aSTaaGgasaGgrahaH

nidaanasthaanam

AS.Ni.1.1/ athaataH sarvaroganidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.1.2/ iha kRtayuge vigataraagadveSaadidvandvaa jitalobhakrodhazramaklamaalasyabhayaa niSparigrahaaH puruSaa babhuuvuH/
teSaaM puNyabalena pRthivyaadiinaaM sarvaguNasamudaayaadacintyarasa viiryaadisamuditaani sasyaanyoSadhayazcaasan/
te taani jitendriyatvaat kaale maatrayaa copayuJjaanaaH satyaarjavaanRzaMsyaadiguNayogaacca surasadRzatejaso ruupaakRtipramaaNaprasaadopacayasaMhananasattvasaarasampannaa diirghaayuSo niirujazca babhuuvuH//
AS.Ni.1.3/ bhrazyanti tu kRtayuge yugasvabhaavaat krameNa parihiiyamaaNasarvaguNeSu pRthivyaadiSu zariireSu ca dharmaatikramaat puruSeSvavazyambhaavino nirapekSaruukSaabhirupekSitaa devataabhirjvaraadayaH praadurabhuuvanniti sarvarogaaNaaM saamaanyataH sambhavaH//
AS.Ni.1.4/ jvarastu sthaaNuzaapaat praacetasatvamupaagatasya prajaapateH kratau bhaagamaparikalpayatastadvinaazaarthaM puurvajanmaavamaanitayaa rudraaNyaa preritasya pazupaterdivyamabdasahasraM parirakSitavataH krodhamaticirakaalasambhRto vrataante roSaagniH kiGkararuupeNa kila piNDitamuurtirviirabhadranaamaa bhasmapraharaNastrizirokSibaahupaadaH piGgalalocano darSTrii zaGkukarNaH kRSNatanuruttamaaGgaannizcacaara/
sa deviivinirmitayaa saha bhadrakaalyaa pratiromakuupamabhiniHsRtairvividhavikRtaakRtibhiranantairbhayaanakavaakyakriyaavapurbhiranucaraiH parivRtazcaturyugaantakarakaalaambhodasahasraninado+anunaadayan rodasii jvaalaagarbheNa pariitaH kalakalaaraaveNa mahaabhuutasamplavakaariNaa vidhaaya daanavavadhamazvamedhaadhvaravidhvaMsanaM ca praaJjalirvijJaapayaamaasa zivam/
ziviibhuuto+asi devadeva, devaiH pitaamahaprabhRtibhirjagataH pitraa ca dhaatraabhiSTuuyamaanaH/
sampratyahaM kiM karavaaNiiti/
taM zuulii krodhamaadideza/
yasmaat tridazairapyajayya matkrodha vratavighnaM cikiirSudatyasainyaM dakSo dakSahavyaM ca tvayaa jiirNamato jagato+asya sasthaavarasya jvarayitaa jvaro bhavaan bhavatu/
tvaM hi sargharogaaNaaM prathamaH pravaro janmamaraNeSu tamomayatayaa mahaamohaH praagjanmano vismaarayitaapacaaraantareSu coSmaayamaaNatvaat santaapaatmaa dvayeSvapi dhruvo jvaro bhaveti/
so+ayamevamumaapatinaanugRhiito naanaanaamabhiH sarvato+anubhuvi vicarati/
tadyathaa/
paakalo gajeSvabhitaapo vaajiSvalarkaH kakkureSvindramado jalajeSu jyotiroSadhiiSu cuurNako dhaanyeSvapsu niilikaa bhuumaavuuSaro manuSyeSu jvara iti//
AS.Ni.1.5/ tatsahajaazcaarocakaaGgamardazirovyathaabhramaklamaglaanitRSNaasantaapaadayaH/
tatsantaapaacca raktapittam/
tatraiva ca yajJe krodhabhayaabhibhuutaanaaM parito vidravataaM laGghanaplavanaadyairdehavikSobhaNairgulmavidradhivRddhijaTharaadayo, haviHpraazaanmehakuSThaarzaHzophaatiisaaraadayo, bhayottraasazokaazucisaMsparzairunmaadaapasmaaragrahaadayo, rohiNyatiprasaGgaaccheSaduhitrasambhogakRtaacca prajaapatikrodhaannakSatraraajasya raajayakSmaa tatsahodbhavaazca kaasazvaasaadayaH/
so+api hi na vinaa jvareNaanubadhnaatiiti sakalo+api rogagraamo jvarapuurvako jvarazabdavaacyo vaa//
AS.Ni.1.6/ jvarastamo vikaara aataGkaH paapmaa gado vyaadhiraabaadho duHkhamaamayo yakSmaa roga ityanarthaantaram/
tatra rujatiiti rogaH/
tasyopalabdhirnidaanapuurvaruuparuupopazayasampraaptibhiH//
AS.Ni.1.7/ tatra nidaanaM vaayvaadiprakopaH/
tasya punarahitaahaaravihaarasevaa/
nidaanaparyaayaastu heturnimittamaayatanaM kaarakaH kartaa kaaraNaM pratyayaH samutthaanaM muulaM yoniriti//
AS.Ni.1.8/ puurvaruupaM naama yena bhaavivyaadhivizeSo vijJaayate na tu doSavizeSaH/
taddhyutpatsyamaanasya vyaadheralpatvaadavyaktaM ruupam//
AS.Ni.1.9/ spaSTaM punaa ruupam/
tasya zabdaantaraaNi liGgamaakRtirlakSaNaM cihnaM saMsthaanaM vyaJjanamiti//
AS.Ni.1.10/ upazayo hetuvyaadhivipariitairvipariitaarthakaaribhizcacauSadhaahaaravihaaraiH sukhaanubandhaH/
sa hi vyaadhisaatmyasaMjJaH/
tadvipariito+anupazayaH/
etena dezakaalau vyaakhyaatau//
AS.Ni.1.11/ sampraaptiH punarevaMduSTo doSastena caivamaarabdho vyaadhistatparyaayaa jaatiraagatirnirvRttirniSpattiriti//
AS.Ni.1.12/ saa saGkhyaavikalpapraadhaanyabalakaalavizeSairbhidyate/
tatra saGkhyaa taavadaSTau jvaraastrividhaM raktapittaM paJca kaasaa iti/
vikalpaH samavetaanaaM doSaaNaamaMzaaMzakalpanaa/
praadhaanyaM vyaadhinaamanubandhyaanubandhakabhedaattaratamayogaadvaa doSaaNaam/
balaabalavizeSo hetvaadikaartsnyaavayavavibhaavanayaa/
kaalavizeSaH punardoSaaNaamRtvahoraatryaahaarasamayaniyataH prakopa iti/
etaavataiva samaasataH kathito nidaanaarthaH/
vistareNa tu yathaasvaM pratirogamupadekSyate//
AS.Ni.1.13/ atha tiktakaTukaSaayaruukSalaghuziitaviSTambhiviruuDhakatRNadhaanyakalaayacaNakakariiratumbakaaliGgacirbhiTabisazaaluukajaambavatindukahiinazuSkapramitatRSitaazanakSudhitaambupaanaasRkkSayavirecanaadikarmaatiyogavegavidhaaraNodiiraNaraatrijaagaraNapravaatavyavaayajyaayaamabalavadyuddhanigrahaatikharacaapakarSaNaatyuccaviSamalaGghanaadhvaadhyayanadhaavanasalilataraNaabhighaatadamyagovaajigajanigrahaazmazilaalohakaaSThotkSepavikSepabhramaNacaalanagaaDhocchaadanaparaaghaatanaadisaahasabhayazokotkaNThaadibhiratisevitairgriiSmavarSaaparaahNaapararaatraahaarapariNaamaanteSu ca vaayuH prakopamaapadyate//
AS.Ni.1.14/ kaTvamlalavaNakSaaroSNatiikSNavidaahizuktazaaNDaakiimadyamuutramastudadhidhaanyaamlatailakulatthamaaSaniSpaavatilaannakaTvarakuTherakaadivargaamaamraatakaamliikaapiilubhallaatakaasthilaaGgalikaamaricaatapaagnirajodhuumakrodherSyaajiirNamaithunopagamanaadibhirvarSaazaranmadhyandinaardharaatraahaaravidaahakaaleSu ca pittam//
AS.Ni.1.15/ madhuraamlalavaNasnigdhaguruziitapicchilaabhiSyandi navaannapiSTapRthukasthuulabhakSyazaSkulyaamakSiirakiilaaTamoraTakuuciikaatakrapiNDakapiiyuSekSurasaphaaNitaguDaanuupapizitamocakharjuurabhavyanaarikelanizaambupaanaatyambupaanaatisantarpaNabhuktamaatradivaasvapnakaalaatisvapnakaayavaaGmano vyaapaaraanaarambhaanupadhaanazayanaavazyaayaharSacchiirdavighaatavirecanaadyayogaadibhiH ziziravasantapuurvaahNapradoSabhuktamaatreSu ca zleSmaa//
AS.Ni.1.16/ dvayasaMsargaat saMsargaH/
sarveSaaM tu mizriibhaavaattathaadhyazanasamazanaviSamaazanaviruddhaazanasaGkiirNaazanavyaapannaambumadyamandakadadhiyaavakayavasuraapiNyaakaamamuulakasarSapazuSkazaakavalluurakRzapizitalakucaamaphalamRttikaabhyavahaaraannaparivartartuvyaapadasaatmyauSadhigandhaaghraaNaviSapiTAkaaviSagaraabhyavahaaraanaartavadurdinagrahapiiDaagrahaavezapurovaataparvatopazleSarasaayanasnehasvedavirecanaadimithyaayogebhyaH paapaanaaM ca karmaNaamabhyaasaat puurvakRtaanaaM ca pariNaamaat striiNaaM viSamaprasavaat prasuutaanaaM ca mithyopacaaraat sannipaataH//
AS.Ni.1.17/ iti saamaanyataH sarveSu rogeSu doSaprakopaheturukta iti/
bhavanti caatra//
AS.Ni.1.18/ pratirogamiti kruddhaa rogaadhiSThaanagaaminiiH/
rasaayaniiH prapadyaazu doSaa dehe vikurvate//
AS.Ni.1.19/ aadhaanajanmanidhanapratyaraakhyavipatkare/
nakSatre vyaadhirutpannaH klezaaya maraNaaya vaa//
AS.Ni.1.20/ jvarastu jaataH SaDraatraadazviniiSu nivartate/
bharaNiiSu tu paJcaahaat saptaahaat kRttikaasu tu//
AS.Ni.1.21/ triH saptaraatraadathavaa rohiNyaamaSTaraatrataH/
ekaadazaadvaa divasaanmRge SaNNavaraatrayoH//
AS.Ni.1.22/ paJcaahaanmRtyuraardraayaaM tripakSe saMzayo+athavaa/
punarvasau pravRttastu jvaro+apaiti trayodazaat//
AS.Ni.1.23/ divasaat saptaviMzaadvaa dvyahaat saptaahato+athavaa/
puSye zleSaasu maraNaM cireNaapi maghaasu tu//
AS.Ni.1.24/ avazyaM svaasthyamaapnoti dvaadazaahaanmRto na cet/
phaalgunyoH puurvayormRtyuranyathozca dine+aSTame//
AS.Ni.1.25/ navme+agnyekaviMze vaa jvaraH saumyatvamRcchati/
hastena saptame zaantizcitraayaamaSTame+athavaa//
AS.Ni.1.26/ punazcitraagame svaatau dazaahaadatha vaa tribhiH/
pakSairmRtyuM vizaakhaasu dvaaviMze+ahani nirdizet//
AS.Ni.1.27/ navame+ahni na cecchaantirmaitre mRtyustataH param/
jyeSThaayaaM paJcame mRtyuruurdhvaM vaa dvaadazaat sukham//
AS.Ni.1.28/ svaasthyaM dazaahaanmuule tu trisaptaahe+atha vaa gate/
puurvaaSaaDhaasu navame tato+anyaasu tu maasataH//
AS.Ni.1.29/ aSTaabhirathavaa maasairnavbhirvaa bhavecchivam/
aajyeSThaahaaddhaniSThaasu dvaadazaadvaaruNeSu tu//
AS.Ni.1.30/ SaDahe dvaadazaahe vaa mRtyurbhaadrapadaasu tu/
uttaraasu trisaptaahaat prazamo revatiiSu ca//
AS.Ni.1.31/ catuuraatre+aSTaraatre vaa kSemamityaaha gautamaH//
iti prathamo+adhyaayaH//

