDyaa sraavayet/
tataH sthagikaabandhaM kuryaat/
vraNe ca zodhanaropaNaani//
AS.Ci.15.17/ aantravRddhiM phalakozamasaMpraaptaM vaatavRddhivadupacaret/
punarnavazatapalaM dazapalaani ca pRthak dazamuulapayasyaazvagandhaazataavaryeraNDamuulaanyapaaM vahe+aSTaaMzaavazeSaM saadhayet/
puutaziite ca tasmin niryuuhe triMzadguDapalaanyeraNDatailaprasthaM ghRtadviprasthaM kSiiradviprasthaM kalkiikRtaani ca dvipalikaani draakSaanaagarapippaliipippaliimuulayavaaniiyavakSaaracitrakamadhukasaindhavaanyaavaapyaikadhyaM vipacet/
etat sarvayantraNaasvapariklezena mukumaaraakhyaM sukumaaraaNaamiizvaraaNaaM naariiNaaM kSiiNaretasaamaprajaanaamalpaagniinaaM viSamaagniinaaM ca kaamatonnapaane vaa prayuktamalakSmiighnaM kaantikaraM balyaM bRMhaNaM vayasthaapanaM vardhmavidradhipliihagulmodaavartazophodaraarzomeDhrayonirogeSu mahaavaatavyaadhiSu ca paramamauSadham/
gandharvahastamuulatulaaM yavaaDhakaM naagaraardhakuDavaM ca saliladroNe paadazeSaM vipacet/
tena dviguNakSiireNairaNDatailaprasthaM saadhayet/
kalkapiSTaM caatra dadyaat punargandharvahastamuulakuDavaM zuNThiipalaM ca/
etat gandharvahastatailaM tulyaM puurveNa/
bhavati caatra//
AS.Ci.15.18/ yaayaadvardhma na cecchaatiM sneharekaanuvaasanaiH/
bastikarma puraH kRtvaa vaGkSaNasthaM tato dahet/
agninaa maargarodhaarthaM maruto+ardhenduvakrayaa//
AS.Ci.15.19/ aGguSThasyopari snaava piitaM tantusamaM ca yat/
utkSipya suucyaa tattiryak dahecchitvaa yato gadaH//
AS.Ci.15.20/ tato+anyapaarzve+anye tvaahurdahedvaanaamikaaGguleH//
AS.Ci.15.21/ gulme+anyairvaatakaphaje pliihni caayaM vidhiH smRtaH/
kaniSThikaanaamikayorvizvabhyaaM tu yato gadaH//
//iti paJcadazo+adhyaayaH//

atha SoDazo+adhyaayaH/
AS.Ci.16.1/ athaato gulmacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.16.2/ gulmo hi vaataadRte na sambhavati/
tasmaatteSu sarveSvapi prathamaM snehasvedau vaatahaharau/
snehopasaMhitaM mRdu virecanaM tadvidhaaMzca bahuzo bastiinamlalavaNamadhuraaMzca rasaan yuktyaavacaarayet/
maarute hi vijite+alpenaapi yatnena zakyo+anyo+api doSo gulmeSu niyantum//
AS.Ci.16.3/ atha vaatottare ruukSaM baddhamarucchakRtamaaturaM tiivrarujamaanilavyaadhivihitamanyatama tailaM paayayet/
athavaa viDaGgapaJcakolamaricatriphalaadhaanyakagarbhaM sapayassarpirvipakvam/
anenaiva vaa kalkena dazamuulakvaathopahitam/
raajayakSmavihitaM vaa SaTpalam/
hiGgudhaanakaamlavetasasauvarcalailaabiDazaThiidaaDimayavakSaaratrikaTukaajagandhaajamodaajaajiipuSkaramuulavacaacitrakasurasairvaa dadhisMyuktam//
AS.Ci.16.4/ hapuSaamaricabaaSvikaasaindhavadiipyakaajaajiipaJcakolakaiH kolamuulakadaaDimarasadadhikSiiravat sarpiH siddhaM siddhaM zuulavibandhahidhmaadhmaanapliihahRdrogagrahaNiihatanaamakRmivardhmapaaNDukSayazvaasakaasayonirogodarajvaraarocakeSu/
zuNThiipalaM pippaliipalamadhyardhaM dhaanakaakuDavaM daaDimadvikuDavaM ghRtapalaani viMzatiH kSiiraM caikadhyaM vipacet/
etatsarpiH samaanaM puurveNa//
AS.Ci.16.5/ lazunasya vigatatvacastulaaM pratyekaM paJcapalikaM ca mahaapaJcamuulamaSTaguNe+ambhasi saadhayet/
tena kvaathena tadardhaaMzaizca pRthak suraadadhimastudhaanyaamladaaDimarasaiH yavaaniidiipyakaamlavetasahiGgucavikaasaindhavatryuuSaNatriphalaamaradaarubhizcaardhapalikaiH prasthonmitaM ghRtaM zRtaM piitaM samaanaM puurveNa//
AS.Ci.16.6/ varSaabhuudvayadazamuulaazvagandhaasuSaviicchinnaruhaabhaarGgiiraasnairaNDabalaakaalaazaThiipuSkaramuulagandhapalaazaan dvipalaaMzaan prasthaM prasthaM ca yavamaaSakolakulatthaanaaM jaladroNe paadaavaziSTaM vipacet/
tena pRthak samaM maatuluGgadaaDimaamraatakarasazuktatuSodakaaranaalaM ghRtaprasthaM dadhyaaDhakopetaM vacaakaaraviizataahvaadvikSaaratrilavaNatrikaTukaraasnaakumbhanikumbhayavaaniiyavaanakahiMsraamlavetasaniiliniiphalaviDaGgadaaDimahiGgupaaSaaNabhedakoSakavRSakahapuSaabhaarGgiizvadaMSTraatrapusairvaarubiijaajaajiisaarivopakuJcikaagranthikakustumbariitumburuphalamuurvaacitrakasurasaagajapippaliigarbhaM saadhayet/
daadhikaakhyametat sarpiH samaanaM puurveNa/
muutraghaatonmaadaapasmaaravaatavyaadhiharaM ca/
pibedvaa vyoSaSaDgranthaakRmighnakaTukaacitrakasauvarcalaabhayaayavakSaarairdazaaMzakSiirasaMyuktaM saadhitaM sarpiH/
kSiiraayogyaaya ca suraamadiraamastudadhisaradaaDimarasaanaamanyatamaM vidadhyaat//
AS.Ci.16.7/ abhyaGgapuurvaM cainaM sadaa svedayet/
snehasvedau hi samyak prayuktau srotasaaM maardavamupajanayyaanilaM jitvaa bhitvaa ca vibandhamaazu gulmamapakarSataH//
AS.Ci.16.8/ tatra hRdayaje vizeSeNa snehapaanamicchanti/
bastije bastimubhayaM naabhipaarzvaazraye/
vibaddhaanilavarcasazca diiptaagneH snigdhoSNaani bRMhaNaani caannapaanaani punaHpunazca snehapaananiruuhaanuvaasanaani kaphapittaanurakSiNaayojyaani//
AS.Ci.16.9/ anyathaa kapho vivRddhastandraagauravaarucihRllaasaagnisaadaan kuryaat/
tamullikhet/
tatkRteSu ca zuulaanaahavibandheSvanantaroktaanaaM ghRtaanaamauSadhaizcuurNaguTikaakvaathaan koladaaDimamaatuluGgasuraamaNDatakramastudhaanyaamloSNodakaanaamanyatamena prakalpayet/
api ca//
AS.Ci.16.10/ trilavaNahapuSaajamodaajagandhaavacaahiGgupaaThopakuJciizaThiijiirakaajaajikustumbariibaaSpikaakaaraviitumburusvarjikaa yaavazuuko jaTaapauSkarii daaDimaM tintiNiikaM viDaGgaani bhaarGgii varo vetasaamlo mizirmaricagajakaNaabhayaapaJcakolaani kumbho nikumbho vizaalaa yavaanii suraahvaM ca tatsarvamekatra cuurNiikRtaM biijapuuraadrasenaasakRt bhaavitaM yaH pibet praataraahaarakaale+athavaa maasamaatraM hitaazii naraH saadaram/
plutamaziziravaariNaa jiirNamadyena muutreNa takreNa kolaambhasaa mastunaa peyayaa sarpiSauSTreNa dugdhena kaulatthayuuSeNa vaa kSaaranizcyotatoyena vaa daaDimaadvaarasenaatmavaanebhirevauSadhaiH saadhitaM vaa ghRtaM hRdayagudakaTiiyakRtpliihaguhyaazritaM tasya zuulaM praNazyet tathaa gulmaviSTambhadurnaamakRcchrodaraadhmaanahidhmaavibandhaaH savardhmaarucizvaasakaasaaH prapaktuM ca zakto bhavet paavakaH praazyamaanaani paaSaaNacuurNaanyapi//
AS.Ci.16.11/ abhayaapaladvayamamlavetasapaladvayaM paalikaan vacaavizvabheSajatrivRddantiicitrakazaThiipuSkarajaTaayaavazuukaan kaarSikaan maricaajaajiisaindhavopakuJcikaazitivaarakayavaaniidhaatakiipuSpaviDaGgaan hiGgutrikarSaM ca cuurNitaM puurvavadbhaavitaM piitaM ca samaanaM tena//
AS.Ci.16.12/ yavaaniizatapuSpaanaagakesaravacaamustavyoSapaaThaaguggulutrivRtaagajapippaliitaaliisailaapaamaargadravantiinidigdhikaamuulaanaaM bhaago bhaagazcaamlavetasasya tatsuukSmarajiikRtaM maatuluGgadaaDimabadararasaziidhusuroSNasalilaanyatamena piitaM zuulagulmavardhmaanaahodarakoSThastaimityaarzozmariimuutragrahakaTiipRSThagrahonmaadaapasmaaraskannazukrataagnisaadaanapanayati//
AS.Ci.16.13/ tilakuntalapalaazasarSapayavanaalamuulakabiijaanaamantardhuumadagdhaanaaM kSaaraM gojaavimahiSiikharahastimuutrairbahukRtvo gaalayet/
tatastadacchaM zuNThiisaindhavakuSThakRmighnacuurNapratiivaapamadhizRtya lehiibhuutamaadadiita/
tattailayuktaM samaanaM puurveNa//
AS.Ci.16.14/ mahauSadhadevadaarudantiitrivRtpaaThaakSaaradvayatriphalopakuJcikaacavikaadviipippaliidvayapippaliimuulasarpasugandhaa kuSTakaTurohiNiinaamardhapalikaan bhaagaan palaM palaM ca paJcaanaaM lavaNaanaamekatra cuurNayitvaa dadhnaa trivRtena caaplaavya kalazodare+antardhuumaM paacayet/
agnivarNaM ca kalazamapaniiya kSaaramaadadiita/
eSa kSaaraagado bhelavihitaH samaanaH puurveNa sarpamuuSikadaSTAgaraapasmaaronmaadaazmariiyonizukradoSaaMzca saadhayati//
AS.Ci.16.15/ pittaM ca vivRddhamantaH santaapaM janayet/
tatrairaNDatailaM sapayaskaM virecanaarthaM pibet/
sakaphastu vaaruNiimaNDamizram/
atyudriktapittastriphalaaM traayamaaNaaM vaa kSiireNa pibet/
viriktasyaapi santaapaanuvRttau raktamavasecayet//
AS.Ci.16.16/ viDvibandhe codaavartakramaM kuryaat/
luJcitatilapaladvayaM zuNThyardhapalaM ca piSTaM guDapalopetamuSNena payasaa pibet/
tadvaatagulmodaavartayonizuulaanapohati tathaakSiirazRtena mahaapaJcamuulena zilaahvayam/
lazunaM tu kSiirasiddhaM piitvaa gulmodaavartagRdhrasiihRdrogavidradhizoSaviSamajvaraan jayati//
AS.Ci.16.17/ bRhatiidvayabilvagokSurakairaNDamaatuluGgiimuulapaaSaaNabhedakvaathaH sayaavazuuko gulmazuulaharaH/
maaSaparNiimudgaparNiisahadevaaddrasvapaJcamuulairaNDekSuvaalikaaniryuuho yavakSaaropetaH sarvagulmakoSThazuulaghnaH/
devadaarunaagarairaNDapuSkaramuulaanaaM kvaathaH sarvagulmazuulaghnaH/
puSkaramuuladuraalabhaayavazuNThiinaaM vaa/
tailaaranaalamuutramadiraayaavazuukaazcaikatra piitaa gulmodaraanaahapliihaharaaH/
svedaaMzca vividhaan punaHpunaryojayet//
AS.Ci.16.18/ sraMsanaarthii niiliniiphalacuurNayuktaani puurvoktaani haviiMSi pibet/
athavaa raamaThasyaiko bhaagaH saindhavasya trayo navairaNDatailasya saptaviMzatirlazunasvarasasya tadaikadhyaM kRtvaa piitamudaragaragulmavardhmapliihazuulaharam/
niiliniibalaavyaaghniikaTukaaphalataalapatrikaaraasnaakRmighnaani paalikaanyapaamaaDhake saadhayitvaaSTabhaagaavaziSTamavataarayet/
tena snuhiikSiirapalapratiivaapaM dadhisamaM sarpiHprasthaM pacet/
tatpeyaamaNDena saha rasaazinaa niiliniighRtaM palamaatrayaa piitaM gulmapliihakuSThazvitrajaTharavyaGgazophajvarapaaNDurogonmaadaapasmaaraanapakarSati/
durvirecyo hi sarva eva gulmii maarutaabhibhuutakoSThatvaat/
tasmaatsusnigdhamenaM snehavirekairvaa zodhayet//
AS.Ci.16.19/ pittagulme tu snigdhoSNena jaate sraMsanaarthaM madhunaa kampillakamavalihyaat/
draakSaabhayaarasaM vaa saguDaM pibet/
kalpoditaani vaa virecanaani prayuJjiita//
AS.Ci.16.20/ ruukSoSNasamudbhuute punaH saMzamanaarthaM tiktakaM vaasaaghRtaM vaa pibet/
athavaa tRNapaJcamuulakvaathena jiivaniiyakalkena ca siddhaM sarpiH/
tathaa nyagrodhaadigaNena tRNapaJcamuulaadibhirvaa pRthak saadhitaM kSiiram//
AS.Ci.16.21/ ruukSoSNaje+api caatyayike saamaanyato vaa samutpanne vidradhivihitaanaaM triphalaadikvaathatraayamaaNaaghRtadraakSaaghRtaanaamanyatamaM pibet/
kSiiraM vaa traayamaaNaazRtaM koSNaM piitvaa kSiirameva sukhoSNamanupibet//
AS.Ci.16.22/ pakvaazayasthe vaa gulme kSiirabastibhiH satiktaiH saMzodhayet/
ziitadravyasiddhaizca snehairabhyaJjayet/
maNikanakarajatataamrabhaajanaani ca ziziravaaripuurNaani gulmadezasyopari dhaarayenmuktaavaliizca suziitaaH/
evamasiddhau vidaahapuurvaruupeSu caasRk sraavayet/
srutaraktaM ca jaaGgalarasairlabdhabalamartizeSanaazaaya punaH sarpirabhyaasayet//
AS.Ci.16.23/ vidradhivacca vidahyamaanamupanaahayet/
paryaagatamaapa tadvadupalakSya tathaiva sarvathopacaret//
AS.Ci.16.24/ zleSmagulminaM praageva vidhivadvaamayedavaamyamupavaasayet/
laGghitasyoSNakaTutiktadiipanaM saMsargamaacaret/
tathaa svedaan vaatagulmoktaani ca ghRtaadiini dviguNahiGgukSaaraamlavetasaani//
AS.Ci.16.25/ dazamuulakvaathe vyoSadaaDimahiGguyavakSaarabiDasaindhavayuktaM sarpiH siddhaM zleSmagulmaghnam/
bhallaatakapaladvayaM laghupaJcamuulaM ca paalikamudakaaDhake prasthaavazeSaM paacayet/
tasmin kSiiraprasthe ca sarpiHprasthaM hiGguviDaGgazaThiibiDasaindhavakSaararaasnaanaagarapippaliiSaDgranthaamadhukacitrakaiH kaaSikairvipacet/
etad bhallaatakaghRtaM kaphagulmapliihakaasazvaasagrahaNiipaaNDurogaghnam/
SaTpalaM vaa dviguNakSaaraM kSiirarahitaM mastudadhikaaJjikaardrakarasaaDhakadvayopetaM saadhayitvaa prayuJjiita/
hiGguhariitakiipuSkaramuulazuNThiisaindhavabiDazyaamaayavakSaaratumburucuurNo yavakvaathaaplutaH sarpirbhRSTo bhakSitaH zuulagulmakaaThi nyaghnaH//
AS.Ci.16.26/ tato+asya sarvamaGgaM gulmaM ca saadhmaanaM savibandhaM kaThinamunnataM guuDhamaaMsaM sthiraM mahaavastuM ca bahudhaa bahuzazca svedayet/
snigdhasvinnazariirasya zithilataaM gate gulme yathoktaaM ghaTikaaM laagayet/
tayaa saGgRhiite ca gulme ghaTiimapanayet bhindyaadvaa//
AS.Ci.16.27/ tato hRdayamaantraM ca varjayan gulmaM vimaargaajapadaadarzaanyatamena vastraantaritaM prapiiDayet pramRjyaat/
tataH saalvalaadibhiH sukhoSNairlepayitvaa lohapaatraiH svedayet/
evamamunaa krameNa sthaanaadapasRte zithiliibhuute ca gulme virekaan snehavato daazamuulikaaMzca bstiin vidadhyaat/
niiliniighRtamenaM dviguNapramaaNaM paayayet/
udaroktaani ca sarpiiMSi//
AS.Ci.16.28/ triphalaakumbhanikumbhadazamuulaanaaM SoDazaaMzaavaziSTaM kvaathaM ghRtameraNDatailaM kSiiraM caikataH saadhayet/
ayaM mizrakasnehaH kaphagulmavaataviDvibandhodaavartapliihodarayonizuulaanyapakarSati//
AS.Ci.16.29/ pippalyaamalakadraakSaazyaamaadyaiH paalikaireraNDatailahaviSoH prasthau SaDguNe payasi pacedayaM mizrakasneho gulminaaM sraMsano vRddhividradhigulmavaatavyaadhiSu ca paramamRtam//
AS.Ci.16.30/ dantyaaH palaani paJcaviMzatistaavantyeva citrakasya taavatya eva hariitakyaH sarvamekatra salilakalaze+aSTaaMzaavaziSTaM saadhayitvaa puute ca tasmin rase taazca hariitakiiH paJcaviMzatiM guDapalaani tailaardhakuDavaM cuurNiikRtaM trivRtaakuDavamardhapalonmitaaM maagaadhikaaM mahauSadhaM ca prakSipet/
tato mRdvagninaa lehiibhuute+avataarite ziite ca tailasamaM madhu karSaaMzaM ca caturjaatakacuurNaM mizrayet/