atha dvitiiyo+adhyaayaH/
AS.Ni.2.1/ athaato jvaranidaanaM vyaakhyaasyaamaaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.2.2/ aSTaabhiH kaaraNairjvaraH saJjaayate manuSyaaNaaM pRthagdoSaiH saMsRSTaiH sannipatitairaagantunaa ca//
AS.Ni.2.3/ tatra yathoktaiH prakopaNavizeSaiH prakupitaa doSaaH pravizyaamaazayamuuSmaNaa mizriibhuuyaamamanugamya rasasvedavaahiini srotaaMsi pidhaaya pittaM tu dravatvaattaptamiva jalamanalamupahatya sarve+api ca doSaaH paktaaraM svasthaanaadbahirnirasya saha tena sakalamapi zariiramabhisarpantaH tatsamparkaallabdhabalena svenoSmaNaa nitaraaM dehoSmaaNamedhayanto+antassrotomukhapidhaanaat stambhamaadadhaanaa bahirapi svedamapaharantaH sarvendriyaaNi copataapayanto jvaramabhinirvartayanti//
AS.Ni.2.4/ tasyemaani puurvaruupaaNi mukhavairasyamannaanabhilaaSo gurugaatratvamaalasyamalpapraaNataa gatiskhalanaM nidraadhikyamaratirasuuyaa hitopadezeSu pradveSo baaleSu madhureSu ca bhakSyeSvamlalavaNakaTukaabhinandanamavipaake+aGgamardazcakSuSoraakulatvaM saazrutaa jRmbhaa vinaamaH klamo romaharSaH zabdaanalaambuziitavaatacchaayaatapeSvakasmaadicchaadveSau ca/
tadanantaraM vyaktiibhaavo jvarasyeti/
bhavati caatra//
AS.Ni.2.5/ aagamaapagamakSobhamRdutaa vedanoSmaNaam/
vaiSamyaM tatra tatraaGge taastaaH syurvedanaazcalaaH//
AS.Ni.2.6/ paadayoH suptataa stambhaH piNDikodveSTanaM klamaH/
vizleSa iva sandhiinaaM saada uurvoH kaTiigrahaH//
AS.Ni.2.7/ pRSThaM kSodamivaapnoti niSpiiDyata ivodaram/
bhidyanta iva caasthiini paarzvagaani vizeSataH//
AS.Ni.2.8/ hRdayasya grahastodaH praajaneneva vakSasaH/
skandhayormathanaM baahvorbhedaH piiDanamaMsayoH//
AS.Ni.2.9/ azaktirbhakSaNe hanvorjRmbhaNaM karNayoH svanaH/
nistodaHzaGkhayormuurdhni vedanaa virasaasyataa//
AS.Ni.2.10/ kaSaayaasyatvamathavaa malaanaamapravartanam/
ruukSaaruNatvagaasyaakSinakhamuutrapuriiSataa//
AS.Ni.2.11/ prasekaarocakaazraddhaavipaakaasvedajaagaraaH/
kaNThauSThazoSastRTzuSkau chardikaasau viSaaditaa//
AS.Ni.2.12/ harSo romaaGgadanteSu vepathuH kSavathorgrahaH/
bhramaH pralaapo gharmecchaa vinaamazcaanilajvare//
AS.Ni.2.13/ yugapadvyaaptiraGgaanaaM pralaapaH kaTuvaktrataa/
naasaasyapaakaH ziitecchaa bhramo muurchaa mado+aratiH//
AS.Ni.2.14/ viTsraMsaH pittavamanaM raktaSThiivanamamlakaH/
raktakoThodgamaH piitaharitatvaM tvagaadiSu//
AS.Ni.2.15/ svedo nizvaasavaigandhyamatitRSNaa ca pittaje//
AS.Ni.2.16/ vizeSaadarucirjaaDyaM srotorodho+alpavegataa/
praseko mukhamaadhuryaM hRllepazvaasapiinasaaH//
AS.Ni.2.17/ hRllaasazchardanaM kaasaH stambhaH zvaityaM tvagaadiSu//
AS.Ni.2.18/ aGgeSu ziitapiTakaastandrodardaH kaphodbhave//
AS.Ni.2.19/ kaale yathaasvaM sarveSaaM pravRttirvRddhireva vaa/
nidaanoktaanupazayo vipariitopazaayitaa//
AS.Ni.2.20/ yathaasvaM liGgasaMsarge jvaraH saMsargajo+api ca//
AS.Ni.2.21/ ziro+artimuurchaavamidaahamohakaNThaasyazoSaaratiparvabhedaaH/
unnidrataatRDbhramaromaharSaa jRmbhaativaaktvaM ca calaat sapittaat//
AS.Ni.2.22/ taapahaanyaruciparvazirorukpiinasazvasanakaasavibandhaaH/
ziitajaaDyatimirabhramatandraaH zleSmavaatajanitajvaraliGgam//
AS.Ni.2.23/ ziitastambhasvedadaahaavyavasthaa tRSNaa kaasaH zleSmapittapravRttiH/
mohastandraa liptatiktaasyataa ca jJeyaM ruupaM zleSmapittajvarasya//
AS.Ni.2.24/ sarvajo lakSaNaiH sarvairvaaho+atra ca muhurmuhuH/
tadvacchiitaM mahaanidraa divaa jaagaraNaM nizi//
AS.Ni.2.25/ sadaa vaa naiva vaa nidraa muhuH svedo+ati naiva vaa/
giitanartanahaasyaadivikRtehaapravartanam//
AS.Ni.2.26/ sasrutii kaluSe rakte bhugne lulitapakSmaNii/
akSiNii piNDikaapaarzvamuurdhaparvaasthirugbhramaH//
AS.Ni.2.27/ satvanau sarujau karNau kaNThaH zuukairivaavRtaH/
paridagdhaa kharaa jihvaa gurusrastaaGgasandhitaa//
AS.Ni.2.28/ raktapittakaphaSThiivo lolanaM ziraso+atitRT/
koThaanaaM zyaavaraktaanaaM maNDalaanaaM ca darzanam//
AS.Ni.2.29/ hRdvyathaa malasaMsarGgaH pravRttirvaalpazo+ati vaa/
snigdhaasyataa balabhraMzaH svarasaadaH pralaapitaa//
AS.Ni.2.30/ doSapaakazciraattandraa pratataM kaNThakuujanam/
sannipaatamabhinyaasaM taM bruuyaacca hRtaujasam//
AS.Ni.2.31/ vaayunaa kapharuddhena pittamantaH prapiiDitam/
vyavaayitvaacca saukSmyaacca bahirmargaM pravartate//
AS.Ni.2.32/ tena haaridranetratvaM sannipaatodbhave jvare/
doSe vibaddhe naSTe+agnau sarvasampuurNalakSaNaH//
AS.Ni.2.33/ asaadhyaH so+anyathaa kRcchro bhavedvaikalyado+api vaa//
AS.Ni.2.34/ anyacca sannipaatottho yatra pittaM pRthaksthitam/
tvaci koSThe+athavaa daahaM vidadhaati puro+anu vaa//
AS.Ni.2.35/ tadvadvaatakaphau ziitaM daahaadirdustarastayoH//
AS.Ni.2.36/ ziitaadau tatra pittena kaphe syanditazoSite/
ziite zaante+amlako muurcchaa madastRSNaa ca jaayate//
AS.Ni.2.37/ daahaadau punarante syustandraaSThiivavamiklamaaH//
AS.Ni.2.38/ aaganturabhighaataabhiSaGgazaapaabhicaarataH/
caturdhaatra kSatacchedadaahaadyairabhighaatajaH//
AS.Ni.2.39/ zramaacca tasmin pavanaH praayo raktaM praduuSayan/
savyathaazophavaivarNyaM sarujaM kurute jvaram//
AS.Ni.2.40/ grahaavezauSadhiviSakrodhabhiizokakaamajaH/
abhiSaGgaad graheNaasminnakasmaaddhaasarodane//
AS.Ni.2.41/ auSadhiigandhaje muurchaa ziroruk zvayathuH kSavaH/
viSaanmuurchaatisaaraasyazyaavataadaahahRdgadaaH/
AS.Ni.2.42/ krodhaat kampaH ziroruk ca pralaapo bhayazokaje/
kaamaanmoho+arucirdaahodriinidraadhadhRtikSayaH//
AS.Ni.2.43/ grahaadau sannipaatasya bhayaadau marutastraye/
kopaH krodhe tu pittasya yau tu zaapaabhicaarajau/
sannipaatajvarau ghorau taavasahyatamau matau//
AS.Ni.2.44/ tatraabhicaarikairmantrairhuuyamaanasya tapyate/
puurvaM cetastato dehastato visphoTatRDbhramaiH//
AS.Ni.2.45/ sadaahamuurchargrastasya pratyahaM vardhate jvaraH/
iti jvaro+aSTadhaa dRSTaH samaasaaddvividhastu saH//
AS.Ni.2.46/ zaariiro maanasaHsaumyastiikSNo+antarbahiraazrayaH/
praakRto vaikRtaHsaadhyo+asaadhyaHsaamo niraamakaH//
AS.Ni.2.47/ puurvaM zariire zaariire taapo manasi maanase/
pavane yogavaahitvaacchiitaM zleSmayute bhavet//
AS.Ni.2.48/ daahaH pittayute mizraM mizre antaH saMzraye punaH/
jvaredhikaM vikaaraaH syurantaHkSobho malagrahaH//
AS.Ni.2.49/ bahireva bahirvege taapo+api ca susaadhyataa//
AS.Ni.2.50/ varSaazaradvasanteSu vaataadyaiH praakRtaH kramaat/
vaikRto+anyaHsaduH saadhyaH praayazca praakRto+anilaat//
AS.Ni.2.51/ ekamaargakriyaarambhavyativRttermahaatyayaat//
AS.Ni.2.52/ varSaasu maaruto duSTaH pittazleSmaanvito jvaram/
kuryaat pittaM ca zaradi tasya caanubalaH kaphaH//
AS.Ni.2.53/ tatprakRtyaa visargaacca tatra naanazanaadbhayam/
kapho vasante tamapi baatapittaM bhavedanu//
AS.Ni.2.54/ balavatsvalpadoSeSu jvaraH saadhyo+anupadravaH/
sarvathaa vikRtijJaane praagasaadhya udaahRtaH//
AS.Ni.2.55/ jvaropadravatiikSNatvamaglaanirbahumuutrataa/
na pravRttirna viDjiirNaa na kSutsaamajvaraakRtiH//
AS.Ni.2.56/ jvarego+adhikaM tRSNaa pralaapaH zvasanaM bhramaH/
malapravRttirutklezaH pacyamaanasya lakSaNam//
AS.Ni.2.57/ jiirNataamaviparyaasaat saptaraatraM ca laGghanaat//
AS.Ni.2.58/ jvaraH paJcavidhaH prokto malakaalabalaabalaat/
praayaH sa sannipaatena bhuuyasaa tvapadizyate//
AS.Ni.2.59/ santataH satato+anyedyustRtiiyakacaturthakau//
AS.Ni.2.60/ dhaatumuutrazakRdvaahisrotasaaM vyaapino malaaH/
taapayantastanuM sarvaaM tulyaduuSyaadivardhitaaH//
AS.Ni.2.61/ balino guravaH stabdhaa vizeSeNa rasaazritaaH/
santataM niSpratidvandaa jvaraM kuryuH sudussaham//
AS.Ni.2.62/ malaaJjvaroSmaa dhaatuun vaa sa ziighraM kSapayastataH/
sarvaakaaraM rasaadiinaaM zudhyaazudhyaapi vaa kramaat//
AS.Ni.2.63/ vaatapittakapheH sapta daza dvaadazavaasaraan/
praayo+anuyaati maryaadaaM mokSaaya ca vadhaaya ca//
AS.Ni.2.64/ ityagnivezasya mataM haariitasya punaH smRtiH//
AS.Ni.2.65/ dviguNaa saptamii yaavannavamyekaadazii tathaa/
eSaa tridoSamaryaadaa mokSaaya ca vadhaaya ca//
AS.Ni.2.66/ zudhyazuddhau jvaraH kaalaM diirghamapyanuvartate//
AS.Ni.2.67/ kRzaanaaM vyaadhimuktaanaaM mithyaahaaraadisevinaam/
alpo+api doSo duuSyaaderlabdhvaanyatamato balam//
AS.Ni.2.68/ sapratyaniiko viSamaM kuryaadvRddhikSayaanvitaH//
AS.Ni.2.69/ suukSmasuukSmataraasyeSu duuraduuratareSu ca/
doSo raktaadimaargeSu zanairalpazcireNa yat//
AS.Ni.2.70/ yaati dehaM ca naazeSaM bhuuyiSThaM bheSaje+api ca/
kramo+ayaM tena vicchinnasantaapo lakSyate jvaraH//
AS.Ni.2.71/ viSamo viSamaarambhakriyaakaalo+anuSaGgavaan//
AS.Ni.2.72/ yathottaraM mandagatirmandazaktiryathaa yathaa/
kaalenaapnoti sadRzaan sa rasaadiiMstathaa tathaa//
AS.Ni.2.73/ doSo jvarayati kruddhazciraacciratareNa ca//
AS.Ni.2.74/ bhuumau sthitaM jalaiH siktaM kaalameva pratiikSate/
aGkuraaya yathaa biijaM doSabiijaM ruje tathaa//
AS.Ni.2.75/ vegaM kRtvaa viSaM yadvadaazaye liiyate+abalam/
kupyatyaaptabalaM bhuuyaH kaale doSaviSaM tathaa//
AS.Ni.2.76/ evaM jvaraaH pravartante viSamaaH satataadayaH//
AS.Ni.2.77/ doSaH pravartate teSaaM sve kaale jvarayan balii/
nivartate punazcaiSa pratyaniikabalaabalaH//
AS.Ni.2.78/ kSiiNe doSe jvaraH suukSmo rasaadiSveva liiyate/
liinatvaat kaarzyavaivarNyajaaDyaadiinaadadhaati saH//
AS.Ni.2.79/ atiliino+atimandatvaat bhavatyahni na paJcame//
AS.Ni.2.80/ doSo raktaazrayaH praayaH karoti satataM jvaram//
AS.Ni.2.81/ ahoraatrasya sa dviH syaatsakRdanyedyuraazritaH//
AS.Ni.2.82/ tasminmaaMsavahaa naaDiirmedonaaDiistRtiiyake/
graahii pittaanilaanmuurdhnastrikasya kaphapittataH//
AS.Ni.2.83/ sa pRSThasyaanilakaphaat sa caikaahaantaraH smRtaH//
AS.Ni.2.84/ caturthako male medomajjaasthyanyatamasthite/
majjastha evetyapare prabhaavaM sa tu darzayet//
AS.Ni.2.85/ dvidhaa kaphena jaGghaabhyaaM prathamaM ziraso+anilaat/
gambhiiradhaatucaaritvaat sanipaatena sambhavaat//
AS.Ni.2.86/ tulyocchraayaacca doSaaNaaM duzcikitsyazcaturthakaH//
AS.Ni.2.87/ asthimajjomayagate caturthakaviparyayaH/
tridhaa dvyahaM jvarayati dinamekaM tu muJcati//
AS.Ni.2.88/ balaabalena doSaaNaamannaceSTaadijanmanaa/
jvaraH syaanmanasastadvatkarmaNazca tadaa tadaa//
AS.Ni.2.89/ utklezo gauravaM dainyaM bhaGgo+aGgaanaaM vijRmbhaNam/
arocako vamiH saadaH sarvasmin rasage jvare//
AS.Ni.2.90/ raktaniSThiivanaM tRSNaa raktoSNapiTakodgamaH/
daaharaagabhramamadapralaapaa raktasaMzrite//
AS.Ni.2.91/ tRD glaaniH sRSTavarcastvamantardaaho bhramastamaH/
daurgandhyaM gaatravikSepo maaMsasthe medasi sthite//
AS.Ni.2.92/ svedo+atitRSNaa vamanaM svagandhasyaasahiSNutaa/
pralaapo glaanirarucirasthisthe tvasthibhedanam//
AS.Ni.2.93/ doSapravRttiruurdhvaadhaH zvaasaaGgakSepakuujanam/
antardaaho bahiHzaityaM zvaaso hidhmaa ca majjage//
AS.Ni.2.94/ tamaso darzanaM marmacchedanaM stabdhameDhrataa/
zukrapravRttirmRtyuzca jaayate zukrasaMzraye//
AS.Ni.2.95/ uttarottaradussaadhyaaH paJcaatraantyau tu varjayet/
pralimpanniva gaatraaNi zleSmaNaa gauraveNa ca//
AS.Ni.2.96/ mandajvaraH pralepastu saziitaH syaatpralepakaH/
nityaM mandajvaro ruukSaH ziitaH kRcchreNa sidhyati//
AS.Ni.2.97/ stabdhaaGgaH zleSmabhuuyiSTho bhavedvaatabalaasakaH/
haridraabhekavarNaabhastadvarNaM yaH pramehati//
AS.Ni.2.98/ sa vai haaridrako naama jvarabhedo+antakaH smRtaH/
kaphavaatau samau yasya hiinapittasya dehinaH//
AS.Ni.2.99/ tiikSNo vaa yadi vaa mando jaayate raatrikojvaraH/
divaakaraapiitabale vyaayaamaacca vizoSite//
AS.Ni.2.100/ zariire niyataM vaataajjvaraH syaat puurvaraatrikaH/
aamaazaye yadaa duSTe zleSmapitte vyavasthite//
AS.Ni.2.101/ tadaardhaM ziitalaM dehe svardhajcoSNaM prajaayate/
kaaye pittaM yadaa duSTaM zleSmaa caante vyavasthitaH//
AS.Ni.2.102/ uSNatvaM tena dehasya ziitatvaM karapaadayoH//
AS.Ni.2.103/ dhaatuun prakSobhayan doSo mokSakaale viliiyate/
tato naraH zvasan svidyan kuujan vamati ceSTate//
AS.Ni.2.104/ vepate pralapatyuSNaiH ziitaizcaaGgairhataprabhaH/
visaMjJo jvaravegaartaH sakrodha iva viikSate//
AS.Ni.2.105/ sadoSazabdaJca zakRd dravaM sRjati vegavat//
AS.Ni.2.106/ deho laghurvyapagataklamamamohataapaH paako mukhe karaNasauSThavamavyathatvam/
svedaH kSavaH prakRtiyogi mano+annalipsaa kaNDuuzca muurdhni vigatajvaralakSaNaani//
iti dvitiiyo+adhyaayaH//

atha tRtiiyo+adhyaayaH/
AS.Ni.3.1/ athaato raktapittakaasanidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.3.2/ bhRzoSNatiikSNakaTvamlalavaNaatividaahibhiH/
kodravoddaalakaizcaannaistadyuktairatisevitaiH//
AS.Ni.3.3/ kupitaM pittalaiH pittaM dravaM raktaM ca muurchite/
te mithastulyaruupatvamaagamya vyaapnutastanum//
AS.Ni.3.4/ pittaM raktasya vikRteH saMsargaad duuSaNaadapi/
gandhavarNaanuvRttezca raktena vyapadizyate//
AS.Ni.3.5/ prabhavatyasRjaH sthaanaat pliihato yakRtazca tat//
AS.Ni.3.6/ zirogurutvamaruciH ziitecchaa dhuumako+amlakaH/
chardizcharditabaibhatsyaM kaasazvaasau bhramaH klamaH//
AS.Ni.3.7/ lohalohitamatsyaamagandhaasyatvaM svarakSayaH/
raktahaaridraharitavarNataa nayanaadiSu//
AS.Ni.3.8/ niilalohitapiitaanaaM varNaanaamavivecanam/
svapne tadvarNadarzitvaM bhavatyasmin bhaviSyati//
AS.Ni.3.9/ uurdhvaM naasaakSikarNaasyairmeDhrayonigudairadhaH/
kupitaM romakuupaizca samastaistat pravartate//
AS.Ni.3.10/ uurdhvaM saadhyaM kaphaadyasmaattadvirecanasaadhanam/
bahvauSadhaM ca pittasya vireko hi varauSadham//
AS.Ni.3.11/ anubandhii kapho yazca tatra tasyaapi zuddhikRt/
kaSaayaaH svaadavo+apyasya vizuddhazleSmaNo hitaaH//
AS.Ni.3.12/ kimu tiktaaH kaSaayaa vaa ye nisargaat kaphaapahaaH//
AS.Ni.3.13/ adho yaapyaM calaadyasmaattat pracchardanasaadhanam/
svalpauSadhaM ca pittasya vamanaM na varauSadham//
AS.Ni.3.14/ anubandhii calo yazca zaantayepi na tasya tat/
kaSaayaazca hitaastasya madhuraa eva kevalam//
AS.Ni.3.15/ kaphamaarutasaMsRSTamasaadhyamubhayaayanam/
azakyapraatilomyatvaadabhaavaadauSadhasya ca//
AS.Ni.3.16/ na hi saMzodhanaM kiJcidastyasya pratilomanam/
zodhanaM pratilomaM ca raktapitte bhiSagjitam//
AS.Ni.3.17/ evamevopazamanaM sarvazo naasya vidyate/
saMsRSTeSu hi doSeSu sarvajicchamanaM hitam//
AS.Ni.3.18/ tatra doSaanugamanaM siraasra eva lakSayet/
upadravaaMzca vikRtijJaanataH teSu caadhikam//
AS.Ni.3.19/ aazukaarii yataH kaasastamevaataH pravakSyate//
AS.Ni.3.20/ paJca kaasaaH vaatapittazleSmakSatakSayaiH/
kSayaayopekSitaaH sarve balinazcottarottaram//
AS.Ni.3.21/ teSaaM bhaviSyataaM ruupaM kaNThe kaNDuurarocakaH/
zuukapuurNaabhakaNThatvamasvaasthyaM hRdayasya ca//
AS.Ni.3.22/ kaSaayavijjalaasaatmyakaTvamlalavaNoSaNaiH/
ruukSaziitagurusnigdhotklediparyuSitaazanaiH//
AS.Ni.3.23/ dhaaraNodiiraNaayaasaraatryahaHsvapnajaagaraiH/
anyaizca tadvidhairdhaatukSayaavaraNakaaribhiH//
AS.Ni.3.24/ kruddhaH pratihato+apaane yadaapaanaH prapadyate/
uurdhvaM rasasya sa sthaane tiSThannurasi piiDyate//
AS.Ni.3.25/ udaanena saMjastatra kaNThe caanuprapuurya ca/
vaahiniirgalamuurdhasthaastato+aGgaanyutkSipanniva//
AS.Ni.3.26/ kSipannivaakSiNii pRSThamuraHpaarzve ca piiDayan/
vivRtatvaanmukhenaiti bhinnakaaMsyopamadhvaniH//
AS.Ni.3.27/ yasmaattasmaatsa varNaujobalamaaMsakSayaavahaH//
AS.Ni.3.28/ hetubhedaat pratiighaatabhedo vaayoH saMrahasaH/
yadrujaazabdavaiSamyaM kaasaanaaM jaayate tataH//
AS.Ni.3.29/ kupito vaatalairvaayuH zuSkoraHkaNThavaktrataam/
hRtpaarzvoraHziraHzuulaM mohakSobhasvarakSayaan//
AS.Ni.3.30/ karoti zuSkakaasaM ca mahaavegarujaasvanam/
so+aGgaharSii kaphaM zuSkaM kRcchraanmuktvaalpataaM vrajet//
AS.Ni.3.31/ pittaat piitaakSikaphataa tiktaasyatvaM jvaro bhramaH/
pittaasRgvamanaM tRSNaa vaisvaryaM dhuumako madaH//
AS.Ni.3.32/ pratataM kaasavegena jyotiSaamiva darzanam/
kaphaaduro+alparuGmuurdhahRdayaM stimitaM guru//
AS.Ni.3.33/ kaNThopalepaH sadanaM piinasacchardyarocakaaH/
romaharSo ghanasnigdhazvetazleSmapravartanam//
AS.Ni.3.34/ yuddhaadyaiH saahasaistaistaiH sevitairayathaabalam/
urasyantaHkSate vaayuH pittenaanugato balii//
AS.Ni.3.35/ kupitaH kurute kaasaM kaphaM tena sazoNitam/
piitaM zyaavaM ca zuSkaM ca grathitaM kuthitaM bahu//
AS.Ni.3.36/ SThiivet kaNThena rujataa vibhiinneneva corasaa/
suuciibhiriva tiikSNaabhistudyamaanena zuulinaa//
AS.Ni.3.37/ parvabhedajvarazvaasatRSNaavaisvaryakampavaan/
paaraavata ivaakuujan paarzvazuulii tato+asya ca//
AS.Ni.3.38/ kramaadviiryaM ruciH paktirbalaM varNazca hiiyate/
pakSiiNasya saasRGmuutratvaM syaacca pRSThakaTiigrahaH//
AS.Ni.3.39/ vaayupradhaanaaH kupitaa dhaatavo raajayakSmiNaH/
kurvanti yakSmaayatanaiH kaasaM SThiivet kaphaM tataH//
AS.Ni.3.40/ puutipuutopamaM piitaM visraM haritalohitam/
lupyeta iva paarzve ca hRdayaM patatiiva ca//
AS.Ni.3.41/ akasmaaduSNaziitecchaa bahvaazitvaM balakSayaH/
snigdhaprasanavaktratvaM zriimaddazananetrataa//
AS.Ni.3.42/ tato+asyakSayaruupaaNi sarvaaNyaavirbhavanti ca//
AS.Ni.3.43/ ityeSa kSayajaH kaasaH kSiiNaanaaM dehanaazanaH/
yaapyo vaa balinaaM tadvat kSatajo+abhinavau tu tau//
AS.Ni.3.44/ sidhyetaamapi saanaathyaat saadhyaa doSaiH pRthak trayaH/
mizraa yaapyaa dvayaatsarve jarasaa sthavirasya ca//
AS.Ni.3.45/ kaasaacchvaasakSayachardisvarasaadaadayo gadaaH/
bhavantyupekSayaa yasmaattasmaattaM tvarayaa jayet//
iti tRtiiyo+adhyaayaH//