etaa dantiihariitakyaH saavalehaaH paJcaviMzatyahobhirbhakSyamaaNaa gulmaarzaHzvayathukuSThakaamalaarocakagrahaNiipaaNDuhRdrogotklezapliihodaraviSamajvaraanapohanti/
hRdyaM sukhaM ca virecanam//
AS.Ci.16.31/ guDaakSiirabhaavitaM vaa trivRtaacuurNaM sarpirmadhubhyaamavalihyaat/
gugguluM vaa gomuutreNa pibet/
tena vaa zyaamaatrivRtkuSThadantiiguggulukSaarahariitakiiH piilurasaM vaa samadhusarpirlavaNam//
AS.Ci.16.32/ muutrabastikSaaraaMzca taaMstaaMstatra tatroktaan kSiirarasasnigdhaahaaro dvyahamekaahaM vaa vizraamya prayuJjiita/
kSaaro hi zleSmaaNaM snigdhasthiraM madhuramaazayaat chindan kSarayati//
AS.Ci.16.33/ kapharuddhamaargazudhyarthaM vividhaaMzca cuurNalavaNatakraariSTaasavaanavacaarayet/
pippaliipippaliimuulasaindhavaajaajiicitrakacuurNayuktaaM ca jiirNasuraam/
api ca//
AS.Ci.16.34/ vamanairlaGghanaiH svedaiH sarpiSpaanaurvirecanaiH/
bastibhirguTikaacuurNakSaaraariSTaasavairapi//
AS.Ci.16.35/ zlaiSmikaH kRtamuulatvaadyadi gulmo na zaamyati/
tasya daahaM hRte rakte kuryaadante zaraadibhiH//
AS.Ci.16.36/ atha vastraantaritaM saparyantaM gulmanicayaM pradiiptena zaralohaagnimanthatindukakaaSThaanaamanyatamena naabhibastihRdayaantraromaraajiiH pariharan naatigaaDhaM paraamRzet/
tataH kaSaayasvaaduziitairagnivegamupazamayya varNopakramaM kurviita//
AS.Ci.16.37/ vyaamizradoSe tu vyaamizramidameva yathoktaM vidadhyaat//
AS.Ci.16.38/ raktagulme punaratiitaprasavakaalaayaa yoSitaH snehasvedapuurvakaM snehavirecanaM vitaret/
palaazakSaarodakasiddhaM ca yamakam/
gulmabhedanaaya tiikSNoSNaM ca vidhim//
AS.Ci.16.39/ evamabhidyamaane yonau yonivirecanaarthaM kSaareNa mahaavRkSakSiireNa vaa yuktaM palalam/
taabhyaaM vaa bhaavitaan kaTukamatsyaaMstatpittabhaavitaan vaa varaahapittabhaavitaan vaa naktakaanuurdhvaadhobhaagikadravyabhaavitaan vaa/
saguDakSaaraM kiNvaM vaa/
bastiM ca sakSaarakSiiramuutraM daazamuulikamuttarabastiM ca yojayet//
AS.Ci.16.40/ pravRttaM tu raktaM rasaudanaazinyaa upekSeta/
atipravRttaM tu raktaM raktapittopakrameNa saadhayet//
AS.Ci.16.41/ sarveSu caannapaanasvaruupajJo gulmeSvaahaaramagnibalaapekSii prayuJjiita//
AS.Ci.16.42/ aanaahaadiSvapyaamazuddhavaatodaavartaanurodhena gulmavat pratikuryaaditi/
bhavati caatra//
AS.Ci.16.43/ mande+agnau vardhate gulmaH pradiipte tu prazaamyati/
zamaprakopau doSaaNaaM sarveSaaM yattadaazrayau//
//iti SoDazo+adhyaayaH//

atha saptadazo+adhyaayaH/
AS.Ci.17.1/ athaat udaracikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.17.2/ sarvamevodaramatimaatradoSasaJcayaanubandhena srotomukhanirodhaadvyaakulaanilatayaa yat prajaayate tasmaadabhiikSNamudarii virecanaanyupayuJjiita/
muutrakSiiraanyatarayuktameraNDatailamaharaharmaasamekaM dvau vaa kSiiraahaaro vaa gavyaM vaa maahiSaM vaa muutram/
uSTriikSiiravRttirvaa syaat//
AS.Ci.17.3/ zophazuulaanaahatRNmuurcchaapariito vizeSeNa payo+anupaanaM gomuutreNa praaNadaaM pibet/
pippaliisahasraM vaa snuhiikSiirabhaavitaM seveta/
tadbhaavitena vaa kRSNaabhayaacuurNena kaasaram/
saindhavaajamodayuktaM vaa naimbaM tailam/
athavaardrakarasaanuviddham/
siddhaM vaa//
AS.Ci.17.4/ hariitakiicuurNaprasthayuktamaaDhakaM ghRtasyaaGgaareSvabhivilaapya khajenaabhimathya suguptaM yavapalle maasaM sthaapayet/
tatazcod vRtya parisraavya hariitakiikvaathaamladadhipratiivaapaM vipaacayet//
AS.Ci.17.5/ athavaa gavye payasi mahaavRkSakSiiramaavaapya vipaacya ziitiibhuutamabhimathya taM navaniitaM mahaavRkSakSiireNaiva saha saadhayet//
AS.Ci.17.6/ athavaa cavikaacitrakadantyativiSaakuSThasaarivaaviDaGgatriphalaakaTurohiNiidviharidraazaaGkhiniitrivRddiipyakaanardhakaarSikaan raajavRkSaphalamajjaadvipalaM mahaavRkSakSiiradvipalaM gomuutrakSiiraghRtatrikuDavaM caikadhyaM paacayet/
vidradhyaSThiilaanaahakuSThonmaadaapasmaaraannighnanti//
AS.Ci.17.7/ yaavazuukapaJcakolakaSaTpalena vaa mastudazamuulakvaathaaDhakadvayena ca siddhaM sarpiHprasthaM prayojayet//
AS.Ci.17.8/ yavakolakulatthapaJcamuulakaSaayeNa vaa suraasauviirakayuktaM sarpiH//
AS.Ci.17.9/ sarpiSpaanasraste ca doSe balavaan virecanaarthaM muutraasavaariSTasuraaH snuhiikSiirayuktaaH ziilayet/
virecanadravyakaSaayaM naagaradevadaarupragaaDham/
trilavaNaadicuurNaM vaa dvitriguNaanulomanadravyam//
AS.Ci.17.10/ paTolamuularajaniiviDaGgatriphalaaH karSaaMzaaH/
kampillakaniiliniiphalatrivRtaanaaM kramaad dvitricaturbhiH karSairyuktaazcuurNayitvaa muutreNa pibet/
jiirNe ca peyaamaNDapo rasaazii vaa syaat/
tataH SaDraatraM savyoSeNa payasaazniiyaat/
tataH saptame+ahani punazcuurNaM pibet/
anena vidhinaa cuurNamidamudaraaNi jaatodakaanyapi nibarhayati/
gulmabhedanaani ca prayuJjiita//
AS.Ci.17.11/ vamanavirecanazirovirecanavatsakaadivacaaharidraadivargadravyaaNi pRthakpaalikaani suukSmakalkiikRtaani lavaNaani ca vajravRkSakSiiraprasthaM ca prakSipya muutragaNe mRdvagninaa ghaTTayan paacayet/
avidagdhakalkaM ca tatsiddhamavataarya ziitiibhuutamaGguSThamaatraaM guTikaaM vartayitvaa yathaabalaM tricaturo maasaanupayojayet/
eSaa muutravartirmahaarogazvaasakaasapiinasaprasekazvayathugulmapaaNDukRmikoSThaarocakaavipaakodaavarteSu paramamagadam//
AS.Ci.17.12/ kRtavirecanazca kSaamadeho+antaraantaraa kSiiramauSTrakaM gavyamaajaM vaa vyoSayuktaM ziilayet/
doSazeSavijayaaya ca ziilayeccavikaanaagaraM kSiireNa piSTam/
suradaarucitrakaM vaa suraGgaaM vaa punarnavaM vaa triphalaadantiirauhiitakaniryuuhaM vaa vyoSakSaaropetaM tat snuhiikSiiraghRtayuktam//
AS.Ci.17.13/ puraaNamannaM takramariSTaaMzca taaMstaan kSiiraM ca dantiicitrakaviDaGgacavikaatrikaTukopetam/
tulyaardrakarasaM vaa kSiiraM ziilayet/
pippaliivardhamaanaaM vaa seveta/
zilaajatu vaa kSiiraazii gugguluM vaa/
punaH punazca snehayedvirecayecca/
aatyayikaaMstu snehavirekairevopakrameta/
salilaM tu varjayet/
aanaahodaavartayoryathaasvaM pratikurviita//
AS.Ci.17.14/ vaatakRteSu paarzvazuulopastambhahRdgraheSu bilvakSaaraambhasaa tailaM paacayet/
syonaakaagnimanthatilakuntalakadalyapaamaargaanyatamakSaareNa vaa vipakvaM tailam//
AS.Ci.17.15/ kaphe pitte vaa vaatenaavRte taabhyaaM vaa vaate balavaan vaatagulmoktakrameNairaNDatailaM pibet//
AS.Ci.17.16/ limpecca jaTharamudariNaaM zigrupalaazaarkaazvakarNagajapippaliidevadaarubhirmuutrapiSTaiH sukhoSNaiH/
vRzcikaaliikuSThaSaDgranthaadvipunarnavadhaanyanaagarapaJcamuulakvaathairmuutraizca pariSecayet/
pratatameva ca svedayet//
AS.Ci.17.17/ viriktasya caasya sadaa mlaanamudaraM saalvalaadibhirupanaddhaM ghanena vaasasaa veSTayet/
evamenamanavakaazo vaayurna punaraadhmaapayati/
tathaapi punaH suviriktasyaadhmaane+amlalavaNaan susnigdhaan niruuhaan dadyaat/
sopastambhe tu vaayau tiikSNoSNaan//
AS.Ci.17.18/ atha vaatodariNaM vidaaryaadisiddhena sarpiSopasnehya sveditaaGgaM tilvakaghRtena bahuzo+anulomayet/
kRtaayaaM ca saMsargyaaM balaarthaM kSiiramavacaarayet/
nivartayecca praagutklezaat krameNa/
tato yuuSarasaadibhirmandaamlalavaNaiH samiddhaanalamudaavartinaM punaH snigdhasvinnamaasthaapayedvidaaryaadikvaathena citraaphalatailapragaaDhena tiikSNoSNaadhobhaagikadravyayuktena vaa daazamuulikena//
AS.Ci.17.19/ diiptaagniM ca baddhamalamasthisandhitrikapaarzvaadizuulasphuraNaakSepayuktaM ruukSamanuvaasayedvaataharaamlasiddhaabhyaaM tilorubuukatailaabhyaam/
bhojayeccainaM jaaGgalarasena vidaaryaadizRtena vaa payasaa//
AS.Ci.17.20/ saralamadhuzigrumuulakabiijasnehaazca paanaabhyaJjanena zuulaghnaaH/
svedayeccaabhiikSNaM jaTharam//
AS.Ci.17.21/ avirecyasya tu payaHsarpiryuuSarasabastyabhyaGgasamabhaktauSadhaiH saMzamayet//
AS.Ci.17.22/ pittodariNaM madhuravipakvena sarpiSopasnehya zyaamaatrivRttriphalaavipakvenaanulomyainaM madhughRtasitaaDhyena nyagrodhaadiniryuuheNaasthaapayedanuvaasayecca//
AS.Ci.17.23/ durbalaM tu praagevaanuvaasya kSiirabastibhiH zodhayet//
AS.Ci.17.24/ saJjaatabalaagniM ca snigdhaM punaHkSiireNa satrivRtkakenorubuukazRtena vaa/
saatalaatraayamaaNaabhyaaM vaaragvandhena vaa sazleSmaNi pitte samuutreNa savaate tiktaghRtaanvitena payasaa punaHpunarvirecayet bastikarma caacaret//
AS.Ci.17.25/ ebhireva kSiirairvidaaryaadizRtena vaa bhojayet/
paayasena copanaahayedudaram//
AS.Ci.17.26/ zleSmodariNaM vatsakaadisiddhena sarpiSopasnehya snuhiikSiiravipakvenaanulomya kaTukSaarayuktaiH kaphaharairaahaaraiH saMsarjya trikaTumuutratailapragaaDhena muSkakaadikvaathenaasthaapayedanuvaasayecca/
kulatthayuuSeNa vyoSavataa kSiireNa vaa bhojayet/
styaanakaphodaraM kSaaramariSTaaMzca tiikSNaan paayayet/
satataM ca svedayet/
kiNvasarSapamuulakabiijakalkairjaTharamupanaahayet//
AS.Ci.17.27/ saannipaatikamudaraM pratyaakhyaaya cikitset/
sarvamevetyeke sarvasya sarvaatmakatvaat kRcchratamatvaacca/
doSodrekatastu pratikurviita//
AS.Ci.17.28/ saptalaazaGkhiniiniryaasasiddhena ca sarpiSaa virecayenmaasamardhamaasaM vaa/
mahaavRkSakSiiramuutrasiddhena vaa//
AS.Ci.17.29/ athaavaajagandhaajazRGgiidantiidravantiisvaadukaNTakapunarnavaajharasiivRzcikaaliimuuSikaparNiimahaasahaakSudrasahaavRkSaadiniibhaarGgiigRdhranakhiitaNDuliiyakadaaDimamaatuluGgamuulakvaathena madanaphalailaakuSThakuTilaraasnaakalkagomuutrasaMsRSTena saindhavalavaNitenasnigdhenaasthaapayet//
AS.Ci.17.30/ tathaa caanupazaamyati nicayaatmake sarvatra ca jaThare jJaatiinaazraavya madyenaazvamaarakaguJjaakaakaadaniimuulakalkaM paayayet/
paanabhojaneSu vaa viSaM nikSipet/
ikSugaNDikaaM vaa bhakSayet kRSNasarpeNa daMzayitvaa valliiphalaani vaa muulakaM vaa//
AS.Ci.17.31/ evaM hyasya doSasaGghaataH sthiro liina unmaargago viSeNaazu pramaathinaa vibhinno bahiH pravartate/
tenaagadataaM vrajati/
bhavaantaraM vaa//
AS.Ci.17.32/ hRtadoSaM ca ziitaambupariSiktaM kSiirayavaaguuM paayayet/
tatastrivRdvaastukamaNDuukaparNiikaalazaakayavazaakaanaamanya tamaM svarasasaadhitamanamlalavaNasnehaM svinnaassvinnamanannabhuGmaasamekamazniiyaat/
tatsvarasameva ca tRSitaH pibet/
tataH zaakairnirhRte doSe parato durbalaaya kaarabhaM kSiiraM prayuJjiita//
AS.Ci.17.33/ pliihodare yathaadoSamupasnigdhasvinnasya dadhnaa bhuktavato vaamabaahau siraaM vidhyet/
rudhirasyandanaarthaM ca paaNinaa pliihaanaM vimardayet/
punazca snehapiitaM vizuddhadehaM samudrazuktikSaaraM payasaa paayayet hiGgu suvarcikaaM vaa/
palaazakSaarodakena vaa yavakSaaram//
AS.Ci.17.34/ paarijaatakekSvaakvapaamaargakSaaraM vaa tailasaMsRSTam/
saubhaJjanakaniryuuhaM vaa pippaliicitrakasaindhavacuurNayuktam/
amlasrutaM vaa biDamaagadhikaaDhyaM puutikaraJjakSaaram/
agnisaade tu trilavaNaadiM kSaaraanariSTaaMzca pibet/
ghRtaM SaTpalaM mahaaSaTpalaM rohiitakaSaTpalaM vaa//
AS.Ci.17.35/ rohiitakatvakpalaani paJcaviMzatiM kolaprasthadvayaM ca toye kvaathayet tena kvaathena tathaa paalikaiH paJcakolakaistaiH sarvaizca tulyayaa rohiitakatvacaa kalkiikRtairghRtaprasthaM saadhayet/
tat paraM pliihahitam//
AS.Ci.17.36/ rohiitakalataaH khaNDazaH kalpitaaH hariitakiizca toye gomuutre vaa saptaraatramaasunuyaat/
sa rasaH pliihagulmodarakRmimehakaamalaarzaaMsi saadhayati/
evamanupazaamyatyapraaptapicchodake vaatakapholbaNe gulmavidhinaagnikarma kuryaat//
AS.Ci.17.37/ pittolbaNe tu jiivaniiyaghRtakSiirabastivirecanaani prayuJjiita/
punaHpunazca rudhiramavasecayet/
yakRdaakhye+apyayameva kriyaavibhaagaH//
AS.Ci.17.38/ baddhodare svinnaaya satailalavaNamuutraM tiikSNaM niruuhamanuvaasanaM ca dadyaat/
sraMsanaani caannaanyudaavartaharaaNi ca tiikSNaM ca virecanaM yacca kiJcidvaataghnam//
AS.Ci.17.39/ chidrodare svedavarjyaM kaphodaravadaacaret/
dakodaretu puurvamudakadoSaharaNaarthaM ruukSatiikSNauSadhaan samuutraanniryuuhacuurNakSaaraan kaphaghnaani diipaniiyaani caannapaanaani yojayet//
AS.Ci.17.40/ evamasiddhau baddhacchidradakodareSvazmaryaamiva suhRdaaM prakaazya zastramavacaarayet/
tatra baddhacchidrodarayoH snigdhasvinnasyaadho naabhezcaturaGgulaani vaamato+apahaayodaraM paaTayitvaa caturaGgulapramaaNamaantraaNi niSkaasya niriikSya baddhagudodarasyaantrapratirodhakaraM baalaM malopalepamazmaanaM caapaharet/
parisraaviNi zalyamuddhRtyaantraparisraavaM vizodhya tacchidraM markoTakairdaMzayet/
lagneSu ca zirassu kaayamapanayet/
tato madhughRtaabhyaamabhyajyaantraaNi yathaasthaanaM sthaapayitvaa baahyaM vraNamudarasya siivyet/
yaSTiimadhukamizrayaa ca kRSNamRdaa vraNamabhilipya badhniiyaat/
atha nivaatamaagaaraM pravezya kSiiravRttiM snehadroNyaaM vaasayet//
AS.Ci.17.41/ dakodare savaSu ca jaatodakeSu jaThareSu vaataharatailaabhyaktasyoSNodakasvinnasyaaptaiH parigRhiitasyaakakSyaataH paTaveSTitodarasyaadho naabhervaamatazcaturaGgulamapahaaya vriihimukhenaaGguSThodaramaatramavagaaDhaM vidhvaa naaDiiM nidhaaya doSodakamardhamaatramavasiJcet/
tatonaaDiimuddhRtya tailalavaNenaabhyajya vraNaM bandhanenopacaret//
AS.Ci.17.42/ sahasaa sarvasnim visraavite tRSNaa jvaro+aGgamardo+atiisaaraH zvaasaH kaasaH paadadaaho vaa jaayate/
puuryate ca sutaraam/