atha caturtho+adhyaayaH/
AS.Ni.4.1/ athaataH zvaasahidhmaanidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.4.2/ kaasavRdhyaa bhavecchruuvaasaH puurvairvaa doSakopanaiH/
aamaatisaaravamathuviSapaaNDujvarairapi//
AS.Ni.4.3/ rajodhuumaanilairmarmaghaataadatihimaambunaa/
kSudrakastamakazchinno mahaanuurdhvazca paJcamaH//
AS.Ni.4.4/ kaphoparuddhagamanaH pavano viSvagaasthitaH/
praaNodakaannavaahiini duSTaH srotaaMsi duuSayan//
AS.Ni.4.5/ urasthaH kurute zvaasamaamaazayasamudbhavam//
AS.Ni.4.6/ praagruupaM tasya hRtpaarzvazuulaM praaNavilomataa/
aanaahaH zaGkhabhedazca tatraayaasaatibhojanaiH//
AS.Ni.4.7/ preritaH prerayet kSudraM svayaMsaMzamanaM marut//
AS.Ni.4.8/ pratilomaM siraa gacchannudiirya pavanaH kapham/
parigRhya zirogriivamuraHpaarzve ca piiDayan//
AS.Ni.4.9/ kaasaM ghurghurakaM mohamaruciM piinasaM tRSam/
karoti tiivravegaM ca zvaasaM praaNopataapinam//
AS.Ni.4.10/ prataamyettasya vegena niSThyuutaante kSaNaM sukhii/
kRcchraacchayaanaH zvasiti niSNNaH svaasthyamRcchati//
AS.Ni.4.11/ ucchritaakSo lalaaTena svidyataa bhRzamartimaan/
vizuSkaasyo muhuH zvaasii kaaGkSatyuSNaM savepathuH//
AS.Ni.4.12/ meghaambuziitapraagvaataiH zleSmalaizca vivardhate/
sa yaapyastamakaH saadhyo navo vaa balino bhavet//
AS.Ni.4.13/ jvaramuurchaayutaH ziitaiH zaamyet pratamakastu saH//
AS.Ni.4.14/ chinnaacchvasiti vicchinnaM marmacchedarujaarditaH/
sasvedamuurchaH saanaaho bastidaahanirodhavaan//
AS.Ni.4.15/ adhodRgviplutaakSazca muhyan raktaikalocanaH/
zuSkaasyaH pralapandiino naSTacchaayo vicetanaH//
AS.Ni.4.16/ mahataa mahataa diino naadena zvasiti krathan/
uddhuuyamaanaH saMrabdho mattarSabha ivaanizam//
AS.Ni.4.17/ praNaSTajJaanavijJaano vibhraantanayanaananaH/
vakSaH samaakSipan baddhamuutravarcaa viziirNavaak//
AS.Ni.4.18/ zuSkakaNTho muhurmuhyan karNazaGkhaziro+atiruk//
AS.Ni.4.19/ diirghamuurdhvaM zvasityuurdhvaanna ca pratyaaharatyadhaH/
zleSmaavRtamukhasrotaaH kruddhagandhavahaarditaH//
AS.Ni.4.20/ marmasu chidyamaaneSu paridevii niruddhavaak//
AS.Ni.4.21/ ete sidhyeyuravyaktaa vyaktaaH praaNaharaa dhruvam//
AS.Ni.4.22/ zvaasaikahetupraagruupasaGkhyaagrakRtisaMzrayaaH/
hidhmaa bhaktodbhavaa kSudraa yamalaa mahatiiti ca//
AS.Ni.4.23/ gambhiiraa ca maruttatra tvarayaayuktisevitaiH/
ruukSatiikSNakharaasaatmyairannapaanaiH prapiiDitaH//
AS.Ni.4.24/ karoti hidhmaamarujaaM mandazabdaaM kSavaanugaam/
zamaM saatmyaannapaanena yaa prayaati ca saannajaa//
AS.Ni.4.25/ aayaasaat pavanaH kruddhaH kSudraaM hidhmaaM pravartayet/
jatrumuulapravisRtaamalpavegaaM mRduM ca saa//
AS.Ni.4.26/ vRddhimaayaasyato yaati bhuktamaatre ca maardavam//
AS.Ni.4.27/ cireNa yamalairvegairaahaare yaa pravartate/
pariNaamonmukhe vRddhiM pariNaame ca gacchati//
AS.Ni.4.28/ kampayantii zirogriivaamaadhmaatasyaatitRSyataH/
pralaapacchardyatiisaaranetraviplutijRmbhiNaH//
AS.Ni.4.29/ yamalaa veginii hidhmaa pariNaamavatii ca saa//
AS.Ni.4.30/ dhvastabhruuzaGkhayugmasya saasraviplutacakSuSaH/
stambhayantii tanuM vaacaM smRtiM saMjJaaM ca muSNatii//
AS.Ni.4.31/ rundhatii maargamannasya kurvatii marmaghaTTanam/
pRSThato namanaM zoSaM mahaahidhmaa pravartate//
AS.Ni.4.32/ mahaamuulaa mahaazabdaa mahaavegaa mahaabalaa/
Sakvaazayaadvaa naabhervaa puurvavadyaa pravartate//
AS.Ni.4.33/ tadruupaa saa muhuH kuryaat jRmbhaamaGgaprasaaraNam/
gambhiireNaanunaadane gambhiiraa taasu saadhayet/
aadye dve varjayedantye sarvaliGgaaM ca veginiim//
AS.Ni.4.34/ sarvaazca saJcitaamasya sthavirasya vyavaayinaH/
vyaadhibhiH kSiiNadehasya bhaktacchedakSatasya vaa//
AS.Ni.4.35/ sarve+api rogaa naazaaya natvevaM ziighrakaariNaH/
hidhmaazvaasau yathaa tau hi mRtyukaale kRtaalayau//
iti caturtho+adhyaayaH/

atha paJcamo+adhyaayaH/
AS.Ni.5.1/ athaato raajayakSmaadinidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.5.2/ anekarogaanugato bahurogapurogamaH/
raajayakSmaa kSayaH zoSo rogaraaDiti ca smRtaH//
AS.Ni.5.3/ nakSatraaNaaM dvijaanaaM ca raajJo+abhuudyadayaM puraa/
yacca raajaa ca yakSmaa ca raajayakSmaa tato mataH//
AS.Ni.5.4/ dehauSadhakSayakRteH kSayastatsambhavaacca saH/
rasaadizoSaNaacchoSo rogaraaT teSu raajanaat//
AS.Ni.5.5/ saahasaM vegasaMrodhaH zukraujaHsnehasaGkSayaH/
annapaanavidhityaagazcatvaarastasya hetavaH//
AS.Ni.5.6/ tairudiirNo+anilaH pittaM kaphaM codiirya sarvataH/
zariirasandhiinaavizya taan siraazca prapiiDayan//
AS.Ni.5.7/ mukhaani srotasaaM rudhvaa tathaivaativivRtya vaa/
sarpannuurdhvamadhastiryagyathaasvaM janayet gadaan//
AS.Ni.5.8/ ruupaM bhaviSyatastasya pratizyaayo bhRzaM kSavaH/
praseko mukhamaadhuryMa sadanaM vahnidehayoH//
AS.Ni.5.9/ sthaalyamatraannapaanaadau zucaavapyazuciikSaNam/
makSikaatRNakezaadipaataH praayo+annapaanayoH//
AS.Ni.5.10/ hRllaasazchardiraruciraznato+api balakSayaH/
paaNyoravekSaa paadasya zopho+akSNoratizuklataa//
AS.Ni.5.11/ baahvoH pramaaNajijJaasaa kaaye baibhatsyadarzanam/
striimadyamaaMsapriyataa ghRNitvaM muurdhaguNThanam//
AS.Ni.5.12/ nakhakezaativRddhizca svapne caabhibhavo bhavet/
pataGgakRkalaasaahikapizvaapadapakSibhiH//
AS.Ni.5.13/ kezaasthituSabhasmaadiraazau samadhirohaNam/
zuunyaanaaM graamadezaanaaM darzanaM zuSyato+ambhasaH//
AS.Ni.5.14/ jyotirgiriiNaaM patataaM jvalataaM ca mahiiruhaam//
AS.Ni.5.15/ piinasazvaasakaasaaMsamuurdhasvararujo+aruciH/
uurdhvaM viTsraMsasaMzoSaavadhazcharidistu koSThage//
AS.Ni.5.16/ tiryaksthe paarzvarukdoSe sandhige bhavati jvaraH/
ruupaaNyekaadazaitaani jaayante raajayakSmiNaH//
AS.Ni.5.17/ teSaamupadravaan vidyaat kaNThoddhvaMsamurorujam/
jRmbhaaGgamardaniSThiivavahnisaadaasyapuutitaaH//
AS.Ni.5.18/ tatra vaataacchiraHpaarzvazuulamaMsaaGgamardanam/
kaNThoddhvaMsaH svarabhraMzaH pittaat paadaasyapaaNiSu//
AS.Ni.5.19/ daahotisaaro+asRkchardirmukhagandho jvaro madaH/
kaphaadarocakazchardiH kaaso muurdhaaGgagauravam//
AS.Ni.5.20/ prasekaH piinasaH zvaasaH svarasaado+alpavahnitaa//
AS.Ni.5.21/ doSairmandaanalatvena sopalepaiH kapholbaNaiH/
srotomukheSu ruddheSu dhaatuuSmasvalpakeSu ca//
AS.Ni.5.22/ vidahyamaanaH svasthaane rasastaaMstaanupadravaan/
kuryaadagacchan maaMsaadiinasRk cordhvaM pradhaavati//
AS.Ni.5.23/ pacyate koSTha evaannamannapaktraiva caasya yat/
praayo+asmaanmalataaM yaataM naivaalaM dhaatupuSTaye//
AS.Ni.5.24/ raso+apyasya na raktaaya maaMsaaya kuta eva tu/
avaSTabdhaH sa zakRtaa kevalaM vartate kSayii//
AS.Ni.5.25/ liGgeSvalpeSvapi kSiiNaM vyaadhyauSadhabalaakSamam/
varjayet saadhayedeva sarveSvapi tato+anyathaa//
AS.Ni.5.26/ doSairvyastaiH samastaizca kSayaat SaSThazca medasaa/
svarasaado bhavettatra kSaamo ruukSazcalaH svaraH//
AS.Ni.5.27/ zuukapuurNaabhakaNThatvaM snigdhoSNopazayo+anilaat/
pittaattaalugale daahaH zoSa uktaavasuuyanam//
AS.Ni.5.28/ limpanniva kaphaat kaNThaM mandaH khurakhuraayate/
svaro vibaddhaH sarvaistu sarvaliGgaH kSayaat kaSet//
AS.Ni.5.29/ dhuumaayatiiva caatyarthaM medasaa zleSmalakSaNaH/
kRcchralakSyaakSarazcaatra sarvairantyaM ca varjayet//
AS.Ni.5.30/ arocako bhaveddoSairjihvaahRdayasaMzrayaiH/
sannipaatena manasaH santaapena ca paJcamaH//
AS.Ni.5.31/ kaSaayatiktamadhuraM vaataadiSu mukhaM kramaat/
sarvotthe virasaM zokakrodhaadiSu yathaamalam//
AS.Ni.5.32/ chardirdoSaiH pRthak sarvairdviSTairarthaizca paJcamii/
udaano vikRto doSaan yuusarvaasvarpdhvamasyati//
AS.Ni.5.33/ taasuutklezaasyalaavaNyaprasekaarucayo+agragaaH/
naabhiM pRSThaM rujan vaayuH paarzvecaahaaramutkSipet//
AS.Ni.5.34/ tato vicchinnamalpaalpaM kaSaayaM phenilaM vamet/
zabdodgaarayutaM kRSNamacchaM kRcchreNa vegavat//
AS.Ni.5.35/ kaasaasyazoSahRnmuurdhasvarapiiDaaklamaanvitaH/
pittaat kSaarodakanibhaM dhuumraM haritapiitakam//
AS.Ni.5.36/ saasRgamlaM kaTuuSNaM ca tRNmuurchaadaahataapavaan/
kaphaat snigdhaM ghanaM zvetaM zleSmatantugavaakSitam//
AS.Ni.5.37/ madhuraM lavaNaM bhuuriprasaktaM lomaharSaNam/
mukhazvayathumaadhuryatandraahRllaasakaasavaan//
AS.Ni.5.38/ sarvaliGgaa malaiH sarvai riSToktaa yaaca taaM tyajet/
puutyamedhyaazucidviSTadarzanazravaNaadibhiH//
AS.Ni.5.39/ tapte citte hRdi kliSTe chardirdviSTaarthayogajaa//
AS.Ni.5.40/ vaataadiineva vimRzet kRmitRSNaamadauhRde/
zuulavepathuhRllaasairvizeSaat kRmijaaM vadet//
AS.Ni.5.41/ kRmihRdrogaliggaizca smRtaaH paJca tu hRdgadaaH/
teSaaM gulmanidaanoktaiH samutthaanaizca sambhavaH//
AS.Ni.5.42/ vaatena zuulyate+atyarthaM tudyete sphuTatiiva ca/
bhidyate zuSyati stabdhaM hRdayaM zuunyataa dravaH//
AS.Ni.5.43/ akasmaaddiinataa zoko bhayaM zabdaasahiSNutaa/
vepathurveSTanaM mohaH zvaasarodho+alpanidrataa//
AS.Ni.5.44/ pittaattRSNaa bhramo muurcchaa svedo+amlakaHklamaH/
chardanaM caamlapittasya dhuumakaH piitataa jvaraH//
AS.Ni.5.45/ zleSmaNaa hRdayaM stabdhaM bhaari kaMsaazmagarbhavat/
kaasaagnisaadaniSThiivanidraalasyaarucijvaraaH//
AS.Ni.5.46/ sarvaliGgastribhirdoSaiH kRmibhiH zyaavanetrataa/
tamaHpravezo hRllaasaH zoSaH kaNDuuH kaphasrutiH//
AS.Ni.5.47/ hRdayaM pratataJcaatra krakaceneva daaryate/
cikitsedaamayaM ghoraM taM ziighraM ziighrakaariNam//
AS.Ni.5.48/ vaataat pittaat kaphaat tRSNaa sannipaataadrasakSayaat/
SaSThii syaadupasargaacca vaatapitte tu kaaraNam//
AS.Ni.5.49/ sarvaasu tatprakopo hi saumyadhaatuprazoSaNaat/
sarvadehabhramotkampataapatRTdaahamohakRt//
AS.Ni.5.50/ jihvaamuulagalaklomataalutoyavahaaH siraaH/
saMzoSya tRSNaa jaayante taasaaM saamaanyalakSaNam//
AS.Ni.5.51/ mukhazoSo jalaatRptirannadveSaH svarakSayaH/
kaNThauSThajihvaakaarkazyaM jihvaaniSkramaNaM klamaH//
AS.Ni.5.52/ pralaapazcittavibhraMzastRDgrahoktaastathaamayaaH//
AS.Ni.5.53/ maarutaat kSaamataa dainyaM zaGkhatodaH zirobhramaH/
gandhaajJaanaasyavairasyazrutinidraabalakSayaaH//
AS.Ni.5.54/ ziitaambupaanaadvRddhizca pittaanmuurchaasyatiktataa/
raktekSaNatvaM pratataM zoSo daaho+atidhuumakaH//
AS.Ni.5.55/ kapho ruNaddhi kupitastoyavaahiSu maarutam/
srotassu sakaphastena paGkavacchoSyate tataH//
AS.Ni.5.56/ zuukairivaacitaH kaNTho nidraa madhuravaktrataa/
aadhmaanaM ziraso jaaDyaM staimityacchardyarocakaaH/
aalasyamavipaakazca sarvaiH syaat sarvalakSaNaa//
AS.Ni.5.57/ aamodbhavaa ca bhaktasya saMrodhaadvaatapittajaa/
uSNaklaantasya sahasaa ziitaambho bhajatastRSam//
AS.Ni.5.58/ uuSmaa ruddho gataH koSThaM yaaM kuryaat pittajaiva saa/
yaa ca paanaatipaanotthaa tiikSNaagreHsnehajaa ca yaa//
AS.Ni.5.59/ snigdhagurvamlalavaNabhojanena kaphodbhavaa/
tRSNaa rasakSayoktena lakSaNena kSayaatmikaa//
AS.Ni.5.60/ zoSamehajvaraadyanyadiirgharogopasargataH/
yaa tRSNaa jaayate tiivraa sopasargaatmikaa smRtaa//
iti paJcamo+adhyaayaH//

atha SaSTho+adhyaayaH/
AS.Ni.6.1/ athaato madaatyayanidaanaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.6.2/ tiikSNokSNaruukSasuukSmaamlaM vyavaayyaazukaraM laghu/
vikaazi vizadaM madyamojaso+asmaadviparyayaH//
AS.Ni.6.3/ tiikSNaadayo viSe+apyuktaazcittopaplaavino guNaaH/
jiivitaantaaya jaayante viSe tuutkarSavRttitaH//
AS.Ni.6.4/ tiikSNaadibhirguNairmadyaM mandaadiinojaso guNaan/
dazabhirdaza saGkSobhya ceto nayati vikriyaam//
AS.Ni.6.5/ aadye made dvitiiye tu pramaadaayatane sthitaH/
durvikalpahato muuDhaH sukhamityavabudhyate//
AS.Ni.6.6/ madhyamottamayoH sandhiM praapya raajasataamasaH/
niraGkuza iva vyaalo na kiJcinnaacarejjaDaH//
AS.Ni.6.7/ iyaM bhuumiravadyaanaaM dauzziilyasyedamaaspadam/
eko+ayaM bahumaargaayaa durgaterdezikaH param//
AS.Ni.6.8/ nizceSTaH zavavacchete tRtiiye tu made sthitaH/
maraNaadapi paapaatmaa gataH paapataraaM dazaam//
AS.Ni.6.9/ dharmaadharmaM sukhaM duHkhamarthaanartha hitaahitam/
yadaasakto na jaanaati kathaM tacchiilayedbudhaH//
AS.Ni.6.10/ madye moho bhayaM zokaH krodho mRtyuzca saMzritaaH/
sonmaadamadamuurcchaayaaH saapasmaaraapataanakaaH//
AS.Ni.6.11/ yatraikaH smRtivibhraMzastatra sarvamasaadhu yat/
ayuktiyuktamannaM hi vyaadhaye maraNaaya vaa/
madyaM trivargadhiidhairyalajjaaderapi naazanam//
AS.Ni.6.12/ naatimaadyanti balinaH kRtaahaaraa mahaazanaaH/
snigdhaaH satvavayoyuktaa madyanityaastadanvayaaH/
medaHkaphaadhikaa mandavaatapittaa dRDhaagnayaH//
AS.Ni.6.13/ viparyaye+atimaadyanti visrabdhaaH kupitaazca ye/
madyena caamlaruukSeNa saajiirNe bahunaati ca//
AS.Ni.6.14/ vaataat pittaat kaphaat sarvaizcatvaaraH syurmadaatyayaaH/
sarve+api sarvairjaayante vyapadezastu bhuuyasaa//
AS.Ni.6.15/ saamaanyaM lakSaNaM teSaaM pramoho hRdayavyathaa/
viDbhedaH satataM tRSNaa saumyaagneyo jvaro+aruciH//
AS.Ni.6.16/ ziraHpaarzvaasthirukkampo marmabhedastrikagrahaH/
urovibandhastimiraM kaasazvaasaprajaagaraaH//
AS.Ni.6.17/ svedo+atimaatraM viSTambhaH zvayathuzcittavibhramaH/
pralaapazchardirutklezo bhramo duHsvapnadarzanam//
AS.Ni.6.18/ vizeSaajjaagarazvaasakampamuurdharujo+anilaat/
svapne bhramatyutpatati pretaizca saha bhaaSate//
AS.Ni.6.19/ pittaaddaahajvarasvedamohaatiisaaratRDbhramaaH/
deho haritahaaridro raktanetrakapolataa/
zleSmaNaa chardihRllaasanidrodardaaGgagauravam//
AS.Ni.6.20/ sarvaje sarvaliGgatvam muktvaa madyaM pibettu yaH/
sahasaanucitaM caanyattasya dhvaMsakavikSayau//
AS.Ni.6.21/ bhavetaaM maarutaat kaSTau durbalasya vizeSataH/
dhvaMsake zleSmaniSThiivaH kaNThazoSo+atinidrataa//
AS.Ni.6.22/ zabdaasahatvaM tandraa ca vikSaye+aGgaziro+atiruk/
hRtkaNTharodhaH sammohaH kaasastRSNaa vamirjvaraH//
AS.Ni.6.23/ nivRtto yastu madyebhyo jitaatmaa buddhipuurvakRt/
vikaaraiH spuuzyate jaatu na sa zaariiramaanasaiH//
AS.Ni.6.24/ rajomohaahitaahaaraparasya syustrayo gadaaH/
rasaasRkcetanaavaahisrotorodhasamudbhavaaH/
madamuurcchaayasanyaasaa yathottarabalottaraaH//
AS.Ni.6.25/ mado+atra doSaiH sarvaizca raktamadyaviSairapi/
saktaanalpadrutaabhaaSazcalaskhalitaceSTitaH//
AS.Ni.6.26/ ruukSazyaavaaruNatanurmade vaatodbhave bhavet/
pittena krodhano raktapiitaabhaH kalahapriyaH//
AS.Ni.6.27/ svalpasambaddhavaak paaNDuH kaphaad dhyaanaparo+alasaH/
sarvaatmaa sannipaatena raktaat stabdhaaGgadRSTitaa//
AS.Ni.6.28/ pittaliGgaM ca madyena vikRtehaasvaraaGgataa/
viSaatkampo+atinidraa ca sarvebhyo+abhyadhikazca saH/
lakSayellakSaNotkarSaadvaataadiin zoNitaadiSu//
AS.Ni.6.29/ aruNaM niilakRSNaM vaa khaM pazyan pravizettamaH/
ziighraM ca pratibudhyeta hRtpiiDaa vepathurbhramaH//
AS.Ni.6.30/ kaarzyaM zyaavaaruNaa chaayaa muurcchaaye maarutaatmake/
pittena raktaM piitaM vaa nabhaH pazyan vizettamaH//
AS.Ni.6.31/ vibudhyeta ca sasvedo daahatRTtaapapiiDitaH/
bhinnaviNniilapiitaabho raktapiitaakulekSaNaH//
AS.Ni.6.32/ kaphena meghasaGkzaazaM pazyannaakaazamaavizet/
tamazciraacca budhyeta sahRllaasaprasekavaan//
AS.Ni.6.33/ gurubhiH stamitairaGgairaardracarmaavanaddhavat/
sarvaakRtistribhirdoSairapasmaara ivaaparaH//
paatayatyaazu nizceSTaM vinaa biibhatsaceSTitaiH//
AS.Ni.6.34/ doSeSu madamuurcchaayaaH kRtavegeSu dehinaam/
svayamevopazaamyanti sannyaaso nauSadhairvinaa//
AS.Ni.6.35/ vaagdehamanasaaM ceSTaamaakSipyaatibalaa malaaH/
sannyaasaM sannipatitaaH praaNaayatanasaMzrayaaH//
AS.Ni.6.36/ kurvanti tena puruSaH kaaSThabhuuto mRtopamaH/
mriyeta ziighraM ziighraM ceccikitsaa na prayujyate//
AS.Ni.6.37/ agaadhe graahabahule salilaugha ivaataTe/
sannyaase vinimajjantaM naramaazu nivartayet//
AS.Ni.6.38/ madamaanaroSatoSaprabhRtibhiraribhirnijaiH pariSvaGgaH/
yuktaayuktaM ca samaM yuktiviyuktena madyena//
AS.Ni.6.39/ balakaaladezasaatmyaprakRtisahaayaamayavayaaMsi/
pravibhajya tadanuruupaM yadi pibati tataH pibatyamRtam//
iti SaSTho+adhyaayaH//

atha saptamo+adhyaayaH/
AS.Ni.7.1/ athaato+arzasaaM nidaanaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.7.2/ arivadvizasantiityarzaaMsi taani punarbahuprakaaraaNi subahuupadravaaNi ca paayumeDhraadisaMzrayaa maaMsakiilaaH/
samaasatastu dvividhaanyarzaaMsi sahajaani janmottarakaalajaani ca/
punazca dvividhaani zuSkaaNyaardraaNi ca/
sarveSaaM punaradhiSTaanaM medo maaMsaM tvak ca/
sthuulaantrapratibaddho+ardhapaJcaaGgulo hi gudaH/
tasmin puurva muktaa valiisaMjJaastisraH pezyo+adhyardhaaGgulaaH/
taaH pravaahiNii visarjanii saMvaraNii ca/
romaantaadadhyardhayavaM gudauSThamaahuH/
prathamaa tu gudauSThaadaGgulamaatro//
AS.Ni.7.3/ tatra sahajaanaaM gudavaliibiijopataptiraayatanam/
tasyaa dvividho hetuH maataapitrorapacaaro daivaM ca/
taabhyaaM sannipaataprakopaH/
tasmaattaanyasaadhyaani/
etena kulajaaH sarve vikaaraa vyaakhyaataaH//
AS.Ni.7.4/ vizeSatastu sahajaani durdarzanaparuSapaaNDuupacitadaaruNaanyantarmukhaani bahuupadravopadrutaani bhavati//
AS.Ni.7.5/ athetaraaNi SaDvidhaani pRthagdoSaiH saMsRSTaiH sannipatitaiH zoNitena ca/
tatra vaatazleSmottaraaNi zuSkaaNi raktapittottaraaNyaardraaNi//
AS.Ni.7.6/ doSaprakopahetustu praaguktaH/
sa yadaa malopacayamaadadhaati punazcotkaTakaviSamakaThinaasanasevanaadudbhraantayaanoSTraadiprayaaNaadativyavaayadbaastinetraasamyakpraNidhaanaadinaa gudakSaNanaadabhiikSNaM ziitaambusaMsparzaaccailaloSTatRNaadisaGgharSaat pratataatipravaahaNaadvaatamuutrapuriiSavegodiiraNadhaaraNaat striiNaaM camagarbhabhraMzaadgarbhotpiiDanaadviSamaprasuuterevaMvidhazcaaparaH kupito vaayurapaanastaM malamupacitamadhogatamaasaadya gudavaliiSvaadhatte/
tatastaasvabhiSyaNNaasvarzaaMsi sambhavanti//
AS.Ni.7.7/ teSaaM puurvaruupaaNi kRcchraat paktiraantrakuujanamudgaarabaahulyamamlako+annaazraddhaaviSTambhozmagarbhaabhanaabhitvamaaTopo+adhastaat kRcchreNa sazabdasya ca vaayoH pravRttirbahumuutratvamalpapuriiSataa gudaparikartanaM sakthiradanamakSNoH zvayathuravimalendriyatvamaalasyaM tandraa kaarzyaM daurbalyamaazaGkaa grahaNiidoSazophodarapaaNDurogagulmeSu/
jaateSu caitaani liGgaani pravyaktataraaNi bhavanti//
AS.Ni.7.8/ taiH khalvadhomaargoparodhaadvaayurapaano nivartamaanaH samaanavyaanodaanapraaNaan pittazleSmaaNau ca prakopayannana lamupamRdnaati//
AS.Ni.7.9/ atha sarva evaarzaso bhavatyatikRzo vivarNaH kSaamo diinaH pracuravibaddhavaatamuutrapuriiSo+azmariizarkaraavaananiyatavibaddhamuktaamapakvabhinnazuSkavarcaastathaantaraazvetapaaNDuharitapiitaraktaaruNatanusaandriipacchilopavezii naabhivaGkSaNoddezapracuraparikartikaanvitaH sagudazuulapravaahikaapraharSapramoho+alpazukraprajo+alpabhuk siraasantatagaatraH krodhano durupacaaraH krodhano durupacaaraH kaasazvaasapiinasatRSNaarocakapaaNipaadavadanaakSikuuTazcayathukSavathuvepathuvamathupariitastaimirikaH ziraHzuulii kSaamabhinnasvaraH karNarogii sajvaraH saaGgamardaH sarvaparvaasthizuulo+antaraantaraa hRdayakukSipaarzvapRSThabastitrikagrahopataptaH pradhyaanaparaH paramalasazca//
AS.Ni.7.10/ tatra vaatolbaNaani zuSkamlaanakaThinaparuSaruukSazyaavaaruNaani tiikSNasphuTitamukhaani viSamamadhyaani kadamba puSpatuNDikeriikarkandhusiddhaarthavimbiikharjuuraphalapramaaNaani vakraaNi mitho visadRzaani kaTiipaarzvaadiSvadhikavedanaani sazuulodaavartakaraaNi gulmaaSThiilaapliihodaraaNi caasya tannimittaanyeva/
kRSNatvaGnakhanayanavadanamalaazca bhavanti//
AS.Ni.7.11/ pittolbaNaani niilaagraaNi raktapiitakRSNaani mRduzithilaani sparzaasahaani visragandhiini tanuuni tanuraktasraaviiNi daahapaakavanti jvaramohaarucikaraaNi yakRtprakaazaani zukajihvaajalaukaavaktrasadRzaani yavamadhyaani praklinnaani bhinnapiitavarcaaMsi haaridratvaGnakhaadikaraaNi ca//
AS.Ni.7.12/ zleSmolbaNaani mahaamuulaani sthirasnigdhapaaNDuvRttopacitaani gurustabdhazlakSNapicchilaani suptasuptaani sparzakSamaaNi kariirapanasaasthigostanaakaaraaNyatimaatrotthaanapravaahikaavaGkSaNaanaahanaabhiparikartikaahRllaasaprasake kaasazvaasapiinasaarucicchardikRchramuutrapramehaziitajvarazophazirogauravendriyopalepaagnimaardavaklaibyaamavikaaraprabalaani na bhidyante na sravanti kaNDuubahulaani sazleSmavasaaprakaazaatimalopaveziini zuklatvaGnakhaadi karaaNica/
lakSaNasaGkaraat saMsargasannipaatajaani vibhajet//
AS.Ni.7.13/ raktolbaNaani tu vaTaprarohavidrumakaakanandikaaphalaabhaani pittalakSaNaani ca tathaa gaaDhapuriiSapratipiiDitaanyatyarthaM duSTamuSNamasRk sahasaa visRjanti/
tasyaatipravRttau raktakSayopadravaa bhavantiiti/
bhavati caatra zlokaH//
AS.Ni.7.14/ mudgakodravajuurNaahvakariiracaNakaadibhiH/
ruukSaiH saGgraahibhirvaayuH sve sthaane kupito balii//
AS.Ni.7.15/ adhovahaani srotaaMsi saMsrudhyaadhaH prazoSayan/
puriiSaM vaataviNmuutrasaGgaM kurviita daaruNam//
AS.Ni.7.16/ tena tiivrarujaa koSThapRSThahRtpaarzvagaa bhavet/
aadhmaanamudaraaveSTo hRllaasaH parikartanam//
AS.Ni.7.17/ bastau ca sutaraaM zuulaM gaNDe zvayathusambhavaH/
pavanasyordhvagaamitvaM tatazchardyarucijvaraaH//
AS.Ni.7.18/ hRdrogagrahaNiidoSamuutrasaGgapravaahikaaH/
baadhiryatimirazvaasazirorukkaasapiinasaaH//
AS.Ni.7.19/ manovikaarastRSNaasrapittagulmodaraadayaH/
te te ca vaatajaa rogaa jaayante bhRzadaaruNaaH//
AS.Ni.7.20/ durnaamnaamityudaavartaH paramo+ayamupadravaH/
vaataabhibhuutakoSThaanaaM tairvinaapi sa jaayate//
AS.Ni.7.21/ sahajaani tridoSaaNi yaani caabhyantare balau/
sthitaani taanyasaadhyani yaapyantegnibalaadibhiH//
AS.Ni.7.22/ dvandvajaani dvitiiyaayaaM balau yaanyaazritaani ca/
kRcchrasaadhyaani taanyaahuH parisaMvatsaraaNi ca//
AS.Ni.7.23/ baahyaayaaM tu balau jaataanyekadoSolbaNaani ca/
arzaaMsi sukhasaadhyaani nacirotpatitaani ca//
AS.Ni.7.24/ meDhraadiSvapi vakSyante yathaasvaM naabhijaani tu/
gaNDuupadaasyaruupaaNi picchilaani mRduuni ca//
AS.Ni.7.25/ vyaano gRhiitvaa zleSmaaNaM karotyarzastvaco bahiH/
kiilopamaM sthirakharaM carmakiilaM tu taM viduH//
AS.Ni.7.26/ vaatena todapaaruSyaM pittaadasitaraktataa/
zleSmaNaa snigdhataa tasya grathitatvaM savarNataa//
AS.Ni.7.27/ arzasaaM prazame yatnamaazu kurviita buddhimaan/
taanyaazu hi gudaM badhvaa kuryurbaddhagudodaram//
iti saptamo+adhyaayaH//

athaaSTamo+adhyaayaH/
AS.Ni.8.1/ athaato+atiisaaragrahaNiidoSanidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.8.2/ atiisaaraH sa sutaraaM jaayate+atyambupaanataH//
AS.Ni.8.3/ kRzazuSkaamiSaasaatmyatilapiSTaviruuDhakaH/
madyaruukSaatimaatraannairarzobhiH snehavibhramaat//
AS.Ni.8.4/ kRmibhyo vegarodhaacca tadvidhaiH kupito+anilaH/
visraMsayatyadhobdhaatuM hatvaa tenaiva caanalam//
AS.Ni.8.5/ vyaapadyaanuzakRt koSThaM puriiSaM dravataaM nayan/
prakalpate+atisaaraaya lakSaNaM tasya bhaavinaH//
AS.Ni.8.6/ todo hRdgudakoSTheSu gaatrasaado malagrahaH/
aadhyaanamavipaakazca tatra vaatena vijjalam//
AS.Ni.8.7/ alpaalpaM zabdazuulaaDhyaM vibaddhamupavezyate/
ruukSaM saphenamacchaM ca grathitaM vaa muhurmuhuH//
AS.Ni.8.8/ tathaa dagdhaguDaabhaasaM sapicchaaparikartikam/
zuSkaasyo bhraSTapaayuzca hRSTaromaa viniSTanan//
AS.Ni.8.9/ pittena piitamasitaM haaridraM zaadvalaprabham/
saraktamatidurgandhaM tRNmuurcchaasvedadaahavaan//
AS.Ni.8.10/ sazuulaH paayusantaapapaakavaan zleSmaNaa ghanam/
picchilaM tantumacchvetaM snigdhamaamaM kaphaanvitam//
AS.Ni.8.11/ abhiikSNaM guru durgandhaM vibaddhamanubaddharuk/
nidraaluralaso+annadviDalpaalpaM sapravaahikam//
AS.Ni.8.12/ saromaharSaH sotklezo gurubastigudodaraH/
kRte+apyakRtasaMjJazca sarvaatmaa sarvalakSaNaH//
AS.Ni.8.13/ bhayena kSobhite citte sapitto draavayecchakRt/
vaayustato+atisaaryeta kSipramuSNaM dravaM plavam//
AS.Ni.8.14/ vaatapittasamaM liGgairaahustadvacca zokataH/
atiisaaraH samaasena dvedhaa saamo niraamakaH//
AS.Ni.8.15/ saasRGnirasrastatraadye gauravaadapsu majjati/
zakRddurgandhamaaTopaviSTambhaartiprasekinaH//
AS.Ni.8.16/ vipariito niraamastu kaphaat pakvo+api majjati//
AS.Ni.8.17/ atiisaareSu yo naatiyatnavaan grahaNiigadaH/
tasya syaadagnividhvaMsakarairanyasya sevitaiH//
AS.Ni.8.18/ saamaM zakRniraamaM vaa jiirNe yenaatisaaryate/
so+atisaaro+atisaraNaadaazukaarii svabhaavataH//
AS.Ni.8.19/ saamaM saannamajiirNe+anne jiirNe pakvaM tu naiva vaa/
akasmaadvaa muhurbaddhamakasmaacchithilaM muhuH//
AS.Ni.8.20/ cirakRdgrahaNiidoSaH saJcayaaccopavezayet//
AS.Ni.8.21/ sa caturdhaa pRthagdoSaiH sannipaataacca jaayate/
praagruupaM tasya sadanaM ciraat pacanamamlakaH//
AS.Ni.8.22/ praseko vaktravairasyamarucistRT klamo bhramaH/
aanaddhodarataa chardiHkarNakSveDaantrakuujanam//
AS.Ni.8.23/ saamaanyalakSaNaM kaarzyaM dhuumakastamako jvaraH/
muurchaa zirorugviSTambhaH zvayathuH karapaadayoH//
AS.Ni.8.24/ tatraanilaattaaluzoSastimiraM karNayoH svanaH/
paarzvoruvaGkSaNagriivaarujaabhiikSNaM viSuucikaa//
AS.Ni.8.25/ raseSu gRddhiH sarveSu kSuttRSNaa parikartikaa/
jiirNe jiiryati caadhmaanaM bhukte svaasthyaM samaznute//
AS.Ni.8.26/ vaatahRdrogagulmaarzaH pliihapaaNDutvazaaGkitaH/
ciraadduHkhaM dravaM zuSkaH tanvaamaM zabdaphenavat//
AS.Ni.8.27/ punaHpunaH sRjedvarcaH paayurukzvaasakaasavaan/
pittena niilaM piitaabhaM piitaabhaH sRjati dravam//
AS.Ni.8.28/ puutyamlodgaarahRtkaNThadaahaarucitRDarditaH/
zleSmaNaa pacyate duHkhamannaM chardirarocakaH//
AS.Ni.8.29/ aasyopadehaniSThiivakaasahRllaasapiinasaaH/
hRdayaM manyate styaanamudaraM stimitaM guru//
AS.Ni.8.30/ udgaaro duSTamadhuraH sadanaM striiSvaharSaNam/
bhinnaamazleSmasaMsRSTaguruvarcaHpravartanam//
AS.Ni.8.31/ akRzasyaapi daurbalyaM sarvaje sarvasaGkaraH//
AS.Ni.8.32/ siraavibhaage ye coktaa viSamaadyaastrayo+agnayaH/
te+api syurgrahaNiidoSaaH samastu svaasthyakaaraNam//
AS.Ni.8.33/ vaatavyaadhyazmariikuSThamehodarabhagandaraaH/
arzaasi grahaNiityaSTau mahaarogaaH sudustaraaH//
iti aSTamo+adhyaayaH//