atastRtiiyacaturthapaJcamaSaSThaaSTamadvaadazaSoDazaraatraaNaamanyatamamantaraM kRtvaa doSodakamalpazo visraavayet/
nisrute ca doSodake vimRdyodaramaavikakauzeyacarmaNaamanyatareNa gaaDhataraM veSTayet/
tathaa naadhmaapayati vaayuH/
laGghayitvaa ca yavaaguumalpasnehalavaNaaM maatrayaa paayayet/
tataH paraM SaNmaasaan kSiiravRttirbhavet/
tato maasatrayaM kSiirapeyaaM pibet/
anyacca maasatrayamalpalavaNamalpakSiiraM zyaamaakaM koraduuSaM vaa bhuJjiiteti/
bhavati caatra//
AS.Ci.17.43/ prayato vatsareNaivaM vijayeta jalodaram/
varjyeSu yantrito diSTe naatyadiSTe jitendriyaH//
AS.Ci.17.44/  sarvamevodaraM praayo doSasaGghaatajaM yataH/
ato vaataadizamanii kriyaa sarvatra zasyate//
AS.Ci.17.45/ vahnirmandatvamaayaati doSaiH kukSau prapuurite/
tasmaat bhojyaani yojyaani diipanaani laghuuni ca//
AS.Ci.17.46/ sapaJcamuulaanyalpaamlapaTusnehakaTuuni ca/
bhaavitaanaaM gavaaM muutre SaSTikaanaaM ca taNDulaiH//
AS.Ci.17.47/ yavaaguuM payasaa siddhaaM prakaamaM bhojayennaram/
pibedikSurasaM caanu jaTharaaNaaM nivRttaye//
AS.Ci.17.48/ svaM svaM sthaanaM vrajantyeSaaM vaatapittakaphaastathaa/
atyarthoSNaamlalavaNaM ruukSaM graahi himaM guru//
AS.Ci.17.49/ guDaM tilakRtaM zaakaM vaari paanaavagaahayoH/
aayaasaadhvadivaasvapnayaanayaanaani ca tyajet//
AS.Ci.17.50/ naatyacchasaandramadhuraM paana takraM prazasyate/
sakaNaalavaNaM vaate pitte soSaNazarkaram//
AS.Ci.17.51/ yavaniisaindhavaajaajiimadhuvyoSaiH kaphodare/
tryuuSaNakSaaralavaNaiH saMyuktaM nicayodare//
AS.Ci.17.52/ madhutailavacaazuNThiizataahvaakuSThasaindhavaiH/
pliihni baddhe tu hapuSaayavaaniipaTvajaajibhiH//
AS.Ci.17.53/ sakRSNaamaakSikaM chidre vyoSavatsalilodare/
gauravaarocakaanaahamandavahnyatisaariNaam/
takraM vaatakaphaartaanaamamRtatvaaya kalpate//
AS.Ci.17.54/ prayogaaNaaM ca sarveSaamanu kSiiraM prayojayet/
sthairyakRt sarvadhaatuunaaM balyaM doSaanubandhahRt/
bheSajaapacitaaGgaanaaM kSiiramevaamRtaayate//
//iti saptadazo+adhyaayaH//

atha aSTaadazo+adhyaayaH/
AS.Ci.18.1/ athaataH paaNDurogacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.18.2/ paaNDvaamayinamaadau kalyaaNakapaJcagavyatiktakaanaamanyatamaM sarpiH paayayet/
daaDimasaarataH kuDavaM dhaanyakaardhakuDavaM pippalyaSTamikaaM zuNThiicitrakayozca palaM palamekataH kalkiikRtya toyaaDhake viMzatipalaM ghRtasya siddhaM hRtpaaNDurogagulmapliihaarzaHzvaasakaasamuuDhavaatavaatakaphaartiharamagnidiipanaM vandhyaanaaM sammataM duHkhaprasaviniinaaM ca//
AS.Ci.18.3/ duraalabhaacandanapaTolatraayamaaNaaguDuuciikiraatatiktarohiNiighananizaadvayendrayavadevadaaruparpaTakaajamodaiH kaarSikaiH kSiiraaDhake ghRtaprasthaM saadhayet/
paaNDurogakaamalaaraktapittajvaradaahaasRgdaravisphoTazvayathubhagandaraarNoghnam//
AS.Ci.18.4/ snigdhaM cainaM tiikSNirvaamayet/
punazca snigdhaM muutrayuktaM gavyaM maahiSaM vaardhamaasaM payaH paayayet/
maagadhikaazRtaM vaa/
muutrasiddhaaM vaa triphalaam/
saptaahaM muutreNa vaa hariitakiiH kalkitaaH/
svarNakSiiriibhadradraarunaagarazyaamaatrivRnmuulaani tenaiva vaa kvathitaani/
ebhirvaa zRtaM payaH//
AS.Ci.18.5/ vatsakabiijavizaalaakuSThakaTukaadaarumustaanaaM samaa bhaagaaH muurvaabhaagadvayamativiSaabhaagaardhaM ca cuurNitaM sukhaambunaa piitvaa kSaudramanulihyaat/
etat paaNDukaamalaajvraarucigulmaanaahaamavaataraktapittakaasazvaasaanapohati//
AS.Ci.18.6/ trikaTukakaalatilalohairvaa maakSikadhaatutulyairmaakSikeNavaTakaavyoSakaagniviDaGgabhaagaa nava nava caayasacuurNabhaagaa madhughRtaabhyaaM takreNoSNodakena vopayuktaa hRtpaaNDurogakaamalaakuSThaarzaHzophodarapliihamehaharaaH//
AS.Ci.18.7/ maakSikadhaatucavikaadaarudaarviitvaggranthikaan triphalaadiini ca nava vicuurNya cuurNaaddviguNaM ca suzlakSNaM pRthaGmaNDuuraM tato gomuutraM sarvato+aSTaguNaM paktvaa tasmiMstat kSipet/
anantaraM ca vaTakaan kuryaat/
te takraanupaanamabhyastaaH paramauSadhaM paaNDvaamayinaaM zophaarzaHkuSThakaamalaamehapliihaaDhyavaatakaphaartaanaaM ca//
AS.Ci.18.8/ zilaajatutaapyaruupyaayomalaaH pRthak paJcapalikaastriphalaadayazca vigataghanaaH palaaMzaaH zlakSNarajasaH sitopalaapalaaSTakayuktaaH kSaudradrutaa yogaraajaH/
kulatthaadiyuuSaazinaa yathaagnyabhyavahRtaH samaanaH puurveNa/
yakSmaviSaviSajvarakaasazvaasaapasmaaraharazca//
AS.Ci.18.9/ triphalaakuTajaphalaghanapaTolapicumandamahauSadhakaSaayairmaasamardhamaasaM vaa bhaavitaanyaSTau zilaahvayapalaani samasitaanyupakulyaatugaakSiiriidhaatriiphalakarkaTakazRGgyaH pRthak palaaMzaaH nidigdhikaaphalamuulayoH palaM trijaatakatrikarSaM ca kSaudratripalayuktaan vaTakaan vartayet/
te daaDimaambukSiirarasasalilasuraasavaanyatamaanupaanaa vajraabhidhaanaa vajramivaanantaroktaan rogaan daarayanti/
hRdrogagalarogagarodaraasRgdarabhagandaragulmavardhmazukramuutradoSaaMzca//
AS.Ci.18.10/ draakSaapippaliiprasthadvayaM zarkaraardhatulaaM tavakSiiriinaagaramadhukaani ca dvipalikaani cuurNayitvaamalakarasadroNe prakSipya mRdvagninaa pacet/
lehiibhuute ziite ca tasmin madhuprasthamaavapet/
trisugandhikasya karSatrayaM ca cuurNiikRtya darvyaa parighaTya jaatiipuSpaadivaasite mRdbhaaNDe nidadhyaat/
ayaM draakSaaleha upayujyamaanaH paaNDvaamayahRdrogakaamalaahaliimakajvaragulmodarazophodaavartaadiinaparaanapi virekasaadhyaan vyaadhiin prasahya vaayurivaabhraaNyapaharati//
AS.Ci.18.11/ bhojanaM tu saatmyataH zaaliyavagodhuumamudgajaaGgalamaaMsaani payo ghRtaM vRSapaTolavetaparpaTazaakaM draakSaadaaDimakharjuuraamalakarasaani/
paanamanupaJcamuulasiddhaM vaari vaataadhike/
ghanadriiberazuNThiisaadhitaM pittottare/
zleSmaNyariSTasiidhumaardviikaasavaaH/
sarvatra vaa takram//
AS.Ci.18.12/ biijakasaaraprastham/
varaayaaH palaani paJcaviMzatiH/
paJca draakSaayaa balaayaaH sapta jaladroNe paktvaa paadazeSaM tebhyo rasamaadaaya puutaziite+asmin zarkaraatulaaM madhuprasthaM karSaaMzaani ca cuurNitaani vyoSavyaaghranakhoziirakramukailaavaalukakuSThamadhukaani nikSipya ghRtabhaajane sarvamaikadhyaM yavapalle griiSme dazaraatraM viMzatiraatraM ziite sthaapayet/
ayaM biijakasaaraariSTaH paaNDukaamalaamehahRdrogavaatazoNitaviSamajvaraarocakakaasazvaasaan nibarhati//
AS.Ci.18.13/ gaNDiirataroH samuulapuSpazaakhasya tulaamaaharet/
ardhatulaaM dazamuulasya triphalaayaaH pRthagardhaprastha kuTajatvacazca/
kuDavaaMzaan mustaaruSkarakRmighnendrayavaan/
paalikaan paaThaadantiimadhurasaaraasnaazaThiicitrakaan/
mRdviikaardhaprasthaM ca SoDazaguNe paadazeSamambhasi vipaacya rasamaadadiita/
taM puutaziitaM sitopalaatulaadvayena lohacuurNaprasthena ca yuktaM maagadhikaardhaprasthena zlakSNapiSTena granthikapalenaardhapalikaizca maricaviDaGgailavaalukaiH pralipte ghRtakumbhe nidhaapayet/
maasamaatraM sthito+ayaM gaNDiiraariSTo+adhikaguNaH puurvasmaat/
granthyarbudakRmiharazca//
AS.Ci.18.14/ athavaa cavyakuSThacitrakapralipte bhaajane mastudroNaM guDatulaaM pippaliiprasthatrayaM triphalaaprasthatrayaM viDaGgaprasthatrayaM kuDavaaMzaaMzca maricaparuuSakadraakSaakaazmaryaphalendrayavaan dvipalikaani ca dantiicitrakabhallaatakaani cuurNitaani prakSipet/
tato yavapallasthaM pakSamupekSya yathaabalaM pibet/
eSa mastvariSTaH paaNDurogamehasthaulyamedorzograhaNiipliihazophodarabhagandaraharaH/
paramaM caagnidiipana iti//
AS.Ci.18.15/ bhavati caatra/
paaNDurogaprazaantyarthaM vihitaM yaccikitsitam/
vikalpyametadviduSaa pRthagdoSabalaM prati//
AS.Ci.18.16/ snehapraayaM pavanaje tiktaziitaM tu pattike/
zlaiSmike kaTuruukSoSNaM vimizraM saannipaatike//
AS.Ci.18.17/ mRdaM nirghaatayet kaayaattiikSNaiH saMzodhanaiH puraH/
balaadhaanaani sarpiiMSi zuddhe koSThe tu yojayet//
AS.Ci.18.18/ vyoSabilvadvirajaniitriphalaadvipunarnavam/
mustaanyayorajaH paaThaa viDaGgaM devadaaru ca//
AS.Ci.18.19/ vRzcikaalii ca bhaarGgii ca sakSiiraistaiH zRtaM ghRtam/
sarvaan prazamayatyaazu vikaaraan mRttikaakRtaan/
tadvat kesarayaSTyaahvapippaliikSiirazaadvalaiH//
AS.Ci.18.20/ mRddveSaNaaya tallaulye vitaredbhaavitaaM mRdam/
viDaGgenaativiSayaa paaThayaa nimbapallavaiH//
AS.Ci.18.21/ vaartaakaiH kaTurohiNyaa kauTajairmuurvayaathavaa/
mRdbhedaabhinnadoSaanugamaadyojyaM ca bheSajam//
AS.Ci.18.22/ kaamalaayaaM tu pittaghnaM paaNDurogaavirodhi yat/
pathyaazatarase pathyaavRntaardhazatakalkitaH/
prasthaH siddho ghRtaad gulmakaamalaapaaNDurogajit//
AS.Ci.18.23/ dantiicatuSpalarase piSTairdantiizalaaTubhiH/
ghRtaprasthaH zRtastadvat pliihaazvayathujicca saH//
AS.Ci.18.24/ puraaNasarpiSaH prastho draakSaardhaprasthasaadhitaH/
kaamalaagulmapaaNDvartijvaramehodaraapahaH//
AS.Ci.18.25/ haridraatriphalaanilbabalaamadhukasaadhitam/
sakSiiraM maahiSaM sarpiH kaamalaaharamuttamam//
AS.Ci.18.26/ gomuutre dviguNe daarviikalkaardhapalasaadhitaH/
daarviipaJcapalakvaathe kalke kaaliiyake paraH//
AS.Ci.18.27/ maahiSaatsarpiSaH prasthaH puurvaH puurve paraH pare/
siddhaM kaaliiyakakvaathe sanizaM cottare hitam//
AS.Ci.18.28/ aaragvadhaM rasenekSorvidaaryaamalakasya vaa/
satryuuSaNaM bilvamaatraM paayayet kaamalaapaham//
AS.Ci.18.29/ pibennikumbhakalkaM vaa dviguDaM ziitavaariNaa/
kumbhasya cuurNaM sakSaudraM traiphalena rasena vaa/
sazarkaraaM tribhaaNDiiM vaa gavaakSiiM vaa prayojayet//
AS.Ci.18.30/ triphalaayaa guDuucyaa vaa daarvyaa nimbasya vaa rasam/
praataH praatarmadhuyutaM kaamalaartaaya yojayet//
AS.Ci.18.31/ tilapiSTanibhaM yastu kaamalaavaan sRjenmalam/
kapharuddhapathaM tasya pittaM kaphaharairjayet//
AS.Ci.18.32/ ruukSaziitagurusvaaduvyaayaamacalanigrahaiH/
kaphasammuurchito vaayuryadaa pittaM bahiH kSipet//
AS.Ci.18.33/ haaridranetramuutratvakzvetavarcaastadaa naraH/
bhavetsaaTopaviSTambho guruNaa hRdayena ca//
AS.Ci.18.34/ daurbalyaalpaagnipaarzvaartihidhmaazvaasaarucijvaraiH/
krameNaalpe+anuSajyeta pitte zaakhaasamaazrite//
AS.Ci.18.35/ rasaistaM ruukSakaTvamlaiH zikhitittiridakSajaiH/
zuSkamuulakajairyuuSaiH kulatthotthaizca bhojayet//
AS.Ci.18.36/ bhRzaamlatiikSNakaTukalavNoSNaM ca zasyate/
sabiijapuurakarasaM lihyaadvyoSaM tathaazayam//
AS.Ci.18.37/ svaM pittameti tenaasya zakRdapyanurajyate/
vaayuzca yaati prazamaM sahaaTopaadyupadravaiH/
nivRttopadravasyaasya kaaryaH kaamaliko vidhiH//
AS.Ci.18.38/ gomuutreNa pibet kumbhakaamalaayaaM zilaajatu/
maasaM maakSikadhaatuM vaa kiTTaM vaatha hiraNyajam//
AS.Ci.18.39/ guDuuciisvarasakSiirasaadhitena haliimakii/
mahiSiihaviSaa snigdhaH pibeddhaatriirasena tu//
AS.Ci.18.40/ trivRtaaM tadvirikto+adyaat svaadu pittaanilaapaham/
draakSaalehaM ca puurvoktaM sarpiiMSi madhuraaNi ca//
AS.Ci.18.41/ yaapanaan kSiirabastiiMzca ziilayetsaanuvaasanaan/
maardviikaariSTayogaaMzca pibedyuktyaagnivRddhaye//
AS.Ci.18.42/ kaasikaM caabhayaalehaM pippaliiM madhukaM balaam/
payasaa ca prayuJjiita yathaadoSaM yathaabalam/
paaNDurogeSu kuzalaH zophoktaM ca kriyaakramam//
//iti aSTaadazo+adhyaayaH//

atha ekonaviMzo+adhyaayaH/
AS.Ci.19.1/ athaataH zvayathucikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.19.2/ zvayathuSu doSajeSu sarveSu sarvasareSvaamaanubaddheSu laGghana paacanazodhanaanyaadau yojayet/
snehajeSu viruukSaNaanyauSadhaani viruukSaNottheSu snehanaani/
tatraamajeSu laGghitavato laghvannamazitasya bhadradaarunaagaramaricaprativiSaaviDaGgendrayavaanuSNaambunaa/
naagaradevadaarupathyaavarSaabhvo vaa/
paJcakolakaajaajiinidigdhikaamustapaaThaarajaniirvaa/
muutravartiM vaa navaayasaM vaa/
gurubhinnapuriiSastu takraM savyoSasauvarcalakSaudram/
guDahariitakiiM vaa ziilayet//
AS.Ci.19.3/ itarastrivRttryuuSaNakaTurohiNyayazcuurNaani triphalaakvaathena/
vyoSayavakSaaraayorajaaMsi vaa/
bibhiitakakalkaM vaa taNDulaambunaa/
gugguluM vaa gomuutreNa/
hariitakiiM vaa/
tulyaguDaaM vaa zuNThiiM punarnavakaSaayaanupaanaam/
aardrakaM vaa tulyaguDamardhapalaabhivRddhaM paJcapalaprakarSaM prayuJjiita/
maasamayaM prayogaH zophazoSaarzaH zvaasakaasaprasekapiinasaalasakaagnisaadagulmodarapramehapaaNDukaamalaamanovikaaraanapaharati/
aardrakarasaM vaa zaalikSiiraahaaraH pibet//
AS.Ci.19.4/ nivRttaamadoSaH zRtaani payaaMsi sarpiiMSi ca/
trikaTukairaNDazyaamaamuulaiH siddhaM kSiiram/
mahauSadhamuruGgiimuulaabhyaaM vaa/
varSaabhuumayuurakapaJcakolairvaa/
kumbhanikumbhavyoSaagnikairvaa karabhiikSiiravRttirvaa syaat gomuutraM mahaSiimuutraM vaa sakSiiraM kSiiraazanaH pibet//
AS.Ci.19.5/ daaDimayavaaniiyavaanakadhanikaapaaThaamlavetasamaricapaJcakolabilvaphalayaavazuukaanakSamaatraan salilaaDhake vipaacya tatkaSaayeNa ghRtaprasthaM saadhayecchophaarzogulmamehaagnisaadaharam/
arzovihitavidhinaa citrakadadhno navaniitamaadadiita/
taccitrakamuulagarbhaM sacitrakakalkatakrasiddhaM samaanaM puurveNa//
AS.Ci.19.6/ yathaadoSocchrayaM ca dhaanvantaraM kalyaaNakaM paJcagavyaM tiktaM mahaatiktamudaroktaani vaa tilvakacaturthaani ghRtaani paayayet//
AS.Ci.19.7/ dazamuulakvaathakaMse pathyaazataM guDatulonmizramaadhizrayet/
lehiibhuute tatra trikaTukatrijaatakayavakSaaracuurNaM prakSipet kSaudraardhaprasthaM ca/
etaa dazamuulahariitakyo+atipravRddhamapi zvayathumudaraarocakaavipaakapaaNDurogagulmamehazvaasakaasakaarzyaamavaataamlapittamuutrazukradoSaaMzca nighnanti//
AS.Ci.19.8/ zaThiipuSkaramuulakaaraviicitrakaajaajiijiivantiibilvamadhyayavakSaaravRkSaamlairdazamuulena ca parigRhiitaani ghRtatailabhRSTaani peyaadiinyannaanyalpasnehalavaNaanyupakalpayet/
sparzasukhaaMzcaabhyaGgapradehasekaan//
AS.Ci.19.9/ zaileyasthauNeyakazriiveSTakaagarudevadaaruhareNukaakuSThadhyaamakapadmakamaaMsiimaagadhikaavanyadhaanyataaliisapatrakacaturjaatakapalaazaambudaambupriyaGguspRkkaanakhaiH zlakSNapiSTaistailamabhyaGgaM pacet/
taizca pradehaM kuryaat/
sarSapasauvarcalasaindhavazaarGgeSTaabhizca/
kevalairvaakSamajjaabhiH//
AS.Ci.19.10/ vizeSatazcaikaaGgajeSu punarnavahiMsraakozaatakiikaraviirakiMzukaativiSardhivRddhimuuSikaparNiihastikarNanalikaanaakuliisthuulakaakaadaniisaalatriphalaadevadaarulodhrataalaparNiidazapatrikaajayantiibhiH pralepaH//
AS.Ci.19.11/ muulakatoyena kavoSNena vRkSakaarkanaktamaalanimbavarSaabhuukvaathena vaa snaanam//
AS.Ci.19.12/ athaanilaje zvayathau trivRtameraNDatailaM vaardhamaasaM maasaM vaa pibet/
eraNDatailameva ca viDvaatasaGge praagbhaktaM payasaa rasairvaa/
vaataharaabhyaGgasvedopanaahaaMzca kuryaat/
vizeSeNa caikaaGgage maatuluGgaagnimanthazuNThii devadaaruhiMsraapralepaH//
AS.Ci.19.13/ pittaje nyagrodhaadisiddhaM sarpiH pibet/
tiktakaM vaa/
muurchaaratitRDdaaheSu kSiiram/
tadeva tu sraMsanaarthii muutrayuktam/
abhayaamaradaarumadhukakaTukaadantiicandananiculapaTolamuurvaadaarviitraayamaaNopakulyaavizaalaakvaathaH sasarpirupayuktaH zvayathuviSaviisarpajvaradaahapipaasaantaHsantaapasannipaataanupazamayati/
ghRtakSiirakSiirivRkSavetasamaJjiSThaamRNaalacandanaadibhiH ziitaviiryaiH kalpayedabhyaGgaadiin//
AS.Ci.19.14/ kaphotthe tvaaragvadhaadisaadhitaM tailaM pibet/
kSaaramuutratakraasavaariSTaaMzca/
bhallaatakacitrakavyoSaviDaGgabRhatiiphalaani pRthak prasthaaMzaanyacchadhaanyaamladroNe gomayaagninaa tribhaagazeSamavataarayet/
tatpuutaziitaM mastukalazena sitopalaatulayaa ca yuktamagnikamaagadhikaakalkalipte dRDhe bhaaNDe samaavaapya vaihaayase suguptaM sthaapayet/
tato dazaahasthito+ayamupayukto bhallaatakaariSTaH zophodaraarzobhagandaragrahaNiikRmikuSThamehakaarzyakikkasaan satvaramapanayati//
AS.Ci.19.15/ triphalaamaricadraakSaapippaliikaazmaryaphalaanaaM pratyekaM zataM guDatulaamudakadroNaM ca madhuliptabhaajanasthaM saptaahamuSNe kaale dvisaptaahaM ziite dhaarayet/
ayamaSTazatariSTaH samaanaH puurveNa/
puraaNapiNyaakakRSNaazigrutvagatasiisikataa muutrapiSTaaH sukhoSNaaH pralepe dadyaat/
ekraaGgage tu kaalaasaralaajazRGgyajagandhaazvagandhaikaiSikaaH/
zuNThiikulatthatarkaariikuSThaarjakacitrakajalamuutraaNi snaane/
caNDaagaruNii vilepane//
AS.Ci.19.16/ saMsargasannipaatayoryathaadoSodayamidameva saadhanam/
ekadezaazraye ca zvayathau yathaasannaM vamanaadiini raktaavasecanaM ca kurviiteti/
bhavati caatra//
AS.Ci.19.17/ praayo+abhighaataadanilaH saraktaH zophaM saraagaM prakaroti tatra/
visarpanunmaarutaraktanucca kaaryaM viSaghnaM viSaje ca karma//
AS.Ci.19.18/ graamyaabjaanuupaM pizitamabalaM zuSkazaakaM tilaannaM/
gauDaM piSTaannaM dadhisalavaNaM picchilaM madyamamlam/
dhaanaa valluuraM samazanamatho gurvasaatmyaM vidaahi/
svapnaM caaraatrau zvayathugadavaan varjayenmaithunaM ca//
//iti ekonaviMzo+adhyaayaH//

atha viMzo+adhyaayaH/
AS.Ci.20.1/ athaato visarpacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.20.2/ puurvaruupeSveva sarvavisarpaaNaaM laGghanaM ruukSaNaM siraamokSaNamullekhanaM virecanaM ca kuryaat/
na tu kadaacidapi snehanam//
AS.Ci.20.3/ niraameSu kSiiNakapheSu ca ziitaviiryaaNi sarpiiMSi tiktakatraayamaaNaaghRtaadiini paane dadyaat/
tatra madanendrayavapaTolapicumandamadhukekSurasaan vamane+avacaarayet/
draakSaatrivRttriphalaatraayamaaNaa virecane//
AS.Ci.20.4/ mustadevadaarukuSThazataahvaavaaraahiidhaanyaakakRSNagandhaavaMzaartagalaan lepasekeSvanilaje hrasvavaDhravalliikaNTakapaJcamuulaani ca//
AS.Ci.20.5/ pitte tu kamalotpalazaivaalapaGkaduurvaamRNaalazRGgaaTakakazerukazarkaraadriiberakucandanamuktaamaNigairikapayasyaaprapauNDariikamadhukapadmakaghRtakSiiraaNi nyagrodhaadiM ca//
AS.Ci.20.6/ zleSmaNyajagandhaazvagandhaasaralakaalakaiSikaagaruvocaraasnaavacaaziitazivendravalliigomuutraaNi varaNaadiM ca saMsarge yathaadoSabalaM vikalpayet//
AS.Ci.20.7/ tatra kaphasthaanaazrite saame pittasthaanagate ca ruukSaa viziitaaH pralepapariSekaaH//
AS.Ci.20.8/ pitte tanavaH suziitaaH saghRtaa vastraantaritaaH kSaNe kSaNe caapaniiyaanye prayojyaaH//
AS.Ci.20.9/ dvandvajeSu yathaayathaM doSaaMzcikitset/
vizeSeNaagnivisarpe mahaatiktakaM pibet/
granthivisarpe raktapittasaMsargamavekSya praaglaGghanaadiini virecanaantaani zamanaani ca yojayet/
tato vaatazleSmaharaM karma//
AS.Ci.20.10/ zuule ca tadaa snigdhaamloSNaabhirutkaarikaabhirgranthiinaamupanaahanam/
vaatakaphavisarpoktaizca lepastaireva vaa siddhena tailena toyena vaa pariSekaH/
limpedvaa zuSkamuulakasya kalkena naktamaalatvaco vaa/
bibhiitakena vaa vijayaakSanaagabalaagnimanthabhuurjagranthivaMzapatraaNaaM vaa//
AS.Ci.20.11/ dantiicitrakamuulatvakkaasiisaarkasnuhiikSiirabhallaatakaasthibhiruSNairlepaH zilaamapi bhinatti/
diirghakaalaprasakte tu granthau triphalaaM prayuJjiita/
madhupippaliirvaa/
mustaasaktubhallaatakaani vaa/
siighumadhuzarkaraan vaa/
maatuluGgarasaanuviddhaaM madiraaM vaa/
girijatuM vaa gulmabhedanaM vaa/
taptalohopalaadipiiDanaM vaa/
jatruurdhvagate tiikSNadhuumavamanaani ca//
AS.Ci.20.12/ tathaapyabhede kSaareNaagninaa vaa dahet/
paaTayitvaa vaa zastreNa parizodhayet/
vidagdhaM vaa raktamapaniiyaapaniiya punaHpunaH svedayet/
evaM paryaayeNa raktapitte vaatazleSmaNi cottiSTheta//
AS.Ci.20.13/ sarvasmin visarpe paryaagate vidaarite ca vraNavat/
tailaM ca daarviiviDaGgakampillakaiH granthivraNasaadhanaM saadhayet//
AS.Ci.20.14/ kardamake ziighrataraM sutaraaM ca vamanaadiini kRtvaa punarjalaukobhirasRgavasecayet/
asRkprakledaaddhi tvaGmaaMsasiraasnaavasaGkledo bhavati/
pibecca kaSaayaM ghanapaTolapicumandaanaam/
mustoziiraamalakasaarivaaNaam/
candanotpalayoH/
paTolaadivargasya vaa/
ghRtamizraM vaa daarviitvaktiktaapaTolayaSTyaahvaariSTamasuuratriphalaatraayamaaNaanaam//
AS.Ci.20.15/ virekaarthaM ca trivRccuurNaM sarpiSaa payasaa draakSaarasena gharmaambhasaa vaa paayayet/
traayamaaNaazRtaM pittodvRtto kSiiramiti/
bhavati caatra//
AS.Ci.20.16/ zreSThaasrasrutirevaatra visarpo hyasRgaazrayaH/
yacca naasaavasaMsRSTo raktapittena jaayate//
AS.Ci.20.17/ na ghRtaM bahudoSaaya deyaM yanna virecanam/
tena doSo hyupastabdhastvagraktapizitaM pacet//
//iti viMzo+adhyaayaH//

atha ekaviMzo+adhyaayaH/
AS.Ci.21.1/ athaataH kuSThacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.21.2/ puurvaruupeSveva kuSThinaM snehapaanenopakrameta/
tatra vaatottare meSazRGgiizaarGgeSTairaNDaguDuuciidvipaJcamuulasiddhaM tailaM ghRtaM vaa paanaabhyaGgayorvidadhyaat//
AS.Ci.21.3/ pittottare dhavaazvakarNakakubhavacaapunarnavapalaazapicumandamadhukalodhrasamaGgaasiddhaM sarpiH/
athavaa paTolapicumandadaarviiduraalabhaatiktarohiNiipaaThaaparpaTakatraayamaaNaanaaM paalikaan bhaagaan jalaaDhakadvaye+aSTabhaagazeSaM kvaathayet/
tena kaarSikaizcandanopakulyaamustaatraayantiindrayavabhuunimbaiH kalkitaiH sapiSo dvaadazapalaM saadhayet/
etattiktakaM sarpiH kuSThavisarpavisphoTagaNDagaNDamaalaazvayathupiTakaaraktapittadurnaamavaatazoNitakaamalaapaaNDvaamayonmaadadaahatRDbhramakaNDuukuSThanaaDiigulmamadatimiravyaGgazvitraapasmaarabhagandharodarapradarajvaragaravidradhigrahaNiihRdrogaanapaharati//
AS.Ci.21.4/ saptacchadakaTukaativiSaazamyaakapaaThaamustatriphaloziirapaTolaparpaTakapippaliidvayadvirajaniidvisaarivaa candanaduraalabhaapadmakavacaazataavariivizaalaakuTajabiijavRSamuurvaaguDuuciibhuunimbatraayamaaNaamadhukagarbhaM dviguNaamalakarasamaSTaguNaambu sarpirvipakvaM mahaatiktakaakhyaM ghRtamadhikaguNaM puurvasmaat/
guggulupaJcatiktaM vaa pibet//
AS.Ci.21.5/ kaphottare saalapriyaalazamyaakaariSTasaptaparNacitrakamaricavacaakuSThaiH saadhitam/
athavaa bRhatiidvayakaakamaaciizukanaasaakvaathe maricaviDaGgazigrujaatiidevadaarukSavakaharidraabhayaakalkena vaajimuutreNa ca siddhaM sarpiH//
AS.Ci.21.6/ sarveSu ca bhallaatakatuvarakasiddhaarthakaanyatamatailam/
bhallaatakapathyaakRmighnasiddhaM vaa haviH//
AS.Ci.21.7/ tataH snigdhasya yathaadoSaM yathaasannaM ca saMzodhanaani prayuJjiita/
siraaM ca balaapekSii vidhyedekaaM dve tisrazcatasraH paJca vaa/
antaraantaraa ca punaHpunaH snehaM pibet/
durbalaM hi zuunyakoSThaM kuSThinaM vaayurabhibhavati/
vamane tvasya madhukakuTajabiijanimbapaTolapallavaani vidadhyaat/
kumbhanikumbhatriphalaa virecane maaNibhadravaTakaaMzca//
AS.Ci.21.8/ paTolavizaalayormuulaM triphalaa ca pRthak tribhaagonatrizaaNaaH kaTukaatraayamaaNe zaaNaaMze zuNThyaastribhaagonaH zaaNaH tadetat palamaikadhyaM salile vipaacya paayayet/
uurdhvaadhoviriktazca jiirNe jaaGgalarasenaazniiyaat/
evametat SaDraatraprayogaat paraM pittakaphazophakuSThaduSTanaaDiivraNaarzobhagandaragrahaNiipaaNDuhaliimakakaamalaaviSamajvarahRdbastivedanaaghnam//
AS.Ci.21.9/ ubhayaanulomanaM vaa braahmiisvarasasaadhitaM sarpiH pibet/
aavartakiitulaaM salilaarmaNe+aSTaaMzaziSTaaM vipaacya tena niryuuheNa tanmuulaizca ghRtaprasthaM saadhayet/
tato maatraamekaahaantaraM pibet/
uurdhvaadho viricyamaanastRSitaH/
ziitalavaNamaaranaalaM jiirNasnehazca tenaiva kodravaudanamazniiyaat/
anena kuSThazvitraapaciibhagandaranaaDiivraNaakhuviSaaNi sidhyanti/
medhyaM caitat puMsavanaM ca//
AS.Ci.21.10/ daarviipaTolabRhatiisevyamadananimbakRtamaalaghanendrayavaiH sasnehairaasthaapanam/
ebhireva ca vipakvaH sneho+anuvaasanaarhasyaanuvaasanam/
dantiimaricaphaNijjakaardrakakaraJjabiijapippaliiviDaGgasaindhavairuurdhvajatrugate kuSThe kRmiSu ca zirovirekaH/
suutrasthaanokto vairecanikadhuumazca//
AS.Ci.21.11/ tataH sarvato vizuddhasyaantarbahiH zamanaani prayuJjiita//
AS.Ci.21.12/ khadirakadaratinizaasanaziriiSaziMzapaazaakasarjaarjunajambuukaraviiradhavaamalakiimuSkakaakSikabadariivaJjulanimbakaraJjakadambamadhuukasaaraan saardraan kRtamaalaniculapaTolaaGkolabalaabilvakuTajakaTabhiipaaribhadrasahacaragRdhranakhiivaraNavardhamaanaarkasaubhaJjanaaTaruuSakazataavariizvadaMSTraahimaaraazvakarNazriiparNiisvayaMguptaagnimanthendravaaruNiikaakodumbarikaameSazRGgiiTuNTukaguDuuciivarSaabhuuvaayasiibRhatiidvayarohiNiimuurvaazaarGgaSTaamuulaani ca zakalayitvaa pRthak triMzatpalikaani saGkSudya mahati kaTaahe+aSTaguNenaambhasaa kvaathayet/
aSTabhaagazeSaM niryuuhamavataarya parisraavya ca tasmin sarpiSaH palazatatrayaM vipacediiSadavazeSakaSaaye ca vidaliikRtaaruSkarasahasratrayamatraavaapya punaH paacayedvigatasvarasaanyaruSkaraaNyapaasya tasmin snehe sucuurNitaani prakSipet/
vyaadhighaatavyoSanaakuliimaarkavaarkakaakaadaniitagarakaTukaakuSThabilvahiGguviDaGgacitrakaativiSaamustendrayavendravaaruNiiruupya malaloharajolohakaantarasaaJjanaabhrazukanaasaadevadaaliitriphalaalaaGgalikiivizaalaakumbhanikumbhavacaavaaraahiimahaadrumakozaatakiiprapunnaaTasomaparNiinalikaadvayapaToliijaatiipallavataapyakaaravelliikuulikaakandakasaptacchadazaarGgeSTotpalasaarivaagugguluzilaajatumuurvaakustumbariijiivakadvayapaaThendrurekhaavajrakandaharidraadvayalavaNapaJcakaani pratyekaM tripalikaani zRGgiiviSapalaM caikaM tato darvyaa samantaadaaghaTya suguptaM bhuumau dhaanye vaa maasaM nikhanet//
AS.Ci.21.13/ atha kRtasaMzuddhisvastyayanaH kuSThii praatastato maatraamupayuJjiita/
jiirNe ca yatheSTamaahaaraM tenaasya puurvamaGgaani tudyante bhidyante zuuyante sphuranti sphuTanti ca/
tataH saptaraatraat punaH svasthiibhavanti/
api ca//
AS.Ci.21.14/ yogaraajamavalihya samastaM saMjJayaiva kathitottamazaktim/
hanti kuSThamatipaatitagaatraM snaayujaalaparizeSamazeSam//
AS.Ci.21.15/ zvaasaagnisaadaarucikaasayakSmagulmaaDhyavaatagrahaNiipramehaan/
zophaM kRmiin paaNDugadaM jvaraaMzca nivartayatyeSa rasaayanaagryaH//
AS.Ci.21.16/ triphalaadazamuulamuurvaamustasaptacchadadaarunimbatvaggavaakSiicitrakamaJjiSThaavyoSacuurNaM navaguNaiH saktubhiryuktaM sakSaudraM ziilayet//
AS.Ci.21.17/ athavaa kSuNNaanyavaan nistuSaan raatrau gomuutraparyuSitaanahani kiliJje zoSayedevaM saptaahaM bhaavayecchoSayecca/
tatastaan saktuun kRtvaa bhallaatakaprapunnaaTaavalgujacitrakaviDaGgamustacuurNacaturbhaagayuktaanasanaadikaSaayeNa paayayet//
AS.Ci.21.18/ evamasanaadikvaathapiitaanaamaaragvadhaadikaSaayapiitaana vaa gojiirNakaanaaM vaa yavaanaaM saktuunaruSkaraagnimanthacuurNamizraan  khadiraasanasaararohitakaguDuuciinaamanyatamasya kaSaayeNa daaDimaamlavetasaamlena saindhavalavaNena sitaamadhumadhureNaaloDya paayayet/