atha navamo+adhyaayaH/
AS.Ni.9.1/ athaato muutraghaatanidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.9.2/ viMzatirmuutraaghaataa bhavanti/
tadyathaa/
vaatapittakaphasannipaatakRcchraaNi/
vaatapittazleSmazukraazmaryaH/
vaatabastyaSThiilaakuNDalikaamuutraatiitajaTharotsaGgagranthizukraviDvighaatoSNavaatamuutrakSayaavasaadaazceti//
AS.Ni.9.3/ tatra vaatabastyaadayo nava vaatolbaNaaH/
tato dvau vaatapittolbaNau/
antyaH kaphapittolbaNaH//
AS.Ni.9.4/ sarveSaaM punarmuutrarogaaNaamadhiSThaanaM bastiH/
sa marmasvabhihitaH praak/
sa caadhomukho+api muutravahaasu naaDiSu suukSmamukhasahasraniSyandena muutraakhyenaavirataM navo ghaTa ivaapsu nimagnamukhopi paarzvebhyo+ambhasaapuuryate taireva ca srotobhirvaataadayo+api duSTaaH pravizya bastiM yathaasvamaaghaataan pramehaaMzca janayanti//
AS.Ni.9.5/ tatraalpazo muhurmuhurbastimeDhravaGkSaNeSu tiivrazuulaH kRcchraanmuutrayati vaatakRcchre/
sadaahaM sarujaM raktaM piitaM kRSNaM vaa pittakRcchre/
bastimeDhrayorgauravaM zopho muutraM ca sapicchaM mehati kaphakRcchre/
sarvalakSaNasannipaatena sannipaatakRcchre/
sa ca kRcchratamaH//
AS.Ni.9.6/ yadaa tu vaayurbastimukhamaavRtya sapittaM sakaphaM sazukraM vaa muutraM parizoSayati tadaa krameNa goriva pittaadrocanaa maNikasyeva svacchaadapi jalaat paGkastadvadazmaryabhinirvartate/
sarvaa ca saa zleSmaazrayaa/
athaasyaaH puurvaruupaaNi jvaro bastyaadhmaanamarucirmuutrakRcchraM bastiziromuSkazephasaaM devanaa bastagandhitvaM muutrasyeti//
AS.Ni.9.7/ saamaanyaliGgaani tu naabhibastimevaniiSu mehatastayaa maarganirodhane vedanaa muutradhaaraasaGgastadvyapaaye ca gomedakaprakaazamanaavilamasitaM susukhaM muutraM visRjati/
tatsaGkSobhaNaacca sarudhiram/
dhaavanalaGghanaadibhizcaasya vividhaa vedanaa bhavanti/
yathaiva ca pakvaazayaat srastena zakRtaadhiSThite bastau muutraM na pravartate tahaazmaryaapi//
AS.Ni.9.8/ tatra vaayunaa bastisevaniimehaneSu tiivravedanaardito dantaan khaadati naabhiM prapiiDayati meDhraM mRdnaati/
muhurmuhurvepathumaan kRcchraatsavaataM zakRdvimuJcati/
viziirNadhaaraM ca muutrayatyazmarii caasya zyaavaa paruSaa viSamaa kadambapuSpavat kaNTakaacitaa bhavati/
pittena pacyamaana iva dahyate bastiH/
azmarii ca raktaa piitaavabhaasaa kRSNaa bhallaatakaasthisaMsthaanaa/
zleSmaNaa bhidyate nistudyata iva guruH ziitazca bastirazmarii ca zvetaa mahatii kukkuTaaNDapratimaa madhuvarNaa vaa bhavati/
praayeNaitaastisro+azmaryo baalaanaaM jaayante/
teSaameva caalpabastitvaadalpamaaMsopacayatvaacca sukhagrahaNaaharaNaa bhavanti//
AS.Ni.9.9/ mahataaM tu zukraazmarii zukranimittaa bhavati/
maithunavighaataacchukramupasthitamanirasyamaanaM vimaargagamanilo vigRhya vRSaNayorantare saMharati saMhRtyopazoSayati tataH zuSkamazmarii bhavati/
saa zukramaargamaavRNoti muutrakRcchraM bastivedanaaM vRSaNayozca zvayathumaapaadayati/
utpannamaatraayaaM ca zukraM nireti/
prapiiDitamaatre ca tasminnevaavakaaze viliiyata iti//
AS.Ni.9.10/ azmaryeva tu vaayunaaaNuzo vibhinnaa zarkaretyucyate/
anulome ca maarute saa sikateva muutreNa saha cyavate//
AS.Ni.9.11/ vaayustu muutravegarodhaadbastimukhamaavRNoti/
tato muutrasaGgaM vedanaaM kaNDuuM ca karoti/
kadaacicca bastiM svasthaanaat pracyaavya garbhamivodvRttaM sthuulaM pariplutaM ca kurute/
tatra zuulaspandanadaahodveSTanaani binduzazca muutrasravaNam/
piiDite ca bastau dhaarayaa pravRttirayaM dvividho+api vaatabastiH kRcchrasaadhyaH tayorapi dvitiiyo+anilaprabalaH kRcchrasaadhyataraH//
AS.Ni.9.12/ bastiviNmaargaantare vaayurghanonnataM tiivrarujamacalamaSThiilaabhaM granthiM karoti/
tenaanilaviNmuutrasaGgo bhavatyaadhmaanaM ca/
saa vaataaSThiilaa/
viguNo vaayuH bastau kuNDaliibhuutastiivrazuulastambhagauravaanvito muutramaavidhyaalpazo vaa pravartayan bhramati saa vaatakuNDalikaa/
muutramativelaM vidhaarya vimucyamaanaM na pravartate vaahamaanasya tu kRcchraadalpaM pravartate tanmuutraatiitam//
AS.Ni.9.13/ muutrarodhaadapaano vaayurnaabheradhastaattiivrarujamaadhmaanaM malasaGgaM ca kurvannudaramabhipuurayet tanmuutrajaTharam/
maarutenaakSiptaM chidravaiguNyena vaa muutrayato muutramalpaM bastau naale maNau vaa sthitvaa taccheSagurumeDhrasya sarujamarujaM vaa zanaiH sravet sa muutrotsaGgaH/
bastidvaare+alpo vRttaH ziighrasambhavo+azmariitulyaliGgo muutragranthiH//
AS.Ni.9.14/ muutritasya vyavaayagamanaadvaatoddhataM svasthaanaaccyutaM zukraM mehato muutrasya praak pazcaadvaa bhasmodakasaGkaazaM pravartate tanmuutrazukram/
vaayunaa piiDitaM zakRnmuutrasrotaH prapadyate tato viTgandhi viTsaMsRSTaM ca kRcchaanmuutrayati sa viDvighaataH/
atyadhvaatapoSNabhojanaadibhiH pittaM pravRddhamanileritaM bastimeDhragudadaahaM kurvaddharitahaaridraktaM saraktaM vaa muutraM kRchraat pravartayet sa tuuSNavaataH/
vaatapittaM bastimaazritya muutraM sazuuladaahaM kSapayati sa muutrakSayaH/
pittaM zleSmobhayamapi vaa vaatena bastau saMhanyate tato muutraM sadaahaM saraktaM piitaM zvetaM saandraM kRcchrapravRtti zuSkaM ca zaGkharocanaanyataracuurNavarNaM sarvavarNayuktaM vaa bhavati/
sa muutraavasaadaH//
AS.Ni.9.15/ iti vistarataH proktaa rogaa muutraapravRttijaaH/
nidaanalakSaNairuurdhvaM vakSyante+atipravRttijaaH//
iti navamo+adhyaayaH//

atha dazamo+adhyaayaH/
AS.Ni.10.1/ athaataH pramehanidaanaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.10.2/ viMzatiH pramehaa bhavanti/
tadyathaa/
kaphaadudakekSusaandrasuraapiSTazukrasikataaziitazanairlaalaapramehaaH daza/
pittaat kSaarakaalaniilahaaridramaaJjiSThazoNitamehaaH SaT/
vaataadvasaamajjahastimadhumehaazcatvaara iti//
AS.Ni.10.3/ teSaaM yatkiJcidaahaaravihaarajaataM zleSmamedomuutrajananaM sa hetuH/
tatra vaatapittamedaHkledamaaMsazukrarasairanvito bastigataH zleSmaa pramehaan janayati/
taiH kaphazoNitaabhyaaM ca yuktaM pittam/
tairvasaalasiikaamajjaujobhizca vaayuH//
AS.Ni.10.4/ trayaaNaamapi doSaaNaaM zleSmaa prameheSu praak prakopamaapadyate zleSmaadhiSThaanatvaanmuutrasya/
tadvRddhermeda eva ca tena prathamaM duuSyate+atyantasabhaagatvaat/
tadanantaraM dehakledaadayaH/
tataH zleSmaadikSaye pittaM prabaliibhavacchoNitamapi duuSayati/
tatkSaye+api vaayurvasaadiin dhaatuun zariirasya paramasaarabhuutaan bastimaakRSya muutreNa saha visRjati//
AS.Ni.10.5/ tasmaat kaphapittavaatajaaH krameNa saadhyayaapyaasaadhyaaH/
tathaa pittajaaH saMsRSTadoSamedaHsthaanatvaadviruddhopakramatvaacca/
vaatajaH punaH kSiiNeSu dhaatuSu mahaatyayatayaa viruddhopakramatvaacca/
medasi tu naatiduSTe pittajaa api saadhyataaM gaccheyuH//
AS.Ni.10.6/ dhaatusamparkaat punaH sarvameheSu muutramaavilaM bhuuri ca bhavati/
doSaaNaaM duuSyaaNaaM cotkRSTaapakRSTasaMyogena muutravarNarasasparzagandhavizeSaadvarNaanaamiva zuklakRSNaadiinaaM zabalakalmaaSaadayaH pramehaaNaaM prabhedaa bhavanti//
AS.Ni.10.7/ teSaaM puurvaruupaaNyativRddhirnakhaadiinaaM jaTiliibhaavazca kezaanaaM maadhuryamaasyasya taalukaNThazoSaH/
pipaasaa malaadhikyaM bahiHkaaye kaayachidreSu ca ziitecchaa snehaH svedaH suptataa caaGgeSu paaNipaadadaahotimaadhuryaat pipiilikopasarpaNaM visragandhataa ca muutrazariirayoH zuklataa ca muutre zvaasanidraatandraalasyaprakarSazca//
AS.Ni.10.8/ tatra ziitaM zvetamagandhamacchamudakamivodakamehii mehati/
ikSurasamivaatimadhuraM ziitamiiSatpicchilaavilaamikSumehii/
paryuSitaM saandriibhavat saandramehii/
suraatulyamupari prasannamadhaHsaandraM suraamehii/
hRSTaromaa piSTamiva saandraM sitaM ca piSTamehii/
zukraabhaM zukramizraM vaa zukramehii/
sarujaM sasikataM sikataamehii/
praayo madhuramatiziitaM ziitamehii/
mandaMmandaM zanaiHzanaiH zanairmehii/
picchilaM tantubaddhamiva laalaamehii/
varNagandharasasparzaiH srutakSaaropamaM kSaaramehii/
uSNaM maSiikaalaM kaalamehii/
saphenamacchamamlaM caaSapatraniilaM niilamehii/
kaTukaM sadaahaM haridraayuktamiva haaridramehii/
visraM maJjiSThodakavarNamiva maJjiSThaamehii/
visramuSNaM salavaNaM zoNitasaGkaazaM zoNitamehii/
vasaamizraM vasaaM vaa vasaamehii/
majjamizraM majjaanaM vaa majjamehii/
salasiikaM madhuramavegaM lasiikayaiva ca vibaddhamanubaddhamajasraM matta iva hastii sravati hastimehii//
AS.Ni.10.9/ aujaH snigdhamadhuraM tadraukSyaadvaayuH kaSaayatvenopasRjati tena kaSaayamadhuraanuyaataM madhviva mehati madhumehii/
sa tu dvidhaa kaizcidiSyate/
dhaatukSayeNaanilakopaaddoSaavaraNena vaa/
tadaavRto hi vaayuraahaaraprasaadamaadaaya muhurmuhuranimittaM doSaliGgaani vRddhikSayau caavirbhaavayan kRcchrasaadhyaM madhumehaM pravartayati/
sarva eva copekSyamaaNaa madhumehatvamaayaanti/
tasmaatsarve+api madhumehazabdenocyante/
yataH sarveSvapi praaGmadhiviva madhuraM mehati madhurarasazcaasya deho bhavatiiti//
AS.Ni.10.10/ tatra pratizyaayaH zariirazaithilyamarocakaavipaakau prasekacchardirnidraa kaasazca zleSmajaanaamupadravaa bhavanti/
vRSaNaavadaraNaM bastirmeDhratodo+amlakaH pipaasaa jvaro daaho muurcchaatiisaaraH paaNDurogazca pittajaanaam/
hRdgraho laulyamanidrataa kampaH zuulaM baddhapuriiSatvaM zoSaH kaasaH zvaasazca vaatajaanaam//
AS.Ni.10.11/ athaivamasya medaHkledaadibhirabhiSyaNNadahesya doSairanugatadhaatoH pramehaabhivRddhau maaMsaleSvavakaazeSu sandhimarmasu ca pradezavizeSaazrayatvaat praaNaapahaariNyo bhuuyaH kaSTatamopadravaa daza piTakaa jaayante/
sutaraaM caadhaHkaaye/
tadabhimukhaa hi pramehiNaaM doSaaH/
tadyathaa/
zaraavikaa kacchapikaa jaalinii putriNii vidaarikaa sarSapikaa masuurikaalajii vinataa vidradhizca//
AS.Ni.10.12/ tatra zyaavaa kledavedanaayuktaa nimnamadhyonnatauSThaa zaraavasaMsthaanapramaaNaa zaraavikaa/
mahaamuulaavagaaDhaartitodaa zlakSNaa kacchapapRSThanibhaa kacchapikaa/
mahaazayaartitodaa stabdhaa snigdhasraaviNii suukSmacchidraa maaMsasiraajaalaavRtaa jaalinii/
mahatii piTakaabhiralpaabhiraacitaa putriNii/
kaMThinaa vidaariikandavadvRttaa vidaarikaa/
ziighrapaakaa mahaavedanaa sarSapaakRtipramaaNaa tadvidhaabhizca piTakaabhizcitaa sarSapikaa/
masuuraakaara pramaaNaa masuurikaa/
tvacamutthaana eva dahantii sphoTairaavRtaa visarpantii raktaa kRSNaatitRNmohajvarakarii daahabhuuyiSThaatikaSTaa caalajii/
mahatii niilaavagaaDharujaakledaa pRSThodaraanyataraadhiSThaanaa vinataa vinataa/
vidradhistu vakSyate pRthageva//
AS.Ni.10.13/ taasaamaadyaaH paJcaatibalazleSmamedaHsambhavena muulavyaadhyekaruupatvaattadvRddhikaaritayaa duHsahaaH/
na tvitaraaH pittolbaNatayaalpakaphamedobhaavaat/
pramehavazaacca piTakaasu yathaasvaM doSodreko bhavatiiti/
bhavati caatra zlokaH//
AS.Ni.10.14/ prameheNa vinaapyetaa jaayante duSTamedasaH/
taavacca nopalakSyante yaavadvastuparigrahaH//
AS.Ni.10.15/ haaridravarNaM raktaM vaa mehapraagruupavarjitam/
yo muutrayenna taM mehaM raktapittaM tu taM viduH//
AS.Ni.10.16/ dRSTvaa pramehaM madhuraM sapicchaM madhuupamaM syaat dvividho vicaaraH/
sampuuraNaacchraleSmasamudbhavaH syaat kSiiNeSu doSoSvanilaatmako vaa//
AS.Ni.10.17/ sapuurvaruupaaH kaphapittamehaaH krameNa ye vaatakRtaazca mehaaH/
saadhyaa na te pittakRtaastu yaapyaaH saadhyaastu medo yadi naatiduSTam//
iti dazamo+adhyaayaH//

athaikaadazo+adhyaayaH/
AS.Ni.11.1/ athaato vidradhivRddhigulmanidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.11.2/ bhuktaiH SaryuSitaasyuSNaruukSazuSkavidaahibhiH/
jihmazayyaaviceSTaabhistaistaizcaasRkpraduuSaNaiH//
AS.Ni.11.3/ duSTatvaGmaaMsamedosthisnaavaasRkkaNDaraazrayaH/
yaH zopho bahirantarvaa mahaamuulo mahaarujaH//
AS.Ni.11.4/ vRttaH syaadaayato yo vaa smRtaH SoDhaa sa vidradhiH/
doSaiH pRthak samuditaiH zoNitena kSatena ca//
AS.Ni.11.5/ baahyo+atra tatra tatraaGge daaruNo grathitonnataH/
aantaro daaruNataro gambhiiro gulmavadghanaH//
AS.Ni.11.6/ valmiikavat samucchraayii ziighraghaatyagnizastravat/
naabhibastiyakRtpliihaklomahRtkukSivaGkSaNe//
AS.Ni.11.7/ syaadvRkkayorapaane vaa vaataattatraatitiivraruk/
zyaavaaruNazcirotthaanapaako viSamasaMsthitiH//
AS.Ni.11.8/ vyadhacchedabhramaanaahaspandasarpaNazabdavaan/
raktataamraasitaH pittaattRNmohajvaradaahavaan//
AS.Ni.11.9/ kSiprotthaanaprapaakazca paaNDuH kaNDuuyutaH kaphaat/
sotklezaziitakastambhajRmbhaarocakagauravaH//
AS.Ni.11.10/ cirotthaanavidaahazac saGkiirNaH sannipaatataH/
saamarthyaaccaatra vibhajedbaahyaabhyantaralakSaNam//
AS.Ni.11.11/ kRSNasphoTaavRtaH zyaavastiivradaaharujaajvaraH/
pittaliGgo+asRjaa baahyaH striiNaameva tathaantaraH//
AS.Ni.11.12/ zastraadyairabhighaatena kSate vaapathyakaariNaH/
kSatoSmaa vaayuvikSiptaH saraktaM pittamiirayan//
AS.Ni.11.13/ pittaasRglakSaNaM kuryaadvidradhiM bhuuryapadravam/
teSuupadravabhedazca smRto+adhiSThaanabhedataH//
AS.Ni.11.14/ naabhyaaM hidhmaa bhavedbastau muutraM kRcchreNa puuti ca/
zvaaso yakRti rodhastu pliihanyucchuuvaasasyatRTpunaH//
AS.Ni.11.15/ galagrahazca klomni syaat sarvaaGgapragraho hRdi/
pramehastamakaH kaaso hRdayoddhaTanaM vyathaa//
AS.Ni.11.16/ kukSipaarzvaantaraaMsaartiH kukSaavaaTopajanma ca/
sakthnorgraho vaGkSaNayorvRkkayoH kaTipRSThayoH//
AS.Ni.11.17/ paarzvayozca vyathaa paayau pavanasya nirodhanam/
aamapakvavidagdhatvaM teSaaM zophavadaadizet//
AS.Ni.11.18/ naabheruurdhvaM mukhaat pakvaaH prasravantyadhare gudaat/
gudaasyaannaabhijo vidyaaddoSaM kledaacca vidradhau//
AS.Ni.11.19/ yathaasvaM vraNavattatra vivarjyaH sannipaatajaH/
pakvo hRnnaabhibastistho bhinno+antarbahireva vaa//
AS.Ni.11.20/ pakvazcaantaHsravan vaktraat kSiiNasyopadravaanvitaH//
AS.Ni.11.21/ evameva stanasiraa vivRtaaH praapya yoSitaam/
suutaanaaM garbhiNiinaaM vaa sambhavecchravayathurghanaH//
AS.Ni.11.22/ naaDiinaaM suukSmavaktratvaat kanyaanaaM tu na jaayate//
AS.Ni.11.23/ kruddho ruddhagatirvaayuH zophazuulakarazcaran/
muSkau vaGkSaNataH praapya phalakozaabhivaahiniiH//
AS.Ni.11.24/ prapiiDya dhamaniirvRddhiM karoti phalakozayoH/
doSaasramedomuutraantraiH sa vRddhiH saptadhaa gadaH//
AS.Ni.11.25/ muutraantrajaavapyanilaaddhetubhedastu kevalam/
vaatapuurNadRtisparzo ruukSo vaataadaheturuk//
AS.Ni.11.26/ pakvodumbarasaGkaazaH pittaaddaahoSmapaakavaan/
kaphaacchiito guruH snigdhaH paNDuumaankaThinolparuk//
AS.Ni.11.27/ kRSNasphoTaavRtaH pittavRddhiliGgazca raktataH/
kaphavanmedasaa vRddhirmRdustaalaphalopamaH//
AS.Ni.11.28/ muutradhaaraNaziilasya muutrajaH sa tu gacchataH/
ambhobhiH puurNadRtivatkSobhaM yaati saruGmRduH//
AS.Ni.11.29/ muutrakRcchramadhaH syaacca valayaH phalakozayoH/
vaatakopibhiraahaaraiH ziitatoyaavagaahanaiH//
AS.Ni.11.30/ dhaaraNeraNabhaaraadhvaMviSamaaGgapravavrtanaiH/
kSobhaNaiH kSubhito+anyaizca kSudraantraavayavaM yadaa//
AS.Ni.11.31/ pavano viguNiikRtya svanivezaadadho nayet/
kuryaadvaGkSaNasandhistho granthyaabhaM zvayathuM tadaa//
AS.Ni.11.32/ upekSamaaNasya ca muSkavRddhimaadhmaanarukstambhavatiiM sa vaayuH/
prapiiDito+antaH svanavaan prayaati pradhmaapayannoti punazca muktaH//
AS.Ni.11.33/ aantravRddhirasaadhyo+ayaM vaatavRddhisamaakRtiH/
ruukSakRSNaaruNasiraatantujaalagavaakSitaH//
AS.Ni.11.34/ gulmo+aSTadhaa pRthagdoSaiH saMsRSTairnicayaM gataiH/
aartavasya ca doSeNa naariiNaaM jaayate+aSTamaH//
AS.Ni.11.35/ atha yo jvaraatisaaraadibhirvamanaadibhirvaa karmabhiH karzito vaatalaanyaahaarayatyaahaaraabhilaaSii vaa ziitamudakaM pibatyannapaanaanantaraM vaa laGghanaplavanavyavaayayaanayaanaadiin dehavikSobhiNaH sevate+anudiirNaaM vaa chirdimudiirayatyudiirNaan vaa vaataadiin nizvaasocchvaasau vaa nigRhNaatyasnehapuurvaM vaa vamanavirecane karoti tathaa zodhita eva vaatividaahino+abhiSyandino vaa niSevate tasya yathaasvaM vaatapradhaanaaH kupitaa doSaaH pRthak saMsRSTaaH samastaaH saraktaa vaa mahaasroto+anupravizyaavRtyordhvamadhazca maargamavazyaM zuulamupajanayanto gulmamabhinirvartayanti/
yatazca tasmin zuulaviddha iva vyathate tiivravedanaarditaH kRcchrocchvaasastasmaacchuulamityucyate//
AS.Ni.11.36/ tatraatikarzanaat kaphapittaabhyaaM vaa maarganirodhaallabdhaazrayo vaayurutpluto raukSyaat kaThiniibhuutaH svaazraye svatantraH paratantro vaa pittazleSmaazraye sparzopalabhyaH piNDitatvaadamuurto+api muurtataamivopagato granthiruupeNaavatiSThamaano gulmasaMjJaaM labhate/
tasya paJca sthaanaani bastirnaabhiH paarzve hRdayaM ca/
athaasya puurvaruupaaNi sadanamagnizariirayoraruciH sauhityaasahiSNutaa kukSizuulamaadhmaanamudgiraNaM bahuzo vidagdhe+anne chardiraaTopo malasya praadurbhaavo+apravRttizca//
AS.Ni.11.37/ tatra vaataat suucyeva ca zaGkuneva ca vyadho manyaaziraHzaGkhazuulajvaraaGgamardapliihaaTopaantrakuujodaavartocchvaasoparodhamukhazoSastabdhagaatrataaH vaayukaaleSuupadravavRddhirviSamaagnitaa kRSNaaruNaparuSatvaGnakhaaditvaM gulmazcaasya calatvaadvaayoraniyatasthaanasaMsthaanodayapralayaalpamahaarujaH pipiilikaaparigata iva todasphuraNabahulo vistaaarayatiiva svadeze carma kadaacit kadaacitsaGkocayatiiva harSayati romaaNi vedanaatipravRttau tu sarvasminnapi dehe praayo bastyaazrayazca bhavati//
AS.Ni.11.38/ pittaaddaaho dhuumako+amlakastRSNaa jvaraH svedo viDbhedo muurcchaa ziitopazayataa haritahaaridratvagaaditvaM gulmazcaasya taptaayaHpiNDa iva tamavakaazaM dahati duuyate dhuumaayata uuSmaayate zithila iva vraNa ivaasparzasaho nirlomaa praayo naabhyaazrayazca//
AS.Ni.11.39/ kaphaat staimityamarocakaavipaakau hRdayopalepaH ziitajvarastRptiH sadanaM kaaso hRllaasaH piinasonidraalasyaM nakhaadizuklataa gulmazca suptasthiragurukaThino+avagaaDho+alparuk praayo hRtpaarzvaazrayazca/
saMsRSTaliGgaH saMsargaat/
sa trividhaH/
sarvaliGganicaye nicayagulmaH so+asaadhyaH//
AS.Ni.11.40/ raktagulmastu garbhakoSThaartavaagamanavaizeSyaat paaratantryaadavaizaaradyaadupacaaraanurodhaacca striyaa eva bhavati//
AS.Ni.11.41/ tatra yadaasaavRtumatii navaprasuutaa yonirogiNii vaa vaatalaanyaaseveta tadaasyaa vaayuH prakupito yonyaa mukhamanupravizyaartavamaparuNaddhi/
taduparudhyamaanaM maase maase kukSimabhinirvartayati garbhaliGgaani ca hRllaasatandraaGgasaadadauhRdastanyadarzanaadiini/
vaayusaMsargaat punaH pittaikaprakopatayaa ca vaatapittagulmaruupaaNi kramaacchuulastambhadaahaatiisaaraadiini garbhaazaye ca sutaraaM zuulaM tayaa yonyaa daurgandhyamaasraavaM ca karoti/
gulmazca na garbha ivaaGgaiH piNDita iva tu cireNa sazuulaM spandate/
gulma eva varddhate na kukSiH//
AS.Ni.11.42/ svadoSaadhiSThaanazca sarvo bhavati gulmaH/
tasmaacccireNa naiva vaa paakameti/
bhRzaduSTaraktaazrayattvaattu vidradhiH ziighrapaako bhavatiiti/
bhavati caatra//
AS.Ni.11.43/ gulme+antaraazraye bastikukSihRtpliihavedanaaH/
agnivarNabalabhraMzo vegaanaaM caapravartanam//
AS.Ni.11.44/ ato viparyayo baahye koSThaaGgeSu tu naatiruk/
vaivarNyamavakaazasya bahirunnatataadhikam//
AS.Ni.11.45/ saaTopamatyugrarujamaadhmaanamudare bhRzam/
uurdhvaadhovaatarodhena tamaanaahaM pracakSate//
AS.Ni.11.46/ ghano+aSThiilopamo granthiraSThiilordhvaM samunnataH/
aanaahaliGgastiryak tu pratyaSThiilaa tadaakRtiH//
AS.Ni.11.47/ pakvaazayaat gudopasthaM vaayustiivrarujazcaran/
tuunii pratuunii tu bhavetsa evaato viparyaye//
iti ekaadazo+adhyaayaH//

atha dvaadazo+adhyaayaH/
AS.Ni.12.1/ athaata udaranidaanaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.12.2/ rogaaH sarve+api mande+agnau sutaraamudaraaNi tu/
ajiirNaanmalinaizcaannairjaayante malasaJcayaat//
AS.Ni.12.3/ uurdhvaadho dhaatavo rudhvaa vaahiniirambuvaahiniiH/
praaNaagnyapaanaan sanduuSya kuryustvaGmaaMsasandhigaaH//
AS.Ni.12.4/ aadhmaapya kukSimudaram aSTadhaa tacca bhidyate//
AS.Ni.12.5/ pRthagdoSaiH samastaizca pliihabaddhakSatodakaiH/
tenaartaaH zuSkataalvoSThaaH zuunapaadakarodaraaH//
AS.Ni.12.6/ naSTaceSTaabalaahaaraaH kRzaaH pradhmaatakukSayaH/
syuH pretaruupaaH puruSaa bhaavinastasya lakSaNam//
AS.Ni.12.7/ kSunnaazo+annaM ciraatsarvaM savidaahaM ca pacyate/
jiirNaajiirNaM na jaanaati sauhityaM sahate na ca//
AS.Ni.12.8/ kSiiyate balataH zazvacchvasityalpe+api ceSTite/
vRddhirvizo+apravRttizca kiJcicchophazca paadayoH//
AS.Ni.12.9/ rugbastisandhau tatataa laghvalpaabhojanairapi/
raajiijanma valiinaazo jaThare jaThareSu tu//
AS.Ni.12.10/ sarveSu tandraa sadanaM malasaGgo+alpavahnitaa/
daahaH zvayathuraadhmaanamante salilasambhavaH//
AS.Ni.12.11/ sarvaM tvatoyamaruNamazophaM naatibhaarikam/
gavaakSitaM siraajaalaH sadaa guDuguDaayate//
AS.Ni.12.12/ naabhimantraM ca viSTabhya vegaM kRtvaa praNazyati/
maaruto hRtkaTiinaabhipaayuvaGkSaNavedanaH//
AS.Ni.12.13/ sazabdo nizcaredvaayurviD baddhaa muutrmalpakam/
naatimando+analo laulyaM na ca syaadvirasaM mukham//
AS.Ni.12.14/ tatra vaatodare zophaH paaNipaanmuSkasandhiSu/
kukSipaarzvodarakaTiipRSTharuk parvabhedanam//
AS.Ni.12.15/ zuSkakaaso+aGgamardo+adhogurutaa malasaGgrahaH/
zyaavaaruNatvagaaditvamakasmaaddhraasavRddhimat//
AS.Ni.12.16/ satodabhedamudaraM tanukRSNasiraatatam/
aadhmaatadRtivacchabdamaahaMtaM prakaroti ca//
AS.Ni.12.17/ vaayuzcaatra sarukzabdo vicaretsarvatogatiH/
pittodare jvaro muurcchaa daahastRT kaTukaasyataa//
AS.Ni.12.18/ bhramo+atisaaraH piitatvaM tvagaadaavudaraM harit/
piitataamrasiraanaddhaM sasvedaM soSma dahyate//
AS.Ni.12.19/ dhuumaayati mRdusparzaM kSiprapaakaM praduuyate/
zleSmodare+aGgasadanaM svaapaH zvayathugauravam//
AS.Ni.12.20/ nidrotklezaarucizvaasakaasazuklatvagaaditaa/
udaraM stimitaM snigdhaM zuklaraajiitataM mahat//
AS.Ni.12.21/ ciraabhivRddhi kaThinaM ziitasparzaM guru sthiram/
tridoSakopanaistaistaiHstriidattaizca rajomalaiH//
AS.Ni.12.22/ garaduuSiiviSaadyaizca saraktaaH saJcitaa malaaH/
koSThaM praapya vikurvaaNaaH zophamuurcchaabhramaanvitam//
AS.Ni.12.23/ kuryustriliGgamudaraM ziighrapaakaM sudaaruNam/
baadhate tacca sutaraaM ziitavaataabhradarzane//
AS.Ni.12.24/ atyaazitasya saGkSobhaadyaanayaanaadiceSTitaiH/
ativyavaayabhaaraadhvagamanavyaadhikarzanaiH//
AS.Ni.12.25/ vaamapaarzvaazritaH pliihaa cyutaH sthaanaadvivarddhate/
zoNitaM vaa rasaadibhyo vivRddhaM taM vivarddhayet//
AS.Ni.12.26/ so+aSThiilevaatikaThinaH pronnataH kuurmapRSThavat/
krameNa vardhamaanazca kukSaavudaramaavahet//
AS.Ni.12.27/ zvaasakaasapipaasaasyavairasyaadhmaanarugjvaraiH/
paaNDutvamuurcchaacchardiibhirdaahamohaizca saMyutam//
AS.Ni.12.28/ aruNaabhaM vivarNaM vaa niilahaaridraraajimat/
udaavartarujaanaahairmohatRDdahanajvaraiH//
AS.Ni.12.29/ gauravaarucikaaThinyairvidyaattatra malaan kramaat/
pliihavaddakSiNaat paarzvaat kuryaadyakRdapi cyutam//
AS.Ni.12.30/ pakSmavaalaiH sahaannena bhuktairbaddhaayane gude/
durnaamabhirudaavartairannairvaantropalepibhiH//
AS.Ni.12.31/ varcaH pittakaphaan rudhvaa karoti kupito+anilaH/
apaano jaTharaM tena syurdaahajvaratRTkSavaaH//
AS.Ni.12.32/ kaasazvaasorusadanaM zirohRnnaabhipaayuruk
malasaGgo+arucicchardirudaraM muuDhamaarutam//
AS.Ni.12.33/ sthiraM niilaaruNasiraaraajiinaddhamaraaji vaa/
naabherupari ca praayo gopucchaakRti jaayate//
AS.Ni.12.34/ asthyaadizalyaiH saannaizca bhuktairatyazanena vaa/
bhidyate pacyate caantraM tacchidraizca sravan bahiH//
AS.Ni.12.35/ aama eva gudaadeti tatolpaalpaM saviDrasaH/
tulyaH kuNapagandhena picchilaH piitalohitaH//
AS.Ni.12.36/ zeSazcaapuurya jaTharaM jaTharaM ghoramaavahet/
vardhate tadadhonaabheraazu caiti jalaatmataam//
AS.Ni.12.37/ udriktadoSaruupaM ca vyaaptaM ca zvaasatRTbhramaiH/
chidrodaramidaM praahuH parisraaviiti caapare//
AS.Ni.12.38/ pravRttasnehapaanaadeH sahasaamaambupaayinaH/
atyambupaanaanmandaagreH kSiiNasyaatikRzasya vaa//
AS.Ni.12.39/ rudhvaambumaargaananilaH kaphazca jalamuurcchitaH/
varddhayetaaM tadevaambu tatsthaanaadudaraazritau//
AS.Ni.12.40/ tataH syaadudaraM tRSNaagudasrutirujaanvitam/
kaasazvaasaaruciyutaM naavaNasiraatatam//
AS.Ni.12.41/ toyapuurNadRtisparzazabdaprakSobhavepathu/
dakodaraM mahat snigdhaM sthiramaavRttanaabhi tat//
AS.Ni.12.42/ upekSayaa ca sarveSu doSaaH svasthaanatazcyutaaH/
paakaaddravaa draviikuryuH sandhisrotomukhaanyapi//
AS.Ni.12.43/ svedazca baahyasrotassu vihatastiryagaasthitaH/
tadevodakamaapyaayya picchaaM kuryaattadaa bhavet//
AS.Ni.12.44/ guruudaraM sthiraM vRttamaahataM ca na zabdavat/
mRdu vyapetaraajiikaM naabhyaaM spRSTaM ca sarpati//
AS.Ni.12.45/ tadanuudakajanmaasmin kukSivRddhistato+adhikam/
siraantarddhaanamudakajaTharoktaM ca lakSaNam//
AS.Ni.12.46/ vaatapittakaphapliihasannipaatadakodaram/
kRcchraM yathottaraM pakSaat paraM praayo+apare hataH//
AS.Ni.12.47/ sarvaM ca jaatasalilaM riSThoktopadravaanvitam/
janmanaivodaraM sarvaM praayaH kRcchratamaM matam//
AS.Ni.12.48/ balinastadajaataambu yatnasaadhyaM navotthitam//
iti dvaadazo+adhyaayaH//