eSa sarvamanthakalpaH/
yaavakaaMzca bhakSyaanapuupapuurNakozazaSkulii prabhRtiin kuryaat/
yavavacca godhuumaiH//
AS.Ci.21.19/ suraaM kalpayet palaazakSaarabhaavitazaalitaNDulapiSTena kSaarodakenaiva sveditena priyaGgugajapippaliicitrakakebukailaavaalukaparipelavalodhramaricaviDaGgacuurNamizreNa nave cainaaM bhaajane jatusRte kSaudrapippaliilipte sthaapayet/
tato gandharasopapannaaM kuSThine paatuM dadyaat//
AS.Ci.21.20/ khadiraziMzapaasaaramuttamakaaraNiiM brahmiiM kozavatiiM ca kaSaayakalpena vipacet/
tena kvaathena taNDulaan bhaavayet/
piSTaM ca svedayet/
abhiSuNuyaacca puurvavat//
AS.Ci.21.21/ trivRcchyaamaagnimanthasaptalaakebukazaGkhiniitilvakatriphalaapalaazaziMzapaanaaM rasamaadaaya palaazadroNyaamabhyaasicaya khadiraaGgaarataptamayaHpiNDamekaviMzativaaraannirvaapya tatastaM rasamaasicya sthaalyaaM gomayaagninaa saadhayet/
sidhyati caavapet/
pippaliicuurNasya bhaagaM dvau madhunastaavadghRtasya tatazcaturbhaagaavaziSTe+avatiirNe bhuuyo+agnitaptamayaHpiNDaM tasmin prakSipet prazaantaM ca lohapaatre suguptaM nidadhyaat/
iyamayaskRtiH dussaadhamapi kuSThaM mehaM vaa saadhayati/
sthuulaM karzayati zophamupahanti sannamagnimuddharati/
vizeSeNa raajayakSmiNaamupadizyate/
varSazataayuzcainaamupayujya puruSo bhavati//
AS.Ci.21.22/ asanaadikvaathamaasicya palaazadroNyamayoghanaistaptaiH saMyojya nirvaapya ca kRtasaMskaare kalaze prakSipya vatsakaadiM prativaapya kSaudraM ca suguptaM maasaM nidhaayopayuJjiita//
AS.Ci.21.23/ evaM nyagrodhaadiSvaaragvadhaadiSu caayaskRtiM vidadhyaat/
khadirasuradaarukvaathaprasthaM kSaudraprasthaM matsyaNDikaapprasthaM lohacuurNaardhaprasthaM triphalaacaturjaatakamaricaani ca kaarSikaaNi prakSipyaayase bhaaNDe maasasthitaM tadupayojayet//
AS.Ci.21.24/ rasaayanaprayogeNa ca lohatulaaM tuvarakaasthiini bhallaatakaanyalambuSaamavalgujaM guggulumarzovihitavidhaanena vaa citrakamiti//
AS.Ci.21.25/ bhavati caatra/
kilaasakuSThagrahaNiipramehasthuulatvadurnaamabhagandareSu/
paaNDutvazuunatvakaphaamayeSu manthaadiyogaan vidadhiita dhiimaan//
AS.Ci.21.26/ zaalayo yavagodhuumakoraduuSaaH priyaGgavaH/
mudgaa masuuraastuvarii tiktazaakaani jaaGgalam//
AS.Ci.21.27/ triphalaaruSkaraariSTakSaudrayojitabhaavitam/
dhaatriikhadiranimbaamburasaM mudgapaTolajam//
AS.Ci.21.28/ madyaanyauSadhagarbhaaNi mathitaM cenduraajimat/
annapaanaM hitaM kuSThe na tvamlalavaNoSaNam/
dadhidugdhaguDaanuupatilamaaSaaMstyajettaraam//
AS.Ci.21.29/ tulaardhaM nimbapaJcaaGgyaastathaa khadirasaarataH/
hariitakiidalatulaaM bhallaatakatulaaM daza//
AS.Ci.21.30/ kRSNaaviDaGgakuDavaavaikadhyaM vipacejjale/
kaSaayaM taM parisraavya nidadhyaattaamrabhaajane//
AS.Ci.21.31/ SaNmaasataH pibet kuSThakRmimehairvimucyate/
nimbaariSTa iti khyaato varuNenaiSa nirmitaH//
AS.Ci.21.32/ viDaGgasaaraamalakaabhayaanaaM palaM palaM triiNi palaani kumbhaat/
guDasya ca dvaadaza maasameSa jitaatmanaa hantyupayujyamaanaH//
AS.Ci.21.33/ kuSThazcitrazvaasakaasodaraarzomehapliihagranthirugjantugulmaan/
siddhaM yogaM praaha yakSo mumuhSorbhikSoH praaNaan maaNibhadraH kilemam//
AS.Ci.21.34/ kaTukaapaTolamuulottamaavacaanimbaraatrimaJjiSThaanaam/
saMziilitaHkaSaayastvagaamayaan zleSmapittabahulaan hanti//
AS.Ci.21.35/ vaatottaraaMstu sarpirvipaacitaM kvathitakalkitaizca kaTukaadyaiH/
khadiraariSTaguDuuciisuratarudaarviizca kalpayet pRthagevam//
AS.Ci.21.36/ ziitaH kaSaayaH khadirasya piitaH sakSaudrataarkSyo harati prasahya/
tvakkaNTharogaapacigulmamehaan balaahakaan vaayuriva pracaNDaH//
AS.Ci.21.37/ sarpirmadhubhyaaM triphalaarasena viDaGgakalkena ca samprayuktaH/
kuSThaM kaSaayaH khadirasya hanti tiSThan kaSaayaM manasiiva dharmaH//
AS.Ci.21.38/ khadirasya luunaziraso muule khaatasya madhyamaM muulam/
chitvaadho+ayaHkumbhaM rasasaMgrahaNaaya nidadhiita//
AS.Ci.21.39/ liptaat kRSNamRdendhanaizca nicitaadaadiipitaadvahninaa/
tasmaadyazcyavate rasaH sa sahitaH kSaudraajyadhaatriirasaiH/
piitaH kuSThabhagandaraarurapaciimehaasrapaaNDuun jayet/
prasthastasya jaraaM ca bhojyamiha tu tyaajyaM ca bhallaatavat//
AS.Ci.21.40/ yojya khadiravannimbaziMzapaaragvadhaasanam/
rohatikaM suraahvaM ca dhadirodakapaayinaH//
AS.Ci.21.41/ daarvii rasaaJjanaM vaa gomuutreNa prabaadhate kuSTham/
abhayaa prayojitaa vaa maasaM savyoSaguDatailaa//
AS.Ci.21.42/ darviikaliGgakaTukaativiSaagnipaaThaamuutreNa suukSmarajaso dharaNapramaaNaaH/
piitaa jayanti gudajodaragulmakuSThakoSThaanilaaDhyapavanagrahaNiipramehaan//
AS.Ci.21.43/ laakSaadantiimadhurasavaraadviipipaaThaaviDaGgapratyakpuSpiitrikaTurajaniisaptaparNaaTaruuSam//
AS.Ci.21.44/ raktaa nimbaM suratarukRtaM paJcamuulyau ca cuurNaM piitvaa maasaM jayati hitabhuggavyamuutreNa kuSTham//
AS.Ci.21.45/ dazapalamariSTapallavakusumajaTaatvakphalaM yathaakaalam/
prayaaharet samastaM kRtamaalatarozca tattadvat//
AS.Ci.21.46/ saJcuurNyaasanakhadirakvaathenaaplaavya zoSayedanile/
citrakaghanabhallaatakagokSurakamahauSadhatriphalaaH//
AS.Ci.21.47/ lohaviDaGgaavalgujasitopalaaH palasamaa rajiikRtya/
saptaahamekatastadrasena bhRGgyaastato bhaavyam//
AS.Ci.21.48/ atha piitamakSamaatraM ghRtena dugdhena koSNasalilairvaa/
aciraat karoti vahniM matiM smRtiM paaTavaM medhaam//
AS.Ci.21.49/ kRmikuSThagaNDapaaNDupramehavaktraamayaarucicchardiiH/
apaciibhagandarasthaulyaduSTanaaDiivraNavyaGgaan//
AS.Ci.21.50/ kaphapittajaan vikaaraan vizeSataH suviSamaan nivartayati/
varSaadviSagarakRtyaa nityaabhyaasena khalatipalitaani//
AS.Ci.21.51/ trikaTuuttamaatilaaruSkaraajyamaakSikasitopalaavihitaa/
guTikaa rasaayanaM syaat kuSThajicca viSyaa ca saptasamaa//
AS.Ci.21.52/ candrazakalaagnirajaniiviDaGgatuvaraasthyaruSkaratriphalaabhiH/
vaTakaa guDaaMzaklRptaaH samastakuSThaani naazayantyabhyastaaH//
AS.Ci.21.53/ viDaGgabhallaatakabaakuciinaaM sadviipivaaraahihariitakiinaam/
salaaGgaliikRSNatikopakulyaa guDena piNDii vinihanti kuSTham//
AS.Ci.21.54/ pathyaakaliGgakapalaazaphalenduraajiibhallaatakaasthicaturaGgulacitrakaarkaiH/
saavartakiikRmiharaiH kramavardhitaaMzaiH muutreNa tulyatuvarairvaTakaa gadaghnaaH//
AS.Ci.21.55/ zazaaGkalekhaa saviDaGgasaaraa sapippaliikaa sahutaazamuulaa/
saayomalaa saamalakaa satailaa kuSThaani kRcchraaNi nihanti liiDhaa//
AS.Ci.21.56/ bhuunimbanimbatriphalaapadmakaativiSaakaNaaH/
muurvaapaToliidvinizaapaaThaatiktendravaaruNiiH//
AS.Ci.21.57/ sakaliGgavacaastulyaa dviguNaazca yathottaram/
lihyaaddantiitrivRdbraahmiizcuurNitaa madhusarpiSaa//
AS.Ci.21.58/ kuSThamehaprasuptiinaaM paramaM syaattadauSadham/
varaakaNaaviDaGgaan vaa lihyaattailaajyamaakSikaiH//
AS.Ci.21.59/ khadirazakalacuurNaM kSaudrasarpirvimizraM/
sagirijatuviDaGgaM maatrayaa sevamaanaH/
laghumitahitabhojii brahmacaarii jitaatmaa/
zvayathukiTibhakoThazvitrakuSThaani hanyaat//
AS.Ci.21.60/ khadiraasanasaarasya tulaaM droNe+ambhasaH kSipet/
aSTame+ahani tattoyaM pacedaadarvilepanaat//
AS.Ci.21.61/ triphalaardhatulaacuurNaM tatpaadena tu baakuciim/
tadardhaM dviipino muulaM tadvadbraahmiiM samaarkavaam//
AS.Ci.21.62/ lohakrimighnadviprasthaM kSiptvaa tadvaTakiikRtam/
kuSThamehagrahaNyarzobhagandariSu puujitam//
AS.Ci.21.63/ laaGgaliitriphalaalohacuurNaM dazapalaM pRthak/
guTikaatrizataM SaSTiM kuryaadbhRGgarasaaplutam//
AS.Ci.21.64/ chaayaazuSkaaM ca tatraardhaguTikaaM bhakSayet puraH/
jiirNe rasena ruukSeNa peyaapuurvaM ca bhojayet//
AS.Ci.21.65/ yantrito brahmacaryaadyaiH krameNa guTikaamapi/
khaadet parastaanmaasasya bhavet kaamacaraH kramaat//
AS.Ci.21.66/ evaM sarvaaNi kuSThaani jayatyatibalaanyapi/
dhiimedhaasmRtiyuktazca niirugjiivet samaaH zatam//
AS.Ci.21.67/ vaasaamRtaanimbavaraapaTolavyaaghriikaraJjodakakalkapakvam/
sarpirviMsarpajvarakaamalaasrakuSThaapahaM vajrakamaamananti//
AS.Ci.21.68/ triphalaatrikaTudvikaNTakaariikaTukaakumbhanikumbharaajavRkSaiH/
savacaativiSaagnikaiH sapaaThaiH picubhaagairnavavajradugdhamuSTyaa//
AS.Ci.21.69/ piSTaiH siddhaM sarpiSaH prasthamebhiH kruure koSThe snehanaM recanaM ca/
kuSThazvitrapliihavardhmaazmagulmaan hanyaat kRcchraaMstanmahaavajrakaakhyam//
AS.Ci.21.70/ yaterleliitakavasaa kSaudrajaatiirasaanvitaa/
kuSThaghnii samasarpirvaa sagaayatryasanodakaa//
AS.Ci.21.71/ muutre viniitaa triphalaarase vaa siddhaa ghRte vaambhasi kevale vaa/
rasaayanaM pathyabhujo haridraa nihanti paaNDvaamayakuSThamehaan//
AS.Ci.21.72/ pibedamRtavalyaa vaa svarasaM yantrapiiDitam/
medhyaM tat kuSThamehaarzazchardivaataasranaazanam//
AS.Ci.21.73/ sthirakaThinamaNDalaanaaM kuSThaanaaM poTTalairhitaH svedaH/
svinnotsannaM vilikhet kuSThaM tiikSNena zastreNa//
AS.Ci.21.74/ rudhiraagamaarthamathavaazRGgaalaabuubhirapaharedraktam/
pracchedalpaM kuSThaM nirecayedvaa jalaukobhiH//
AS.Ci.21.75/ ye lepaaH kuSThaanaaM yujyante nirhRtaasradoSaaNaam/
saMzodhitaazayaanaaM sadyaH siddhirbhavati teSaam//
AS.Ci.21.76/ yeSu na zastraM kramate sparzendriyanaazaneSu kuSTheSu/
teSu nipaatyaH kSaaro raktaM doSaM ca visraavya//
AS.Ci.21.77/ lepo+atikaThinaparuSe supte kuSThe sthire puraaNe ca/
piitaagadasya kaaryo viSaiH samantraagadaizcaanu//
AS.Ci.21.78/ stabdhaani suptasuptaanyasvedanakaNDulaani kuSThaani/
kuurcairdantiitrivRtaakaraviirakaraJjakuTajaanaam//
AS.Ci.21.79/ jaatyarkanimbajairvaa patraiH zastraiH samudraphenena/
ghRSTaani gomayairvaa tataH pradehaiH pradehyaani//
AS.Ci.21.80/ aaragvadhaH saiDagajaH karaJjo vaasaa guDuucii madanaM haridre/
zryaahvaH suraahvaH khadiro dhavazca nimbo viDaGgaH karaviirakazca//
AS.Ci.21.81/ granthizca bhuurjo lazunaH ziriiSaH salomazo guggulukRSNagandhe/
phaNijjako vatsakasaptaparNapiiluuni kuSThaM sumanaHpravaalaaH//
AS.Ci.21.82/ vacaahareNustrivRtaa nikumbho bhallaatakaM gairikamaJjanaM ca/
manaHzilaale gRhadhuuma elaa kaasiisalodhraarjunamustasarjaaH//
AS.Ci.21.83/ ityardharuupairvihitaaH SaDete gopittapiitaaH punareva piSTaaH/
siddhaaH paraM sarSapatailayuktaazcuurNaaH pradehaa bahuzaaH prayojyaaH//
AS.Ci.21.84/ kuSThaani kRcchraaNi navaM kilaasaM surendraluptaM kiTibhaM sadadrum/
bhagandaraarzaaMsyapaciiM sapaamaaM hanyuH prayuktaanaciraannaraaNaam//
AS.Ci.21.85/ nimbaM haridre surasaM paTolaM kuSThaazvagandhe suradaaruzigru/
sasarSapaM tumburudhaanyavanyaM caNDaaM ca cuurNaani samaani kuryaat//
AS.Ci.21.86/ taistakrapiSTaiH prathamaM zariiraM tailaaktamudvartayituM yateta/
tathaasya kaNDuuHpiTakaaH sakoThaaH kuSThaani zophaazca zamaM vrajanti//
AS.Ci.21.87/ mustaamRtaasaGgakaTaGkaTeriikaasiisakampillakakuSThalodhraaH/
gandhopalaH sarjarasaM viDaGgaM manaHzilaale karaviirakatvak//
AS.Ci.21.88/ tailaktagaatrasya kRtaani cuurNaanyetaani dadyaadavacuurNanaartham/
dadruHsakaNDuuH kiTibhaani paamaa vicarcikaa ceti tathaa na santi//
AS.Ci.21.89/ kaaNDe mahaavRkSabhave niliinaH svinnaH kukuule puTapaakayuktyaa/
vicarcikaaM sarSapakalkapiNDo nihanti lajjaamiva raagavegaH//
AS.Ci.21.90/ manaHzilaale maricaani tailamaarkaM payaH kuSThaharaH pradehaH/
tathaa karaJjaprapunaaTabiijaM kuSThaanvitaM gosalilena piSTam//
AS.Ci.21.91/ guggulumaricaviDaGgaiH sarSapakaasiisasarjarasamustaiH/
zriiveSTakaalagandhairmanaHzilaakuSThakampillaiH//
AS.Ci.21.92/ ubhayaharidraasahitaizcaatrikatailena mizritairebhiH/
dinakarakaraabhitaptaiH kuSThaM ghRSTaM ca naSTaM ca//
AS.Ci.21.93/ maricaM tamaalapatraM kuSThaM samanaHzilaM sakaasiisam/
tailena yuktamuSitaM saptaahaM bhaajane taamre//
AS.Ci.21.94/ tenaaliptaM sidhma saptaahaat gharmasevino+apaiti/
maasaannavaM kilaasaM snaanena vinaa vizuddhasya//
AS.Ci.21.95/ mayuurakaM jarjaritaM samuulaM dagdhvaa parisraavya ca saptakRtvaH/
tenaambhasaa kaGguNikotthatailaM siddhaM paraM sidhmanibarhaNaaya//
AS.Ci.21.96/ jiivantii maJjiSThaa daarvii kaampillakaM payastuttham/
eSa ghRtatailapaakaH siddhaH siddhe ca sarjarasaH//
AS.Ci.21.97/ deyaH samadhuucchiSTo vipaadikaa tena nazyati hyaktaa/
carmairkuSThakiTibhaM kuSThaM zaamyatyalasakaM ca//
AS.Ci.21.98/ saptaparNakaraJjaarkamaalatiikaraviirajam/
muulaM snuhiiziriiSaabhyaaM citrakaasphotayorapi//
AS.Ci.21.99/ karaJjabiijadvinizaavyoSaiDagajasarSapaaH/
varaa vellaM ca taistailaM sagomuutrairvipaacitam//
AS.Ci.21.100/ kuSThaduSTavraNagranthigaNDamaalaabhagandaraan/
vizeSaadvaatakaphajaan hantyabhyaGgena vajrakam//
AS.Ci.21.101/ eraNDataarkSyaghananiipakadambabhaarGgiikampillavellaphaliniisuravaaruNiibhiH/
nirguNDyaruSkarasuraahvasuvarNadugdhaazriiveSTagugguluzilaaharitaalavizvaiH//
AS.Ci.21.102/ tulyasnugarkadugdhaM siddhaM tailaM smRtaM mahaavajram/
atizayitavajrakaguNaM zvitraarzogranthimaalaaghnam//
AS.Ci.21.103/ kanakakSiirii zailaa bhaarGgii dantyaaH phalaani muulaM ca/
jaatiipravaalasarSapalazunaviDaGgaM karaJjatvak//
AS.Ci.21.104/ saptacchadaarkapallavamuulatvaGnimbacitrakaasphotam/
guJjairaNDakabRhatiimuulatvaksurasaarjakaphalaani//
AS.Ci.21.105/ kuSThaM paaThaa mustaa SaDgranthaatumburutvaco muurvaa/