atha trayodazo+adhyaayaH/
AS.Ni.13.1/ athaataH paaNDuzophavisarpanidaanaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.13.2/ pittapradhaanaaH kupitaa yathoktaiH kopanairmalaaH/
tatraanilena balinaa kSiptaM pittaM hRdi sthitam//
AS.Ni.13.3/ dhamaniilena sampraapya vyaapnuvatsakalaaM tanum/
zleSmatvagraktamaaMsaani praduuSyaantaramaazritam//
AS.Ni.13.4/ tvaGmaaMsayostat kurute tvaci varNaanpRthagvidhaan/
paaNDuhaaridraharitaan paaNDutvaM teSu caadhikam//
AS.Ni.13.5/ yato+ataH paaNDurityuktaH sa rogaH tena gauravam/
dhaatuunaaM syaacca zaithilyamojasazca guNakSayaH//
AS.Ni.13.6/ tato+alparaktamedasko niHsaaraH syaacchlathendriyaH/
mRdyamaanairivaaGgairnaa dravataa hRdayena ca//
AS.Ni.13.7/ zuunaakSikuuTavadanaH kopanaH SThiivanolpavaak/
annadviTziziradveSii ziirNaromaa hataanalaH//
AS.Ni.13.8/ sannasakthii jvarii zvaasii karNakSveDii zramii bhramii/
sa paJcadhaa pRthagdoSaiH samastairmRttikaadanaat//
AS.Ni.13.9/ praagruupamasya hRdayaspandanaM ruukSataa tvaci/
aruciH piitamuutratvaM svedaabhaavo+alpavaahnitaa//
AS.Ni.13.10/ saadaH zramo+anilaattatra gaatraruktodakampanam/
kRSNaruukSaaruNasiraanakhaviNmuutranetrataa//
AS.Ni.13.11/ zophaanaahaasyavairasyaviTzoSaaH paarzvamuurdharuk/
pittaaddharitapiitaabhasiraaditvaM jvarastamaH//
AS.Ni.13.12/ tRTsvedamuurcchaa ziitecchaa daurgandhyaM kaTuvaktrataa/
varcobhedo+amlako daahaH kaphaacchuklasiraaditaa//
AS.Ni.13.13/ tandraa lavaNavaktratvaM romaharSaH svarakSayaH/
kaasazchardizca nicayaanmizraliGgo+atidussahaH//
AS.Ni.13.14/ mRt kaSaayaanilaM pittamuuSaraa madhuraa kapham/
duuSayitvaa rasaadiiMzca raukSyaadbhuktaM viruukSya ca//
AS.Ni.13.15/ srotaaMsyapakvaivaapuurya kuryaadrudhvaa ca puurvavat/
paaNDurogaM tataH zuunanaabhipaadaasyamehanaH//
AS.Ni.13.16/ puriiSaM kRmivanmuJcedbhinnaM saasRkkaphaM naraH/
yaH paaNDurogii seveta pittalaM tasya kaamalaam//
AS.Ni.13.17/ koSThazaakhaazrayaM pittaM dagdhvaasRGmaaMsamaavahet/
haaridranetramuutratvaGnakhavaktrazakRttayaa//
AS.Ni.13.18/ daahaavipaakatRSNaavaan bhekaabho durbalendriyaH/
bhavet pittolbaNasyaasau paaNDurogaadRte+api ca//
AS.Ni.13.19/ upekSayaa ca zophaaDhyaa saa kRchraa kumbhakaamalaa/
haritazyaavapiitatvaM paaNDuroge yadaa bhavet//
AS.Ni.13.20/ vaatapittaadbhramastRSNaa striiSvaharSo mRdujvaraH/
tandraabalaanalabhraMzo loDharaM taM haliimakam//
AS.Ni.13.21/ alasaM ceti zaMsanti teSaaM puurvamupadravaaH/
zophapradhaanaaH kathitaaH sa evaato nigadyate//
AS.Ni.13.22/ pittaraktakaphaan vaayurduSTo duSTaan bahiHsiraaH/
niitvaa ruddhagatistairhi kuryaat tvaGmaaMsasaMzrayam//
AS.Ni.13.23/ utsedhaM saMhataM zophaM tamaahurnicayaadataH/
sarvam hetuvizeSaistu ruupabhedaannavaatmakam//
AS.Ni.13.24/ doSaiH pRthagdvayaiH sarvairabhighaataadviSaadapi/
dvidhaa vaa nijamaagantuM sarvaaGgaikaaGgajaM ca tam//
AS.Ni.13.25/ pRthuunnatagrathitataavizeSaizca tridhaa viduH/
saamaanyahetuH zophaanaaM doSajaanaaM vizeSataH//
AS.Ni.13.26/ vyaadhikarmopavaasaadikSiiNasya bhajato drutam/
atimaatramathaanyasya gurvamlasnigdhaziitalam/
lavaNakSaaratiikSNoSNazaakaambusvapnajaagaram//
AS.Ni.13.27/ mRdgraamyamaaMsavalluuramajiirNazramamaithunam/
padaatermaargagamanaM yaanena kSobhiNaapi vaa//
AS.Ni.13.28/ zvaasakaasaatisaaraarzojaTharapradarajvaraaH/
viSuucyalasakacchardigarbhaviisarpapaaNDavaH//
AS.Ni.13.29/ anye ca mithyopakraantaastairdoSaa vakSasi sthitaaH/
uurdhvaM zophamadho bastau madhye kurvanti madhyagaaH//
AS.Ni.13.30/ sarvaaGgaaH sarvagataM pratyaGgeSu tadaazrayaaH/
tatpuurvaruupaM davathuH siraayaamo+aGgagauravam//
AS.Ni.13.31/ vaataacchophazcalo ruukSaH khararomaaruNaasitaH/
saGkocaspandaharSaartitodabhedaprasuptimaan//
AS.Ni.13.32/ kSiprotthaanazamaH ziighramunnamet piiDitastanuH/
snigdhoSNamardanaiH zaamyedraatraavalpo divaa mahaan//
AS.Ni.13.33/ tvakca sarSapalipteva tasmiMzcimicimaayate/
piitaraktaasitaabhaasaH pittaadaataamraromakRt//
AS.Ni.13.34/ ziighraanusaaraprazamo madhye praagjaayate tanoH/
satRDdaahajvarasvedadavakledamadabhramaH//
AS.Ni.13.35/ ziitaabhilaaSii viDbhedii gandhii sparzaasaho mRduH/
kaNDuumaan paaNDuromatvakkaThinaH ziitalo guruH//
AS.Ni.13.36/ snigdhaH zlakSNaH sthira styaano nidraacchardyagnisaadakRt/
aakraanto nonnamet kRcchrazamajanmaa nizaabalaH//
AS.Ni.13.37/ sravennaasRk ciraat picchaaM kuzazastraadivikSataH/
sparzoSNakaaGkSii ca kaphaadyathaasvaM dvandvajaastrayaH//
AS.Ni.13.38/ saGkaraaddhetuliGgaanaaM nicayaannicayaatmakaH/
abhighaatena zastraadicchedabhedakSataadibhiH//
AS.Ni.13.39/ himaanilodadhyanilairbhallaatakapikacchujaiH/
rasaizzuukaizcasaMsparzaacchravayathuH syaadvisarpavaan//
AS.Ni.13.40/ bhRzoSmaa lohitaabhaasaH praayazaH pittalakSaNaH//
AS.Ni.13.41/ viSajaH saviSapraaNiparisarpaNamuutraNaat/
daMSTraadantanakhaapaataadaviSapraaNinaamapi//
AS.Ni.13.42/ viNmuutrazukropahatamalavadvastrasaGkaraat/
viSavRkSaanilasparzaadgarayogaavacuurNanaat//
AS.Ni.13.43/ mRduzcalo+avalambii ca ziighradaaharujaakaraH/
navo+anupadravaH zophaH saadhyo+asaadhyaH pureritaH//
AS.Ni.13.44/ syaadvisarpo+abhighaataantairdoSairduuSyaizca zophavat/
tryadhiSThaanaM ca taM praahurbaahyaantarubhayaazrayaat//
AS.Ni.13.45/ yathottaraM ca duHsaadhyaastatra doSaa yathaayatham/
prakopaNaiH prakupitaa vizeSeNa vidaahibhiH//
AS.Ni.13.46/ dehe ziighraM visarpanti te+antarantaHsthitaa bahiH/
bahiHsthaa dvitaye dvisthaaH vidyaattatraantaraazrayam//
AS.Ni.13.47/ marmopataapaatsammohaadayanaanaaM vighaTTanaat/
tRSNaatiyogaadvegaanaaM viSamaM ca pravartanaat//
AS.Ni.13.48/ aazu caagnibalabhraMzaadato baahyaM viparyayaat/
tatra vaataat pariisarpo vaatajvarasamavyathaH//
AS.Ni.13.49/ zophasphuraNanistodabhedaayaamaartiharSavaan/
pittaaddrutagatiH pittajvaraliGgo+atilohitaH//
AS.Ni.13.50/ kaphaatkaNDuuyutaH snigdhaH kaphajvarasamaanaruk/
svadoSaliGgaizciiyante sarve sphoTairupekSitaaH//
AS.Ni.13.51/ te pakvabhinnaaH svaM svaM ca bibhrati vraNalakSaNam/
vaatapittaajjvaracchardimuurchaatiisaaratRDbhramaiH//
AS.Ni.13.52/ astibhedaagnisadanatamakaarocakairyutaH/
karoti sarvamaGgaM ca diiptaaGgaaraavakiirNavat//
AS.Ni.13.53/ yaM yaM dezaM visarpazca visarpati bhavetsa saH/
zaantaaGgaaraasito niilo rakto vaazu ca ciiyate//
AS.Ni.13.54/ agnidagdha iva sphoTaiH ziighragatvaaddrutaJca saH/
marmaanusaarii viisarpaH syaadvaato+atibalastataH//
AS.Ni.13.55/ vyathetaaGgaM haretsaMjJaaM nidraaM ca zvaasamiirayet/
hidhmaaM ca sa gato+avasthaamiidRziiM labhate na naa//
AS.Ni.13.56/ kvaciccharmaaratigrasto bhuumizayyaasanaadiSu/
ceSTamaanastataH kliSTo manodehazramodbhavaam//
AS.Ni.13.57/ duSprabodho+aznute nidraaM so+agniviisarpa ucyate//
AS.Ni.13.58/ kaphena ruddhaH pavano bhitvaa taM bahudhaa kapham/
raktaM vaa vRddharaktasya tvaksiraasnaavamaaMsagam//
AS.Ni.13.59/ duuSayitvaa ca diirghaaNuvRttasthuulakharaatmanaam/
granthiinaaM kurute maalaaM raktaanaaM tiivrarugjvaraam//
AS.Ni.13.60/ zvaasakaasaatisaaraasyazoSahidhmaavamibhramaiH/
mohavaivarNyamuurcchaaGgabhaGgaagnisadanairyutaam//
AS.Ni.13.61/ ityayaM granthiviisarpaH kaphamaarutakopajaH//
AS.Ni.13.62/ kaphapittaat jvaraH stambho tandraanidraazirorujaH/
aGgaavasaadavikSepapralaapaarocakabhramaaH//
AS.Ni.13.63/ muurchaagnihaanirbhedo+asthnaaM pipaasendriyagauravam/
aamopavezanaM lepaH srotasaaM sa ca sarpati//
AS.Ni.13.64/ praayeNaamaazaye gRhNannekadezaJca naatiruk/
piTakairavakiirNo+atipiitalohitapaaNDuraiH//
AS.Ni.13.65/ mecakaabho+asitaHsnigdho malinaHzophavaan guruH/
gambhiirapaakaH praajyoSmaa spRSTaH klinno+avadiiryaate//
AS.Ni.13.66/ paGkavacchiirNamaaMsazca spaSTasnaayusiraagaNaH/
zavagandhii ca viisarpaH kardamaakhyamuzanti tam//
AS.Ni.13.67/ sarvajo lakSaNaiH sarvaiH sarvadhaatvabhidarpaNaH/
baahyahetoH kSataat kruddhaH saraktaM pittamiirayan//
AS.Ni.13.68/ visarpaM maarutaH kuryaat kulatthasadRzaizcitam/
sphoTaiH zophajvararujaadaahaaDhyaM zyaavalohitam//
AS.Ni.13.69/ asaadhyau kSatasarvotthau sarve caakraantamarmakaaH//
AS.Ni.13.70/ ziirNasnaayusiraamaaMsaaH praklinnaaH zavagandhayaH//
iti trayodazo+adhyaayaH//

atha caturdazo+adhyaayaH/
AS.Ni.14.1/ athaataH kuSThazvitrakRminidaanaM naamaadhyaayaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.14.2/ mithyaahaaravihaareNa vizeSeNa virodhinaa/
saadhunindaavadhaanyasvaharaNaadyaizca sevitaiH//
AS.Ni.14.3/ paapmabhiH karmabhiH sadyaH praaktanairveritaa malaaH/
siraaH prapadya tiryaggaastvaglasiikaasRgaamiSam//
AS.Ni.14.4/ duuSayantaH zlathiikRtya nizcarantastato bahiH/
tvacaH kurvanti vaivarNyaM duSTaaH kuSThamuzanti tat//
AS.Ni.14.5/ kaalenopekSitaM yasmaat sarvaM kuSNaati tadvapuH/
prapadya dhaatuunvyaapyaantaH sarvaansaGkledyacaavahet//
AS.Ni.14.6/ sasvedakledasaGkothaan kRmiin suukSmaan sudaaruNaan/
lomatvaksnaayudhamaniitaruNaasthiini yaiH kramaat//
AS.Ni.14.7/ bhakSayet zvitramasmaacca kuSThabaahyamudaahRtam/
kuSThaani saptadhaa doSaiH pRthaGmizraiH samaagataiH//
AS.Ni.14.8/ sarveSvapi tridoSeSu vyapadezo+adhikatvataH/
vaatena kuSThaM kaapaalaM pittaadaudumbaraM kaphaat//
AS.Ni.14.9/ maNDalaakhyaM vicarcii ca RSyaakhyaM vaataapittajam/
carmaikakuSThakiTibhasidhmaalasavipaadikaaH//
AS.Ni.14.10/ vaatazleSmodbhavaaH zleSmapittaaddadruzataaruSii/
puNDariikaM savisphoTaM paamaa carmadalaM tathaa//
AS.Ni.14.11/ sarvaiH syaat kaakaNaM puurvaM trikaM dadru sakaakaNam/
puNDariikarSyajihve ca mahaakuSThaani sapta tu//
AS.Ni.14.12/ atizlakSNakharasparzasvedaasvedavivarNataaH/
daahaH kaNDuustvaci svaapastodaH koThonnatiHzramaH//
AS.Ni.14.13/ vraNaanaamadhikaM zuulaM ziighnotpattizcirasthitiH/
ruuDhaanaamapi ruukSatvaM nimitte+alpe+api kothanam//
AS.Ni.14.14/ romaharSo+asRjaH kaarSNyaM kuSThalakSaNamagrajam/
kRSNaaruNakapaalaabhaM ruukSaM suptaM kharaM tanu//
AS.Ni.14.15/ vistRtaasamaparyantaM hRSitairlomabhizcitam/
todaaDhyamalpakaNDuukaM kaapaalaM ziighrasarpi ca//
AS.Ni.14.16/ pakvodumbarataamratvagromagaurasiraacitam/
bahalaM bahulakledaM raktaM daaharujaakaram//
AS.Ni.14.17/ aazuutthaanaavadaraNakRmi vidyaadudumbaram//
AS.Ni.14.18/ sthiraM styaanaM guru snigdhaM zvetaraktamanaazugam/
anyonyaasaktamutsannaM bahukaNDuusrutikrimi//
AS.Ni.14.19/ zlakSNapiitaabhaparyantaM maNDalaM parimaNDalam/
sakaNDuupiTakaa zyaavaa lasiikaaDhyaa vicarcikaa//
AS.Ni.14.20/ paruSaM tanuraktaantamantaHzyaavaM samunnatam/
satodadaaharukkledaM karkazaiH piTakaizcitam//
AS.Ni.14.21/ RSyajihvaakRti proktamRSyajihvaM bahukrimi/
hasticarmakharasparzaM camakaakhyaM mahaazrayam//
AS.Ni.14.22/ asvedaM matsyazakalasannibhaM kiTibhaM punaH/
ruukSaM kiNakharasparzaM kaNDuumat paruSaasitam//
AS.Ni.14.23/ sidhma ruukSaM bahiHsnigdhamantarghRSTaM rajaH kiret/
zlakSNasparzaM tanuzvetataamraM daugdhikapuSpavat//
AS.Ni.14.24/ praayeNa cordhvakaaye syaadgaNDaiH kaNDuuyutaizcitam/
raktairalasakaM paaNipaadadaaryo vipaadikaaH//
AS.Ni.14.25/ tiivraartyo mandakaNDvazca saraagapiTakaacitaaH/
diirghaprataanaa duurvaavadatasiikusumacchaviH//
AS.Ni.14.26/ utsannamaNDalaa dadruH kaNDuumatyanuSaGgiNii/
sthuulamuulaM sadaahaarti raktazyaavaM bahuvraNam//
AS.Ni.14.27/ zataaruH kledajantvaaDhyaM praayazaH parvajanma ca/
raktaantamantaraapaaNDukaNDudaaharujaanvitam//
AS.Ni.14.28/ sotsedhamaacitaM raktaiH padmapatramivaaMzubhiH/
ghanabhuurilasiikaasRkpraayamaazu vibhedi ca//
AS.Ni.14.29/ puNDariikam tanutvagbhizcitaM sphoTaiH sitaaruNaiH/
visphoTaM piTakaaH paamaakaNDuukledarujaadhikaaH//
AS.Ni.14.30/ suukSmaaH zyaavaaruNaa bahuuvyaH praayaH sphikpaaNikuurpare/
sasphoTamasparzasahaM kaNDuuSaatodadaahavat//
AS.Ni.14.31/ raktaM dalaccarmadalaM kaakaNaM tiivradaaharuk/
puurvaM raktaM ca kRSNaM ca kaakaNantiiphalopamam//
AS.Ni.14.32/ kuSThaliGgairyutaM sarvairnaikavarNaM tato bhavet/
doSabhediiyavihitairaadizelliGgakarmabhiH//
AS.Ni.14.33/ kuSTheSu doSolbaNataaM sarvadoSolbaNaM tyajet/
riSThoktaM yacca yaccaasthimajjazukrasamaazrayam//
AS.Ni.14.34/ yaapyaM medogataM kRcchraM pittadvandvaasramaaMsagam/
akRcchraM kaphavaataaDhyaM tvaksthamekamalaM ca yat//
AS.Ni.14.35/ tatra tvaci sthite kuSThe todavaivarNyaruukSataaH/
svedasvaapazvayathavaH zoNite pizite punaH//
AS.Ni.14.36/ paaNipaadaazritaaH sphoTaaH kledaH sandhiSu caadhikam/
kauNyaM gatikSayo+aGgaanaaM dalanaM syaacca medasi//
AS.Ni.14.37/ naasaabhaGgo+asthimajjasthe netraraagaH svarakSayaH/
kSate ca kRmayaH zukre svadaaraapatyabaadhanam//
AS.Ni.14.38/ yathaapuurvaM ca sarvaaNi syurliGgaanyasRgaadiSu/
kuSThaikasambhavaM zvitraM kilaasaM caaruNaM ca tat//
AS.Ni.14.39/ nirdiSTamaparisraavi tridhaatuudbhavasaMzrayam//
AS.Ni.14.40/ vaataadruukSaaruNaM pittaattaamraM kamalapatravat/
sadaahaM romavidhvaMsi kaphaacchvetaM ghanaM guru//
AS.Ni.14.41/ sakaNDu ca kramaadraktamaaMsamedassu caadizet/
varNenaivedRgubhayaM kRcchraM taccottarottaram//
AS.Ni.14.42/ azuklaromaabahulamasaMsRSTaM mitho navam/
anagnidagdhajaM saadhyaM zvitraM varjyamato+anyathaa//
AS.Ni.14.43/ guhyapaaNitalauSTheSu jaatamapyacirantanam/
sparzaikaahaarazayyaadisevanaat praayazo gadaaH//
AS.Ni.14.44/ sarve saJcaariNo netratvagvikaaraa vizeSataH/
kRmayastu dvidhaa proktaa baahyaabhyantarabhedataH//
AS.Ni.14.45/ bahirmalakaphaasRgviDjanmabhedaaccaturvidhaaH/
naamato viMzatividhaa baahyaastatraamRjodbhavaaH//
AS.Ni.14.46/ tilapramaaNasaMsthaanavarNaaH kezaambaraazrayaaH/
bahupaadaazca suukSmaazca yuukaa likSaazca naamataH//
AS.Ni.14.47/ dvidhaa te koThapiTakaakaNDuugaNDaan prakurvate/
kuSThaikahetavo+antarjaaH zleSmajaasteSu caadhikam//
AS.Ni.14.48/ madhuraannaguDakSiiradadhisaktunavodanaiH/
zakRjjaa bahuviDdhaanyaparNazaakaukulaadibhiH//
AS.Ni.14.49/ kaphaadaamaazaye jaataa vRddhaaH sarpanti sarvataH/
pRthuvraddhnanibhaaH kecit kecit gaNDuupadopamaaH//
AS.Ni.14.50/ ruuDhadhaanyaaGkuraakaaraastanudiirghaastathaaNavaH/
zvetaastaamraavabhaasaazca naamataH saptadhaa tu te//
AS.Ni.14.51/ antraadaa udaraaveSTaa hRdayaadaa mahaaruhaaH/
curavo darbhakusumaaH sugandhaaste tu kurvate//
AS.Ni.14.52/ hRllaasamaasyasravaNamavipaakamarocakam/
muurchaacchardijvaraanaahakaarzyakSavathupiinasaan//
AS.Ni.14.53/ raktavaahisiraasthaanaa raktajaa jantavo+aNavaH/
apaadaa vRttataamraazca saukSmyaat kecidadarzanaaH//
AS.Ni.14.54/ kezaadaa lomavidhvaMsaa lomadviipaa udumbaraaH/
SaT te kuSThaikakarmaaNaH sahasaurasamaataraH//
AS.Ni.14.55/ pakvaazaye puriiSotthaa jaayante+adhovisarpiNaH/
vRddhaaste syurbhaveyuzca te yadaamaazayonmukhaaH//
AS.Ni.14.56/ tadaasyodgaaranizvaasaa viDgandhaanuvidhaayinaH/
pRthuvRttatanusthuulaaH zyaavapiitasitaasitaaH//
AS.Ni.14.57/ te paJca naamnaa kRmayaH kakerukamakerukaaH/
sausuraadaaH saluunaakhyaa lelihaa janayanti ca//
AS.Ni.14.58/ viDbhedazuulaviSTambhakaarzyapaaruSyapaaNDutaaH/
romaharSaagnisadanagudakaNDuurvinirgamaat//
iti caturdazo+adhyaayH//