eDagajakuTajazigrutryuuSaNabhallaatakakSavakaaH//
AS.Ci.21.106/ haritaalamavaakpuSpii tutthaM kampillako+amRtaasaGgaH/
sauraaSTrii kaasiisaM daarviitvak svarjikaalavaNam//
AS.Ci.21.107/ etaistailaM tailaM kaTutailaM vaa caturguNe muutre/
karaviiramuulapallavatoye ca vipaacitaM jayati//
AS.Ci.21.108/ kaTukaalaabunyastaM jityaabhyaGgena vaatakaphakuSTham/
maNDaladadruukoSThakRmipaamaavicarcikaaH sutaraam//
AS.Ci.21.109/ sikthakatutthakaguggulusinduurarasaaJjanaiH kaTukatailam/
paamaakiTibhavicarciSu saadhitamabhyaJjane zreSTham//
AS.Ci.21.110/ zaileyakampillakapaTTikaahvasuraaSTrajaasarjarasopalaani/
zilaa ca cuurNo navaniitayuktaM kuSThe sravatyabhyadhikaM prazastaH//
AS.Ci.21.111/ eDagajakuSThasaindhavasiddhaarthaviDaGgakaaJjikairliptam/
kRmipaamaasidhmadadruumaNDalakuSThaM zamaM yaati//
AS.Ci.21.112/ laakSaavyoSaM praapunaaTaM ca biijaM sazriiveSTaaH kuSThasiddhaarthakaazca/
takronmizraH syaaddharidraa ca lepo dadruuSuukto muulakotthaM ca biijam//
AS.Ci.21.113/ duurvaabhayaasaindhavacakramarda kuSTherakaaH kaaJjikatakrapiSTaaH/
tribhiH pralepairapi baddhamuulaaM dadruuM ca kaNDuuM ca vinaazayanti//
AS.Ci.21.114/ manaHzilaatvakkuTajaM sakuSThaM salomazaH saiDagajaH karaJjaH/
granthizca bhaurjaH karaviiramuulaM cuurNaani saadhyaani tuSodakena//
AS.Ci.21.115/ palaazanirdaaharasena vaapi karSonmitaanyaaDhaka sammitena/
darviipralepaM pravadanti lepametat paraM kuSThaniSuudanaaya//
AS.Ci.21.116/ elaacitrakanimbavRSakaM kuruvindanaagaraarkaM ca/
cuurNiikRtamaSTaahaM bhaavayitavyaM palaazasya//
AS.Ci.21.117/ kSaareNa gavaaM muutrasrutena tenaasya maNDalaanyaazu/
bhidyante diiryanti ca liptaanyarkaabhitaptaani//
AS.Ci.21.118/ maaMsii maricaM lavaNaM rajanii tagaraM sudhaa gRhaaddhuumaH/
muutraM pittaM kSaaraH paalaazaH kuSThanullepaH//
AS.Ci.21.119/ mustaM triphalaa madanaM karaJja aaragvadhaH kaliGgayavaaH/
sasaptaahvakuSThaphaliniidaarvyaHsiddhaarthakaM snaanam//
AS.Ci.21.120/ eSa kaSaayo vamanaM virecanaM varNadastathodgharSaH/
tvagdoSakuSThazophaprabaadhanaH paaNDurogaghnaH//
AS.Ci.21.121/ karaviiranimbakuTajaacchamyaakaaccitrakaacca muulaanaam/
muutre darviilepaH kvaatho lepena kuSThaghnaH//
AS.Ci.21.122/ zvetakaraviiramuulaM kuTajakaraJjaat phalaM tvaco daarvyaaH/
sumanaHpravaalayukto lepaH kuSThaapahaH siddhaH//
AS.Ci.21.123/ zairiiSii tvak puSpaM kaarpaasyaa raajavRkSapatraaNi/
piSTaa ca kaakamaacii caturvidhaH kuSThahaa lepaH//
AS.Ci.21.124/ daarviirasaaJjanasya ca nimbapaTolasya khadirasaarasya/
aaragvadhavRkSakayostriphalaayaaH saptaparNasya//
AS.Ci.21.125/ iti SaT kaSaayayogaaH kuSThaghnaaH saptamazca tinizasya/
snaane paane ca hitaastathaaSTamazcaazvamaarasya//
AS.Ci.21.126/ aalepanaM pragharSaNamavacuurNanameta eva ca kaSaayaaH/
tailaghRtapaakayogaizceSyante kuSThazaantyartham//
AS.Ci.21.127/ sarSapakaraJjakozaatakaani tailaanyatheGgudiinaaM ca/
kuSTheSu hitaanyaahustailaM zreSThaM ca khadirasaarasya//
AS.Ci.21.128/ ziitaaH pradehasekaastiktaM sarpiH siraavirekazca/
vizaraNadaahaklede visphoTe carmadalane ca//
AS.Ci.21.129/ ziirNanakharomamaaMsaH kRmimaanannaambhasii tyajet kuSThii/
sadhyodugdhaM dugdhaM SaNmaasaan kaarabhaM bhajetsamadhu//
AS.Ci.21.130/ eDagajaH saviDaGgo muulaanyaaragvadhasya kuSThaanaam/
uddaalanaM ca dantaa gozvavaraahoSTradantaazca//
AS.Ci.21.131/ rajaniidvayaM kRmighnaM prapunaaTaM raajavRkSamuulaM ca/
kuSThotpaaTanamagryaM sapippaliipaakalaM yojyam//
AS.Ci.21.132/ zvitraaNaaM savizeSaM yoktavyaM sarvato vizuddhaanaam/
utsanneSu ca lepaaH savarNakaraNaastathaabhyaGgaaH//
AS.Ci.21.133/ pakSaat pakSaat chardanaanyabhyupeyaanmaasaanmaasaacchodhanaM caapyadhastaat/
zuddhirmuurdhnaHsyaattriraatraattriraatraat SaSThe SaSThe maasyasRGmokSaNaM ca//
AS.Ci.21.134/ yo durvaanto durvirikto+athavaa syaat kuSThii doSairuddhatairvyaapyate+asau/
nissandehaM yaatyasaadhyatvamevaM tasmaat kRtsnaannirharedasya doSaan//
AS.Ci.21.135/ vratadamayamasevaatyaagaziilaabhiyogo dvijagurusurapuujaa sarvasattveSu maitrii/
jinajinasutataaraabhaaskaraaraadhanaani prakaTitamalapaapaM kuSThamunmuulayanti//
//iti ekaviMzo+adhyaayaH//

atha dvaaviMzo+adhyaayaH/
AS.Ci.22.1/ athaataH zvitrakRmicikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti  ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.22.2/ kuSThaadapi biibhatsaM yacchiighrataraM ca yaatyasaadhyatvam/
zvitramatastazchaantyai yateta diipte yathaa bhavane//
AS.Ci.22.3/ madayantyaaH savaayasyaaH surabhyaaragvadhasya ca/
zataM palaanaaM pratyekaM varaayaastvaaDhakatrayam//
AS.Ci.22.4/ vyaaghriivahnikapotaavatsakakhadiraarkamuuladantyaindryaH/
sanizaadvayaa dazapalaa kvaathe+amiiSaaM kSipet piSTvaa//
AS.Ci.22.5/ biijaM karaJjeGgudazigrunimbaanniiliiM saniilotpalacandralekhaam/
zyaamaaM kiraataM kaTukatrayaM ca paJcaaDhakaM tatra ca paJcagavyaat//
AS.Ci.22.6/ zamayatyacireNa ghRtaM mRduhutavahasaadhitaM mahaaniilam/
na kilaasameva kevalamapaciikRmikaasakuSThamabhyastam//
AS.Ci.22.7/ unmaadaapasmaaraavarzovidradhizirorogaan/
galagaNDagulmagaNDaanarbudazophapramehagalarogaan//
AS.Ci.22.8/ savisarpazoSapavanavyaadhiinviSamajvaraan hanyaat//
AS.Ci.22.9/ saMzodhanaM vizeSaat piitasnehasya yojayedanu ca/
zvitre sraMsanamagryaM malayuurasa iSyate saguDaH//
AS.Ci.22.10/ taM piitvaabhyaktatanuryathaabalaM suuryapaadasantaapam/
seveta viriktazca tryahaM pipaasuH pibet peyaam//
AS.Ci.22.11/ zvitre+aGge ye sphoTaa jaayante kaNTakena taan bhindyaat/
sphoTeSu nissRteSu praataH praataH pibet pakSam//
AS.Ci.22.12/ malayuumasanaM priyaGguM zatapuSpaaM caambhasaa samutkvaathya/
paalaazaM vaa kSaaraM yathaabalaM phaaNitopetam//
AS.Ci.22.13/ vituSaavalgujabajaaccuurNaM govaaribhaavitaadvahuzaH/
muulakvaahena pibet kalitarukRtamaalamadanaphalguunaam//
AS.Ci.22.14/ piite kilaasii tilatailadigdho dine dine syaadravipaadasevii/
jiirNe ca takraaplutakodravaazii sphoTodbhavaayaiSa vidhistriraatram//
AS.Ci.22.15/ vidhvaanyedyuH sphoTakaan kaNTakaistaan bastaambhobhirghRSTayaa zuktavartyaa/
limpet kaamaM lepanaadvedanaayaaM lepo yojyaH zaGkhanaabhirjalena//
AS.Ci.22.16/ vyoSasarSapanizaagRhadhuumairyaavazuukapaTucitrakayuktaiH/
kolatulyaguTikaardhaviSaaMzaa zvitrakuSThazamano varalepaH//
AS.Ci.22.17/ gavyaM muutraM citrakavyoSayuktaM sarpiHkumbhe saMsthitaM kSaudramizram/
pakSaaduurdhvaM zvitraNaa peyametat kaaryaM caasmai kuSThadRSTaM vidhaanam//
AS.Ci.22.18/ maarkavamathavaa khaaded bhRSTaM tailena lohapaatrastham/
biijakazRtaM ca dugdhaM tadanupibeczvitranaazaaya//
AS.Ci.22.19/ puutiikaarkavyaadhighaatasnuhiinaa muutraiH piSTaaH pallavaa jaatijaazca/
ghnantyaalepaaczvitradurnaamadadruun paamaakoThaan duSTanaaDiivraNaaMzca//
AS.Ci.22.20/ dvaipyaM dagdhaM carma maataGgajaM vaa zvitre lepastailayukto variSThaH/
puutiikiiTo raajavRkSodbhavena kSaareNaaktaH zvitrameko+api hanti//
AS.Ci.22.21/ raatrau gomuutre vaasitaan jarjaraaGgaanahnicchaayaayaaM zoSayet sphoTahetuun/
evaM vaaraaMstriin bhaavayeczlakSNapiSTaiH snuhyaaH kSiireNa zvitranaazaaya lepaH//
AS.Ci.22.22/ akSatailadrutaalepaH kRSNasarpodbhavaamaSii/
zikhipittaM tathaa dagdhaM driiberaM vaa tadaaplutam//
AS.Ci.22.23/ upoSitaayaannakaalaaMstriin zvetakRkavaakave/
yaSTyaahvakuSThaiDagajabiijacuurNaM ghRtaanvitam//
AS.Ci.22.24/ dadyaattasya puriiSeNa zvitramuddaalya lepayet/
maasaM hantyaazu taczvitraM vizeSaadguhyasaMzrayam//
AS.Ci.22.25/ lepaH paTuvellazilaa kaasiisaM rocanaa kanakapuSpii/
gopittayuktamathavaa capalaaJjanayugmaloharajaH//
AS.Ci.22.26/ kaakodumbarikaa vaa saavalgujacitrakaa sagomuutraa/
kadaliikSaarayutaM vaa kharaasthi dagdhaM sagorudhiram//
AS.Ci.22.27/ niilotpalaM sakuSThaM sasaindhavaM hastimuutrapiSTaM vaa/
hastimadaadhyuSito vaa maalatyaaH kSaarakakSaaraH//
AS.Ci.22.28/ siddhaarthakaabRhatyau karaJjakozaatakiiphalaM guJjaa/
zukanaasaa sagavaakSii svarNakSiiriinikumbhazca//
AS.Ci.22.29/ laaGgalikii hayamaarastilvakabhallaatakaazvamuutrii ca/
mustaa snuhii sahiMsraa suvarNazakalaa phalopetaa//
AS.Ci.22.30/ muulakabiijaM vyoSaM piiluviDaGgaani karNikaarazca/
picumandajaatiikisalayabaakucikaatutthakuSThaani//
AS.Ci.22.31/ kaTurohiNiimanohvaatriphalaa ca sukalkitaa gavaaM mRtre/
gajahayakharamuutraaNaaM paatratritayaM snugarkadugdhaabhyaam//
AS.Ci.22.32/ dvau kuDavaaviha dadyaat sarSapatailaacca caaturthiim/
darviilepaM siddhaa rasakriyaa muutrikaa naama//
AS.Ci.22.33/ zvitraM ghRSTaM liptaM triinaalepaaMstayaa na laGghayati/
mazatilakacarmakiilagranthyarbudasarvakuSThaghnii//
AS.Ci.22.34/ kuDavo+avalgujabiijaaddharitaalacaturthabhaagasammizraH/
muutreNa gavaaM piSTaH savarNakaraNaH paraM zvitre//
AS.Ci.22.35/ kSaare sudagdhe gajaliNDaje vaa gajasya muutreNa parisrute ca/
droNapramaaNe dazabhaagayuktaM datvaa pacedbiijamavalgujaanaam//
AS.Ci.22.36/ zvitraM jayeccikkaNataaM gatena tena praliptaM bahuzaH praghRSTam/
kuSThaM mazaM vaa tilakaalakaM vaa yadvaa vraNe syaadadhimaaMsajaatam//
AS.Ci.22.37/ bhallaatakadviipisudhaarkamuulaguJjaaphalatryuuSaNazaGkhacuurNam/
tutthaM sakuSThaM lavaNaani paJca kSaaradvayaM laaGgalikaaM ca paktvaa//
AS.Ci.22.38/ snugarkadugdhe tadvidadhiita lepam/
kuSThe kilaase tilakaalakeSu mazeSu durnaamasu carmakiile//
AS.Ci.22.39/ zudhyaa zoNitamokSairviruukSaNairbhakSaNaizca saktuunaam/
zvitraM kasyacideva prazaamyati kSiiNapaapasya//
AS.Ci.22.40/ kRmicikitsitam/
snigdhasvinne guDakSiiramatsyaadyaiH kRmiNodare/
utklezitakrimikaphe zarbariiM taaM sukhoSite//
AS.Ci.22.41/ surasaadigaNaM muutre kvaathayitvaardhavaariNi/
taM kaSaayaM kaNaagaalaakRmijitkalkayojitam/
satailasvarjikaakSaaraM yuJjyaadbastiM tato+ahani//
AS.Ci.22.42/ tasminneva niruuDhaM taM paayayeta virecanam/
trivRtkalkaM phalakaNaakaSaayaaloDitaM tataH/
uurdhvaadhaHzodhite kuryaat paJcakolayutaM kramam//
AS.Ci.22.43/ kaTutiktakaSaayaaNaaM kaSaayaiH pariSecanam/
kaale viDaGgatailena tatastamanuvaasayet//
AS.Ci.22.44/ ziroroganiSedhoktamaacarenmuurdhageSvanu/
udriktatiktakaTukamalpasnehaM ca bhojanam//
AS.Ci.22.45/ viDaGgakRSNaamaricapippaliimuulazigrubhiH/
pibet sasvarjikaakSaarairyavaaguuM takrasaadhitaam//
AS.Ci.22.46/ rasaM ziriiSakiNihiipaaribhadrakakembukaat/
palaazabiijapattuurapuutiikaadvaa pRthak pibet/
sakSaudraM surasaadiin vaa lihyaat kSaudrayutaan pRthak//
AS.Ci.22.47/ zatakRtvo+azvaviTcuurNaM viDaGgakvaathabhaavitam/
kRmimaanmadhunaa lihyaat bhaavitaM vaa varaarasaiH/
zirogateSu krimiSu cuurNaM pradhamanaM ca tat//
AS.Ci.22.48/ aakhukarNiikisalayaiH supiSTaiH piSTamizritaiH/
paktvaa puupalikaaM khaadet dhaanyaamlaM ca pibedanu//
AS.Ci.22.49/ sapaJcakolalavaNamasaandraM takrameva vaa/
niipamaarkavanirguNDiipallaveSvapyayaM vidhiH//
AS.Ci.22.50/ viDaGgacuurNamizrairvaa piSTairbhakSyaan prakalpayet/
viDaGgataNDulairyuktamardhaaMzairaatape sthitam//
AS.Ci.22.51/ dinamaaruSkaraM tailaM paane bastau ca yojayet/
suraahvasaralasnehaM pRthagevaM ca kalpayet//
AS.Ci.22.52/ tilvakoddaalakapale trivRcchyaame tadardhataH/
dantiidravantyaavardhena tadardhe cavyacitrakau//
AS.Ci.22.53/ piSTvaa viDaGgayuuSeNa tena bhaavitapiiDitaat/
tailaprasthaM tilaatsaadhyaM krimighnadviguNe rase/
tacchodhanaM pibet kaale vidadhyaaccaanuvaasanam//
AS.Ci.22.54/ kozaatakiikaraJjomaasarSapasnehakalpanam/
kRtvaa tenaiva vidhinaa paayayedudarakrimim//
AS.Ci.22.55/ puriiSajeSu sutaraaM dadyaadbastivirecane/
zirovirekaM vamanaM zamanaM kaphajanmasu//
AS.Ci.22.56/ raktajaanaaM pratiikaaraM kuryaat kuSThacikitsitam/
indraluptavidhizcaatra vidheyo romabhojiSu//
AS.Ci.22.57/ kSiiraaNi maaMsaani ghRtaM guDaM ca dadhiini zaakaani ca parNavanti/
samaasato+amlaanmadhuraanrasaaMzca krimiin jighaaMsuH parivarjayecca//
//iti dvaaviMzo+adhyaayaH//

atha trayoviMzo+adhyaayaH/
AS.Ci.23.1/ athaato vaatavyaadhicikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.23.2/ sarveSu kevalaanilavikaareSvantarbahiH snehasvedau saalvalenopanaaho nivaataM sthaanaM praavaraNaani dazamuulakvaathasiddhaa mahaasnehapragaaDhaaH snigdhaa dadhyamlaa naagarapippaliitiikSNaa graamyaanuupaudakaziraHpizitarasaaH payaaMsi yuuSaaH priiNanaani caannaani/
taireva ca maaMsairmahaasnehasaMsRSTaistadaktaanaamabhiikSNaM piNDaadisvedaaH//
AS.Ci.23.3/ api ca/
kolakulatthaamarataruyavamisimaaSaatasiivacaakuSTham/
raasnaatailaphalaani ca vaatajidutkaarikaamloSNaa//
AS.Ci.23.4/ biDaalanakuloSTrasRgaalaadicarmabhirbandhaH/
snigdhaa bastayo naavanaani ca prayojyaani/
doSopakramaNiiyaM cekSeta//
AS.Ci.23.5/ snigdhasvinnasya hi todabhedaayaamazuulaadayo vaatavikaaraaH ziighramupazaamyanti/
snehazca dhaatuun puSNaati balaM ca dehe janayati/
tasmaat punaH punaH snehasvedau ziilayet/
tanmRduukRte ca koSThe naavatiSThantyanilaamayaaH//