atha paJcadazo+adhyaayaH/
AS.Ni.15.1/ athaato vaatavyaadhinidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.15.2/ sarvaarthaanarthakaraNe vizvasyaasyaikakaaraNam/
aduSTaduSTaH pavanaH zariirasya vizeSataH//
AS.Ni.15.3/ sa vizvakarmaa vizvaatmaa vizvaruupaH prajaapatiH/
sraSTaa dhaataa vibhurviSNuH saMhartaa mRtyurantakaH//
AS.Ni.15.4/ tadaduSTau prayatnena yatitavyamataH sadaa/
tasyoktaM doSavijJaane karma praakRtavaikRtam//
AS.Ni.15.5/ samaasaadvyaasato doSabhediiye naama dhaama ca/
pratyekaM paJcadhaa caaro vyaapaarazceha vaikRtam//
AS.Ni.15.6/ tasyocyate vibhaagena sanidaanaM salakSaNam/
asaGkhyamapi saGkhyaayai yadaziityaa pureritam//
AS.Ni.15.7/ dhaatukSayakarairvaayuH kupyatyatiniSovitaiH/
caran srotaHsu rikteSu bhRzaM taanyeva puurayan//
AS.Ni.15.8/ tebhyo+anyadoSapuurNebhyaH praapya vaavaraNaM balii/
tatra pakvaazayaM kruddhaH zuulaanaahaantrakujanam//
AS.Ni.15.9/ malarodhaazmavardhmaarzastrikapRSThakaTiigraham/
karotyadharakaaye ca taaMstaan kRcchraanupadravaan//
AS.Ni.15.10/ aamaazaye tRDvamathuzvaasakaasaviSuucikaaH/
kaNThoparodhamudgaaraan vyaadhiinuurdhvaM ca naabhitaH//
AS.Ni.15.11/ zrotraadiSvindriyavadhaM tvaci sphuTanaruukSate/
rakte tiivraaM rujaaM svaapaM taapaM raagaM vivarNataam//
AS.Ni.15.12/ aruMSyannasya viSTambhamaruciM kRzataaM bhramam/
maaMsamedogato granthiiMstodaaDhyaan karkazaan bhramam//
AS.Ni.15.13/ gurvaGgaM caatiruk stabdhaM muSTidaNDahatopamam/
asthisthaH sakthisandhyasthizuulaM tiivraM balakSayam//
AS.Ni.15.14/ majjastho+asthiSu sauSiryamasvapnaM santataM rujam/
zukrasya ziighramutsargaM saGgaM vikRtimeva vaa//
AS.Ni.15.15/ tadvadgarbhasya zukrasthaH siraasvaadhmaanariktate/
tatsthaH snaavasthitaH kuryaatgRdhrasyaayaamakubjataaH//
AS.Ni.15.16/ vaatapuurNadRtisparzaM zophaM sandhigato+anilaH/
prasaaraNaakuJcanayoH pravRttiM ca savedanaam//
AS.Ni.15.17/ sarvaaGgasaMzrayastodabhedasphuraNabhaJjanam/
stambhanaakSepaNasvaapasandhyaakuJcanakampanam//
AS.Ni.15.18/ yadaa tu dhamaniiH sarvaaH kruddho+abhyeti muhurmuhuH/
tadaaGgamaakSipatyeSa vyaadhiraakSepakaH smRtaH//
AS.Ni.15.19/ adhaHpratihato vaayurvrajannuurdhvaM hRdaazritaaH/
naaDiiH pravizya hRdayaM ziraH zaGkhau ca piiDayan//
AS.Ni.15.20/ aakSipet parito gaatraM dhanurvaccaasya naamayet/
kRcchraaducchvasiti stabdhasrastamiilitadRk tataH//
AS.Ni.15.21/ kapota iva kuujecca nissaMjJaH so+apatantrakaH//
AS.Ni.15.22/ sa eva caapataanaakhyo mukte tu marutaa hRdi/
aznuviita muhuH svaasthyaM muhurasvaasthyamaavRte//
AS.Ni.15.23/ garbhapaatasamutpannaH zoNitaatisravotthitaH/
abhighaatasamutthazca duzcikitsyatamo hi saH//
AS.Ni.15.24/ manye saMstabhya vaato+antaraayacchan dhamaniiryadaa/
vyaapnoti sakalaM dehaM jatruraayamyate tadaa//
AS.Ni.15.25/ antardhanurivaaGgaM ca vegaiH stambhaM ca netrayoH/
karoti jRmbhaaM dazanaM dazanaanaaM kaphodvamam//
AS.Ni.15.26/ paarzvayorvedanaaM vaakyahanupRSThazirograhat/
antaraayaama ityeSa baahyaayaamazca tadvidhaH//
AS.Ni.15.27/ dehasyabahiraayaamaat pRSThato hriyate ziraH/
urazcetkSipyate tatra kandharaa caavamRdyate//
AS.Ni.15.28/ danteSvaasye ca vaivarNyaM prasvedaH stabdhagaatrataa/
baahyaayaamaM dhanuSkampaM bruvate veginaM ca tam//
AS.Ni.15.29/ vraNaM marmaazritaM praapya samiiraNasamiiraNaat/
vyaayacchanti tanuM doSaaH sarvaamaapaadamastakam//
AS.Ni.15.30/ tRSyataH paaNDugaatrasya vraNaayaamaH sa varjitaH/
gate vege bhavet svaasthyaM sarveSvaakSepakeSu tu//
AS.Ni.15.31/ jihvaatilekhanaacchuSkabhakSaNaadabhighaatataH/
kupito hanumuulasthaH sraMsayitvaanilo hanuu//
AS.Ni.15.32/ karoti vivRtaasyatvamathavaa saMvRtaasyataam/
hanusraMsaH sa tena syaat kRcchraaccarvaNabhaaSaNam//
AS.Ni.15.33/ vaagvaahiniisiraasaMstho jihvaaM stambhayate+anilaH/
jihvaastambhaH sa tenaannapaanavaakyeSvaniizataa//
AS.Ni.15.34/ zirasaa bhaarabharaNaadatihaasyaprabhaaSaNaat/
uttraasavakrakSavathukharakaarmukakarSaNaat//
AS.Ni.15.35/ viSamaadupadhaanaacca kaThinaanaaM ca carvaNaat/
vaayurvivRddhastaistaizca vaatalairuurdhvamaasthitaH//
AS.Ni.15.36/ vakriikaroti vaktraardhamuktaM hasitamiikSitam/
tato+asya kampate murdhaa vaaksaGgaH stabdhanetrataa//
AS.Ni.15.37/ dantacaalaH svarabhraMzaH zrutihaaniH kSavagrahaH/
gandhaajJaanaM smRtermoSastraasaH suptasya jaayate//
AS.Ni.15.38/ niSThiivaH paarzvato yaayaadekasyaakSNornimiilanam/
jatroruurdhavaM rujaastiivraaH zariiraardhe+adhare+api vaa//
AS.Ni.15.39/ tamaahurarditaM kecidekaayaamamathaapare/
raktamaazritya pavanaH kuryaanmuurdhadharaaH siraaH//
AS.Ni.15.40/ ruukSaaH savedanaaH kRSNaaH so+asaadhyaH syaat siraagrahaH/
gRhiitvaardhaM tanorvaayuH siraaH snaayuurvizoSya ca//
AS.Ni.15.41/ pakSamanyataraM hanti sandhibandhaan vimokSayan/
kRtsno+ardhakaayastasya syaadakarmaNyo vicetanaH//
AS.Ni.15.42/ ekaaGgarogaM taM kecidanye pakSavadhaM viduH/
sarvaaGgarogaM tadvacca sarvakaayaazrite+anile//
AS.Ni.15.43/ zuddhavaatahataH pakSaH kRcchrasaadhyatamo mataH/
kRcchrastvanyena saMsRSTo vivarjyaH kSatahetukaH//
AS.Ni.15.44/ aamabaddhaayanaH kuryaat saMstabhyaaGgaM kaphaanvitaH/
asaadhyaM hatasarvehaM daNDavaddaNDakaM marut//
AS.Ni.15.45/ aMsamuulasthito vaayuH siraaH saGkocya tatragaaH/
baahupraspanditaharaM janayatyapavaahukam//
AS.Ni.15.46/ talaM pratyaGguliinaaM yaa kaNDaraa baahupRSThataH/
baahuceSTaapaharaNii vizvaacii naama saa smRtaa//
AS.Ni.15.47/ vaayuHkaTyaaM sthitaH sakthnaH kaNDaraamaakSipedyadaa/
tadaa khaJjo bhavejjantuH paGguH sakthnordvayorapi//
AS.Ni.15.48/ kampate gamanaarambhe khaJjanniva ca yaati yaH/
kalaayakhaJjaM taM vidyaanmuktasandhiprabandhanam//
AS.Ni.15.49/ ziitoSNadravasaMzuSkagurusnigdhairniSevitaiH/
jiirNaajiirNe tathaayaasasaGkSobhasvapnajaagaraiH//
AS.Ni.15.50/ sazleSmamedaHpavanamaamamatyarthasaJcitam/
abhibhuuyetaraM doSamuruu cet pratipadyate//
AS.Ni.15.51/ sakthyaasthanaa prapuuryaantaH zleSmaNaa stimitena tat/
tadaa stabhnaati tenoruu stabdhau ziitaavacetanau//
AS.Ni.15.52/ parakiiyaaviva guruu syaataamatibhRzavyathau/
dhyaanaaGgamardastaimityatandraacchardyarucijvaraiH//
AS.Ni.15.53/ saMyutaH paadasadanakRcchroddharaNasuptibhiH/
tamuurustambhamityaahuraaDhyavaatamathaapare//
AS.Ni.15.54/ vaatazoNitajaH zopho jaanumadhye mahaarujaH/
jJeyaH kroSTukaNiirSastu sthuulaH kroSTukaziirSavat//
AS.Ni.15.55/ ruk paade viSamanyaste zramaadvaa jaayate yadaa/
vaatena gulphamaazritya tamaahurvaatakaNTakam//
AS.Ni.15.56/ paarSNi pratyaGguliinaaM yaa kaNDaraa maarutaarditaa/
sakthyutkSepaM nigRhNaati gRdhrasiiM taaM pracakSate//
AS.Ni.15.57/ vizvaacii gRddhrasii coktaa khallii tiivrarujaanvitaa/
hRSyete caraNau yasya bhvetaaM ca prasuptavat//
AS.Ni.15.58/ paadaharSaH sa vijJeyaH kaphamaarutakopajaH/
paadayoH kurute daahaM pittaasRkasahito+anilaH//
AS.Ni.15.59/ vizeSatazcaGkramite paadadaahaM tamaadizet//
iti paJcadazo+adhyaayaH//

atha SoDazo+adhyaayaH/
AS.Ni.16.1/ athaato vaatazoNitanidaanaM vyaakhyaasyaamaH/
iti ha smaahuraatreyaadayo maharSayaH//
AS.Ni.16.2/ vidaahyannaM viruddhaM ca tattaccaasRkpraduuSaNam/
bhajataaM vidhihiinaM ca svapnajaagaramaithunam//
AS.Ni.16.3/ praayeNa sukumaaraNaamacaGkramaNaziilinaam/
abhighaataadazuddhezca nRNaamasRji duuSite//
AS.Ni.16.4/ vaatalaiH ziitalairvaayurvRddhaH kruddho vimaargagaH/
taadRzenaasRjaa ruddhaH praaktadeva praduuSayet//
AS.Ni.16.5/ aaDhyarogaM khuDaM vaatabalaasaM vaatazoNitam/
tadaahurnaamabhistacca puurvaM paadau pradhaavati//
AS.Ni.16.6/ vizeSaadyaanayaanaadyaiH pralambau tasya lakSaNam/
bhaviSyataH kuSThasamaM tathaa saadaH zlathaaGgataa//
AS.Ni.16.7/ jaanujaGghorukaTyaMsahastapaadaaGgasandhiSu/
kaNDuusphuraNanistodabhedagauravasuptataaH//
AS.Ni.16.8/ bhuutvaa bhuutvaa praNazyanti muhuraavirbhavanti ca/
paadayormuulamaasthaaya kadaaciddhastayorapi//
AS.Ni.16.9/ aakhoriva viSaM kruddhaM kRtsnaM dehaM pradhaavati/
tvaGmaaMsaazrayamuttaanaM tat puurvaM jaayate tataH//
AS.Ni.16.10/ kaalaantareNa gambhiiraM sarvaan dhaatuunaabhidravat/
kaNDvaadisaMyutottaane tvak taamrazyaavalohitaa//
AS.Ni.16.11/ saayaamaa bhRzadaahoSaa gambhiire+adhikapuurvaruk/
zvayathurgrathitaH paakii sandhyasthimajjasu//
AS.Ni.16.12/ bhindanniva caratyantarvakriikuvazca vegavaan/
karoti khaJjaM paGguM vaa zariire sarvatazcaran//
AS.Ni.16.13/ vaate+adhike+adhikaM tatra zuulasphuraNatodanam/
zophasya raukSyakRSNatvazyaavataavRddhihaanayaH//
AS.Ni.16.14/ dhamanyaGgulisandhiinaaM saGkoco+aGgagraho+atiruk/
ziitadveSaanupazayau stambhavepathusuptayaH//
AS.Ni.16.15/ rakte zopho+atiruk todastaamrazcimicimaayate/
snigdharuukSaiH zamaM naiti kaNDuukledasamanvitaH//
AS.Ni.16.16/ pitte vidaahaHsammohaH svedo muurchaa madaH satRT/
sparzaakSamatvaM rugraagaH zophaH paako bhRzoSmataa//
AS.Ni.16.17/ kaphe staimityagurutaasuptisnigdhatvaziitataaH/
kaNDuurmandaa ca rugdvandvasarvaliGgaM ca saGkare//
AS.Ni.16.18/ ekadoSaanugaM saadhyaM navaM yaapyaM dvidoSajam/
tridoSajaM tyajet sraavi stabdhamarbudakaari ca//
AS.Ni.16.19/ raktamaargaM nihantyaazu zaakhaasandhiSu maarutaH/
nivizyaanyonyamaavaarya vedanaabhirharatyasuun//
AS.Ni.16.20/ vaayau paJcaatmake praaNo raukSyavyaayaamalaGghanaiH/
atyaahaaraabhighaataadhvavegodiiraNadhaaraNaiH//
AS.Ni.16.21/ kupitazcakSuraadiinaamupaghaataM pravartayet/
piinasaarditatRTkaasazvaasaadiiMzcaamayaanbahuun//
AS.Ni.16.22/ udaanaH kSavathuudgaaracchardinidraavidhaaraNaiH/
gurubhaaraatiruditahaasyaadyairvikRto gadaan//
AS.Ni.16.23/ kaNTharodhamanobhraMzacchardyarocakapanisaan/
kuryaacca galagaNDaadiintaaMtaanjatruurdhvasaMzrayaan//
AS.Ni.16.24/ vyaano+atigamanasthaanakriiDaaviSamaceSTitaiH/
virodhiruukSabhiiharSaviSaadaadyaizca duuSitaH//
AS.Ni.16.25/ puMstvotsaahabalabhraMzazophacittotplavajvaraan/
sarvaaGgaroganistodaromaharSaaGgasuptataaH//
AS.Ni.16.26/ kuSThaM visarpamanyaaMzca kuryaatsarvaaGgagaan gadaan/
samaano viSamaajiirNaziitasaGkiirNabhojanaiH//
AS.Ni.16.27/ karotyakaalazayanajaagaraadyaizca duuSitaH/
zuulagulmagrahaNyaadiin pakvaamaazyajaan gadaan//
AS.Ni.16.28/ apaano ruukSagurvannavegaaghaataativaahanaiH/
yaanayaanaasanasthaanacaGkramaizcaatisevitaiH//
AS.Ni.16.29/ kupitaH kurute rogaankRcchraanpakvaazayaazrayaan/
muutrazukrapradoSaarzogudabhraMzaadikaan bahuun//
AS.Ni.16.30/ sarvaM ca maarutaM saamaM tandraastaimityagauravaiH/
snigdhatvaarocakaalasyazaityazophaagnihaanibhiH//
AS.Ni.16.31/ kaTuruukSaabhilaaSeNa tadvidhopazayena ca/
yuktaM vidyaanniraamaM tu tandraadiinaaM viparyayaat//
AS.Ni.16.32/ vaayoraavaraNaM caato bahubhedaM pravakSyate/
liGgaM pittaavRte daahastRSNaa zuulaM bhramastamaH//
AS.Ni.16.33/ kaTukoSNaamlalavaNairvidaahaH ziitakamataa/
zaityagauravazuulaani kaTvaadyupazayo+adhikam//
AS.Ni.16.34/ laGghanaayaasaruukSoSNakaamataa ca kaphaavRte/
raktaavRte sadaahaartistvaGmaaMsaantarajaa bhRzam//
AS.Ni.16.35/ bhavecca raagii zvayathurjaayante maNDalaani ca/
maaMsena kaThinaH zopho vivarNaH piTakaastathaa//
AS.Ni.16.36/ harSaH pipiilikaanaaM ca saJcaara iva jaayate/
calaH snigdho mRduH ziitaH zopho gaatreSvarocakaH//
AS.Ni.16.37/ aaDhyavaata iti jJeyaH sa kRcchro medasaavRte/
sparzamasthyaavRte+atyuSNaM piiDanaM caabhinandati//
AS.Ni.16.38/ suucyeva tudyate+atyarthamaGgaM siidati zuulyate/
majjaavRte vinamanaM jRmbhaNaM pariveSTanam//
AS.Ni.16.39/ zuulaM ca piiDyamaane ca paaNibhyaaM labhate sukham/
zukraavRte+ativego vaa na vaa niSphalataapi vaa//
AS.Ni.16.40/ bhukte kukSau rujaa jiirNe zaamyatyannaavRte+anile/
muutraapravRttiraadhmaanaM bastermuutraavRte bhavet//
AS.Ni.16.41/ viDaavRte vibandho+adhaH sve sthaane parikRntati//
AS.Ni.16.42/ vrajatyaazu jaraaM sneho bhukte caanahyate naraH/
zakRtpiiDitamannena duHkhaM zuSkaM ciraatsRjet//
AS.Ni.16.43/ sarvadhaatvaavRte vaayau zroNivaGkSaNapRSTharuk/
vilomo maaruto+asvaasthyaM hRdayaM piiDyate+atica//
AS.Ni.16.44/ bhramo muurchaa rujaa daahaH pittena praaNa aavRte/
vidagdhe+anne ca vamanamudaane vibhramaadayaH//
AS.Ni.16.45/ daaho+antaruurjaabhraMzazca daaho vyaane tu sarvagaH/
klamo+aGgaceSTaasaGgazca santaapaH sahavedanaH//
AS.Ni.16.46/ samaana uSmopahatiratisvedo+aratiH satRT/
daahazca syaadapaane tu male haaridravarNataa//
AS.Ni.16.47/ rujo+ativRddhistaapazca yonimehanapaayuSu//
AS.Ni.16.48/ zleSmaNaa tvaavaRte praaNe saadastandraarucirvamiH/
SThiivanakSavathuudgaaranizvaasocchvaasasaGgrahaH//
AS.Ni.16.49/ udaane gurugaatratvamarucirvaaksvaragrahaH/
balavarNapraNaazazca vyaane parvaasthivaaggrahaH//
AS.Ni.16.50/ gurutaaGgeSu sarveSu skhalitaM ca gatau bhRzam/
samaane+atihimaaGgatvamasvedo mandavahnitaa//
AS.Ni.16.51/ apaane sakaphaM muutrazakRtoH syaat pravartanam/
iti dvaaviMzatividhaM vaayoraavaraNaM viduH//
AS.Ni.16.52/ praaNaadayastathaanyonyamaavRNvanti yathaakramam/
sarvepi viMzatividhaM vidyaadaavaraNaM ca tat//
AS.Ni.16.53/ nizvaasocchvavaasasaMrodhaHpratizyaayaHzirograhaH/
hRdrogo mukhazoSazca praaNenodaana aavRte//
AS.Ni.16.54/ udaanenaavRte praaNe varNaujobalasaGkSayaH/
dizaanayaa ca vibhajet sarvamaavaraNaM bhiSak//
AS.Ni.16.55/ sthaanaanyavekSya vaataanaaM vRddhiM haaniM ca karmaNaam/
praaNaadiinaaM ca paJcaanaaM mizramaavaraNaM mithaH//
AS.Ni.16.56/ pittaadibhirdvaadazabhirmizraaNaaM mizritaizca taiH/
mizraiH pittaadibhistadvanmizraNaabhiranekadhaa//
AS.Ni.16.57/ taaratamyavikalpaacca yaatyaavRtirasaGkhyataam/
taaM lakSayedavahito yathaasvaM lakSaNodayaat//
AS.Ni.16.58/ zanaizzanaizcopazayaad guuDhaamapi muhurmuhuH/
vizeSaajjiivitaM praaNa udaano balamucyate//
AS.Ni.16.59/ syaattayoH piiDanaaddhaaniraayuSazca balasya ca//
AS.Ni.16.60/ aavRtaa vaayavo+ajJaataa jJaataa vaa vatsaraM sthitaaH/
prayatnenaapi duHsaadhyaa bhaveyurvaanupakramaaH//
AS.Ni.16.61/ vidradhipliihahRdrogagulmaagnisadanaadayaH/
bhavantyupadravaasteSaamaavRtaanaamupekSaNaat//
iti SoDazo+adhyaayaH//
//nidaanasthaanaM tRtiiyaM samaaptam//