AS.Ci.23.6/ yadi tu sadoSatvaanna nivartante tataH sarvazariirage+api vaayau vizeSataH pakvaazayaazrite mRdusnehavirecanaM tilvakasarpiH saatalaaghRtamairaNDatailaM vaa kSiireNa dadyaat/
evaM hi vizuddhasrotaso+anaavRtaH pavano vicarannaazu zaantimeti//
AS.Ci.23.7/ api ca/
snigdhaamlalavaNoSNaadyairaahaarairhi malazcitaH/
sroto badhvaanilaM rundhyaattasmaattamanulomayet//
AS.Ci.23.8/ atha durbale virecye niruuhaM paacaniiyadiipaniiyadravyayuktamevaMvidhaM ca bhojyam/
bhojyayuktaM vaa sraMsanamavacaarayet/
vizuddhasya ca samiddhe+agraavasakRt snehasvedau svaadvamlalavaNaM caannapaanam/
evamapyanivRttaavavapiiDakasnehaan bastikarma ca prayojayet//
AS.Ci.23.9/ aamaazayagate kRtavamanasya SaDDharaNaM cuurNaM paratazca yathaarhaM snehaadiin/
naabhidezamaazrite bilvazalaaTubhiH siddhaan matsyaan/
azeSakoSThaazrite punararzograhaNiivihitamaamamalapaacanaM kSaaropayogaanantargulmopakramaM ca prayuJjiita/
hRdayasthe aMzumatyaa zRtaM payaH//
AS.Ci.23.10/ zrotraadigate zirogate ca vizeSeNa snaihikaM nasyaM dhuumaM zirobastimardanaalepanaanyathaasvaM ca srotasaaM priiNanam//
AS.Ci.23.11/ tvaci sthite+abhyaGgasvedanivaataani/
rakte ziitapradehavirekaraktamokSaaH/
maaMsamedasorvirekaasthaapanazamanaani/
asthimajjJorantarbahiHsnehaaH/
zukrapraapte harSaH zukralaM caannapaanam/
vibaddhe tu zukre virecanam/
tato+anubandhe+anantaroktaaM kriyaaM kuryaat putrakaamiiyaM cekSeta//
AS.Ci.23.12/ zuSyati tu garbhe baaleSu ca yaSTiimadhukakaazmaryaphalasaarivaazarkaraazRtaM payo dadyaat/
maaMsaadamaaMsarasaaMzca bRMhaNiiyasnehayuktaan//
AS.Ci.23.13/ siraasnaavasandhipraapte+abhyaGgamardanasvedopanaahabandhaagnikarmaaNi/
saGkoce maaSasaindhavasaadhitaM tailamabhyaGgaH/
svaape bahuzo raktaavasecanam/
na tvaGgamlaanau zoSabhayaat/
srutaraktasya tailalavaNaagaaradhuumaiH pradehaH//
AS.Ci.23.14/ athaapataanakinamasrastaakSamastabdhalaaGgulamavedanamasvedanamapralaapinamakhaTvaaghaatinamabahiraayaaminaM copakrameta//
AS.Ci.23.15/ tatra praageva snigdhasvinnaaGgaM vyoSaviDaGgazvetamaricairanyaizca tiikSNaiH zirovirecanaiH srotovizuddhaye kRtanasyamanantaraM cainaM vidaaryaadikvaathamaaMsarasakSiiradadhivipakvaM sarpiracchaM paayayet/
tathaa naatimaatramanilaH prasarati//
AS.Ci.23.16/ tato bhadradaarvaadivargaM vaataghnamaahRtya sayavakolakulatthaM saanuupamaaMsaM ca niSkvaathya tatkaSaayeNaamlakSiiravataa madhuravargapratiivaapaM mahaasnehaM vipacet/
tamapataanakinamabhyaGgapariSekaavagaahapaanabhojanaanuvaasananaavaneSu vidadhyaat//
AS.Ci.23.17/ baliiyasi ca vaate sukhoSNakariiSapuurNe kuupe nikhanyaadaamukham/
taptaayaaM vaa rathakaaraculyaaM zilaayaaM vaa suraapariSiktaayaaM zaayayet palaalaavacchannam/
svedayedvaa piNDena/
muulakorubuukasphuurjaatakaarkasaptalaazaGkhiniisvarasasiddhaM vaa talamabhyaGgaadiSu yojyam abhuktavataa caitat piitamamladadhimaricavacaayuktamaakSepakamapahanti//
AS.Ci.23.18/ tilapiiDanopakaraNadravyaaNyalpakaalatailaparipiitaanyavakSudya mahati kaTaahe paaniiyenaaplaavya kvaathayedaasnehopagamaat/
tatastat snehamambhasa upariSTaat paaNizaraavayoranyatareNaadaaya vaataghnauSadhadattapratiivaapaM snehapaakakalpena pacet/
etadaNutailaM sarvavaatavikaaraharam/
aNutailadravyebhyo niSapadyata ityaNutailam//
AS.Ci.23.19/ vegaantareSu ca tiikSNaanyavapiiDaani pradhamanaani vaasakRddadyaat/
tathaasya zleSmaapagamanena zvasanavimokSaat saMjJaa punaH punarnoparudhyate/
kukkuTakuliiraziMzumaaravaraahavasaaH paayayet/
yavakolakulatthamuulakadadhighRtatailasiddhaaM ca yavaaguum
sarvaakaaraM ca gatavegaH snehavirecanaasthaapanaanuvaasanaani seveta//
AS.Ci.23.20/ trivRdRntiisuvarNakSiiriizaGkhiniiviDaGgatriphalaanaamakSasamaaH kalkaaH bilvamaatrakaM tilvakamuulaanaaM triphalaarasadadhipaatre dve ghRtapaatramakaM sarvamaikadhyaM pratisaMsRjya vipacedetattilvakasarpiH snehavirecanamanilarogeSu/
tilvakavidhireva caazokaramyakayordraSTavyaH/
zuddhavaatapataanakavidhaanametat/
saMsRSTe yathaasaMsargam//
AS.Ci.23.21/ sakaphe tu vaate tulburuphalaabhayaahiGgupuSkaramuulalavaNatrayacuurNaM yavakvaathena kRtpaarzvaartiharaM pibet/
hiGgunaagaradaaDimaamlavetasasauvarcalacuurNaM vaa/
mustapippaliinaagaraativiSaabibhiitakabhaarGgiicuurNaM vaa madyenoSNaambunaa vaapatantrakakaasahRdrogaharam/
sauvarcalaabhayaavyoSasiddhaM sarpiH/
raasnaamlavetasasaindhavavacaaharaatakaakalkazca ghRtabhRSTo bhakSitaH//
AS.Ci.23.22/ zuNThiicitrakabhaarGgiizukanaasaaniculamahaavalliibRhatiidvayakaakamaaciipunarnavairakSamaatrairghRtaprasthaM saadhayet/
tat piitaM paramapatantrakazvaasahidhmaahRdrogaghnam/
pathyaazataardhakalkena vaa sauvarcalapaladvayayuktaM caturguNakSiiraM ghRtaprasthaM vipaacayet tadapatantrakaghnam/
na caasya zodhanaarthaM bastayastiikSNaaH prayoktavyaaH/
hRdrogacikitsitaM cekSate//
AS.Ci.23.23/ antarbahiraayaamaavekaayaamavat saadhayet/
tailadroNyaaM caatra zayanam/
antaraayaamazcaitayorghorataraH api ca//
AS.Ci.23.24/ vivarNadantavadanaH srastaaGgo naSTacetanaH/
prasvidyaMzca dhanuSkampii dazaraatraM na jiivati//
AS.Ci.23.25/ vegeSvato+anyathaa jiivenmandeSu vinato jaDaH/
khaJjaH kuNiH pakSahataH paGgulo vikalothavaa//
AS.Ci.23.26/ hanustambhamapyarditavaccikitset/
svedayitvaa ca hanuu stabdhau srastau svasthaanamaaniiya paaNibhyaaM piiDayet/
vivRtaasye cibukaM connaamayet/
saMvRtaasye ca naamayet//
AS.Ci.23.27/ jihvaastambhe saamaanyokto vidhirekaayaame ca/
tathaa mahaatRNapaJcamuulavidaaryaadijiivaniiyaani medyamaaMsaanyaudakakandaaMzca dviguNodake kSiirazeSaM niSkvaathya parisraavya tailaprasthenonmizraM punaradhizrayet/
kSiiraanugame caavataarya ziitaM manthayet/
tataH snehamaadaaya puurvavadvipacet/
etat kSiiratailaM paanaabhyaGgaadiSu vidheyam/
tailavihiinamidameva kSiiraghRtamakSitarpaNam//
AS.Ci.23.28/ tilvakaphalasiddhakSiiradadhnaa ca saha maaMsarasaan kalpayet/
yathoktaazca yavaaguuH snigdhaazca nasyadhuumakavalagrahaaH prayojyaaH/
kRSNabhuumikedaaraM rohiNiikaaSThairnaatizuSkairdaahayet/
upalipya ca gomayena punaH khadirakaaSThairdagdhvaa tadbhasmaapaniiya tatra ziitiibhuute tailaM niSecayet/
uSitaM ca nizaaM khaanayet/
taamanugatatailaaM mRttikaamaadaaya paJcamuulena saha kvaathayet/
tamapi kvaathaM parisrutamaSTaguNena payasaa tailaavazeSaM paacayet/
etadapyaNutailaM naavanaat sarvavaatavyaadhiharam//
AS.Ci.23.29/ tadvacca paJcamuulakaaSThairdagdhvaa bhasmaapaniiya vidaaryaadisiddhena tailena zatazo niSicya puurvavanmRdamaadaayoSNodakavati kaTaahe+abhyaasicya tailaM paaNinaa picunaa vaa gRhiitvaa vaataharauSadhakvaathamaaMsarasakSiiraamlabhaagasahasreNa sahasrapaakaM saadhayedyaavataa kaalena zaknuyaat paktuM prativaapazcaatra haimavataa dakSiNaapathagaa caazvagandhaa vaataghnaani ca dravyaaNi/
sidhyati caasmin zaGkhamaadhmaapayet/
dundubhiin vaadayet/
braahmaNaanadhyaapayet bhojayecca/
chatraM dhaarayet/
baalavyajanaizca viijayet/
tatsiddhaM nasyapaanaabhyaGgabastiSu prayuJjiita/
etatsahasrapaakamanivaaryaviiryaM tailamevaM bhaagazatapakvaM zatapaakam/
abhiikSNaM ca svedayet/
tataH snigdhasvinnasya zlakSNasya mRdunazcarmaNo vaasaso vaa caturaGgulavistRtaabhiH paTTikaabhirvakriibhuutapradezaanavagRhNan sarvato veSTayet badhniiyaat/
nizi badhvaa divaa muJceddivaa vaa jizi/
mokSaante cotkaarikaabhiH susnigdhaabhirvaataghnapraklRptaabhiH svedayet/
avyathaM ca pratilomaM pramaarjayannRju kurvaMzca punarbadhniiyaat/
evaM saptaraatram/
sazophe tu vamanamaacaret/
sadaaharaage balavataH siraavyadham/
ghRtakSiirabastisekaan vaatapittaghnakriyaaM ca//
AS.Ci.23.30/ ekaaGgarogiNamamlaanagaatraM snehasvedopapannaM mRdunaa saMzodhanena saMzodhyaanuvaasyaasthaapya caakSepakavidhaanenopacaret/
vizeSato balaatailamanuvaasanaarthe/
doSasaMsarge yathaasaMsargam/
kukkuTiiM vaa rasaayanavidhaanenopayuJjiita/
apabaahuke naacanamuurdhvabhaktaM ca niraame snehapaanam/
vizvabhiiprabhRtiSu paadadaahaanteSu yathoktaaM siraaM vidhvaa vaatavyaadhivadupaacaret//
AS.Ci.23.31/ uurustambhe tu snehaasRksraavavamanaavirecanabastikarmaaNi pariharet/
aamazleSmabhyaaM saha teSaaM virodhaat/
uuruliinaanaaM vaayunaa stabdhaanaaM ca vamanaadibhiruurdhvaM netumambhasaamiva nimnaat sthalamazakyatvaat/
tatastatra tu bahuzaH zamanazoSaNaani yuktyaavekSya yuJjiita/
ruukSopacaaraan yavazyaamaakakodravoddaalakamalavaNamalpatailasiddhaM zaakaM kSaaraariSTamadhuudakaani ca ziilayet//
AS.Ci.23.32/ sa saindhavaM vacaadiM haridraadiM vatsakaadiM vaa/
SaDdharaNaM vaa hariitakiiH pippaliirvaa/
zaarGgeSTaamadanadantiivatsakaM vaa/
svaadukaNTakaaragvadhadaarviimarubakapaaThaakaraJjakuulakacuurNaM vaa sakSaudraM mastunaa pibet/
citrakadevadaarukuSThapaaThaatiktakarohiNiirvaa madhunaa lihyaat/
triphalaapippaliimustacavikaakaTurohiNiirvaa/
svedaaMzca ruukSaan kuryaat//
AS.Ci.23.33/ atyapatRptaM tu ruukSaM kSaamamanidraM jaaGgalarasaiH zaalibhizca tarpayet/
sarSapatailaM vaa saralakuSThazriiveSTakasuradaarunaagakesaraajagandhaasiddhaM sakSaudraM pibet/
sasaindhavapalaM zuNThiicitrakapippaliimuulaanaaM pRthak dvipalaM daza bhallaatakaasthiini kalkiikRtyaikadhyamaaranaalaaDhakena saha tailaprasthaM pacet/
tatsarvavaatavikaareSu pathyaM vizeSaaduurustambhaarzogRdhrasiighnamapatyadaM ca/
bahirapi zleSmakSapaNaaya kSaudrasarSapakaraJjaphalavalmiikamRdgomuutrairuSNairlepayet/
saubhaaJjanatarkaariidvayasaralaarjunakaraJjaaDhakiigokSurakairleponmardanasekaan kuryaat/
vyaayaamaizca vividharmedaH kSapayet/
sthalaanyullaGkSayet/
pratisrotaH saritamavyaalaaM taret/
evamuurustambho hi zuSkezleSmaNi prazaamyatiiti//
AS.Ci.23.34/ bhavati caatra/
sahacaraM suradaaru sanaagaraM kvathitamambhasi tailavimizritam/
pavanapiiDitadehagatiH piban drutavilambitago bhavatiicchayaa//
AS.Ci.23.35/ raasnaamahauSadhadviippippaliizaThipauSkaram/
piSTvaa vipaacayetsarpirvaatarogaharaM param//
AS.Ci.23.36/ nimbaamRtaavRSapaTolanidigdhikaanaaM bhaagaan pRthagdazapalaan vipacedghaTe+apaam/
aSTaaMzazeSitarasena punazca tena prasthaM ghRtasya vipacet picubhaagakalkaiH//
AS.Ci.23.37/ paaThaaviDaGgasuradaarugajopakulyaadvikSaaranaagaranizaamisicavyakuSThaiH/
tejovatiimaricavatsakadiipyakaagnirohiNyaruSkaravacaakaNamuulayuktaiH//
AS.Ci.23.38/ maJjiSThayaativiSayaa viSayaa yavaanyaa saMzuddhaguggulupalairapi paJcasaGkhyaiH/
tat sevitaM vidhamati prabalaM samiiraM sandhyasthimajjagatamapyatha kuSThamiidRk//
AS.Ci.23.39/ naaDiivraNaarbudabhagandaragaNDamaalaa jatruurdhvasarvagadagulmagudotthamehaan/
yakSmaarucizvasanapiinasakaasazoSahRtpaaNDurogamadavidradhivaataraktam//
AS.Ci.23.40/ droNe+ambhasaH pacedbhaagaan dazamuulaaccatuSpalaan/
yavakolakulatthaanaaM bhaagaiH prasthonmitaiH saha//
AS.Ci.23.41/ paadazeSe rase piSTairjiivaniiyaiH sazarkaraiH/
tadvatkharjuurakaazmaryadraakSaabadaraphalgubhiH//
AS.Ci.23.42/ sakSiiraiH sarpiSaH prasthaH siddhaH kevalavaatanut/
yojyo niratyayaH paananasyaabhyaJjanabastiSu//
AS.Ci.23.43/ balaabilvazRte kSiire ghRtamaNDaM vipaacayet/
tasya zuktiH prakuJco vaa nasyaM vaate zirogate//
AS.Ci.23.44/ tadvatsiddhaa vasaa nakramatsyakuurmabuluukajaa/
pratyagraa vidhinaanena nasyapaaneSu yojayet//
AS.Ci.23.45/ jiirNaM piNyaakaM paJcamuulaM pRthak ca kvaathaM kvaathaabhyaamekatastailamaabhyaam kSiiraadaSTaaMzaM paacayettena paanaadvaataa nazyeyuH zleSmayuktaa vizeSaat//
AS.Ci.23.46/ samuulazaakhasya sahaacarasya tulaaM sametaaM dazamuulatazca/
abhiirumuulaacca tulaardhametadaSTaaMzazeSaM vipacedvahe+apaam//
AS.Ci.23.47/ tatra sevyanakhakuSThahimailaaspRkpriyaGgunalikaambuzilaajaiH/
lohitaanaladalohasuraahvaiH kopanaamizituruSkanataizca//
AS.Ci.23.48/ tulyakSiiraM paalikaistailapaatraM siddhaM kRcchraan ziilitaM hanti vaataan/
kampaakSepastambhazoSaadiyuktaan gulmonmaadau piinasaanyonirogaan//
AS.Ci.23.49/ ketakimuulabalaatibalaanaaM yadbahalena rasena vipakvam/
tailamanalpatuSodakayuktaM maarutamasthigataM tadapohet//
AS.Ci.23.50/ tulaaM lazunakandasya tulaardhaM jaaGgalaat palaat/
dazamuulaacca vipacedbhaagaan paJcapalaan pRthak//
AS.Ci.23.51/ toyaarmaNeNa paadasthe samaM tailaM payo dadhi/
tatra dadyaat palaaMzaaMzca raasnaamadhukajiivakaan//
AS.Ci.23.52/ mizisthiraamahaamedaacapalaativiSaabalaaH/
kaakolii pauSkaraM muulamazvagandhaaM ca saadhitam//
AS.Ci.23.53/ tatparaM vaatarogaghnaM gulmaanaahaartizuulanut/
bhagnajarjaritaaGgaanaaM pathyamagnezca diipanam//
AS.Ci.23.54/ samuulajaalaaM vipacet prasaariNiiM tulonmitaaM paadadhRte ghaTe+ambhasaH/
pRthak satailaM dadhi tatsamaM kSipet samaM ca taabhyaaM vijayaaM tataH pacet//
AS.Ci.23.55/ prasaariNiijiivakasindhujanmayaSTyaahvaraasnaagnikayaavazuukaiH/
sagranthikaakhyairdvipalaiH supiSTaiH bhallaatakaanaaM dazakaistribhiizca//
AS.Ci.23.56/ zuNThiipalatrayayutairvinihanti paananasyaadibhistadakhilaan maruto vikaaraan kuSThapramehahatanaamamanovikaarazvaasaasthibhaGgajaTharakrimibiijadoSaan//
AS.Ci.23.57/ pacet sahaacaratulaaM jaladroNacatuSTaye/
droNazeSe samakSiire tatra tailaaDhakaM pacet//
AS.Ci.23.58/ sahaacarasya muulaanaaM kalkitairdazaabhiH palaiH/
athavaa nataSaDgranthaasthiraakuSThasuraahvayaat//
AS.Ci.23.59/ sailaanaladazauleyazataahvaaraktacandanaat/
siddhe+asmin zarkaraacuurNaadaSTaadazapalaM kSipet//
AS.Ci.23.60/ bheDasya saMmataM tailaM tat kRcchraananilaamayaan/
vaatakuNDalikonmaadabhuutaapasmaaravardhma ca/
gulmahRdrogadurnaamayonirogaaMzca naazayet//
AS.Ci.23.61/ zvadaMSTrakakaSaayasya prasthau dvau payasaa samau/
SaTpalaM zRGgaverasya guDasya ca palaaSTakam/
tailaprasthaM vipakvaM taddadyaat sarvaanilaartiSu//
AS.Ci.23.62/ balaazataM chinnaruhaapaadaM raasnaaSTabhaagikam/
jalaaDhakazate paktvaa zatabhaagaathite rase//
AS.Ci.23.63/ dadhimastvikSuniryaasazuktaistailaaDhakaM samaiH/
pacetsaajapayordhaaMzaM kalkairebhiH palonmitaiH//
AS.Ci.23.64/ zaThiisaraladaarvelaamaJjiSThaagarucandanaiH/
padmakaatibalaamustaasuupyaparNiihareNubhiH//
AS.Ci.23.65/ yaSThyaahvasurasavyaaghranakharSabhakajiivakaiH/
palaazarasakastuuriinalikaajaatikozakaiH//
AS.Ci.23.66/ spRkkaakuGkumazaileyajaatiikaTuphalaambubhiH/
tvakkundurukakarpuuraturuSkazriinivaasakaiH//
AS.Ci.23.67/ lavaGganakhakaMkolakuSThamaaMsiipriyaGgubhiH/
sthauNeyatagaradhyaamavacaamadanakaplavaiH//
AS.Ci.23.68/ sanaagakesaraiH siddhe dadyaaccaatraavataarite/
patrakalkaM tataH puutaM vidhinaa tat prayojitam//
AS.Ci.23.69/ zvaasaM kaasaM jvaraM muurchaaM chardiM tRSNaaM kSataM kSayam/
pliihazoSaavapasmaaramalakSmiiM ca praNaazayet/
balaatailamidaM zreSThaM vaatavyaadhivinaazanam//
AS.Ci.23.70/ amRtaayaastulaaH paJca pacettoyavahadvaye/
paadazeSe samakSiiraM tailasya dvyaaDhakaM pacet//
AS.Ci.23.71/ elaamaaMsiinatoziirasaarivaakuSThacandanaiH/
zatapuSpaabalaamedaamahaamedardhijiivakaiH//
AS.Ci.23.72/ kaakoliikSiirakaakoliizraavaNyatibalaanakhaiH/
mahaazraavaNijiivantiividaariikapikacchubhiH//
AS.Ci.23.73/ zataavariitaamalakiikarkaTaahvaahareNubhiH/
vacaagokSurakairaNDaaraasnaakaalaasahaacaraiH//
AS.Ci.23.74/ viiraamahailarSabhakatridazaahvaizca kaarSikaiH/
maJjiSThaayaastrikarSeNa madhukaaSTapalena ca//
AS.Ci.23.75/ kalkaistatkSiiNaviiryaagnibalasammuuDhacetasaH/
unmaadaaratyapasmaarairaartaaMzca prakRtiM nayet//
AS.Ci.23.76/ vaatavyaadhiharaM zreSThaM tailaagryamamRtaahvayam/
raasnaasahasraniryuuhe tailadroNaM vipaacayet/
gandhairhaimavataiH piSTairelaadyaizcaanilaartinut/
eSa kalpo+azvagandhaayaa balaatibalayorapi//
AS.Ci.23.77/ kvaathakalkapayobhirvaa balaadiinaaM pRthak pacet/
yavakolakulatthaanaaM matsyaanaaM zigrubilvayoH//
AS.Ci.23.78/ rasena muulakaanaaM ca tailaM dadhipayonvitam/
saadhayettat paraM sarvapavanavyaadhibheSajam//
AS.Ci.23.79/ yacca ziitajvare tailamagarvaadyamudaahRtam/
sahasrazatazaH paktvaa siddhaM vaataamayaapaham//
AS.Ci.23.80/ phalatrikasya prasthaM syaat kulatthaM kuDavadvayam/
kRSNagandhaatvagaaDhakyoH pRthak paJcapalaani tu//
AS.Ci.23.81/ raasnaacitrakayordve dve dazamuulaat palaM palam/
jaladroNe pacet paadazeSe prasthonmitaM pRthak//
AS.Ci.23.82/ suraaranaaladadhyamlasauviirakatuSodakam/
koladaaDimavRkSaamlarasaM kSiiraM vasaaM navaam//
AS.Ci.23.83/ majjaanaM tailamaajyaM ca jiivaniiyapalaani SaT/
kalkamekatra tat siddhaM siddhaM zuddhaanilaamaye//
AS.Ci.23.84/ siraaparvaasthige vaate sarvaaGgaikaaGgarogiSu/
vepanaakSepazuuleSu tamabhyaGgaM prayojayet//
AS.Ci.23.85/ aanuupajaaGgalotthaanaamasthiini vipacejjale/
tatsnehaM dazamuulasya kaSaayeNa punaH pacet//
AS.Ci.23.86/ jiivakarSabhakaasphotavidaariikapikacchubhiH/
vaataghnairdiipaniiyaizca kalkairdvikSiirabhaagikaiH//
AS.Ci.23.87/ siraaparvaasthikoSThasthaM paanaadyairhanti taccalam/
kSiiNaujomajjazukraaNaametat syaadamRtopamam//
AS.Ci.23.88/ paane nasye+anvaasane+abhyaJjane ca snehaaH kaale samyagete prayuktaaH/
duSTaan vaataanaazu zaantiM nayeyurvandhyaa nariiH putrabhaajazca kuryuH//
AS.Ci.23.89/ snehasvedairdrutaH zleSmaa yadaa pakvaazaye sthitaH/
pittaM vaa darzayedruupaM bastibhistaM vinirjayet//
//iti trayoviMzo+adhyaayaH//

atah caturviMzo+adhyaayaH/
AS.Ci.24.1/ athaato vaatazoNitacikitsitaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ci.24.2/ vaatazoNitinaH snigdhasya daaharaagaruktodeSu jalaukobhiH kaNDuupataapasvaapacimicimaayaneSu zRGgatumbairdazaaddezaantaraM saJcarat sirayaa pracchaanena vaa duSTamasRgasakRdalpamavasecayet//
AS.Ci.24.3/ asRkkSaye hi gambhiirazophastambhakampaglaani saGgocaadayaH syuH/
siraavyadhoktaazca muurchaadayaH/
naiva ca sraavayedaGgaglaanau ruukSe vaatottaraM ca raktam/
tatazca punaH snehayuktaani ruukSaaNi vaa virecanaani bastikarma caasakRt prayojayet//
AS.Ci.24.4/ atha vaataprabale puraaNaghRtaM pibecchataavariighRtaM vaa//
AS.Ci.24.5/ dazamuulapunarnavadvayairaNDamudgaparNiimaaSaparNiimahaamedaazataavariiraasnaavaakpuSpiizaGkhapuSpiibalaatibalaa dvipalaaMzaaH pRthak jaladroNe vipaacayet/
paadazeSe ca tattulyaani pRthak chaagamaaMsaamalakekSurasaghRtakSiiraaNi saMyojya kalkaM ca pippaliimaricakaazmaryaphalotpaladvimedaadvizraavaNiiviiraapunarnavanaagarasamaGgaatugaakSiiriikSiirakaakoliidraakSaakSoDapadmabiijazRGgaaTakanikocakabhavyorumaaNakharjuuravaataamamuJjaataabhiSukaaNaaM punaH pacet/
etajjiivaniiyaakhyaM sarpirvaatavikaaraan vizeSatazca paaNDurogajvaraapasmaarabhagandarazvaasakaasahidhmaasvarabhedapaarzvazuulayakRtpliihamuutrasaGgaazmariivaattazoNitasarvaaGgaikaaGgarogaanapaharati/
balyaM varNyaM vRSyaM cakSuSyaM putradaM ca/
tailasaatmyo vaa kSiirasitopetaM tailaM pibet//
AS.Ci.24.6/ athavaa zataavariimayuurakakSiiravidaariibalaadvayatRNapaJcamuulakvaathe padmakaadigarbhaM saadhitam/
balaatailaM vaa vaatavyaadhyuktam/
zatapaakaM vaa/
vaataharasiddhena payasaamlairvaa sparzasukhaM pariSekaM kurviita//
AS.Ci.24.7/ pratyekazo yavagodhuumatilamudgamaaSeSu kaakoliijiivakarSabhakabalaatibalaatibalaazRgaalavinnaameSazRGgiipriyaalasitopalaasurabhivacaakazerukalkamizreSuupanaahaarthaM sarpistailavasaamajjadugdhasiddhaan paJca paayasaanupakalpayet/
snaihikaphalamajjotkaarikaaM vaa/
bilvapezikaatagaradevadaarusaralaraasnaahareNukuSThazatapuSpaabhirvaa dadhimastuyuktaabhirupanaahaH//
AS.Ci.24.8/ yavamadhukairaNDabiijapunarnavairdhaanyaambupiSTaiH pralepaH/
maatuluGgaamlavetasasaindhavaghRtamizraM vaa zigrumuulam/
sahacarajiivantiimuulaM vaa/
raasnaamadhukaguDuuciibalaadvayajiivakarSabhakalkakSiirasiddhaM sasikthakaM sarpirabhyaGgaH//
AS.Ci.24.9/ pittaprabale draakSaarevataphalapayasyaamadhukacandanakaazmaryakaSaayaM zarkaraamadhumadhuraM paayayet/
zataavariipaTolatriphalaaguDuuciikaTukaakaSaayaM vaa/
svaadutiktavargasiddhaM ca sarpiH kSiiraM ca/
raasnaabhiirudazamuulabalaasiddhaM vaa/
dhaaroSNaM vaa/
virekaarthe trivRccuurNayuktaM vaa/
kSiiraahaaro vaa kSiireNairaNDatailaM bahuzaH pibet/
amRtaaragvadhaaTaruuSakakaSaayeNa vaa/
kSiirabastiin vaa saghRtaan dadyaat//
AS.Ci.24.10/ ziitaizca candanapadmakabisamRNaalaadibhiH zRtena kSiireNa pariSekaH/
kSiirekSurasamadhuzarkaraataNDulodakena vaa/
draakSaamadhukakaazmaryayutena vaa/
dhaanyaamlena vaa jiivaniiyasiddhena vaa sarpiSaa zatadhautena vaa//
AS.Ci.24.11/ masuuroziiraprapauNDariikadaarviimadhukamaJjiSThaacandanotpalapadmakairakaasaktubhiH saghRtakSiirazarkaraiH predahe daaharaagarugvisarpazophaharaH/
godhuumacuurNo vaa chaagakSiirasaMyukto lepaH/
tilaazca payasaa piSTaaH bhRSTaaH kapaale punaH payasi prakSipya nirvaapitaaH//
AS.Ci.24.12/ raktaprabale+apyevaM bahuzazca zoNitamavasecayet//
AS.Ci.24.13/ zleSmaprabale dhaatriinizaamustaakaSaayaM madhumadhurapibet/
triphalaakaSaayaM vaa/
madhukazRGgiveraabhayaakaTurohiNiiniryuuhaM vaa/
yathaarhasnehapiitaM ca mRdu vaamayedviruukSayecca/
na caatisekalepaan dadyaat//
AS.Ci.24.14/ nimbasarSapaazvagandhaakSaaratilaiH koSNairlepaH/
vacaagaaradhuumadvinizaakuSThazatapuSpaabhirvaa/
punarnavena vaa saghRtena/
tilasarSapaatasiiyavacuurNo vaa/
zleSmaatakakapitthamadhuzigrumizraH kSaaramuutrapiSTaH kaTukaskandhasiddhaiH kSaarodakatailamuutraiH sekaH//
AS.Ci.24.15/ saMsarge mizraM yathodrekaM vaa pratikuryaat/
sarveSu ca yathaayathaM guDuuciiM guDahariitakiiM pippaliivardhamaanaM vaa ziilayedbastikarma caabhiikSNamiti/
bhavati caatra//
AS.Ci.24.16/ baahyamaalepanaabhyaGgapariSekaavagaahanaiH/
virekaasthaapanasnehapaanairaantaramaacaret//
AS.Ci.24.17/ sarpistailavasaamajjapaanaabhyaJjanabastibhiH/
lepopanaahasekaizca koSNairvaatottaraM jayet//
AS.Ci.24.18/ virecanairghRtakSiirapaanasecanabastibhiH/
pittaraktottaraM vaataraktaM lepaizca ziitalaiH//
AS.Ci.24.19/ vamanaM mRdu naatyarthaM snehasekaadilaGghanam/
koSNaa lepaazca zasyante vaatarakte kaphottare//
AS.Ci.24.20/ vaatazleSmottare ziitaiH pralipte vaatazoNite/
vidaahazopharukkaNDuuvivRddhiH stambhanaadbhavet//
AS.Ci.24.21/ pittaraktottare vaatarakte lepaadayo himaaH/
uSNaiH ploSoSarugraagasvedaavadaraNodbhavaH//
AS.Ci.24.22/ madhuyaSTyaaH palazataat kaSaaye paadazeSite/
tailaaDhakaM samakSiiraM pacet kalkaiH palonmitaiH//
AS.Ci.24.23/ zatapuSpaavariimuurvaapayasyaabhiirucandanaiH/
sthiraahaMsapadiimaaMsiidvimedaamadhuparNibhiH//
AS.Ci.24.24/ kaakoliikSiirakaakoliitaamalakyardhipadmakaiH/
jiivantiijiivakarSabhatvakpatranakhavaalakaiH//
AS.Ci.24.25/ prapauNDariikamaJjiSThaasaarivaindriivitunnakaiH/
catuSprayogaM vaataasRkpittadaahajvaraartinut//
AS.Ci.24.26/ madhuyaSTyaaH palaM datvaa tailaprasthaM caturguNe/
kSiire pacecchataM vaaraaMstadevaM madhukaacchate//
AS.Ci.24.27/ siddhaM yojyaM tRDunmaadazvaasakaasavisarpiSu/
hRtpaaNDurogavaataasRkpittaadiSu ca puurvavat//
AS.Ci.24.28/ kupite maargasaMrodhaanmedaso vaa kaphasya vaa/
ativRddhyaanile zastaM naadau snehanabRMhaNam//
AS.Ci.24.29/ kRtvaa tatraaDhyavaatoktaM vaatazoNitikaM tataH/
bheSajaM snehanaM kuryaadyacca raktaprasaadanam//
AS.Ci.24.30/ gambhiire raktamaakraantaM syaaccedvaatena varjayet/
raktapittaativRdhyaa tu paakamaazu nigacchati//
AS.Ci.24.31/ bhinnaM sravati tadraktaM vidagdhaM puuyameva vaa/
tayozcikitsaaM vraNavat bhedazodhanaropaNiim//
AS.Ci.24.32/ kuryaadupadravaaNaaM ca tasmaattasmaaccikitsitaat/
praaNaadikope yugapadyathoddiSTaM yathaamayam/
yathaasannaM ca bhaiSajyaM vikalpyaM syaadyathaabalam//
AS.Ci.24.33/ niite niraamataaM saame svedalaGghanapaacanaiH/
ruukSaizcaalepasekaadyaiH kuryaat kevalavaatanut//
AS.Ci.24.34/ vaayau pittaavRte ziitaamuSNaaM ca bahuzaH kriyaam/
vyatyaasaadyojayetsarpirjiivaniiyaM ca paayayet//
AS.Ci.24.35/ dhanvamaaMsaM yavaH zaalirvirekaH kSiiravaanmRduH/
sakSiiraa bastayaH kSiiraM paJcamuulabalaazRtam//
AS.Ci.24.36/ kaale+anuvaasanaM tailairmadhurauSadhasaadhitaiH/
yaSTiimadhubalaatailaghRtakSiiraizca secanam/
paJcamuulakaSaayeNa vaariNaa ziitalena vaa//
AS.Ci.24.37/ kaphaavRte yavaannaani jaaGgalaa mRgapakSiNaH/
svedaastiikSNaa niruuhaazca vamanaM savirecanam//
AS.Ci.24.38/ puraaNasarpistailaM ca tilasarSapajaM hitam/
saMsRSTe kaphapittaabhyaaM pittamaadau vinirjayet//
AS.Ci.24.39/ kaarayedraktasaMsRSTe vaatazoNitikiiM kriyaam/
svedaabhyaGgarasaaH kSiiraM sneho maaMsaavRte hitam//
AS.Ci.24.40/ pramehamedovaataghnamaaDhyavaate bhiSagjitam/
mahaasneho+asthimajjasthe puurvoktaM retasaavRte//
AS.Ci.24.41/ annaavRte paacaniiyaM vamanaM diipanaM laghu/
muutraavRte muutralaani svedaazcottarabastayaH/
eraNDatailaM varcasthe bastisnehaazca bhedinaH//
AS.Ci.24.42/ kaphapittaaviruddhaM yadyacca vaataanulomanam/
sarvasthaanaavRtepyaazu tatkaaryaM maatarizvani//
AS.Ci.24.43/ anabhiSyandi ca snigdhaM srotasaaM zuddhikaaraNam/
yaapanaa bastayaH praayo madhuraaH saanuvaasanaaH//
AS.Ci.24.44/ prasamiikSya balaadhikyaM mRdu kaaryaM virecanam/
rasaayanaanaaM sarveSaamupayogaH prazasyate//
AS.Ci.24.45/ zilaahvasya vizeSeNa payasaa zuddhagugguloH/
leho vaa bhaargavastadvadekaadazasitaazataH//
AS.Ci.24.46/ apaane tvaavRte sarvaM diipanaM graahi bheSajam/
vaataanulomanaM kaaryaM muutraazayavizodhanam//
AS.Ci.24.47/ iti saGkSepataH proktamaavRtaanaaM cikitsitam/
praaNaadyaanaaM bhiSak kuryaadvitarkya svayameva tat//
AS.Ci.24.48/ udaanaM yojayeduurdhvamapaanaM caanulomayet/
samaanaM zamayodvidvaaMstridhaa vyaanaM ca yojayet//
AS.Ci.24.49/ praaNo rakSyazcaturbhyo+api tatsthitau dehasaMsthitiH/
svaM svaM sthaanaM nayedevaM vRtaan vaataan vimaargagaan//
AS.Ci.24.50/ sarvaM caavaraNaM pittaraktasaMsargavarjitam/
rasaayanavidhaanena laghuno hanti ziilitaH//
AS.Ci.24.51/ pittaavRte pittaharaM marutazcaanulomanam/
raktaavRte+api tadvacca khuDoktaM yacca bheSajam/
pittaraktaanilahitaM vividhaM ca rasaayanam//
AS.Ci.24.52/ yathaanidaanaM nirdiSTamiti samyakcikitsitam/
aayurvedaphalaM sthaanametatsadyo+artinaazanaat//
AS.Ci.24.53/ cikitsitaM hitaM pathyaM praayazcittaM bhiSagjitam/
bheSajaM zamanaM zastaM paryaayaiH smRtamauSadham//
//iti caturviMzo+adhyaayaH//



AS Ci.16.14: bhelavihita
AS Ci.23.60: bheDasya saMmata